ΕΠΙΣΗΜΟΝΙΚΟ ΑΡΘΡΟ ΣΙΣΛΟ: "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΒΟΣΑΝΙΚΟ ΚΗΠΟ ΚΡΟΤΙΩΝ-ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΑΡΩΜΑΣΙΚΩΝ & ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΙΚΩΝ ΔΙΓΩΝ Ε. Μαλοφπα, Δ. Ηερβάκθ www.dimitrazervaki.com
Άδεια Χριςθσ: Αναφορά Δθμιουργοφ - Μθ Εμπορικι Χριςθ - Παρόμοια Διανομι CC BY-NC-SA Αυτι θ άδεια επιτρζπει ςτουσ άλλουσ να αναμειγνφουν, να τροποποιοφν, και να δθμιουργοφν πάνω ςτο δικό ςασ ζργο, κατά μθ-εμπορικό τρόπο, αρκεί να ςασ πιςτϊνουν για τθν αρχικι δθμιουργία κι να υπαγάγουν τισ νζεσ τουσ δθμιουργίεσ υπό τουσ ίδιουσ όρουσ. Δείτε τθν Εκχϊρθςθ Άδειασ Προβολι νομικοφ κϊδικα 1
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΒΟΣΑΝΙΚΟ ΚΗΠΟ ΚΡΟΤΙΩΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΑΡΩΜΑΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΤΣΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ Ελζνθ Μαλοφπα και Διμθτρα Ηερβάκθ. ΕΚ.Λ.ΑΓ.Ε. Κ.Γ.Ε.Β.Ε. - Εργαςτιριο Προςταςίασ και Αξιοποίθςθσ Αυτοφυϊν και Ανκοκομικϊν Ειδϊν Βαλκανικόσ Βοτανικόσ Κιποσ Κρουςςίων, 57001 Τ.Κ. 60125, Κζρμθ, Κεςςαλονίκθ. e-mail: bbgk@bbgk.gr ΕΙΑΓΩΓΗ Θ ποικιλότθτα φυτϊν τθσ Ελλάδασ είναι μία από τισ πλουςιότερεσ τθσ Ευρϊπθσ και περιλαμβάνεται ςτα «κερμά ςθμεία» βιοποικιλότθτασ του πλανιτθ (biodiversity hot spots). Οι αυτόχκονεσ φυτογενετικοί πόροι τθσ Ελλάδασ περιλαμβάνουν περίπου 6.000 αυτοφυι taxa (φυτικά είδθ και υποείδθ), τα οποία αποτελοφν ςχεδόν το 50% των αυτοφυϊν φυτϊν ολόκλθρθσ τθσ Ευρϊπθσ. Σε ςφγκριςθ με άλλεσ περιοχζσ τθσ Ευρϊπθσ ι τθσ Μεςογείου, ςτθν Ελλάδα απαντοφν τα περιςςότερα ενδθμικά φυτά (δεν απαντοφν πουκενά αλλοφ ςτον πλανιτθ) ςε ςχζςθ με τθν ζκταςι τθσ. Μεγάλο ποςοςτό των ενδθμικϊν φυτικϊν ειδϊν τθσ Ελλάδασ είναι ςπάνια, τρωτά ι χαρακτθρίηονται ωσ κινδυνεφοντα. Για πολλά από αυτά, θ ανάγκθ προςταςίασ τουσ είναι επιτακτικι, εφόςον -για οποιοδιποτε λόγοεάν χακοφν από τθν Ελλάδα χάνονται από τον πλανιτθ. Οι κίνδυνοι, οι οποίοι απειλοφν τθν ποικιλότθτα φυτϊν τόςο ςε πλανθτικι κλίμακα όςο και ςτθν Ελλάδα, οφείλονται ςε μεγάλο βακμό ςε ανκρϊπινεσ δραςτθριότθτεσ όπωσ διαταραχι, τεμαχιςμοί και καταςτροφι ενδιαιτθμάτων και οικοτόπων και ειςαγωγι και εξάπλωςθ αλλόχκονων (ξενικϊν) ειδϊν φυτϊν και ηϊων. Επιπρόςκετα, πρζπει να επιςθμανκεί ότι ζρευνεσ δείχνουν ότι πολλά από τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά (ςπάνια, απειλοφμενα και μθ) που εμπορεφονται, ςυλλζγονται απευκείασ από τθ φφςθ από αυτοφυείσ πλθκυςμοφσ. Οι ςυλλογζσ αυτζσ γίνονται από ιδιϊτεσ Ζλλθνεσ και/ι αλλοδαποφσ, χωρίσ άδεια και με τρόπο καταςτρεπτικό που δεν επιτρζπει τθ φυςικι αναγζννθςι τουσ (ξερίηωμα φυτϊν). Παρά τθν πλοφςια, μοναδικι και απειλοφμενθ Ελλθνικι χλωρίδα δεν υπάρχει μακροχρόνια παράδοςθ ςτθ δθμιουργία και λειτουργία βοτανικϊν κιπων, οι οποίοι είναι επικεντρωμζνοι ςτθν προςταςία τθσ φυτοποικιλότθτασ. Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΒΟΣΑΝΙΚΟ ΚΗΠΟ ΚΡΟΤΙΩΝ Ο Βαλκανικόσ Βοτανικόσ Κιποσ Κρουςίων (ΒΒΚΚ) Εργαςτιριο Προςταςίασ και Αξιοποίθςθσ Αυτοφυϊν και Ανκοκομικϊν Φυτϊν (Εργαςτιριο) του Εκνικοφ Λδρφματοσ Αγροτικισ Ζρευνασ (ΕΚ.Λ.ΑΓ.Ε.) εγκαινιάςτθκε το 2001. Οι πρϊτεσ προςπάκειεσ για τθ δθμιουργία του ξεκίνθςαν το 1994, με τθν κατάκεςθ πρόταςθσ προσ χρθματοδότθςθ μζςω τθσ κοινοτικισ πρωτοβουλίασ INTERREG II Εξωτερικά Σφνορα. Το πρόγραμμα με τίτλο «Δθμιουργία Βοτανικοφ Κιπου και Κζντρου Ζρευνασ και Εκπαίδευςθσ με αντικείμενο τθ Βαλκανικι Χλωρίδα» εγκρίκθκε το 1996, οι εργαςίεσ ξεκίνθςαν το 1998. Στθ ςυνζχεια υπιρξε και νζα χρθματοδότθςθ από εκνικοφσ πόρουσ μζςω του Υπουργείου Οικονομίασ και Οικονομικϊν. Ο ςυνολικόσ προχπολογιςμόσ του ζργου αγγίηει τα οκτϊ εκατ. ευρϊ. Εποπτεφεται από 2
το Εκνικό Μδρυμα Αγροτικισ Ζρευνασ (ΕΚ.Λ.ΑΓ.Ε.) και το Υπουργείο Αγροτικισ Ανάπτυξθσ και Τροφίμων. Αποςτολι του ΒΒΚΚ Εργαςτθρίου είναι θ ςυλλογι, ο ταξινομικόσ προςδιοριςμόσ, θ αναπαραγωγι, θ διατιρθςθ, θ προςταςία και θ αξιοποίθςθ των αυτοφυϊν φυτικϊν ειδϊν τθσ Ελλάδασ και τθσ Νοτιοανατολικισ Ευρϊπθσ κακϊσ και θ περιβαλλοντικι ευαιςκθτοποίθςθ διαφόρων ομάδων ςτόχων. Ο BBKK βρίςκεται ςτο Νομό Κιλκίσ, 70 χλμ από τθν πόλθ τθσ Κεςςαλονίκθσ, ανικει ςτο Διμο Κρουςςϊν (με ζδρα τθν Τζρπυλλο) και καταλαμβάνει ζκταςθ 310 ςτρεμμάτων. Ο χϊροσ που φιλοξενεί το ΒΒΚΚ ανικει ςε μια ηϊνθ προςτατευόμενων περιοχϊν βάςει διεκνϊν ςυμβάςεων (Σφμβαςθ Ramsar για τουσ υγροτόπουσ, περιοχζσ υπό ζνταξθ ςτο Δίκτυο Προςτατευόμενων περιοχϊν ΦΥΣΘ 2000). Συγκεκριμζνα ςτθν ευρφτερθ περιοχι του ΒΒΚΚ οι προτεινόμενεσ περιοχζσ για ζνταξθ ςτο δίκτυο ΦΥΣΘ 2000 είναι: Λίμνθ Κερκίνθ Κροφςςια - Κορυφζσ Όρουσ Μπζλλεσ, Λίμνθ Πικρολίμνθ, Υδροχαρζσ δάςοσ Μουριϊν, Λίμνθ Δοϊράνθ. Στθ Κζρμθ Κεςςαλονίκθσ εδρεφει το Εργαςτιριο Προςταςίασ και Αξιοποίθςθσ Αυτοφυϊν και Ανκοκομικϊν φυτϊν του ΕΚ.Λ.ΑΓ.Ε. το οποίο ςτθρίηει λειτουργικά και ουςιαςτικά τουσ πολυλειτουργικοφσ χϊρουσ του ΒΒΚΚ. Το Εργαςτιριο αποτελεί κζντρο ζρευνασ, διατιρθςθσ, πολλαπλαςιαςμοφ και αξιολόγθςθσ του αυτοφυοφσ γενετικοφ υλικοφ κακϊσ και εκπαίδευςθσ και ςυμβουλευτικισ ςε κζματα που αφοροφν τθν αυτοφυι Βαλκανικι χλωρίδα. Στισ κτιριακζσ εγκαταςτάςεισ του περιλαμβάνεται αίκουςα εκδθλϊςεων εργαςτιρια ζρευνασ και προβολισ του γενετικοφ υλικοφ κακϊσ και ερμπάριο (αποξθραμζνο φυτικό υλικό). Στον περιβάλλοντα χϊρο είναι εγκατεςτθμζνθ μθτρικι φυτεία αυτοφυϊν ειδϊν, με φυτά που ςυλλζγονται κατά τισ αποςτολζσ ςυλλογισ, κακϊσ και το φυτϊριο ανάπτυξθσ αυτοφυϊν ειδϊν, με φυτά που παράγονται από πολλαπλαςιαςμό των ειδϊν τθσ μθτρικισ φυτείασ. Στο υπάρχον κερμοκθπιακό ςυγκρότθμα εξυπθρετείται ο πολλαπλαςιαςμόσ, θ ςκλθραγϊγθςθ και θ ανάπτυξθ των αυτοφυϊν ειδϊν. Το Εργαςτιριο αναπτφςςει εκπαιδευτικζσ δραςτθριότθτεσ για ςχολεία ι ενιλικεσ. προςφζρονται κεματικζσ επιςκζψεισ, πρακτικζσ δραςτθριότθτεσ και ξεναγιςεισ. Ο ΒΒΚΚ Εργαςτιριο ζχει αναπτφξει μια πρωτοποριακι ςτρατθγικι και ζχει υιοκετιςει επτά αυτόνομεσ και ταυτόχρονα αλλθλοςυμπλθροφμενεσ πολιτικζσ που αφοροφν ςτθν φυτοποικιλότθτα τθσ Ελλάδασ και των Βαλκανίων. Αυτζσ είναι: (α) «Διατιρθςθ μόνον των Αυτοφυϊν Ειδϊν», (β) «Διατιρθςθ πρωτίςτωσ των Σθμαντικϊν Φυτικϊν Ειδϊν», (γ) «Επαρκισ τεκμθρίωςθ των Φυτικϊν Συλλογϊν», (δ) «Πολλαπλαςιαςμόσ πρωτίςτωσ των Σθμαντικϊν Φυτικϊν Ειδϊν», (ε) «Συνδυαςμζνθ Επιτόπια και Εκτόσ Τόπου Προςταςία», (ςτ) «Ευαιςκθτοποίθςθ και Ενθμζρωςθ για τθ Φυτοποικιλότθτα των Αυτοχκόνων Φυτϊν» και (η) «Αξιοποίθςθ τθσ Φυτοποικιλότθτασ μζςω τθσ Προςταςίασ τθσ». Επιπλζον ςτισ ςυλλογζσ του δεν υπάρχουν εξωτικά και καλλωπιςτικά φυτά όπωσ ςυμβαίνει ςτουσ περιςςότερουσ κιπουσ του εξωτερικοφ. Στο πλαίςιο τθσ αποςτολισ του ο ΒΒΚΚ Εργαςτιριο ζχει αναπτφξει τισ ακόλουκεσ δράςεισ: (1) Από τα περίπου 6.000 αυτοφυι taxa (φυτικά είδθ και υποείδθ) τθσ Ελλθνικισ χλωρίδασ (50% των αυτοφυϊν φυτϊν ολόκλθρθσ τθσ Ευρϊπθσ), με ειδικι 3
άδεια του Υπουργείου Αγροτικισ Ανάπτυξθσ και Τροφίμων που ανανεϊνεται κάκε χρόνο, ζχει ςυλλεχκεί από το φυςικό περιβάλλον κατάλλθλο πολλαπλαςιαςτικό υλικό για περιςςότερα από 1.200 taxa, μεταξφ των οποίων περίπου το 30% περιλαμβάνει ςπάνια, απειλοφμενα και ενδθμικά φυτά (απαντοφν ςτθν Ελλάδα και πουκενά αλλοφ ςτον πλανιτθ). (2) Διακζτει εκτενείσ ελεγχόμενεσ μθτρικζσ φυτείεσ από ηωντανά φυτά ςε ειδικά διαμορφωμζνουσ φυτωριακοφσ χϊρουσ και κερμοκιπια (περιςςότεροι από 1.500 κωδικοί πρόςβαςθσ). (3) Μετά από πολφχρονθ ζρευνα, μζχρι ςιμερα ζχει καταρτίςει ειδικά πρωτόκολλα μαηικοφ πολλαπλαςιαςμοφ για περιςςότερα από 200 taxa (φυτικά είδθ και υποείδθ). (4) Διακζτει 160 ςτρζμματα (16 ha) ειδικά διαμορφωμζνων χϊρων που αφιερϊνονται ςτθν εκτόσ τόπου διατιρθςθ και προςταςία αυτοφυών φυτών τθσ Ελλθνικισ και Βαλκανικισ χλωρίδασ (ex situ conservation). (5) Διακζτει 150 ςτρζμματα (15 ha) φυςικοφ δρυοδάςουσ που αφιερϊνονται ςτθν επιτόπια διατιρθςθ και προςταςία αυτοφυών φυτών τθσ Ελλθνικισ και Βαλκανικισ χλωρίδασ (in situ conservation), μεταξφ των οποίων ςυμπεριλαμβάνονται άγριοι πλθκυςμοί από τουλάχιςτον 10 είδθ ορχιδζων. (6) Υλοποιεί Εκνικά και Ευρωπαϊκά προγράμματα εφαρμοςμζνθσ ζρευνασ. (7) Παρουςιάηει τα αποτελζςματα των ερευνϊν ςε εκνικά και διεκνι