ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ: 2011-2012 ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ: 2011-2012 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Προτεινόμενα σχέδια μαθήματος ως ερευνητική εργασία με τη μέθοδο project Βασιλική Ι. Παπακίτσου, Φιλόλογος Φιλολογικός κλάδος Λυκείου ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΔΟΥΚΑ
2 Βασιλική Ι. Παπακίτσου, Φιλόλογος
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΔΟΥΚΑ Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη: Α Λυκείου Σχολ. Έτος: 2011-2012 Καθηγήτρια: Βασιλική Παπακίτσου 1 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Παράδοση και Μοντερνισμός στη Νεοελληνική ποίηση» Δημοτική ποίηση Κρητική Λογοτεχνία «Ερωτόκριτος», «Της νύφης που κακοπάθησε» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Α. Έρευνα σε λογοτεχνικά βιβλία, νεοελληνικές γραμματολογίες και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με τα ποιήματα. Β. ΣΤΟΧΟΙ / ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Εντοπίστε τη θεματολογία των ποιημάτων. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των παραλογών και της Κρητικής λογοτεχνίας; Μέσα σε ποιο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο γεννήθηκαν; 2. Σε ποια γλώσσα είναι γραμμένα τα ποιήματα; Ποιες στιχουργικές παρατηρήσεις μπορούμε να κάνουμε σε αυτά; 3. Ποια στοιχεία λυρισμού εντοπίζετε στα ποιήματα; 4. Καταγράψτε στοιχεία στα ποιήματα που ξεφεύγουν από το στενό πλαίσιο της λογικής και του πραγματικού και κινούνται σε έναν εξωπραγματικό κόσμο. 5. Ποια είναι η συμμετοχή της φύσης στην ζωή των ανθρώπων; Τι επιτυγχάνεται με αυτό τον τρόπο; 6. Ποιος είναι ο ρόλος των πουλιών στο απόσπασμα; Υπάρχουν ομοιότητες με το δημοτικό τραγούδι; 7. Με ποια εκφραστικά μέσα ποιητικούς τρόπους και στοιχεία τεχνικής (εικόνες, σχήματα λόγου, μοτίβα, ύφος) αισθητοποιούνται σκέψεις και συναισθήματα; 8. Ποια είναι η σχέση των τίτλων με το περιεχόμενο των ποιημάτων; Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου των ποιημάτων. 3
Ως κριτήρια αξιολόγησης του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων. 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Παράδοση και Μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση». 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στη λογοτεχνική περίοδο στην οποία εγγράφεται το ποίημα, το λογοτεχνικό ρεύμα που εκπροσωπεί καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου. 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικών- λογοτεχνικών πηγών. 5. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές. 6. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων. ΠΗΓΕΣ Δαμιανάκος Σ., 1987, Παράδοση ανταρσίας και λαϊκός πολιτισμός, Αθήνα: Πλέθρον, Ζαμπέλιος Σ., 1852, Άσματα Δημοτικά, Κέρκυρα. Καψωμένος Ε., 1996, Δημοτικό τραγούδι. Μια διαφορετική προσέγγιση, Αθήνα: Πατάκης. Κοντογιώργης Γ., 1979, Η ελλαδική λαϊκή ιδεολογία. Πολιτικο-κοινωνική μελέτη του δημοτικού τραγουδιού, Αθήνα: Ν. Σύνορα. Μερακλής Μ., 1992, Λαϊκή Τέχνη Ελληνική Λαογραφία, Γ τομ. Αθήνα: Οδυσσέας Μιρασγέζη Μ. Δ., 2002, «Εισαγωγή στο δημοτικό τραγούδι», Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα ΙΙ: Οι Νεότεροι Χρόνοι, Τόμος Γ, Πάτρα: ΕΑΠ Παπαχριστοφόρου Μ., 2002, «Παραδόσεις» στο Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Ελλάδα ΙΙ: Οι Νεότεροι *Χρόνοι, Τόμος Γ, Πάτρα: ΕΑΠ Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης Βιτσέντζος Κορνάρος, Ερωτόκριτος. Κριτική έκδοση, εισαγωγή, σημειώσεις, γλωσσάριο Στυλιανού Αλεξίου, Αθήνα 1980. Η Θυσία του Αβραάμ. Κριτική έκδοση W.F. Bakker-A. van Gemert, Ηράκλειο 1996 Στ. Αλεξίου, «Κρητική Λογοτεχνία», στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ι, σελ. 384-400 Mario Vitti, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Οδυσσέας, Αθήνα 2003, σελ. 89-124. Β. Πούχνερ, Μελετήματα θεάτρου. Το κρητικό θέατρο. Αθήνα 1991. Ε.Κριαράς, Ο λαϊκότροπος χαρακτήρας της κρητικής λογοτεχνίας, οι λογοτεχνίες της Αναγέννησης και η βυζαντινή δημοτική παράδοση, Κρητικά Χρονικά, τομ. 7 (1953),σελ.298-314 Στ. Αλεξίου, Η κρητική λογοτεχνία και η εποχή της, Κρητικά Χρονικά, τομ. 8 (1954),σελ.76-108 ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ www.ekebi.gr www.elia.org.gr 4
