Περιφέρειες για την οικονομική αλλαγή

Περιφέρειες για την οικονομική αλλαγή EL Οι απαντήσεις της περιφερειακής πολιτικής στις δημογραφικές προκλήσεις Ιανουάριος 2007

ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ Πρόλογος...................................................................................................................................................................................................................1 Το πλαίσιο.................................................................................................................................................................................................................2 Οι απαντήσεις της περιφερειακής πολιτικής στις δημογραφικές προκλήσεις και ευκαιρίες.................. 2 Το δημογραφικό μέλλον της Ευρώπης, η μετατροπή μιας πρόκλησης σε ευκαιρία........................................ 7 Στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της Κοινότητας για τη συνοχή................................................................................................................... 7 Περιφέρειες για την οικονομική αλλαγή............................................................................................ 8 Η ζωή στις ευρωπαϊκές πόλεις: ο αστικός έλεγχος................................................................................................................... 9 Δέκα επενδυτικά σχέδια............................................................................................................................................................ 11 Σουηδία: Ευρυζωνικές υπηρεσίες για τον απώτατο Βορρά................................................................................................................................... 11 Κάτω Χώρες: Δημόσια μέσα μεταφοράς «à la carte».............................................................................................................................................. 12 Ηνωμένο Βασίλειο: Φραγμός στη διαρροή εγκεφάλων τα συνδεδεμένα πανεπιστήμια στην Κορνουάλη............................................ 13 Εσθονία: Η συμφιλίωση δύο τάσεων μέριμνα για τα παιδιά εργαζόμενων μητέρων.................................................................................. 14 Ιρλανδία: Μέριμνα για τις εργαζόμενες γυναίκες..................................................................................................................................................... 15 Interreg IIIB, Βόρεια περιφέρεια: Deserve παροχή υπηρεσιών σε απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές........................................ 16 Δανία: SOS-MX η καταπολέμηση της κρίσης στον τομέα της υγείας και της πρόνοιας.............................................................................. 17 Γερμανία: Επιστροφή στην πόλη................................................................................................................................................................................. 18 Λιθουανία: Πολιτισμός προσιτός σε όλους................................................................................................................................................................ 19 Ισπανία: «Άνοιγμα διόδων» για την καταπολέμηση του αποκλεισμού................................................................................................................ 20 Γλωσσάριο.......................................................................................................................................................................................................... 21 Πληροφορίες Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής Μονάδα 01 Ενημέρωση και επικοινωνία Thierry Daman 41, avenue de Tervuren, B-1040 Bruxelles Φαξ (32-2) 296 60 03 E-mail: regio-info@ec.europa.eu Internet: http://ec.europa.eu/dgs/regional_policy_en.htm ISBN 92-79-03179-1 Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2007 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή εφόσον αναφέρεται η πηγή. Printed in Belgium Φωτογραφίες: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής/Mike St Maur Sheil Εξώφυλλο: Η χρησιμοποίηση ηλεκτρονικών υπολογιστών για την καταπολέμηση της απομόνωσης: το σπίτι των τεχνολογιών της πληροφόρησης στο Hallabro, Blekinge län, Σουηδία Εκδότης: Thierry Daman, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής Αυτό το περιοδικό τυπώνεται σε ανακυκλωμένο χαρτί. Το κείμενο της παρούσας έκδοσης δεν έχει νομική ισχύ.

ΠΡΌΛΟΓΟΣ 1 Η διάσκεψη με θέμα «Περιφερειακές απαντήσεις στις δημογραφικές προκλήσεις» στις 25 και 26 Ιανουαρίου 2007 είναι η δεύτερη από μια σειρά διασκέψεων που οργανώνονται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «περιφέρειες για την οικονομική αλλαγή». Στόχος της πρωτοβουλίας αυτής είναι να εξασφαλιστεί η όσο το δυνατόν ευρύτερη διάδοση και πλήρης αξιοποίηση της πλούσιας εμπειρίας και των ορθών πρακτικών που διαθέτουν οι περιφέρειες της Ευρώπης σε ένα μεγάλο φάσμα τομέων πολιτικής, με στόχο την προώθηση της ανταγωνιστικότητας, της ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Ένα από τα θέματα της πρωτοβουλίας είναι «η αντιμετώπιση της δημογραφικής πρόκλησης». Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται εντατικά για να προωθήσει το διάλογο για δημογραφικά ζητήματα. Πιο πρόσφατα, μετά από ευρεία διαβούλευση στην ΕΕ, υπέβαλε προτάσεις για μια μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση του ζητήματος στην ανακοίνωση «Το δημογραφικό μέλλον της Ευρώπης, μετατροπή μιας πρόκλησης σε ευκαιρία». Η ανακοίνωση αναφέρει με σαφήνεια ότι το μέγεθος και ο ρυθμός των δημογραφικών αλλαγών διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα και από περιφέρεια σε περιφέρεια. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι δείκτες γονιμότητας είναι πολύ χαμηλότεροι στη Γερμανία και την Ιταλία σε σχέση με τη Γαλλία. Πέρα από τις μεταβολές του μεγέθους και της δομής του πληθυσμού, υπάρχει τάση μετακίνησης του πληθυσμού από τις αγροτικές και απομονωμένες περιοχές προς τις αστικές περιοχές. Πολλές ευρωπαϊκές περιφέρειες αντιμετωπίζουν ήδη το πρόβλημα της μείωσης του πληθυσμού, αφού μεγάλες ομάδες οικονομικώς ενεργών ατόμων εγκαταλείπουν τις περιοχές τους αφήνοντας πίσω έναν γηρασμένο πληθυσμό. Από την άλλη, οι υποδομές ορισμένων αστικών περιοχών στέγη, μεταφορές και κοινωνικές υπηρεσίες δέχονται όλο και μεγαλύτερη πίεση λόγω της ταχείας αύξησης του πληθυσμού τους. Αυτό καθιστά αδύνατη την αντιμετώπιση του προβλήματος με μια ενιαία πολιτική. Οι αποτελεσματικές πολιτικές πρέπει να βασίζονται στην κατανόηση αυτών των διαφορετικών μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων τάσεων. Στόχος αυτής της διάσκεψης «Περιφερειακές απαντήσεις στις δημογραφικές προκλήσεις» είναι ακριβώς να υπάρξει καλύτερη κατανόηση της διαφορετικότητας των προκλήσεων τις οποίες αντιμετωπίζουν οι περιφέρειες της Ευρώπης στο δημογραφικό ζήτημα. Θα επικεντρωθεί επίσης στο βασικό ρόλο της περιφερειακής πολιτικής για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Η περιφερειακή πολιτική, με το να ενθαρρύνει τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων εταίρων στο σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών και με το να προωθεί τον μεσοπρόθεσμο στρατηγικό σχεδιασμό και να εξασφαλίζει ένα σταθερό πλαίσιο χρηματοδότησης, παρέχει στις περιφέρειες τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν τη δημογραφική αλλαγή εφαρμόζοντας πολιτικές ειδικά προσαρμοσμένες στις συγκεκριμένες ανάγκες τους. Η διάσκεψη θα επικεντρωθεί σε συγκεκριμένα παραδείγματα από 20 περιφέρειες, οι οποίες βρίσκονται στην πρωτοπορία της αντιμετώπισης της ταχείας δημογραφικής αλλαγής και θα παρουσιαστούν σχέδια επίδειξης των καινοτόμων πολιτικών τις οποίες έχουν υιοθετήσει. Οι εμπειρίες και οι επιτυχίες που έχουν σημειωθεί πρέπει να ακουστούν και να γίνουν κατανοητές, έτσι ώστε να εξαχθούν τα κατάλληλα συμπεράσματα και, ως προς αυτό, η παρούσα διάσκεψη αποτελεί την άριστη ευκαιρία. Danuta Hübner Μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπεύθυνη για την περιφερειακή πολιτική

2 ΤΟ ΠΛΑΊΣΙΟ Οι απαντήσεις της περιφερειακής πολιτικής στις δημογραφικές προκλήσεις και ευκαιρίες Στη Ευρώπη, η τάση αύξησης του προσδόκιμου ζωής, που συχνά συνδέεται με τη βελτίωση της υγείας, οφείλεται κατά κύριο λόγο στην άνευ προηγουμένου μεγάλη διάρκεια της ειρηνικής περιόδου που ζούμε για διάστημα άνω των 60 ετών, στη σταθερή βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και την πρόοδο της ιατρικής που μας επιτρέπει να ζούμε περισσότερο. Αυτή η επιτυχία εξηγεί εν μέρει και τη δημογραφική προοπτική αύξησης του πληθυσμού των ηλικιωμένων της Ευρώπης, ο οποία συνεπάγεται αύξηση του ποσοστού των εξαρτώμενων ατόμων μεγάλης ηλικίας. Αρχικά, η συζήτηση για τις τάσεις γήρανσης του πληθυσμού επικεντρώνονταν στη βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, συνταξιοδοτήσεων και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Όμως, γίνεται ολοένα και περισσότερο κατανοητό ότι η γήρανση του πληθυσμού θα απαιτήσει την προσαρμογή σχεδόν όλων των βασικών δημόσιων πολιτικών όπως οι πολιτικές για την παιδεία, την απασχόληση και τις κοινωνικές υποθέσεις, τις μεταφορές, τις δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές και το χωροταξικό σχεδιασμό, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού και να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες που προσφέρει. Η στρατηγική της Λισσαβόνας μέχρι το 2010 λαμβάνει υπόψη τις βασικές δημογραφικές τάσεις της Ευρώπης. Πράγματι, οι τάσεις αυτές ενισχύουν τον κύριο στόχο της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ με την αύξηση της συνολικής απασχόλησης και των ποσοστών απασχόλησης των γυναικών και των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων και με την προώθηση της καινοτομίας και οικονομικών δραστηριοτήτων υψηλής προστιθέμενης αξίας για να αυξηθεί η παραγωγικότητα. Όμως, σε περιφερειακό επίπεδο, η δομή του πληθυσμού και οι μελλοντικές εξελίξεις είναι δυνατό να παρουσιάσουν μεγάλες αποκλίσεις από τον μέσο όρο και σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο. Για να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι δημογραφικές προκλήσεις και να αξιοποιηθούν οι παρουσιαζόμενες ευκαιρίες, είναι απαραίτητο να υπάρξουν πολιτικές λύσεις προσαρμοσμένες στις περιφερειακές ανάγκες. Η πολιτική συνοχής της ΕΕ είναι κατάλληλα προσαρμοσμένη γι αυτό το σκοπό, ιδίως σε εκείνους τους τομείς οι οποίοι έχουν αναχθεί σε προτεραιότητες της πολιτικής συνοχής της ΕΕ στις κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές 2007 2013 και στους κανονισμούς των διαρθρωτικών ταμείων. Ακόμη, η ανακοίνωση της Επιτροπής «Το δημογραφικό μέλλον της Ευρώπης, μετατροπή μιας πρόκλησης σε ευκαιρία» ( 1 ) δείχνει με ποιο τρόπο η ΕΕ μπορεί να ανταποκριθεί εποικοδομητικά στο πλαίσιο μιας συνολικής στρατηγικής. Ενώ οι εθνικές κυβερνήσεις θα διατηρήσουν την αποκλειστική αρμοδιότητα σε πολλούς τομείς που επηρεάζονται από τις δημογραφικές τάσεις, ιδίως για την κοινωνική πολιτική και την πολιτική απασχόλησης, η πολιτική συνοχής της ΕΕ μπορεί να στηρίξει χρηματοδοτικά πολλές αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Βασικές δημογραφικές τάσεις Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, ο πληθυσμός των χωρών της σημερινής ΕΕ-25 αυξήθηκε από 376 εκατομμύρια (1960) σε περίπου 459 εκατομμύρια (2005). Η μεταβολή του πληθυσμού έχει δύο συνιστώσες: την αποκαλούμενη «φυσική αύξηση» (ορίζεται ως η διαφορά ανάμεσα στις γεννήσεις ζώντων παιδιών και τους θανάτους) και την καθαρή μετανάστευση (διαφορά ανάμεσα στην εισροή και εκροή μεταναστών). Το μέγεθος και η σύνθεση της αύξησης του πληθυσμού της ΕΕ-25 παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Υπήρξε σταθερή μείωση της «φυσικής αύξησης» από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, σε αντίθεση με την προηγούμενη περίοδο, ενώ η διεθνής μετανάστευση αυξήθηκε σημαντικά με αποτέλεσμα να καταστεί βασική συνιστώσα της αύξησης του πληθυσμού από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και μετά. Είναι πλέον ευρύτατα γνωστό ότι παρατηρείται ισχυρή τάση γήρανσης του πληθυσμού της ΕΕ εξαιτίας των χαμηλών δεικτών γονιμότητας σε συνδυασμό με την αύξηση της ζωής και τη βελτίωση της υγείας και με το γεγονός ότι αυτοί που γεννήθηκαν κατά την περίοδο της δημογραφικής έξαρσης πλησιάζουν την ηλικία της συνταξιοδότησης. Το 2004 2005, το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης στην ΕΕ-25 για τους άνδρες αυξήθηκε σε 74 έτη και για τις γυναίκες στα 80 έτη (από 69 και 76 αντίστοιχα που ήταν το 1980). Στην ΕΕ-25, ο συνολικός δείκτης γονιμότητας μειώθηκε από επίπεδο υψηλότερο του 2,5 παιδιά ανά γυναίκα στις αρχές της δεκαετίας του 1960 σε περίπου 1,5 παιδιά το 1995 και από τότε έχει παραμείνει αμετάβλητο. Ως κοινώς αποδεκτό επίπεδο ανανέωσης του πληθυσμού θεωρείται ο δείκτης γονιμότητας 2,1 παιδιά ανά γυναίκα. Έχει ενδιαφέρον να επισημάνουμε ότι, σύμφωνα με τις έρευνες, τα περισσότερα ζευγάρια ευρωπαίων ηλικίας άνω των 40 ετών αποδίδουν το γεγονός ότι δεν απέκτησαν όσα παιδιά θα επιθυμούσαν κυρίως σε κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες. Είναι δυσκολότερο να προβλεφθούν οι τάσεις των μεταναστευτικών ρευμάτων και εισροών σε σύγκριση με τη δυνατότητα πρόβλεψης της «φυσικής αλλαγής» του πληθυσμού και οι επιπτώσεις τους μπορεί να είναι μεγαλύτερες σε μικρότερο διάστημα ( 2 ). Αυτό ίσχυε κατά τη μακραίωνη ιστορία των μεταναστευτικών ρευμάτων και εισροών στην Ευρώπη. Οι ενδοευρωπαϊκές και ενδοπεριφερειακές μετακινήσεις πληθυσμών επιβραδύνθηκαν σημαντικά στα μέσα της δεκαετίας του 1970 επειδή μειώθηκε η ζήτηση για ξένο εργατικό δυναμικό μετά την πρώτη πετρελαϊκή κρίση του 1973. Κατά το διάστημα που μεσολάβησε, η βελτίωση των οικονομικών επιδόσεων των φτωχότερων χωρών στο εσωτερικό της ΕΕ συνέβαλε στη μείωση των μεταναστευτικών ροών των εργαζομένων. Όμως, η εξέλιξη των μεταναστευτικών προτύπων έχει καταστεί πιο περίπλοκη λόγω παραγόντων που σχετίζονται με την «ποιότητα ζωής», συμπεριλαμβανομένων περιβαλλοντικών παραγόντων και ζητημάτων που αφορούν το κόστος ζωής και έρχονται σε αντίθεση με τις παραδοσιακές μεταναστευτικές κινήσεις από αγροτικές προς αστικές περιοχές (στο εσωτερικό της ίδιας χώρας) και της αύξησης των διεθνικών μεταναστευτικών ροών προς αστικές περιοχές, ιδίως μεταξύ ατόμων με υψηλότερα επαγγελματικά προσόντα. Σύμφωνα με τις εθνικές στατιστικές και τις εκτιμήσεις της Eurostat, ο συνολικός αριθμός αλλοδαπών που ζούσαν σε χώρες της ΕΕ το 2004 ήταν περίπου 25 εκατομμύρια, ποσοστό λίγο χαμηλότερο από το 5,5 % του συνολικού πληθυσμού. Σε απόλυτους αριθμούς, οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί αλλοδαπών βρίσκονται στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Την περίοδο 2000 2004, ο πληθυσμός των αλλοδαπών κυμαινόταν από ποσοστό κατώτερο του 1 % του συνολικού πληθυσμού στη Σλοβακία έως 39 % στο Λουξεμβούργο, ενώ στις περισσότερες χώρες το ποσοστό αυτό κυμαινόταν μεταξύ 2 και 8 %. Από το 1980 έως το 2004, το ποσοστό αλλοδαπών στα περισσότερα κράτη μέλη είτε δεν παρουσίασε σημαντική μεταβολή είτε αυξήθηκε. 1 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Το δημογραφικό μέλλον της Ευρώπης, μετατροπή μιας πρόκλησης σε μια ευκαιρία» Ανακοίνωση (2006) 571 της 12ης Οκτωβρίου 2006. 2 Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε την έκθεση «Η απασχόληση στην Ευρώπη το 2006»: http://ec.europa.eu/employment_social/employment_analysis/employ_2006_en.htm.

3 Ποσοστό εξαρτώμενων ατόμων τρίτης ηλικίας Αναλογία πληθυσμού (επί τοις εκατό) ανά ηλικία: > 64/15 64 2004 NUTS 2 ΕΕ-25 = 24,5 > 29 26 29 23 26 10 23 < = 20 Μη διαθέσιμα στοιχεία EL, FR, UK (πλην Σκοτίας): 2003 Σκοτία: 2000 Στατιστικά δεδομένα: βάση δεδομένων Eurostat: REGIO

4 ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ποσοστό εξαρτώμενων ατόμων μεγάλων και μικρών ηλικιών Μετά το 2004: προβολές Ποσοστό εξαρτώμενων ατόμων μεγάλης ηλικίας Αναλογία πληθυσμού ανά ηλικία: > 64/15 64 Έτος Ποσοστό εξαρτώμενων ατόμων νέων ηλικιών Αναλογία πληθυσμού ανά ηλικία: < 15/15 64 Η σημαντικότερη αύξηση παρατηρήθηκε στο Λουξεμβούργο και ακολουθούν η Ισπανία, η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Αυστρία. Η Λεττονία ήταν η μόνη χώρα που παρουσίασε σημαντική μείωση. Το 2004, ο αριθμός των υπηκόων των δέκα νέων κρατών μελών οι οποίοι κατοικούσαν στην ΕΕ-15 ήταν συγκριτικά χαμηλός και αντιπροσώπευε περίπου το 0,2 % του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ-15 και οι περισσότεροι από αυτούς ζούσαν στη Γερμανία. Όμως, η απώλεια αυτών των εργαζομένων έχει μεγαλύτερη επίπτωση στις χώρες καταγωγής τους, διότι συμβάλλει στη μείωση του πληθυσμού αυτών των χωρών. Με τη γήρανση του πληθυσμού, αυξάνεται το ποσοστό των ηλικιωμένων ενώ μειώνεται ο πληθυσμός των οικονομικώς ενεργών ατόμων. Εάν οι τρέχουσες τάσεις επικρατήσουν μέχρι το 2050, τότε ένα οικονομικώς ενεργό άτομο θα πρέπει να συνεισφέρει για διπλάσιο αριθμό συνταξιούχων σε σχέση με σήμερα. Οι περιφερειακές διαφορές που είναι ήδη εμφανείς στα ποσοστά εξαρτώμενων ατόμων μπορεί να αυξηθούν ακόμη περισσότερο σε ορισμένες περιφέρειες σε σχέση με άλλες. Αν και η γήρανση του πληθυσμού είναι μια πρόκληση που την αντιμετωπίζουν ή θα την αντιμετωπίσουν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, έχει μεγαλύτερη και αμεσότερη επίπτωση σε ορισμένες χώρες και περιφέρειες απ ό,τι σε άλλες. Με βάση τα υφιστάμενα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους πρότυπα και τις πιθανές τάσεις, πρέπει να γίνουν καλύτερα κατανοητά ορισμένα σημαντικά δημογραφικά φαινόμενα έτσι ώστε οι αρμόδιοι χάραξης πολιτικής να διαμορφώσουν αποτελεσματικές πολιτικές για την αντιμετώπιση των κινδύνων και για την αξιοποίηση των ευκαιριών που παρουσιάζει η δημογραφική αλλαγή. Περιφερειακές επιπτώσεις της δημογραφικής αλλαγής: οι βασικές πρόσφατες ιστορικές τάσεις που προσδιόρισε η Eurostat ( 3 ) σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Στο βορειοανατολικό τμήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρατηρείται μείωση του πληθυσμού. Πλήττονται περισσότερο από αυτή τη μείωση η ανατολική Γερμανία, η Πολωνία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία και στον Βορρά τα τρία κράτη της Βαλτικής και ορισμένες περιοχές της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Σε πολλές περιφέρειες της ΕΕ από τις αρχές του νέου αιώνα οι θάνατοι ήταν περισσότεροι από τις γεννήσεις με αποτέλεσμα να επικρατήσει αρνητικός δείκτης «φυσικής αλλαγής του πληθυσμού». Αυτό το φαινόμενο κυριαρχεί στη Γερμανία, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία και τις όμορες περιφέρειες, καθώς και στα κράτη της Βαλτικής και τη Σουηδία στον Βορρά και στην Ελλάδα όσον αφορά τον Νότο. Η Ιρλανδία, η Γαλλία, οι τρεις χώρες της Benelux και η Δανία παρουσιάζουν «φυσική αύξηση» του πληθυσμού. Σε ορισμένες περιφέρειες, ο αρνητικός δείκτης «φυσικής αλλαγής» αντισταθμίζεται από μια θετική καθαρή μετανάστευση. Αυτό συμβαίνει κυρίως στη δυτική Γερμανία, την ανατολική Αυστρία, τη βόρεια Ιταλία και τη Σλοβενία καθώς και στη νότια Σουηδία και σε περιφέρειες της Ισπανίας, της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Το αντίθετο είναι πολύ σπανιότερο: σε λίγες μόνο περιφέρειες (συγκεκριμένα στη βόρεια Πολωνία) ένας θετικός δείκτης «φυσικής ανανέωσης» έχει αντισταθμιστεί από έναν αρνητικό δείκτη καθαρής μετανάστευσης. 3 Eurostat, Περιφέρειες: ετήσιες στατιστικές 2006.