ςυνζδρια. (8) Επικοινωνεί ςτακερά με άλλουσ Βοτανικοφσ Κιπουσ τθσ Ελλάδασ και του εξωτερικοφ και ςυμμετζχει ενεργά ςτο Consortium τθσ BGCI (Botanic Gardens Conservation International), το οποίο κατευκφνει και ςυντονίηει τισ προςπάκειεσ των Βοτανικϊν Κιπων τθσ Ευρϊπθσ για τθ διατιρθςθ τθσ βιοποικιλότθτασ. (9) Οργανϊνει εκδθλϊςεισ και προγράμματα περιβαλλοντικισ ευαιςκθτοποίθςθσ και παράγει ενθμερωτικό υλικό. (10) Παρζχει τεχνικζσ υπθρεςίεσ, ςυμβουλζσ και πλθροφόρθςθ προσ τρίτουσ. (11) Οργανϊνει, επιβλζπει και εκτελεί πιλοτικά προγράμματα αξιοποίθςθσ των αυτοφυών φυτικών ειδών. ΠΕΡΙΗΓΗΗ ΣΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΒΟΣΑΝΙΚΟ ΚΗΠΟ ΚΡΟΤΙΩΝ Ο επιςκζπτθσ μπορεί να επιμορφωκεί βιμα-βιμα ςτθν «Οδό τθσ Γνϊςθσ», μπορεί να περπατιςει ςτο «Μονοπάτι τθσ εποχιακισ βιοποικιλότθτασ» ςτο φυςικό δρυοδάςοσ, μπορεί να περιθγθκεί ςτισ διάφορεσ κεματικζσ ενότθτεσ παρουςίαςθσ των φυτϊν τθσ Βαλκανικισ χερςονιςου και μπορεί να παρατθριςει από κοντά ςπάνια ηωντανά μουςειακά εκκζματα που προζρχονται από τθν εξαιρετικά πλοφςια και ιδιαίτερα ςθμαντικι ελλθνικι χλωρίδα. Τα παγκάκια, οι κρινεσ, τα κιόςκια, το παρατθρθτιριο και το τηάκι του χϊρου ςυνάντθςθσ του ΒΒΚΚ, προςφζρουν ςτον επιςκζπτθ δυνατότθτεσ ανάπαυςθσ, αναψυχισ και περιςυλλογισ. Στο τζλοσ ι από τθν αρχι, ο επιςκζπτθσ μπορεί να εκπαιδευτεί ι να αναπαυκεί ςτο Κζντρο Πλθροφόρθςθσ και ςτον «Κιπο των Αιςκιςεων». Θ περιιγθςθ ςτο χϊρο του Κιπου των Αιςκιςεων επιχειρεί να ενεργοποιιςει τισ αιςκιςεισ των επιςκεπτϊν παρζχοντασ ερεκίςματα μζςα από: 4
(α) τα ποικίλα ςχιματα και χρϊματα του φυτικοφ κόςμου, (β) τισ διαφορετικζσ μορφζσ φφλλων, ανκζων και καρπϊν, (γ) τισ ποικίλεσ ςυμμετρίεσ των φυτικϊν οργάνων, (δ) τισ διαφορετικζσ οςμζσ και γεφςεισ τουσ, (ε) τουσ ιχουσ του τεχνθτοφ καταρράκτθ και των ηωικϊν οργανιςμϊν που φιλοξενεί (πτθνά, βάτραχοι, ζντομα). Θ εξ επαφισ αναγνϊριςθ των διαφορετικϊν φυτικϊν ειδϊν μαηί με το ςυνοδευτικό πλθροφοριακό υλικό (ταμπζλεσ επιςτθμονικϊν ονομάτων και κοινϊν δθμωδϊν ονομάτων, πινακίδεσ πλθροφόρθςθσ κεματικϊν ενοτιτων), ςυνιςτοφν μία εκπαιδευτικι διαδικαςία που εξοικειϊνουν τον επιςκζπτθ με τα φυτά, τισ ιδιότθτζσ τουσ και τθ χριςθ τουσ. Οι οργανωμζνεσ επιςκζψεισ από μακθτζσ, φοιτθτζσ και κακθγθτζσ μποροφν να αναπτφξουν ςτουσ χϊρουσ του Κιπου δραςτθριότθτεσ Περιβαλλοντικισ Εκπαίδευςθσ, αλλά και να επωφελθκοφν από τα Περιβαλλοντικά Προγράμματα του Κιπου (μελζτεσ πεδίου, περιβαλλοντικά παιγνίδια, οργανωμζνεσ ξεναγιςεισ). Κατθγορίεσ ςθμαντικών ειδών που διατθροφνται ςτον ΒΒΚΚ 1. θμαντικά είδθ Φυτών του δικτφου «ΦΤΗ 2000» Τα φυτικά είδθ που αναφζρονται ςτισ κατθγορίεσ φυτϊν που ακολουκοφν ςυμπεριλαμβάνονται ςτα Σθμαντικά Είδθ Φυτϊν του Δικτφου ΦΥΣΘ 2000. I. Ελλθνικά ενδθμικά II. Σοπικά Βαλκανικά ενδθμικά III. Bαλκανικά ενδθμικά IV. Αλπικά φυτά V. πάνια και απειλοφμενα φυτά τθσ Ελλάδασ Οι διαμορφωμζνεσ ενότθτεσ ςτισ οποίεσ μπορεί να περιθγθκεί ο επιςκζπτθσ ςτον ΒΒΚΚ περιλαμβάνουν: 1.