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΔΟΥΚΑ Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη: Α Λυκείου Σχολ. Έτος: 2011-2012 Καθηγήτρια: Βασιλική Παπακίτσου 2 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Παράδοση και Μοντερνισμός στη Νεοελληνική ποίηση» Ρομαντισμός Σολωμός: «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Γ Σχεδίασμα, Πειρασμός», «Ο Πόρφυρας» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε λογοτεχνικά βιβλία, νεοελληνικές γραμματολογίες και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με τα ποιήματα. B. ΣΤΟΧΟΙ / ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να καταγράψετε επιγραμματικά τα βασικά γνωρίσματα του Ρομαντισμού. 2. Ποια στοιχεία λυρισμού εντοπίζετε στα ποιήματα; 3. Με ποια εκφραστικά μέσα-ποιητικούς τρόπους και στοιχεία τεχνικής αισθητοποιούνται σκέψεις και συναισθήματα; Ποια κοινά σημεία μεταξύ του Πειρασμού και του αποσπάσματος από τον Ερωτόκριτο αναγνωρίζετε; 4. Σχολιάστε τη γλώσσα, το μέτρο, την ομοιοκαταληξία και το ύφος του ποιήματος. 5. Εντοπίσατε τις αντιθέσεις στο Ελεύθεροι Πολιορκημένοι Γ σχεδίασμα, Πειρασμός του Σολωμού και προσδιορίστε το λειτουργικό τους ρόλο στο ποίημα. 6. Ο Σολωμός χρησιμοποιεί δύο μορφές: τον «Αλαφροΐσκιωτο» και τη «Φεγγαροντυμένη». Ποιες ερμηνείες υπάρχουν γι αυτές; 7. Ποια είναι η σχέση του τίτλου με το περιεχόμενο του ποιήματος; 8. Ο Σολωμός έχει επηρεαστεί από το ευρύτερο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής του; Αν ναι, πως διαφαίνεται αυτό στο έργο του; Απόσπασμα από Ερωτόκριτο Ήρθε η ώρα κι ο καιρός κι η μέρα ξημερώνει να φανερώσει ο Ρώκριτος το πρόσωπο που χώνει. Εφάνη ολόχαρη η αυγή και τη δροσούλα ρίχνει, σημάδια τση ξεφάντωσης κείνη την ώρα δείχνει. Χορτάρια εβγήκαν εις τη γή, τα δενδρουλάκια ανθίσα και από τς αγγάλες τ ουρανού γλυκύς βοράς εφύσα. Τα περιγιάλια ελάμπασι κι η θάλασσα εκοιμάτο, γλυκύς σκοπός εις τα δενδρά κι εις τα νερά εγρικάτο. Ολόχαρη και λαμπυρή η μέρα ξημερώνει, εγέλαν η ανατολή κι η δύση καμαρώνει. Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού 5
Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου των ποιημάτων. Ως κριτήρια αξιολόγησης του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Παράδοση και Μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση», που εμπεριέχεται στα ποιήματα. 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στη λογοτεχνική περίοδο στην οποία εγγράφεται το ποίημα, το λογοτεχνικό ρεύμα που εκπροσωπεί καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικών- λογοτεχνικών πηγών 5. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 6. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ Beaton R. 1996, Εισαγωγή στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία, (μτφρ. Ε. Ζούργου - Μ. Σπανάκη), Νεφέλη, Αθήνα. Βελουδής Γιώργος 1989, Διονύσιος Σολωμός. Ρομαντική ποίηση και ποιητική. Οι γερμανικές πηγές., Γνώση, Αθήνα. Βελουδής Γιώργος 2000, Κριτικά στο Σολωμό, Δωδώνη, ΑΘήνα. Γαραντούδης Ευριπίδης 2001, Οι Επτανήσιοι και ο Σολωμός. Όψεις μιας σύνθετης σχέσης.(1820-1950), Καστανιώτης, Αθήνα. Γκρέκου Α. 2000, Η καθαρή ποίηση στην Ελλάδα. Από τον Σολωμό ως τον Σεφέρη: 1833-1930, Αλεξάνδρεια, Αθήνα. Δημαράς Κ.Θ. 1994, Ελληνικός Ρομαντισμός, Ερμής, Αθήνα. Καψωμένος Ερατοσθένης Γ. 1998, Ο Σολωμός και η Ελληνική Πολιτισμική Παράδοση, Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα. Κουκουλομμάτης Δ.Ι. 1988, Νεοελληνική Λογοτεχνία: Ποίηση (Σταθμοί- Εκπρόσωποι), Παπαδήμας, Αθήνα. Πολίτης Λ. 1985, Γύρω στο Σολωμό, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα. Δημήτρης Λιαντίνης: «Χάσμα Σεισμού - Ο φιλοσοφικός Σολωμός», Βιβλιογωνία, Αθήνα 1977. Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ www.ekebi.gr www.elia.org.gr 6
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΔΟΥΚΑ Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη: Α Λυκείου Σχολ. Έτος: 2011-2012 Καθηγήτρια: Βασιλική Παπακίτσου 3 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Παράδοση και Μοντερνισμός στη Νεοελληνική ποίηση» Παρνασσισμός Μαβίλης: «Πατρίδα», «Λήθη» Παλαμάς: «Σαν των Φαιάκων το καράβι», «Γκρεμίστε» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε λογοτεχνικά βιβλία, νεοελληνικές γραμματολογίες και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με τα ποιήματα. B. ΣΤΟΧΟΙ / ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να καταγράψετε επιγραμματικά τα βασικά γνωρίσματα του Παρνασσισμού και πιθανά στοιχεία Ρομαντισμού. 2. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του σονέτου; 3. Ποια είναι η λειτουργικότητα των εικόνων ( ως προς το περιεχόμενο και τη μορφή) στα παραπάνω ποιήματα; 4. Σχολιάστε τη γλώσσα, το μέτρο, την ομοιοκαταληξία και το ύφος των ποιημάτων. 5. Ποια στοιχεία λυρισμού εντοπίζετε στα ποιήματα; α) Εντοπίστε χαρακτηριστικά χωρία (περιγραφή, επίθετα, σχήματα λόγου) από τα ποιήματα που σας δίνονται β) Με ποια εκφραστικά μέσα ποιητικούς τρόπους και στοιχεία τεχνικής (εικόνες, μοτίβα, ύφος) αισθητοποιούνται σκέψεις και συναισθήματα; 6. Να σχολιαστεί η ιδέα στους στίχους 13-14 του ποιήματος «Σαν των Φαιάκων το καράβι» του Παλαμά. 7. Διερευνήστε τη χρήση του β ρηματικού προσώπου με τον τόνο του ποιήματος «Λήθη» του Μαβίλη. 8. Οι τίτλοι των ποιημάτων αντιστοιχούν στο περιεχόμενο; Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου των ποιημάτων. Ως κριτήρια αξιολόγησης του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 7