5 Συνολική δημογραφική αλλαγή Μέσος όρος για την περίοδο 2000 έως 2003 NUTS 2 Ανά 1 000 κατοίκους 0,4 0,0 1,2 0,4 2,8 1,2 6,0 2,08 < = 6,0 Μη διαθέσιμα στοιχεία UK: 2001 > 12,0 5,6 12,0 2,4 5,6 0,8 2,4 0,0 0,8 Στατιστικά δεδομένα: βάση δεδομένων Eurostat: REGIO

6 ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Ενώ, κατά μέσο όρο, το φαινόμενο της γήρανσης του πληθυσμού θα επιδεινωθεί σημαντικά τις επόμενες δεκαετίες, διάφορες ευρωπαϊκές περιφέρειες αντιμετωπίζουν πολύ διαφορετικές δημογραφικές εξελίξεις. Σε ορισμένες περιφέρεις παρατηρείται «φυσική αύξηση» που συνοδεύεται με θετικό δείκτη καθαρής μετανάστευσης (π.χ. Ιρλανδία), ενώ ορισμένες άλλες παρουσιάζουν ή θα παρουσιάσουν πολύ μεγάλη και σταθερή απώλεια πληθυσμού (τα ανατολικά ομόσπονδα κράτη της Γερμανίας. Βλέπε χάρτη Eurostat συνολική δημογραφική αλλαγή). Το παράδειγμα των ανατολικών ομόσπονδων κρατών της Γερμανίας δείχνει ότι σε ορισμένες περιφέρειες η γήρανση του πληθυσμού συντελείται ήδη με μεγάλη ταχύτητα. Ο πληθυσμός των πέντε ομόσπονδων κρατών (εξαιρουμένου του Βερολίνου) ήταν κατά μισό εκατομμύριο κατοίκους χαμηλότερος την 1η Ιανουαρίου 2005 σε σύγκριση με την 1η Ιανουαρίου 2000. Αυτό αντιπροσωπεύει συνολική απώλεια πληθυσμού 3,7 % μέσα σε πέντε έτη. Η εξέλιξη αυτή δεν είναι ομοιογενής σε όλο το φάσμα των ηλικιών: στις πολύ μικρές ηλικίες (μέχρι 14 ετών) ο πληθυσμός μειώθηκε σχεδόν κατά το ένα τέταρτο ( 24 %), ενώ ο πληθυσμός των συνταξιούχων αυξήθηκε κατά 18,2 %, γεγονός που α ντιπροσωπεύει αύξηση του ποσοστού εξαρτώμενων ατόμων τρίτης ηλικίας από 23,5 στο 29,2 %. Περιφερειακοί τρόποι αντιμετώπισης της γήρανσης του πληθυσμού Λόγω της ποικιλομορφίας της δομής του πληθυσμού και των τάσεων και του σημαντικότερου ρόλου των περιφερειακών και τοπικών δημόσιων αρχών στους τομείς της ανάληψης πολιτικών πρωτοβουλιών και παροχής υπηρεσιών, έχει καθοριστική σημασία να λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις των μακροπρόθεσμων δημογραφικών τάσεων για τη χάραξη των μεσοπρόθεσμων στρατηγικών. Ορισμένες περιφέρειες δραστηριοποιούνται ήδη και πρωτοστατούν στον στρατηγικό προβληματισμό και τη δράση σε σχέση με τη δημογραφική πρόκληση. Στο πλαίσιο των υφιστάμενων προγραμμάτων της ΕΕ, ορισμένα επενδυτικά σχέδια λαμβάνουν ήδη υπόψη ορισμένες πτυχές της δημογραφικής αλλαγής. Σε αυτά περιλαμβάνονται επιτυχείς πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της διαρροής πληθυσμού από αστικές, αγροτικές και αραιοκατοικημένες περιοχές, θετικές πρωτοβουλίες στον τομέα της μετανάστευσης, της ενίσχυσης πολιτικών κατά των διακρίσεων και υπέρ της ισότητας των φύλων και πρωτοβουλίες προσέλκυσης νέων κατοίκων στις περιφέρειες. Ακόμα και στις περιφέρειες που εκτιμάται ότι θα υποστούν μια αναπόφευκτη μείωση του πληθυσμού, η οποία οφείλεται μεταξύ άλλων στις μακροπρόθεσμες συνέπειες της αστικοποίησης, ο ενεργός προβληματισμός για την αντιμετώπιση της μείωσης και της γήρανσης του πληθυσμού μπορεί να έχει σημαντική επίπτωση στη διασφάλιση της ποιότητας ζωής και το μετριασμό των επιπτώσεων αυτών των πιθανών τάσεων στον υπόλοιπο πληθυσμό. Πράγματι, η εμπειρία ορισμένων περιφερειών δείχνει ότι η εφαρμογή αποτελεσματικών και ολοκληρωμένων πολιτικών μπορεί να διορθώσει καταστάσεις που προηγουμένως θεωρούνταν μη αναστρέψιμες. Η πολιτική συνοχής της Ένωσης παρέχει στα κράτη μέλη ένα πολύτιμο μέσο για την αναπροσαρμογή των περιφερειακών και εθνικών οικονομιών σε σχέση με τη γήρανση του πληθυσμού. Οι κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για την πολιτική συνοχής της ΕΕ ορίζουν τρεις εξέχουσες κατευθυντήριες γραμμές σύμφωνα με το πρόγραμμα δράσης της Λισσαβόνας: να καταστούν η Ευρώπη και οι περιφέρειές της περισσότερο ελκυστικές για επενδύσεις και απασχόληση να βελτιωθούν η γνώση και η καινοτομία για την ανάπτυξη να δημιουργηθούν περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας. Οι κανονισμοί που διέπουν τη δράση των ταμείων της πολιτικής συνοχής (ΕΤΠΑ, ΕΚΤα, Ταμείο Συνοχής) προσδιορίζουν διεξοδικότερα τις προτεραιότητες οι οποίες πρέπει να ενταχθούν στα προγράμματα σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας. Υπάρχει ειδική αναφορά στη γήρανση του πληθυσμού σε σχέση με διάφορες προτεραιότητες στο πλαίσιο της κατευθυντήριας γραμμής: περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, η επιτυχής υλοποίηση των στόχων που καθορίζονται στις κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές είναι δυνατό να διασφαλιστεί μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μόνο αν οι τρέχουσες δημογραφικές τάσεις ενταχθούν στον εθνικό και περιφερειακό στρατηγικό σχεδιασμό, εάν οι πολιτικές προσαρμοστούν στις περιφερειακές και τοπικές ανάγκες και εάν αξιοποιηθούν οι παρουσιαζόμενες ευκαιρίες. Εν ολίγοις, είναι σαφές ότι, ως κοινωνική τάση, η δημογραφική αλλαγή απαιτεί ένα ευρύ φάσμα μέτρων πολιτικής. Η πολιτική συνοχής της ΕΕ, η οποία συνίσταται στην προώθηση ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση των αναπτυξιακών στόχων μέσω της δημιουργίας εταιρικών σχέσεων, παρέχει τη δυνατότητα να υπάρξουν περιφερειακές απαντήσεις προσαρμοσμένες στις ειδικές περιστάσεις της κάθε περιφέρειας με χρηματοδοτική στήριξη υπό μορφή ενός πολυετούς προϋπολογισμού. Ανάπλαση παλαιών βιομηχανικών εγκαταστάσεων στο Γκρατς της δυτικής Αυστρίας