Σο μονοπάτι τθσ εποχιακισ βιοποικιλότθτασ Διαφορετικό ςε κάκε εποχι του ζτουσ, το μονοπάτι τθσ βιοποικιλότθτασ αναπτφςςεται ςτο φυςικό δρυοδάςοσ ζκταςθσ 150 ςτρεμμάτων και ο επιςκζπτθσ μπορεί να παρατθριςει τθν ορόφωςθ τθσ βλάςτθςθσ και τα εκατοντάδεσ αυτοφυι φυτικά είδθ που αναπτφςςονται ςε ευδιάκριτουσ πλθκυςμοφσ και επιςθμαίνονται με ειδικζσ ταμπζλεσ. Λδιαίτερα εντυπωςιακά είναι τα διαφορετικά είδθ από ορχιδζεσ που απαντοφν ςτο μονοπάτι τουσ ανοιξιάτικουσ μινεσ. 2.Ο χώροσ ανάπτυξθσ των αλπικών και υπαλπικών φυτών. Διαμορφωμζνοσ λοφίςκοσ με μονοπάτι πρόςβαςθσ που αποτελεί προςομοίωςθ αλπικοφ και υπαλπικοφ οικοςυςτιματοσ. 3.Λιβαδικι βιοποικιλότθτα Λιβαδικζσ εκτάςεισ με οριοκετθμζνα τμιματα που υφίςτανται διαφορετικι διαχείριςθ (διαφορετικι ςυχνότθτα και φψοσ κοπισ από χλοοκοπτικά μθχανοκίνθτα οχιματα) με ςκοπό τθν προςομοίωςθ τθσ επίδραςθσ τθσ βόςκθςθσ ςτθ βιοποικιλότθτα των λιβαδιϊν. Τα διαφορετικά τμιματα των λιβαδικϊν εκτάςεων χρθςιμοποιοφνται ςε εκπαιδευτικζσ και επιςτθμονικζσ μελζτεσ πεδίου. 4.Τδροχαρισ βλάςτθςθ-χλωρίδα Συλλογι από υδροχαρι φυτά που φφονται ςε λίμνεσ και περιςτοιχίηονται από υδρόφιλα φυτικά είδθ (πολυετι ποϊδθ, δζντρα και κάμνουσ). 5
Ο ΚΗΠΟ ΣΩΝ ΑΙΘΗΕΩΝ Οι πολυλειτουργικοί χϊροι που διαμορφϊκθκαν γφρω από το κτίριο πλθροφόρθςθσ του ΒΒΚΚ ςυμβάλλουν ςτθν Ex situ διατιρθςθ αυτοφυϊν φυτικϊν ειδϊν, ςτθν περιβαλλοντικι ευαιςκθτοποίθςθ και εκπαίδευςθ διάφορων ομάδωνςτόχων αλλά και ςτθν αναψυχι. Στο κτίριο πλθροφόρθςθσ υπάρχει ζκκεςθ προϊόντων ελιάσ (πάνω) και αρωματικϊν φυτϊν τθσ ελλθνικισ χλωρίδασ, πλθροφοριακό υλικό για τον ΒΒΚΚ κακϊσ και ζκκεςθ αποξθραμζνων φυτικϊν ειδϊν προσ παρατιρθςθ. Στον Κιπο των Αιςκιςεων ζχει δθμιουργθκεί ζνασ καταρράκτθσ με ογκόλικουσ και πζτρεσ και δφο υδατοςυλλογζσ μικρϊν διαςτάςεων που ανακυκλϊνουν το νερό και ςυμβάλλουν ςτθ διαμόρφωςθ κατάλλθλου μικροκλίματοσ για τθν ανάπτυξθ υγρόφιλων φυτικϊν ειδϊν. Επίςθσ, ζχουν δθμιουργθκεί μονοπάτια και αναβακμίδεσ προκείμενου να αυξθκοφν οι επιφάνειεσ φυτεφςεων και να δθμιουργθκεί εναλλαγι οπτικϊν ερεκιςμάτων, ςτρωμάτωςθ του χϊρου και αντικζςεισ. Οι διαφορετικζσ κεματικζσ ενότθτεσ που εκκζτονται ςτουσ ειδικά διαμορφωμζνουσ χϊρουσ με ςφςτθμα άρδευςθσ είναι οι εξισ: Α.Αρωματικά φυτά τθσ οικογζνειασ Labiatae Επιλεγμζνα φυτά τθσ οικογζνειασ Labiatae, τα οποία χαρακτθρίηονται από δίχειλθ ςτεφάνθ (Χειλανκι), τετράγωνο βλαςτό, αντίκετα εκφυόμενα φφλλα και τθν παρουςία αικερίων ελαίων. Β.