2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Παράδοση και Μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση», που εμπεριέχεται στα ποιήματα. 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στη λογοτεχνική περίοδο στην οποία εγγράφεται το ποίημα, το λογοτεχνικό ρεύμα που εκπροσωπεί καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικών- λογοτεχνικών πηγών 5. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 6. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ Αγάθη Γεωργιάδου, Η ποιητική περιπέτεια, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2005. Νούτσος Παναγιώτης, "O Λ. Mαβίλης ως συνοδοιπόρος των 'Kοινωνιολόγων' O Πολίτης, αρ. 44 (5-12-1997), 37-41 Hibon, Roland, «Ἀνέκδοτα ἔργα τοῦ Μαβίλη», Ἠπειρωτικὴ Ἑστία, 17, 200 (1968), σσ. 537-546 Βλαχόπουλος Γιώργος, «Περάνθης Μιχαήλ», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. Λάμπρου Δημήτρης, «Μιχαήλ Περάνθης», Χρονικό 84, σ.223. Αθήνα, έκδοση του Καλλιτεχνικού Πνευματικού Κέντρου Ώρα, 1986. Παπακωνσταντίνου Δημ.Κ., «Μιχαήλ Περάνθης: Το πνεύμα και η γη μας», Νέα Εστία101, ετ.να, 15/5/1977, αρ.1197, σ.690-693. Στεργιόπουλος Κώστας (επιμέλεια), «Μιχ.Περάνθης», Η ελληνική ποίηση Ανθολογία Γραμματολογία, σ. 602. Αθήνα, Σοκόλης, 1980. ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ Σκουφάς Β, 8/1959, αρ.15. Δωδεκάτη Ώρα17, 3-5/1976. Δασκαλόπουλος Δημήτρης, «Κωστής Παλαμάς» Η παλαιότερη πεζογραφία μας Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Η (1880-1900), σ.126-150. Αθήνα, Σοκόλης, 1997 Καραντώνης Ανδρέας, «Παλαμάς Κωστής», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Μαλαφάντης Κωνσταντίνος, «Χρονολόγιο Κωστή Παλαμά (1859-1943)» Διαβάζω 334, 27/4/1994, σ.66-74 Μερακλής Μ.Γ., «Κωστής Παλαμάς», Η ελληνική ποίηση Ρομαντικοί Εποχή του Παλαμά - Μεταπαλαμικοί Ανθολογία Γραμματολογία, σ.218-223. Αθήνα, Σοκόλης, 1977 Μερακλής Μ.Γ., «Παλαμάς Κωστής», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988 ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ www.ekebi.gr www.elia.org.gr 8
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΔΟΥΚΑ Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη: Α Λυκείου Σχολ. Έτος: 2011-2012 Καθηγήτρια: Βασιλική Παπακίτσου 4 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Παράδοση και Μοντερνισμός στη Νεοελληνική ποίηση» Καρυωτάκης - Καρυωτακισμός «Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα», «Στο άγαλμα της Ελευθερίας που φωτίζει τον κόσμο», «Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων», «Αισιοδοξία» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε λογοτεχνικά βιβλία, νεοελληνικές γραμματολογίες και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με τα ποιήματα. B. ΣΤΟΧΟΙ / ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Ποια σύμβολα χρησιμοποιεί ο ποιητής και με ποια εκφραστικά μέσα αυτά αισθητοποιούνται; 2. Ποια στοιχεία συμβολισμού εντοπίζετε στα ποιήματα; 3. Με ποια στοιχεία τεχνικής και περιεχομένου ο Καρυωτάκης απομακρύνθηκε από τα παραδοσιακά στοιχεία της ποίησης; Να τα εντοπίσετε στα ποιήματα που σας δίδονται 4. Κατά πόσο ο τίτλος σχετίζεται με το περιεχόμενο των ποιημάτων; 5. Διερευνήστε το περιεχόμενο του όρου «Καρυωτακισμός». 6. Ο Καρυωτάκης έχει επηρεαστεί από το ευρύτερο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής του; Αν ναι, πως διαφαίνεται αυτό στο έργο του; Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου των ποιημάτων. Ως κριτήρια αξιολόγησης του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Παράδοση και Μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση» 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, παραπέμποντας στη λογοτεχνική περίοδο στην οποία εγγράφεται το ποίημα, το λογοτεχνικό ρεύμα που εκπροσωπεί, τα βασικά του γνωρίσματα καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 9