7 Το δημογραφικό μέλλον της Ευρώπης, η μετατροπή μιας πρόκλησης σε ευκαιρία Τα περισσότερα μέτρα για την αντιμετώπιση της δημογραφικής αλλαγής υπάγονται στην αρμοδιότητα των κρατών μελών της κεντρικής, περιφερειακής και τοπικής διακυβέρνησης σε πολλά συμμετέχουν οι κοινωνικοί εταίροι και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να συμβάλει εποικοδομητικά διευκολύνοντας τη διαδικασία προσαρμογής στην αλλαγή. Η δημογραφική αλλαγή είναι πηγή κοινής ανησυχίας σε όλη την ΕΕ, όπως τόνισαν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων οι οποίοι ασχολήθηκαν με το μέλλον της Ευρώπης στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου το 2005 στο Hampton Court (Ηνωμένο Βασίλειο). Πέρυσι, το ζήτημα συζητήθηκε εκτενώς στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο της διαβούλευσης για την πράσινη βίβλο του 2005, των συζητήσεων με εμπειρογνώμονες και του εκτενούς ερευνητικού έργου με τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Τα συμπεράσματα αυτής της έντονης δραστηριότητας περιέχονται στην πρόσφατη ανακοίνωση «Το δημογραφικό μέλλον της Ευρώπης, η μετατροπή μιας πρόκλησης σε ευκαιρία» ( 4 ). Το μήνυμα είναι ότι η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί πρόκληση την οποία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αν αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες που μας προσφέρονται, ιδίως κατά την επόμενη δεκαετία. Η Επιτροπή έχει προτείνει στα κράτη μέλη μια συνολική στρατηγική που καλύπτει πέντε βασικούς τομείς στους οποίους πρέπει να αναληφθεί δράση: Στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της Κοινότητας για τη συνοχή Οι στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της Κοινότητας για τη συνοχή, που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στις 6 Οκτωβρίου 2006 ( 5 ), περιέχουν τις αρχές και τις προτεραιότητες της πολιτικής συνοχής και προτείνουν τρόπους με τους οποίους οι ευρωπαϊκές περιφέρειες θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν πλήρως τους πόρους των ταμείων και τα διαθέσιμα μέσα για τα εθνικά και περιφερειακά προγράμματα ενισχύσεων κατά την περίοδο 2007 έως 2013. Οι κατευθυντήριες γραμμές αποτελούν συμπλήρωμα των ειδικών κανονισμών των ταμείων και επιδιώκουν να εξασφαλίσουν μια ισορροπία ανάμεσα στο διττό στόχο της ανάπτυξης, της απασχόλησης και της εδαφικής συνοχής και να βοηθήσουν τα κράτη μέλη κατά την επεξεργασία των εθνικών και περιφερειακών στρατηγικών προτεραιοτήτων τους γι αυτή την περίοδο. Ως προς αυτό, τα συγχρηματοδοτούμενα από τα μέσα της συνοχής προγράμματα πρέπει να εστιάζουν τους πόρους στις ακόλουθες τρεις προτεραιότητες: βελτίωση της ελκυστικότητας των κρατών μελών, των περιφερειών και των πόλεων μέσω της βελτίωσης της πρόσβασης, της διασφάλισης υπηρεσιών υψηλής ποιότητας και επιπέδου και της διατήρησης του περιβαλλοντικού τους δυναμικού ενθάρρυνση της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας και της ανάπτυξης της οικονομίας της γνώσης μέσω της ανάπτυξης των ικανοτήτων έρευνας και καινοτομίας, περιλαμβανομένων των νέων τεχνολογιών της πληροφόρησης και επικοινωνίας και δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων απασχόλησης μέσω της προσέλκυσης περισσότερων ανθρώπων στην απασχόληση ή στην επιχειρηματική Η Ευρώπη μπορεί να πράξει περισσότερα για να ενθαρρύνει την ανανέωση του πληθυσμού της. Για το σκοπό αυτό πρέπει να δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα δώσουν σε όλους τους ευρωπαίους τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν την επιθυμία τους να αποκτήσουν οικογένεια. Η απόκτηση παιδιών πρέπει να είναι μια δυνατότητα για τον καθένα και απαιτεί, ειδικότερα, τη δυνατότητα συνδυασμού εργασίας, οικογενειακής και ιδιωτικής ζωής. Πάρα πολύ συχνά, γυναίκες εξακολουθούν να είναι αναγκασμένες να επιλέγουν ανάμεσα στην εργασία και την οικογένεια. Η Επιτροπή, παράλληλα με την έκδοση της ανακοίνωσης για το δημογραφικό πρόβλημα, πραγματοποίησε διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για να διευκολυνθεί αυτός ο συμβιβασμός της επαγγελματικής με την οικογενειακή ζωή, ιδίως όσον αφορά τη γονική άδεια και την οργάνωση της εργασίας. Πρέπει να αυξηθούν περισσότερο τα επίπεδα απασχόλησης στην Ευρώπη. Πρέπει να αυξήσουμε τα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών, των νέων και των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, έτσι ώστε να επιτευχθεί καλύτερη ισορροπία ανάμεσα στον ενεργό πληθυσμό και τους συνταξιούχους. Αυτό αποτελεί ήδη προτεραιότητα βάσει της στρατηγικής της Λισσαβόνας. Ειδικότερα, πρέπει να περιοριστεί η πρόωρη συνταξιοδότηση από την αγορά εργασίας και να αναπτυχθούν στρατηγικές «ενεργού γήρανσης», ακόμη και στο εσωτερικό των επιχειρήσεων. Για το σκοπό αυτό απαιτούνται επενδύσεις σε κατάρτιση και σε συνθήκες εργασίας υψηλής ποιότητας κατά τη διάρκεια ολόκληρου του κύκλου ζωής. δραστηριότητα, της βελτίωσης της δυνατότητας προσαρμογής των εργαζομένων και των επιχειρήσεων και της αύξησης των επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Η αντιμετώπιση της δημογραφικής πρόκλησης δεν πρέπει αναγκαστικά να θεωρείται χωριστή προτεραιότητα, αλλά ως πρόκληση που πρέπει να ληφθεί υπόψη από την περιφερειακή πολιτική στο πλαίσιο του γενικότερου προβληματισμού για τη