Φυτά διάφορων οικογενειών με αρωματικό χαρακτιρα Περιλαμβάνονται επιλεγμζνα πολυετι αρωματικά φυτά διάφορων οικογενειϊν (Asteraceae, Papaveraceae, Scrophulariaceae, Hypericaceae, Brassicaceae). Γ.Πετρόκθποσ Κθποτεχνικι ςφνκεςθ με αυτόχκονα φυτικά είδθ τθσ Μεςογείου που ζχουν προςαρμοςτεί εξελικτικά ςτο φυςικό περιβάλλον για διαβίωςθ ςε βραχϊδθ υποςτρϊματα (χαςμόφυτα) και ςε ξθροκερμικζσ ςυνκικεσ. Τα είδθ αυτά δεν αξιοποιοφνται ακόμθ εμπορικά και είναι κατάλλθλα για διαμόρφωςθ πετρόκθπου ςτθν αρχιτεκτονικι τοπίου. Δ.Καλλωπιςτικά παρτζρια Σφνκεςθ ςε διαφορετικά επίπεδα με ποικιλία από πολυετι αυτόχκονα φυτικά είδθ που μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ι ιδθ χρθςιμοποιοφνται ωσ καλλωπιςτικά φυτά. Ε.Βραχόκθποσ Κθποτεχνικι ςφνκεςθ με αυτόχκονα φυτικά είδθ τθσ Μεςογείου με αρωματικζσ ιδιότθτεσ που δεν αξιοποιοφνται ακόμθ εμπορικά, κατάλλθλα για διαμόρφωςθ βραχόκθπων ςτθν αρχιτεκτονικι τοπίου. τ.τγρόφιλα φυτά Κάμνοι, δενδρϊδθ είδθ και πολυτείσ πόεσ από διάφορεσ οικογζνειεσ φυτϊν τα οποία ςτο φυςικό περιβάλλον χαρακτθρίηουν παρυδάτιουσ βιοτόπουσ και αποτελοφν τυπικά φυτά τθσ αηωνικισ βλάςτθςθσ. Αρκετά από αυτά τα είδθ δεν αξιοποιοφνται ακόμθ εμπορικά και είναι κατάλλθλα για κθποτεχνία ςε υδατοςυλλογζσ ι υδρορροζσ ςτθν αρχιτεκτονικι τοπίου. Ζ.Laissez faire (αυτοφυισ χλωρίδα) 6
Στα πρανι των αναβακμίδων που δθμιουργικθκαν ζχει προβλεφκεί μθ διαμορφωμζνοσ χϊροσ για τθν εποχιακι παρατιρθςθ τθσ δυναμικισ τθσ βλάςτθςθσ των αυτοφυϊν φυτϊν που υπιρχαν ςτθν περιοχι πριν από τισ εργαςίεσ διαμόρφωςθσ του χϊρου. Θ πρακτικι αυτι ζχει αναγνωριςκεί διεκνϊσ ωσ Laissez faire και επιτρζπει τθ διείςδυςθ τθσ φφςθσ ςε χϊρουσ με ανκρωπογενείσ επιδράςεισ. Επιπρόςκετα, ο χϊροσ του Κιπου των Αιςκιςεων, χρθςιμοποιϊντασ ωσ ερζκιςμα γνωςτά φυτά ςτον άνκρωπο ι φυτά ςυνδεδεμζνα με τθν Παράδοςθ, λειτουργεί ωσ «Πφλθ Ειςόδου» προσ τον δεφτερο εκκεςιακό χϊρο το Βαλκανικό Βοτανικό Κιπο Κρουςςίων ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΤΝΕΡΓΑΙΩΝ Το εξειδικευμζνο επιςτθμονικό προςωπικό και οι τεχνικοί του ΒΒΚΚ - Εργαςτθρίου υλοποιοφν ποικίλα ερευνθτικά προγράμματα ςχετικά με τον εντοπιςμό, τθ ςυλλογι, τθ διατιρθςθ, τθν προςταςία, τθν προβολι και αξιοποίθςθ τθσ ελλθνικισ χλωρίδασ ςε ςυνεργαςία με διάφορουσ φορείσ τόςο τθσ Ελλάδασ όςο και του εξωτερικοφ. Επίςθσ, ο ΒΒΚΚ - Εργαςτιριο αναλαμβάνει δράςεισ πλθροφόρθςθσ και ευαιςκθτοποίθςθσ του κοινοφ και εφαρμόηει προγράμματα περιβαλλοντικισ εκπαίδευςθσ κυρίωσ με μακθτζσ πρωτοβάκμιασ και δευτεροβάκμιασ εκπαίδευςθσ. Σθμαντικι είναι θ ςυνεργαςία με τθν Ανϊτατθ Σχολι Παιδαγωγικισ και Τεχνολογικισ Εκπαίδευςθσ (Α.Σ.ΠΑΛ.Τ.