4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικών- λογοτεχνικών πηγών 5. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 6. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ Αγάθη Γεωργιάδου, Η ποιητική περιπέτεια, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2005. Αγγελάτος Δημήτρης, Διάλογος και ετερότητα Η ποιητική διαμόρφωση του Κώστα Καρυωτάκη. Αθήνα, Σοκόλης, 1994. Άγρας Τέλλος, «Καρυωτάκης Κώστας Γ.», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια13. Αθήνα, Πυρσός, 1933 (τώρα και στον τόμο τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας Κριτικά Τόμος δεύτερος Ποιητικά πρόσωπα και κείμενα Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.252-254. Αθήνα, Ερμής, 1981). Βαρίκας Βάσος, Κ.Γ. Καρυωτάκης Το δράμα μιας γενιάς. Αθήνα, Γκοβόστης, 1938. Δάλλας Γιάννης, «Οι λύσεις Καρυωτάκη και η μεταπολεμική γενιά της λογοτεχνίας», Δοκιμασία1 (Ιωάννινα), 5-6/1973, σ.30. Καραντώνης Ανδρέας, «Η επίδραση του Καρυωτάκη στους νέους», Τα Νέα Γράμματα9, 9/1935, σ.478 (τώρα και στον τόμο Από τον Σολωμό ως τον Μυριβήλη (λογοτεχνικά μελετήματα), σ.289-309 με τίτλο «Ο Κώστας Καρυωτάκης και η εποχή μας». Αθήνα, Εστία, χ. χ.). Καρυωτάκης και καρυωτακισμός Επιστημονικό συμπόσιο. Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, 1998. Λορεντζάτος Ζήσιμος, Ο Καρυωτάκης. Αθήνα, Δόμος, 1988. Παπακώστας Γιάννης, Ο πολιτικός Καρυωτάκης. Αθήνα, Εστία, 1992. Σαββίδης Γ.Π., «Κρίσεις για τον Καρυωτάκη και το έργο του», Κ.Γ. Καρυωτάκης Ποιήματα και πεζά, σ.183-284. Αθήνα, Ερμής,1972. Σαββίδης Γ.Π., Η αποχαιρετιστήρια επιστολή του Κ.Γ. Καρυωτάκη. Κέρκυρα, 1987 (ανάτυπο από το περιοδικό Πόρφυρας40, 4-5/1987, σ.199-207). ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ Ελληνική Επιθεώρησις268, 3/1930. Νεοελληνική Λογοτεχνία3, 1/1938. Προσανατολισμοί4, 1-2/1971. Νέα Εστία90, ετ.με, 15/11/1971, αρ.1065. Νέα Εστία96, ετ.μη, 1/12/1974, αρ.1138. Γράμματα και τέχνες41, 6-7/1985. Διαβάζω157, 17/12/1986. Η λέξη79-80, 11-12/1988. Νέα Εστία139, ετ.ο, 15/6/1996, αρ.1655. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ www.ekebi.gr www.elia.org.gr 10
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΔΟΥΚΑ Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη: Α Λυκείου Σχολ. Έτος: 2011-2012 Καθηγήτρια: Βασιλική Παπακίτσου 5 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Παράδοση κα Μοντερνισμός στη Νεοελληνική ποίηση» Καβαφική ποίηση «Περιμένοντας τους βαρβάρους», «Ιθάκη», «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον», «Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε λογοτεχνικά βιβλία, νεοελληνικές γραμματολογίες και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με τα ποιήματα. B. ΣΤΟΧΟΙ / ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Επισημάνατε χαρακτηριστικά της Καβαφικής ποίησης στα ποιήματα. 2. Ποια από τα μορφικά στοιχεία μπορούν να ενταχθούν στο πλαίσιο της παραδοσιακής ποίησης και ποια αποτελούν στοιχεία μοντερνισμού; 3. Ο Καβάφης στα ποιήματά του χρησιμοποιεί σύμβολα. Επιχειρήσατε, αφού τα εντοπίσετε, τον αποσυμβολισμό τους. 4. Μπορείτε να επισημάνετε στοιχεία Καβαφικής ειρωνείας στα ποιήματα; 5. Διερευνήστε τον τρόπο με τον οποίο ο τίτλος σχετίζεται με το περιεχόμενο των ποιημάτων. 6. Με ποια εκφραστικά μέσα ποιητικούς τρόπους και στοιχεία τεχνικής (εικόνες, μοτίβα, ύφος, αφηγηματικά στοιχεία, θεατρικότητα) αισθητοποιούνται σκέψεις και συναισθήματα; 7. Ο Καβάφης έχει επηρεαστεί από το ευρύτερο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής του; Αν ναι, πως διαφαίνεται αυτό στο έργο του; Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου των ποιημάτων. Ως κριτήρια αξιολόγησης του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων. 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Παράδοση και Μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση». 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, και ο οποίος παραπέμπει στη λογοτεχνική περίοδο στην οποία εγγράφεται το ποίημα, το λογοτεχνικό ρεύμα που εκπροσωπεί καθώς και η συνεκτικότητα και η συνοχή του τελικού κειμένου 11