γήρανση του εργατικού δυναμικού και του πληθυσμού. Λόγω της μείωσης του πληθυσμού, ορισμένες περιφέρειες και περιοχές πλήττονται περισσότερο από άλλες, ή απλά αντιμετωπίζουν νωρίτερα από άλλες τις απειλές και τις ευκαιρίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι επιπτώσεις της δημογραφικής αλλαγής θα απαιτήσουν μια δαπανηρή αναδιάρθρωση των κοινωνικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών φροντίδας των ηλικιωμένων, γεγονός που θα έχει επιπτώσεις στις επιχειρήσεις. Αξιοποιώντας τη δυναμική των περιφερειών με τη χρηματοδοτική στήριξη από την πολιτική συνοχής της ΕΕ, οι προκλήσεις της ταχείας οικονομικής και κοινωνικής αναδιάρθρωσης και της γήρανσης του πληθυσμού μπορούν να αντιμετωπιστούν με: την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των περιφερειακών οικονομιών την προσαρμογή των υφιστάμενων υποδομών και υπηρεσιών στις μεταβαλλόμενες ανάγκες την πρόβλεψη των ελλείψεων και των σημείων συμφόρησης στην αγορά εργασίας την αύξηση της επαγγελματικής και γεωγραφικής κινητικότητας τη διατήρηση ενός υγιούς εργατικού δυναμικού. Με την έκδοση των στρατηγικών κατευθυντήριων γραμμών της Κοινότητας για τη συνοχή, ολοκληρώθηκε το πλαίσιο της ΕΕ και με βάση αυτό θα πρέπει να παρουσιαστούν τα εθνικά στρατηγικά πλαίσια αναφοράς και τα μελλοντικά προγράμματα. 4 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Το δημογραφικό μέλλον της Ευρώπης, η μετατροπή μιας πρόκλησης σε ευκαιρία», ανακοίνωση (2006) 571 της 12ης Οκτωβρίου 2006. 5 Συμβούλιο της ΕΕ: Απόφαση (2006) 702 της 6ης Οκτωβρίου 2006, που δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 21 Οκτωβρίου 2006, σ. 11 32.

8 ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Χρειαζόμαστε μια περισσότερο παραγωγική και ανταγωνιστική Ευρώπη. Η μελλοντική οικονομική ανάπτυξη θα εξαρτάται όλο και περισσότερο από την αύξηση της παραγωγικότητας και την ικανότητά μας για καινοτομία και, κατά συνέπεια, από τις επενδύσεις στους τομείς της κατάρτισης, της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης. Θα εξαρτάται επίσης από τη δυνατότητα των επιχειρήσεων να εκμεταλλεύονται τις νέες ευκαιρίες της αγοράς, οι οποίες συνδέονται με τις ανάγκες ενός μεγαλύτερου σε ηλικία πληθυσμού που θα περιλαμβάνει πολύ ενεργούς ηλικιωμένους καταναλωτές, οι οποίοι θα είναι ενδεχομένως πολύ απαιτητικοί, αλλά και μεγαλύτερο αριθμό ατόμων πολύ μεγάλης ηλικίας οι οποίοι θα έχουν ανάγκη από κοινωνική πρόνοια και ιατροφαρμακευτική κάλυψη. Οι οικονομίες και οι κοινωνίες μας πρέπει να προετοιμαστούν γι αυτές τις νέες μορφές ζήτησης, αναπτύσσοντας νέα και καλύτερα αγαθά και υπηρεσίες και παρέχοντας κατάρτιση για τα νέα επαγγέλματα που θα δημιουργηθούν. Η Ευρώπη πρέπει να προετοιμαστεί να υποδεχθεί και να ενσωματώσει τους μετανάστες. Η εισροή μεταναστών δεν θα εμποδίσει τη γήρανση του πληθυσμού και τις προκλήσεις που αυτή θα επιφέρει. Όμως, όσο μειώνεται ο πληθυσμός των οικονομικώς ενεργών ατόμων, μπορούμε να αναμένουμε ότι θα αυξάνονται οι ανάγκες της αγοράς εργασίας σε μετανάστες. Το ζήτημα δεν είναι αν θα υπάρξει μετανάστευση ή όχι, αλλά αν η Ευρώπη θα είναι σε θέση να διαχειριστεί σωστά το ζήτημα της μετανάστευσης σύμφωνα με τα συμφέροντα των αγορών εργασίας, των ίδιων των μεταναστών και των χωρών καταγωγής τους. Τέλος, η Ευρώπη χρειάζεται υγιή δημόσια οικονομικά. Η γήρανση του πληθυσμού θα απαιτήσει αύξηση των δαπανών για συντάξεις, για την υγεία και τη μακροπρόθεσμη πρόνοια. Μόνο αν η κοινωνική πρόνοια βασίζεται στη βιώσιμη χρηματοδότηση μπορούμε να αναμένουμε ότι θα έχει μακροπρόθεσμα επαρκή οφέλη. Αυτή η βιώσιμη χρηματοδότηση δεν θα προέρχεται μόνο από τα δημόσια ταμεία, αλλά θα πρέπει να συμβάλουν και οι αποταμιεύσεις και η ιδιωτική ασφάλιση. Η ανακοίνωση παρέχει το πλαίσιο για τη χάραξη πολιτικών αντιμετώπισης των προκλήσεων της δημογραφικής αλλαγής. Βασίζεται στη στρατηγική της Λισσαβόνας και προσθέτει μια μακροπρόθεσμη προοπτική, δίνοντας κυρίως νέα έμφαση στην ανανέωση του πληθυσμού. Η Επιτροπή προτίθεται να διευκολύνει αυτή τη διαδικασία. Σαν πρώτο μέτρο, στις 30 και 31 Οκτωβρίου 2006, οργάνωσε ένα βήμα δημόσιου διαλόγου για το δημογραφικό μέλλον της Ευρώπης, ο οποίος θα πραγματοποιείται κάθε δύο έτη. Θα περιλαμβάνει εκδηλώσεις για την ανταλλαγή ορθών πρακτικών μεταξύ όλων των φορέων που συμμετέχουν στην αντιμετώπιση της δημογραφικής αλλαγής. Ταυτόχρονα, θα αποτελεί βήμα για την παρουσίαση νέας επιστημονικής έρευνας για το δημογραφικό πρόβλημα και τις επιπτώσεις του στην οικονομία και την κοινωνία. Τέλος, θα αποτελεί το πλαίσιο για την ανάπτυξη μιας κοινής προσέγγισης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της δημογραφικής αλλαγής. Η Επιτροπή ελπίζει αυτό το ευρωπαϊκό φόρουμ να μεταφερθεί, με τη στήριξη των διαρθρωτικών ταμείων, σε εθνικό, περιφερειακό και, ενδεχομένως, ακόμη και σε τοπικό επίπεδο, έτσι ώστε οι φορείς λήψης αποφάσεων και οι αρμόδιοι φορείς σε όλα τα επίπεδα να προετοιμαστούν για τις μελλοντικές αλλαγές. Στις εργασίες αυτού του φόρουμ θα συμμετέχουν κυβερνητικοί εμπειρογνώμονες υψηλού επιπέδου, οι οποίοι θα συμβάλουν στη στενότερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών σε δημογραφικά και οικογενειακά ζητήματα. Η Επιτροπή προτίθεται επίσης να επανεξετάσει την κατάσταση ετοιμότητας για την αντιμετώπιση της