Ε.) Κεςςαλονίκθσ. Συνεργάηεται με Ανϊτατα Εκπαιδευτικά Λδρφματα και Ερευνθτικά Λνςτιτοφτα τθσ χϊρασ μασ όπωσ με το Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Κεςςαλονίκθσ - Εργαςτιριο Συςτθματικισ Βοτανικισ και Φυτογεωγραφίασ, Τμιμα Βιολογίασ, Τομζα Φαρμακογνωςίασ του Τμιματοσ Φαρμακευτικισ, Τμιμα Αρχιτεκτόνων Μθχανικϊν, Χθμικό Τμιμα και με το Τμιμα Γεωπονικισ Βιοτεχνολογίασ του Γεωπονικοφ Πανεπιςτθμίου Ακθνϊν. Επίςθσ ζχει αναπτυχκεί ςυνεργαςία με Βοτανικοφσ Κιπουσ ανά τθν Ευρϊπθ και ανά τον κόςμο λόγω του ότι ο ΒΒΚΚ Εργαςτιριο ςυμμετζχει ενεργά ςτθ BGCI. Οι ςυνεργαςίεσ του με τισ βαλκανικζσ χϊρεσ κακιςτοφν τον ΒΒΚΚ - Εργαςτιριο μια γζφυρα επικοινωνίασ των Βαλκανίων με τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ. Σθμαντικι είναι θ ςυνεργαςία που ζχει αναπτυχκεί με τθν Ελλθνικι Εταιρία Εκνοφαρμακολογίασ με τθν ςυμμετοχι του ΒΒΚΚ Εργαςτθρίου ςε θμερίδεσ και ςυνζδρια. Επιπλζον με το Φαρμακευτικό Σφλλογο Κιλκίσ ςυνδιοργανϊνονται εκδθλϊςεισ ενθμζρωςθσ διαφόρων ομάδων ςτόχων ςχετικά με τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτικά είδθ τθσ Ελλάδασ κακϊσ και παράγοντασ ζντυπο και ψθφιακό ενθμερωτικό υλικό. Ο ΒΒΚΚ Εργαςτιριο βρίςκεται ςε ςτενι και διαρκι επικοινωνία με τθν Τοπικι Αυτοδιοίκθςθ διαφόρων περιοχϊν τθσ Ελλάδασ (νθςιϊν του Β. Αιγαίου και του Ν. Αιγαίου, περιοχι Πθλίου, περιοχι Άργουσ Ορεςτικοφ) ςτθν προςπάκεια δθμιουργίασ μικρϊν βοτανικϊν κιπων και ςτθν προςπάκεια διατιρθςθσ των ενδθμικϊν φυτϊν των περιοχϊν αυτϊν. Με ςκοπό τθν πιλοτικι εφαρμογι καλλιεργειϊν προερχόμενων από αυτοφυι φυτά για τθν παραγωγι προϊόντων υψθλισ προςτικζμενθσ αξίασ για τθ βιομθχανία, ο ΒΒΚΚ - Εργαςτιριο ςυνεργάηεται 7
με εταιρείεσ που δραςτθριοποιοφνται ςτθν παραγωγι φυτικϊν πρϊτων υλϊν και επιχειριςεισ μαηικισ αναπαραγωγισ πολλαπλαςιαςτικοφ υλικοφ, με προμικεια επιλεγμζνου φυτικοφ γενετικοφ υλικοφ και με μεταφορά τθσ τεχνογνωςίασ αναπαραγωγισ του. Επίςθσ, θ ςυνεργαςία με τουσ Φίλουσ τθσ Βαλκανικισ Χλωρίδασ, μια νεοςφςτατθ αςτικι μθ κερδοςκοπικι εταιρία εκελοντϊν που ιδρφκθκε για να βοθκιςει το ζργο του ΒΒΚΚ - Εργαςτθρίου, είναι ιδιαίτερα ςθμαντικι και ςτο μζλλον αναμζνεται να αποδϊςει πολλαπλά οφζλθ. Ιδθ, οι Φίλοι δραςτθριοποιοφνται ςυμμετζχοντασ ςτισ δράςεισ του ΒΒΚΚ - Εργαςτθρίου, ςυντάςςοντασ εκπαιδευτικά προγράμματα, οργανϊνοντασ κφκλουσ διαλζξεων και εκδθλϊςεισ προβολισ του ζργου. Τζλοσ ο ΒΒΚΚ - Εργαςτιριο ωσ μζλοσ τθσ BGCI ςυμβάλλει αποφαςιςτικά ςτθ ςφςταςθ ενόσ Εκνικοφ Δικτφου Ελλθνικϊν Βοτανικϊν Κιπων κακϊσ και ςτθ δθμιουργία ενόσ Φορζα Διαχείριςθσ των Βοτανικϊν Κιπων τθσ Ελλάδασ οι οποίοι ανικουν ςε Δθμόςιουσ Φορείσ ι φορείσ του ευρφτερου Δθμόςιου τομζα. ΜΕΛΕΣΗ ΜΕ ΣΙΣΛΟ: «ΕΠΕΝΔΤΣΙΚΕ ΔΤΝΑΣΟΣΗΣΕ ΣΟΝ ΣΟΜΕΑ ΑΡΩΜΑΣΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΤΣΙΚΩΝ ΦΤΣΩΝ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» Στο πλαίςιο των ςυνεργαςιϊν του ο ΒΒΚΚ Εργαςτιριο ςυμμετζχει ςε ομάδεσ ςφνταξθσ μελετϊν για τθν αξιοποίθςθ των αυτοφυϊν φυτικϊν ειδϊν τθσ Ελλάδασ. Σθμαντικι ιταν θ ςυμβολι του ςτθ ςφνταξθ τθσ μελζτθσ με τίτλο: «Επενδυτικζσ δυνατότθτεσ ςτον τομζα αρωματικϊν και φαρμακευτικϊν φυτϊν ςτθν Ελλάδα». Αυτι θ μελζτθ ιταν αναγκαίο να εκπονθκεί διότι ενϊ θ Ελλάδα είναι ζνασ ιδανικόσ τόποσ για καλλιζργεια αρωματικϊν και φαρμακευτικϊν φυτϊν μζχρι ςιμερα δεν υπιρξε καμία ςυντονιςμζνθ εκνικι πολιτικι για τθν ανάπτυξθ αυτοφ του τομζα ο οποίοσ μπορεί να δϊςει νζα ϊκθςθ ςτθν οικονομικοκοινωνικι ανάπτυξθ τθσ χϊρασ μασ. Στθν μελζτθ αναπτφχκθκαν κζματα όπωσ: Λςτορικά ςτοιχεία ςχετικά με τα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτικά είδθ Αξιοποίθςθ και χριςθ των αρωματικϊν και φαρμακευτικϊν ειδϊν Επεξεργαςία και μεταποίθςθ των αρωματικϊν και φαρμακευτικϊν ειδϊν Θ κατάςταςθ που επικρατεί παγκοςμίωσ ςε επίπεδο εμπορικισ αξιοποίθςθσ αρωματικϊν και φαρμακευτικϊν φυτικϊν ειδϊν Θ κατάςταςθ που επικρατεί ςτθν Ελλάδα ςε επίπεδο εμπορικισ αξιοποίθςθσ αρωματικϊν και φαρμακευτικϊν φυτικϊν ειδϊν Προτάςεισ για καλλιζργεια ςυγκεκριμζνων αρωματικϊν και φαρμακευτικϊν ειδϊν Ανάπτυξθ Σχεδίου Δράςθσ για τθν ανάπτυξθ του τομζα τθσ εμπορικισ αξιοποίθςθσ των αρωματικϊν και φαρμακευτικϊν ειδϊν. Το Σχζδιο Δράςθσ το οποίο μπορεί να βοθκιςει ςτθν ανάπτυξθ αυτοφ του τομζα περιλαμβάνει τθν ίδρυςθ ενόσ Κζντρου Αναφοράσ ςτο οποίο κα εργάηεται ομάδα επιςτθμόνων και κα εκπονεί ζρευνα με χριςθ Εργαςτθρίων όπωσ 8
Βιοχθμικοφ, Πολυμεςικϊν Εφαρμογϊν και Εφαρμογϊν Υψθλισ Τεχνολογίασ. Αυτό το Κζντρο Αναφοράσ κα ςτθρίηει τουσ παραγωγοφσ που ενδιαφζρονται να αςχολθκοφν με τισ προτεινόμενεσ καλλιζργειεσ αρωματικϊν και φαρμακευτικϊν φυτικϊν ειδϊν και κα εκπονεί εφαρμοςμζνθ ζρευνα ςε ςυνεργαςία με τουσ παραγωγοφσ κακϊσ και με άλλα ερευνθτικά κζντρα. Τα αποτελζςματα τθσ εφαρμοςμζνθσ ζρευνασ κα είναι θ καταγραφι, ταυτοποίθςθ και πιςτοποίθςθ αρωματικϊν και φαρμακευτικϊν φυτικϊν ειδϊν, θ ςφνταξθ πρωτοκόλλων καλλιζργειασ των φυτϊν και οι προτάςεισ για μεταποίθςθ των προϊόντων τθσ πρωτογενοφσ παραγωγισ. Μόνον με το προαναφερόμενο ςχζδιο κα είναι δυνατι θ παραγωγι προϊόντων υψθλισ αξίασ. Τζλοσ κα πρζπει να τονιςτεί ότι για τθν επιτυχθμζνθ εμπορικι αξιοποίθςθ των αρωματικϊν και φαρμακευτικϊν ειδϊν δεν φτάνει μόνο θ εκπόνθςθ εφαρμοςμζνθσ ζρευνασ. Είναι απαραίτθτθ θ οριηόντια επικοινωνία των αναγκϊν των καταναλωτϊν με το τελικό προϊόν κακϊσ και θ κάκετθ επικοινωνία του επιχειρθματία που κζλει να αςχολθκεί με τθν παραγωγι μεταποιθμζνων προϊόντων με τουσ παραγωγοφσ. 9