4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικών- λογοτεχνικών πηγών 5. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 6. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ Αγάθη Γεωργιάδου, Η ποιητική περιπέτεια, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2005. Άγρας Tέλλος, Κριτικά Α Καβάφης Παλαμάς Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ. 31-115. Αθήνα, Ερμής, 1980. Δημαράς Κ.Θ., Σύμμεικτα Γ Περί Καβάφη. Αθήνα, Γνώση, 1992. Θέμελης Γ., Η ποίηση του Καβάφη Διαστάσεις και όρια Δοκιμή για μια βαθύτερη ερμηνεία. Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινίδης, χ. χ. Ιλίνσκαγια Σόνια, Κ.Π. Καβάφης Οι δρόμοι προς το ρεαλισμό και την ποίηση του 20ου αιώνα. Αθήνα, Κέδρος, 1988 (γ έκδοση ). Κατσίμπαλης Γ.Κ., Βιβλιογραφία Κ.Π. Καβάφη. Αθήνα, τυπ. Σεργιάδη, 1943. Κατσίμπαλης Κ.Γ., Βιβλιογραφικά συμπληρώματα Ι. Γρυπάρη - Μ. Μητσάκη Κ. Θεοτόκη - Κ.Π.Καβάφη. Αθήνα, τυπ. Σεργιάδη, 1944. Κατσίμπαλης Κ.Γ., Προσθήκες στη βιβλιογραφία του Κ.Π. Καβάφη ως το 1943 επιμέλεια Θ. Δ. Μπασογιάννη. Θεσαλονίκη 1978. Κατσίμπαλης Κ.Γ., Προσθήκες στη βιβλιογραφία του Κ.Π. Καβάφη 1944-1962 επιμέλεια Θ.Δ. Μπασογιάννη, Θεσαλονίκη 1978. Κοκόλης Ξ.Α., Πίνακας λέξεων των 154 ποιημάτων του Κ.Π. Καβάφη. Αθήνα, Ερμής, 1976. Μαλάνος Τίμος, «Ο ποιητής Κ.Π. Καβάφης Ο άνθρωπος και το έργο του Μελέτη» και «Συμπληρωματικά σχόλια», Άπαντα1. Αλεξάνδρεια, 1943. Παπανούτσος Ε.Π., Παλαμάς, Καβάφης, Σικελιανός. Αθήνα, Άλφα, 1949. Πιερής Μιχάλης, «Καβάφης Κωνσταντίνος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό4. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985. Πιερής Μιχάλης (επιμέλεια), Εισαγωγή στην ποίηση του Καβάφη. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1994. Περίδης Μιχάλης, Ο βίος και το έργο του Κ.Π. Καβάφη. Αθήνα, Ίκαρος, 1948. Ρίτσος Γιάννης, 12 ποιήματα για τον Καβάφη. Αθήνα, Κέδρος, 1963. Σαββίδης Γ.Π. (επιμέλεια), Ο Καβάφης του Σεφέρη Α. Αθήνα, Ερμής, 1984. Σαββίδης Γ.Π., Μικρά Καβαφικά Α. Αθήνα, Ερμής, 1985. Σαββίδης Γ.Π., Μικρά Καβαφικά Β. Αθήνα, Ερμής, 1987. Τσίρκας Στρατής, Ο Καβάφης και η εποχή του. Αθήνα, Κέδρος, 1958. Τσίρκας Στρατής, Ο πολιτικός Καβάφης. Αθήνα, Κέδρος, 1971. Χατζηφώτης Ι.Μ., Η Αλεξάνδρεια κι ο Καβάφης. Αθήνα, Αλκαίος, 1973. Χριστιανόπουλος Ντίνος, Συμπληρώνοντας κενά: Σολωμός - Καβάφης - Καββαδίας - Δούκας - Λαούρδας Φιλολογικές μελέτες. Αθήνα, Ρόπτρον, 1988. 12
ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ Νέα Τέχνη, 7-10/1924. Παναιγύπτια 233, ετ.5, 8/7/1933. Νέα Εστία14, ετ. Ζ, 15/7/1933, αρ.158. Νέα Εστία53, 1/5/1953, αρ.620. Νέα Εστία74, ετ. ΛΖ, 1η/11/1963, αρ.872. Επιθεώρηση Τέχνης ΙΗ, ετ. Θ, 12/1963, αρ.108. Φιλόλογος11-12, 10/1977. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ www.ekebi.gr www.elia.org.gr http://www.kavafis.gr/index.asp http://www.kavafis.gr/lections/content.asp?id=72 http://www.kavafis.gr/lections/content.asp?id=156 13
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΔΟΥΚΑ Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη: Α Λυκείου Σχολ. Έτος: 2011-2012 Καθηγήτρια: Βασιλική Παπακίτσου 6 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Παράδοση και Μοντερνισμός στη Νεοελληνική ποίηση» Μοντερνισμός Σεφέρης: «Επί Ασπαλάθων», «Ελένη» Ελύτης: «Στα χτήματα βαδίσαμε όλη μέρα», «Παιδί με το γρατζουνισμένο γόνατο», «Η τρελή ροδιά», «Ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα» Ρίτσος: «Ο τόπος μας», «Η Ρωμιοσύνη» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε λογοτεχνικά βιβλία, νεοελληνικές γραμματολογίες και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με τα ποιήματα. B. ΣΤΟΧΟΙ / ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Μπορείτε να επισημάνετε γλωσσικά, στιχουργικά, υφολογικά και μορφολογικά στοιχεία στα ποιήματα που τους προσδίδουν στοιχεία μοντερνισμού αλλά και υπερρεαλισμού; 2. Εντοπίστε κοινά σύμβολα, μοτίβα, μορφικά γνωρίσματα στα ποιήματα. Ποια είναι η σχέση τους με την Ελλάδα (αρχαία και σύγχρονη); Πως λειτουργούν συνειρμικά; Επισημάνετε πιθανούς συνειρμούς. 3. Με ποια εκφραστικά μέσα στοιχεία λυρισμού (εικόνες και άλλα στοιχεία τεχνικής) αισθητοποιούνται σκέψεις και συναισθήματα; Επισημάνετε διασυνδέσεις ανθρώπου φύσης στα ποιήματα. 4. Επισημάνατε στοιχεία τεχνικής των ποιημάτων. 5. Ποια η σχέση του τίτλου με το περιεχόμενο των ποιημάτων; 6. Διαφαίνονται κοινά στοιχεία βαθύτερου προβληματισμού στα ποιήματα που μελετήσατε; 7. Διερευνήστε τον βαθμό στον οποίο έχουν επηρεαστεί οι ποιητές από το ευρύτερο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής τους. Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά. του περιεχομένου των ποιημάτων. 14