δημογραφικής αλλαγής στις ετήσιες εκθέσεις προόδου που υποβάλλονται στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβόνας. Περιφέρειες για την οικονομική αλλαγή Εκτός από την προετοιμασία και την έκδοση των επιχειρησιακών προγραμμάτων, η Επιτροπή συνεχίζει να εξετάζει τα βασικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές περιφέρειες. Η πρωτοβουλία «Περιφέρειες για την οικονομική αλλαγή» έχει στόχο να βοηθήσει τα κράτη μέλη, τις περιφέρειες και τις πόλεις να εφαρμόσουν το ανανεωμένο πρόγραμμα δράσης της Λισσαβόνας μέσα από μέτρα που αποσκοπούν στον οικονομικό εκσυγχρονισμό. Προσπαθεί να αξιοποιήσει την εμπειρία και τις ορθές πρακτικές των περιφερειών με τις καλύτερες επιδόσεις και να τις μεταφέρει στις περιφέρειες που επιθυμούν να βελτιωθούν. Επιπλέον, αποσκοπεί στο να συνδεθεί αυτή η ανταλλαγή ορθών πρακτικών σταθερότερα με την υλοποίηση των κεντρικών προγραμμάτων σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας. Η πρωτοβουλία «Περιφέρειες για την οικονομική αλλαγή» περιγράφεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής (2006) 675 ( 6 ). Θα αξιοποιήσει τους μηχανισμούς διαπεριφερειακής συνεργασίας και τα δίκτυα αστικής ανάπτυξης στο πλαίσιο του στόχου της ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας για να επιταχυνθεί η αξιοποίηση σωστών ιδεών. Σε σύγκριση με τους υφιστάμενους μηχανισμούς, προβλέπει διάφορους νέους μηχανισμούς, όπως: τον εντοπισμό 30 θεμάτων προτεραιότητας που εστιάζονται στον οικονομικό εκσυγχρονισμό και την ανανέωση του προγράμματος δράσης της Λισσαβόνας τη δημιουργίας μιας «αμφίδρομης σχέσης» ανάμεσα στα δίκτυα και τα βασικά προγράμματα την αυξημένη επικοινωνία μέσα από ετήσιες διασκέψεις και την απονομή βραβείων μια επιλογή ταχείας διαδικασίας στο πλαίσιο της οποίας η Επιτροπή θα θεσπίσει δίκτυα εθελοντών σε επιλεγμένα θέματα προτεραιότητας, με στόχο να εξασφαλίσει ένα πεδίο ταχείας δοκιμής διαφόρων ιδεών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει συντάξει έγγραφο εργασίας που καθορίζει 30 θέματα προτεραιότητας. Ένα από τα θέματα αυτά είναι η «αντιμετώπιση της δημογραφικής αλλαγής». Οι περιφέρειες που εργάζονται για το θέμα αυτό θα παρουσιάσουν την εμπειρία τους όσον αφορά την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της δημογραφικής αλλαγής και θα παρουσιάσουν μέτρα τα οποία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στο πλαίσιο των βασικών εθνικών και περιφερειακών τους προγραμμάτων. Πολλά άλλα θέματα συνδέονται άμεσα με το ζήτημα της προσαρμογής στη γήρανση της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης της «δημιουργίας υγιών κοινοτήτων», των «καλύτερων συνδέσεων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών (ΤΠΕ) μεταξύ των περιφερειών» και της «κοινωνικής ένταξης νέων που βρίσκονται στο περιθώριο» για να αναφέρουμε ορισμένα μόνο από αυτά. Η πρώτη ετήσια διάσκεψη των περιφερειών για την οικονομική αλλαγή θα πραγματοποιηθεί στις 7 και 8 Μαρτίου 2007 στις Βρυξέλλες και θα έχει θέμα την «ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας μέσα από καινοτόμες τεχνολογίες, προγράμματα και υγιείς κοινότητες». 6 Ευρωπαϊκή Επιτροπή: «Περιφέρειες για την οικονομική αλλαγή», ανακοίνωση (2006) 675 της 8ης Νοεμβρίου 2006.

9 Η ζωή στις ευρωπαϊκές πόλεις: ο αστικός έλεγχος Η δημογραφική αλλαγή και οι προκλήσεις της έχουν επίπτωση στις πόλεις της Ευρώπης στις οποίες ζει το 80 % του πληθυσμού της ΕΕ. Οι οργανισμοί που είναι υπεύθυνοι για τον χωροταξικό σχεδιασμό πρέπει να αντιμετωπίσουν τις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις όσον αφορά τις δημόσιες μεταφορές, τη στέγη, τα συστήματα υγείας και την εκπαίδευση. Ο αστικός έλεγχος, που θεσπίστηκε το 2003 από τη Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε συνεργασία με τη Eurostat και τις εθνικές στατιστικές υπηρεσίες, επιτρέπει να γίνονται συγκρίσεις ανάμεσα σε περισσότερες από 250 πόλεις σε όλη την Ευρώπη. Πραγματοποιείται συλλογή τριακοσίων δεδομένων σε εννέα βασικούς τομείς όπως η δημογραφική εξέλιξη, η απασχόληση και το περιβάλλον. Αυτό θα επιτρέψει τη δημιουργία δεικτών για τις σημαντικότερες πόλεις και τις μεγαλύτερες αστικές περιοχές με πληθυσμό μεγαλύτερο των 50 000 κατοίκων καθώς και για τις προαστιακές περιοχές. Βάσει αυτών των δεδομένων, έχει συνταχθεί «έκθεση για την κατάσταση των ευρωπαϊκών πόλεων» για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η έκθεση παρουσιάζει, μεταξύ άλλων, συνολική μείωση του πληθυσμού σε 80 πόλεις του αστικού ελέγχου και σε ευρύτερα αστικά διαμερίσματα. Η μείωση αυτή παρατηρείται κατά κύριο λόγο στην ανατολική Γερμανία και σε όλες τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Τα δεδομένα για τη δομή του πληθυσμού και τις μεταναστευτικές ροές συμπληρώνουν την εικόνα. Η έκθεση ζητεί να γίνει μια περισσότερο ποσοτική και ποιοτική ανάλυση των συναφών φαινομένων, όπως η εξάπλωση των αστικών οικισμών και η μεταναστευτική εκροή. Είναι επίσης δυνατή η σύγκριση δεδομένων για ειδικές ομάδες ατόμων, όπως τα ατομικά νοικοκυριά (βλ. πλαίσιο). Ο χάρτης της σελίδας 10 καταρτίστηκε με βάση αυτή την έκθεση. Περισσότερες πληροφορίες για τον αστικό έλεγχο διατίθενται στο: www.urbanaudit.org. Εργένηδες στην πόλη Η ζωή στην πόλη δεν ασκεί σε όλους την ίδια γοητεία. Σε ορισμένους αρέσει το πήγαινε