Ως κριτήρια αξιολόγησης του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Παράδοση και Μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση», που εμπεριέχεται στα ποιήματα. 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, και ο οποίος παραπέμπει στη λογοτεχνική περίοδο στην οποία εγγράφεται το ποίημα, το λογοτεχνικό ρεύμα που εκπροσωπεί, τα βασικά του γνωρίσματα καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικών- λογοτεχνικών πηγών 5. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 6. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ Ελύτης Οδυσσέας Αγάθη Γεωργιάδου, Η ποιητική περιπέτεια, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2005. Αργυρίου, Αλ., Ανοιχτοί λογαριασμοί στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Γιαλουράκης, Μανώλης, Ελύτης Οδυσσέας, Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. Γκρίτση-Μιλλιέξ, Τατιάνα, Το «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη. Κύπρος, 1961. Δανιήλ, Ανθούλα, Οδυσσέας Ελύτης, μια αντίστροφη πορεία Από το Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου στους Προσανατολισμούς. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1986. Δασκαλόπουλος, Δημήτρης, Βιβλιογραφία Οδυσσέα Ελύτη (1971-1992). Αθήνα, Εταιρεία Συγγραφέων, 1993. Δεκαβάλλες, Αντώνης, Ο Ελύτης από το χρυσό ως το ασημένιο ποίημα. Αθήνα, Κέδρος, 1990. Δημοπούλου Χατζηπέτρου, Ντίνα, Οδυσσέας Ελύτης Το μέτρημα του ανθρώπου. Αθήνα, εκδ. Κριτικών Φύλλων, 1985. Ζωγράφου, Λιλή, Ο ηλιοπότης Ελύτης. Αθήνα, Ερμείας, χ.χ. Ιακώβ, Δανιήλ Ι., Η αρχαιογνωσία του Οδυσσέα Ελύτη. Αθήνα, Πολύτυπο, 1983. Ιωάννου, Γιάννης Η., Οδυσσέας Ελύτης Από τις καταβολές του Υπερρεαλισμού στις εκβολές του μύθου. Αθήνα, Καστανιώτης, 1991. Καψωμένος, Ερατοσθένης Γ., Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης ερμηνευτικά ζητήματα. Αθήνα, Περί Τεχνών, 2005 Κοκόλης, Ξενοφών Α., Ο κόσμος του καθρέφτη στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη : Σχόλια. Αθήνα, Καστανιώτη, 2007. Λιγνάδης, Τάσος, Το Άξιον Εστί του Ελύτη: Εισαγωγή Σχολιασμός Ανάλυση. Αθήνα, 1976 (β έκδοση με προσθήκη) Λυχναρά, Λίνα, Το μεσογειακό τοπίο στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη και του Οδυσσέα Ελύτη Μια παράλληλη ανάγνωση. Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 1996. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 2002 15
Μαρωνίτης, Δ.Ν., Όροι του λυρισμού στον Οδυσσέα Ελύτη. Αθήνα, Κέδρος, 1980. Μερακλής, Μ.Γ., Δεκαπέντε ερμηνευτικές δοκιμές στον Οδυσσέα Ελύτη. Αθήνα, Πατάκης, 1984. Μπελεζίνης, Α., Ο όψιμος Ελύτης. Αθήνα, Ίκαρος, 1999. Νικήτας, Παρίσης, Και με φως και με θάνατον: επτά μελετήματα για τον Οδυσσέα Ελύτη. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2005. Τσεκούρας, Δ.Ι., Το Μονόγραμμα του Οδυσσέα Ελύτη (μια πρώτη κειμενογλωσσολογική/υφολογική ανάγνωση του έργου)», Πόρφυρας75 (Κέρκυρας), 10-12/1995, σ.87-96. Φράιερ, Κίμων, Άξιον εστί το τίμημα Εισαγωγή στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη [μετάφραση: Νάσος Βαγενάς]. Αθήνα, Κέδρος, 1978. Vitti, Mario, Οδυσσέας Ελύτης Κριτική μελέτη. Αθήνα, Ερμής, 1984. Vitti, Mario (επιμ.), Εισαγωγή στην ποίηση του Ελύτη [επιλογή κριτικών κειμένων επιμέλεια Mario Vitti]. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 1999. Vitti, Mario, Για τον Οδυσσέα Ελύτη: ομιλίες και άρθρα. Αθήνα, Καστανιώτη,1998. Συλλογικό έργο, Δεκαέξι κείμενα για το «Άξιον Εστί». Αθήνα, Ίκαρος, 2001. Συλλογικό έργο, Οδυσσέας Ελύτης, Γιάννης Ρίτσος: βίοι παράλληλοι, έργα παράλληλα. Αθήνα, Ευθύνη, 2003. ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ Γράμματα και Τέχνες 43-44, 11-12/1985. Η λέξη 92, 2/1990, σ.91-113. Η λέξη 106, 11-12/1991. Αντί 492, 24/4/1992. Επτά Ημέρες (Καθημερινής), 25/9/1994. Διαβάζω 362, 4/1996. Επτά Ημέρες (Καθημερινής)ΚΑ, Τα Ελληνικά Νόμπελ, 1997. Διαβάζω 372, 3/1997, σ.47-65. Ρίτσος Γιάννης Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο. Αθήνα, Κέδρος, 1981. (επιμέλεια Αικατερίνη Μακρυνικόλα). Βελουδής Γιώργος, Προσεγγίσεις στο έργο του Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Κέδρος, 1984. Βελουδής Γιώργος, «Ρίτσος Γιάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό 9α. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988. Γιάννης Ρίτσος Μελέτες για το έργο του Γράφουν: Αραγκόν Αλεξανδρόπουλος Μ. Αναγνωστάκη Ν. Ιλίνσκαγια Σ. Μπανούς Μ. Μπηαν Π. Σπανος Β. Ουϊλ. Θασίτης Π. Κακλαμανάκη Ρ. Κουλουφάκος Κ. Λειβαδίτης Τ. Αθήνα, Διογένης, 1975. Γκίνης Σπύρος Α., Για τον Γιάννη Ρίτσο. Αθήνα, Ιστορική Έρευνα, 1974. Γκιβάλου-Κατσίκη Άντα, «Ο μύθος και η πραγματικότητα στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου (μερικές επισημάνσεις)», Νέα Εποχή 206, 1-2/1991, σ.8-20. Διαλησμάς Στέφανος, Εισαγωγή στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1981. Μαρωνίτης Δ.Ν., «Προβλήματα ποιητικής οικονομίας στο έργο του Γιάννη Ρίτσου», Η λέξη8, 10/1981. 16
Μαστροδημήτρης Π.Δ., Εγκώμιο στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1987. Μπήαν Πήτερ, Αντίθεση και σύνθεση στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου μετάφραση Γιάννης Κρητικός επιμέλεια Αικατερίνη Μακρυνικόλα. Αθήνα, Κέδρος, 1980. Παπαντωνάκης Γ.Δ., Εισαγωγή στην παιδική ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Οδυσσέας, 1996. Παράσχος Κλέων, «Γιάννη Ρίτσου: Τρακτέρ», Νέα Εστία16, ετ.η, 15/10/1934, αρ.188, σ.955-956. Πιερά Ζεράρ, Η μακριά πορεία ενός ποιητή μετ. Ελένη Γαρίδη. Αθήνα, Κέδρος, 1978. Πρεβελάκης Παντελής, Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος Συνολική θεώρηση του έργου του. Αθήνα, Κέδρος, 1981. ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ Η λέξη 7, 9/1981. Διαβάζω 205, 21/12/1988. Νέα Εστία 130, Χριστούγεννα 1991, αρ.1547. Σεφέρης Γιώργος Αγγέλου Άλκης, Η φόρτιση της λέξης στην ποίηση του Σεφέρη (Δοκιμή μεθόδου). Αθήνα, 1972. Άγρας Τέλλος, «Γιώργος Σεφέρης», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια ΚΑ. Αθήνα, Πυρσός, 1933. Βαγενάς Νάσος, Ο ποιητής και ο χορευτής Μια εξέταση της ποιητικής και της ποίησης του Σεφέρη. Αθήνα, Κέδρος, 1979. Βαγενάς Νάσος, «Σημείωση στο γράμμα του Γιώργου Σεφέρη», Η Λέξη134, 7-8/1996, σ.477. (για γράμμα του Σεφέρη στο Νάνο Βαλαωρίτη δημοσιευμένο στο ίδιο, σ.475-476) Δασκαλόπουλος Δημήτρης (επιμέλεια), Εισαγωγή στην ποίηση του Σεφέρη: Επιλογή κριτικών κειμένων. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1996. Κοκόλης Ξ.Α., Σεφερικά1. Αθήνα, Ίκαρος, 1982. Κοκόλης Ξ.Α., Πίνακας λέξεων των ποιημάτων του Γιώργου Σεφέρη. Αθήνα, Ερμής, 1975. (έκδοση β, διορθωμένη και προσαρμοσμένη στην όγδοη έκδοση των Ποιημάτων). Κοκόλης Ξ.Α., Ποιητική πράξη και σύμπραξη (Σεφερικά 2). Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1985. Λαπαθιώτης Ναπολέων, «Στροφή Γιώργου Σεφέρη», Πειθαρχία, 21/6/1931, σ.271. Λυχναρά Λίνα, Το μεσογειακό τοπίο στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη και του Μαλάνος Τίμος, Η ποίηση του Σεφέρη και η κριτική μου. Αθήνα, Πρόσπερος, 1982. Μαρωνίτης Δ.Ν., Η ποίηση του Γιώργου Σεφέρη Μελέτες και μαθήματα. Αθήνα, Ερμής, 1984. Ορφανίδης Νίκος, Η πολιτική διάσταση της ποίησης του Γιώργου Σεφέρη. Αθήνα, Αστήρ, 1985. Παλαμάς Κωστής, «Η Στροφή», Νέα Εστία Ι, 15/9/1931, σ.996-997. Παράσχος Κλέων, «Γιώργου Σεφέρη: Διάλογος πάνω στην ποίηση», Νέα Εστία 26, ετ.ιγ, 15/8/1939, αρ.304, σ.1143-1147. 17
Σινόπουλος Τάκης, Τέσσερα μελετήματα για τον Σεφέρη Πρόλογος: Νάσος Βαγενάς. Αθήνα, 1984. Vitti Mario, Φθορά και λόγος Εισαγωγή στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη. Αθήνα, Εστία, 1978. ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ Γράμματα και Τέχνες 38, 2/1985. Η Λέξη 53, 3-4/1986. Τετράδια ευθύνης 25, Περιγραφή του Γιώργου Σεφέρη, 1986. Διαβάζω142, 23/4/1986. Επτά Ημέρες (Καθημερινής)ΚΑ, 1997. Με τίτλο Τα Ελληνικά Νόμπελ. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ www.ekebi.gr www.elia.org.gr 18
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΔΟΥΚΑ Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη: Α Λυκείου Σχολ. Έτος: 2011-2012 Καθηγήτρια: Βασιλική Παπακίτσου 7 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση) ΕΝΟΤΗΤΑ: «Παράδοση και Μοντερνισμός στη Νεοελληνική ποίηση» Υπερρεαλισμός Εμπειρίκος: «Τρία αποσπάσματα», «Υψικάμινος» Σαχτούρης: «Αποκριά» Εγγονόπουλος: «Νέα περί του θανάτου του Φερντερίκο Γκαρθία Λόρκα», «Ποίηση 1948» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε λογοτεχνικά βιβλία, νεοελληνικές γραμματολογίες και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με τα ποιήματα. B. ΣΤΟΧΟΙ / ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του Υπερρεαλισμού; Ποια στοιχεία υπερρεαλιστικής ποίησης εντοπίζετε στα ποιήματα; 2. Εντοπίσατε στοιχεία της στιχουργίας των ποιητών (στίχος, μέτρο, ομοιοκαταληξία, στροφές). 3. Εντοπίσατε σχήματα λόγου και σημεία που αμφισβητούν την κοινή λογική και καταργούν κάθε λογική αλληλουχία, αλλά και μεταπηδούν από τον κόσμο της πραγματικότητας στη φαντασία, το όνειρο και το ασύνειδο. 4. Εντοπίσατε στο ποίημα του Εγγονόπουλου, «λαϊκές» -καθημερινέςαντιποιητικές λέξεις, καθώς και λόγιους τύπους και φράσεις. Ποιο είναι το αποτέλεσμα; 5. Αφού διαβάσετε τα ποιήματα και δείτε το απόσπασμα από την ταινία «Ο κύκλος των χαμένων ποιητών», να παρουσιάσετε απόψεις των ποιητών για την ποίηση και τον ρόλο της. 6. Με ποια εκφραστικά μέσα αισθητοποιούνται σκέψεις και συναισθήματα; 7. Διαφαίνονται κοινά στοιχεία βαθύτερου προβληματισμού στα ποιήματα που μελετήσατε; 8. Πόσο έχουν επηρεαστεί οι ποιητές από το ευρύτερο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής τους; 9. Ποιες εικόνες του ποιήματος ανταποκρίνονται στην Αποκριά, όπως τη γνωρίζετε; 10. Με ποιες λέξεις ή φράσεις μεταπλάθονται οι εικόνες ώστε να εκφράζουν την εφιαλτική εποχή του ποιητή; 11. Ποιες άλλες εικόνες συμπληρώνουν το ποίημα; Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού 19
Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά του περιεχομένου των ποιημάτων. Ως κριτήρια αξιολόγησης του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Παράδοση και Μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση». 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, και ο οποίος παραπέμπει στη λογοτεχνική περίοδο στην οποία εγγράφεται κάθε ποίημα, το λογοτεχνικό ρεύμα που εκπροσωπεί, τα βασικά του γνωρίσματα καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικών- λογοτεχνικών πηγών 5. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 6. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ Αγάθη Γεωργιάδου, Η ποιητική περιπέτεια, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2005. Αντρέ Μπρετόν, Μανιφέστα του Σουρρεαλισμού, Εκδόσεις Δωδώνη, 1983 Πάτρικ Βάλντμπεργκ, Σουρρεαλισμός, Υποδομή, 1982 Φ. Οντουάν, Οι Σουρρεαλιστές, Μετάφραση: Δ. Δημούλης, Β. Παπαοικονόμου - Επιμέλεια: Μπ. Γεωργαντίδης, Θεμέλιο, 1990 Σωτήρης Τριβιζάς, Το Σουρρεαλιστικό Σκάνδαλο: Χρονικό της υποδοχής του υπερρεαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, εκδ. Καστανιώτη, 2005. Michael Lowy, Το Άστρο του Πρωινού: Υπερρεαλισμός και Μαρξισμός, εκδ. Ερατώ, 2005. Maurice Nadeau (μτφρ. Α. Παπαθανασοπούλου), Ιστορία του Σουρεαλισμού, εκδ. Πλέθρον, 1978 ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ www.ekebi.gr www.elia.org.gr 20
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΔΟΥΚΑ Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία Τάξη: Α Λυκείου Σχολ. Έτος: 2011-2012 Καθηγήτρια: Βασιλική Παπακίτσου 8 ο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Παραγωγή Λόγου) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ομαδική μαθητική εργασία που θα παρουσιαστεί σε ένα μήνα (κατά προσέγγιση), ή σε δύο διδακτικές ώρες μέσα στην τάξη ΕΝΟΤΗΤΑ: «Παράδοση και Μοντερνισμός στη Νεοελληνική ποίηση» Σύγκριση ποιημάτων Παλαμάς: «Η Φοινικιά», «Σαν των Φαιάκων το καράβι» Καβάφης: «Περιμένοντας τους βαρβάρους» Καρυωτάκης: «Άνοιξη» Ελύτης: «Ήλιος ο Πρώτος» Εγγονόπουλος: «Μπολιβάρ», «Τραμ και Ακρόπολις» ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ A. Έρευνα σε λογοτεχνικά βιβλία, νεοελληνικές γραμματολογίες και στο διαδίκτυο για τον εντοπισμό και την καταγραφή πληροφοριών σχετικών με τα ποιήματα. B. ΣΤΟΧΟΙ / ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Μπορείτε να επισημάνετε γλωσσικά, στιχουργικά, υφολογικά και μορφολογικά στοιχεία στα ποιήματα που τους προσδίδουν στοιχεία παραδοσιακής ποίησης, μοντερνισμού αλλά και υπερρεαλισμού; 2. Να κατατάξετε τα ποιήματα σε μια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό 3. Εντοπίστε κοινά σύμβολα, μοτίβα, μορφικά γνωρίσματα στα ποιήματα, αλλά και καθοριστικές διαφορές και ως προς το περιεχόμενο και ως προς τη μορφή 4. Να εντοπίσετε άλογα στοιχεία σε παραδοσιακά και μοντέρνα ποιήματα 5. Να κατασκευάσετε πίνακα, με τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης και του μοντερνισμού στη νεοελληνική ποίηση 6. Επισημάνατε στοιχεία τεχνικής των ποιημάτων. Γ. Οργάνωση και υλοποίηση του προς ανάγνωση και επεξεργασία υλικού Δ. Παρουσίαση προφορική στην ολομέλεια της τάξης, της εργασίας που συγκεντρώθηκε, και παράλληλα, καταγραφή της σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή γραπτού κειμένου εμπλουτισμένου με εικόνες, φωτογραφίες κ.ά. του περιεχομένου των ποιημάτων. Ως κριτήρια αξιολόγησης του project, θα εκληφθούν: 1. Η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειμένων, καθώς και η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων 2. Η αναγνώριση του βασικού θέματος, «Παράδοση και Μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση», που εμπεριέχεται στα ποιήματα. 3. Η παραγωγή προσωπικού λόγου (προφορικού και γραπτού), τεκμηριωμένου με λογικά επιχειρήματα, και ο οποίος παραπέμπει στη λογοτεχνική περίοδο στην 21
οποία εγγράφεται το ποίημα, το λογοτεχνικό ρεύμα που εκπροσωπεί, τα βασικά του γνωρίσματα καθώς και η συνεκτικότητα, η συνοχή, του τελικού κειμένου 4. Η επάρκεια, ο πλούτος των πληροφοριών, η σαφής οργάνωσή τους, η με ακρίβεια και τεκμηρίωση χρήση των ιστορικών κοινωνικών- λογοτεχνικών πηγών 5. Η τεκμηρίωση με σωστές παραπομπές στις γραπτές (από βιβλία) ή ηλεκτρονικές (από το διαδίκτυο) πηγές 6. Ο βαθμός συμμετοχής των μαθητών στην ομαδική εργασία, η δημιουργία σχέσεων αλληλοσεβασμού, ισοτιμίας, διαλόγου, συνεργατικότητας μεταξύ των μελών των ομάδων 22