έλα της ζωής στην πόλη, ενώ άλλοι προτιμούν την ηρεμία της υπαίθρου ή τις σχέσεις οικειότητας ζώντας σε ένα χωριό. Όσο μεγαλώνει κάποιος μπορεί να αλλάζουν και οι προτιμήσεις του. Παραδείγματος χάριν, κάποιος μπορεί να επιλέξει μια πόλη μόνο για τις σπουδές του, να μοιραστεί ένα διαμέρισμα με κάποιον άλλο στα πρώτα βήματα της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας και στη συνέχεια να μετακομίσει στα προάστια για να ξεκινήσει μια οικογενειακή ζωή και να επιστρέψει στην πόλη όταν τα παιδιά του θα έχουν μεγαλώσει, για να επωφεληθεί την εγγύτητα με τα εστιατόρια, τα μουσεία και τις πινακοθήκες. Δεν πρόκειται όμως μόνο για ζήτημα προσωπικής επιλογής. Η στέγη στο κέντρο της πόλης είναι συχνά πολύ ακριβότερη σε σχέση με τα προάστια και ορισμένοι αναγκάζονται να ζουν σε κάποιο απομακρυσμένο προάστιο. Οι διαφορετικοί τρόποι ζωής, οι διαφορές στα εισοδήματα και την ηλικία είναι στοιχεία που συμβάλουν στο να είναι η σύνθεση του πληθυσμού μιας πόλης πολύ διαφορετική από το προφίλ της χώρας. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι το ποσοστό των εργένηδων. Οι εργένηδες (νοικοκυριά ενός ατόμου) έχουν την τάση να ζουν στις πόλεις. Σε όλες σχεδόν τις πόλεις οι οποίες καλύπτονται από τον αστικό έλεγχο, το ποσοστό των εργένηδων είναι υψηλότερο, συχνά πολύ υψηλότερο, σε σχέση με τον εθνικό μέσο όρο. Σε ορισμένες πολύ μεγάλες πόλεις και σε πρωτεύουσες στο κέντρο της Ευρώπης, όπως και σε ορισμένες πόλεις της Φινλανδίας και της Σουηδίας, ποσοστό μεγαλύτερο του 50 % όλων των νοικοκυριών είναι ενός ατόμου. Στις πόλεις αυτές περιλαμβάνονται το Γκρόνινγκεν και το Άμστερνταμ στις Κάτω Χώρες, η Τριέρη, το Μόναχο και η Φραγκφούρτη στον Μάιν στη Γερμανία, η Στοκχόλμη και το Γκέτεμποργκ στη Σουηδία και η Κοπεγχάγη στη Δανία. Στις χώρες της Μεσογείου και της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης το να ζει κάποιος μόνος είναι λιγότερο συνηθισμένο. Σε αρκετές πόλεις της Βουλγαρίας (Μπουργκάς, Πλέβεν και Βιντίν), στο Παλέρμο, τον Τάραντα και το Μπάρι της Ιταλίας και σε αρκετές πόλεις της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, το ποσοστό αυτό ήταν μικρότερο του 20 %. Το ποσοστό των εργένηδων επηρεάζεται επίσης και από το φύλο. Ένας νεαρός εργένης της πόλης είναι συνήθως άνδρας, ενώ ένας εργένης μεγαλύτερης ηλικίας στην πόλη είναι πιθανότερο να είναι γυναίκα. Ενώ το ποσοστό των νοικοκυριών του ενός ατόμου είναι μεγαλύτερο στις πόλεις που βρίσκονται στην Κεντρική Ευρώπη, τα ποσοστά αυτά αυξάνονται με την πάροδο του χρόνου σε όλες τις περιοχές της ΕΕ και αυξάνονται με ιδιαίτερα ταχύ ρυθμό στις περιοχές όπου το ποσοστό ήταν χαμηλό. Πολλά νοικοκυριά του ενός ατόμου παρουσιάζουν τάσεις συγκέντρωσης, συνήθως προς το κέντρο της πόλης. Είναι σαφές ότι τα κέντρα των πόλεων διαθέτουν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου και ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των εργένηδων και άλλων ατόμων που ζουν μόνοι. Οι νεότεροι πολίτες προσελκύονται από τις δυνατότητες αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου, ενώ οι μεγαλύτεροι σε ηλικία πολίτες έχουν περισσότερες ανέσεις κοντά στα καταστήματα, στα δημόσια μέσα μεταφοράς και σε κέντρα υγειονομικής περίθαλψης. Η αγορά της στέγης ανταποκρίνεται σε αυτές τις ανάγκες και γι αυτό δύσκολα συναντούμε νοικοκυριά του ενός ατόμου εκτός των κέντρων των πόλεων. Royal Canal, άγαλμα του συγγραφέα Μπρένταν Μπήαν, Δουβλίνο, Ιρλανδία

10 Κανάριες Νήσοι (ES) Γουαδελούπη Μαρτινίκα Ρεουνιόν Γουιάνα (FR) Το μέγεθος του κύκλου είναι σχετικό με τον πληθυσμό της βασικής πόλης (*) το 2001. 5 000 000 1 000 000 500 000 100 000 (*) Μείζων περιοχή Λονδίνου και Παρισίων και μικρός δακτύλιος Μαδέρα Αζόρες (PT) HELSINKI UNIVERSITY OF TECHNOLOGY Centre for Urban and Regional Studies Η κλίμακα διαφέρει από αυτή την άποψη. Η απόσταση μεταξύ Παρισιού και Πράγας είναι 1 000 km Νοικοκυριά του ενός ατόμου Συνολικός αριθμός νοικοκυριών του ενός ατόμου ως ποσοστό όλων των νοικοκυριών το 2001, στις βασικές πόλεις. Άνω των 45 35 45 30 35 20 30 Κάτω των 20 Μη διαθέσιμα στοιχεία EuroGeographics 2001 για τα διοικητικά σύνορα Πηγή: Βάση δεδομένων Urban Audit. Δεδομένα από την Εσθονία και τη Λεττονία 2000 Γαλλία 1999, Ιρλανδία, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβενία 1996 2002. Τα στοιχεία από τη Γερμανία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι εκτιμήσεις. Διαθέσιμα δεδομένα από την Ιταλία και τη Σουηδία είναι μόνο μερικά. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα από τη Μάλτα.

ΔΈΚΑ ΕΠΙΤΥΧΉ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΆ ΣΧΈΔΙΑ Σουηδία Ευρυζωνικές υπηρεσίες για τον απώτατο Βορρά Το πρόγραμμα του στόχου 1 έχει δώσει τη δυνατότητα στις άκρως απομακρυσμένες περιφέρειες της βόρειας Σουηδίας να αποκτήσουν πρόσβαση στις ευρυζωνικές υπηρεσίες. Αυτό είχε πρακτικές επιπτώσεις στους τομείς της παιδείας, της υγείας και της βιομηχανικής έρευνας. 11 Η ποιότητα των υποδομών που αφορούν τις τεχνολογίες της πληροφόρησης και της επικοινωνίας (ΤΠΕ) έχει καθοριστική σημασία γι αυτές τις τόσο απομακρυσμένες, αχανείς (165 000 km 2 ) και αραιοκατοικημένες (3 κάτοικοι/km 2 ) περιφέρειες με δυσμενέστατες κλιματολογικές συνθήκες, όπως η κομητεία Norrbotten στο βόρειο άκρο της Σουηδίας. Σε αυτή την αγορά, την οποία ο ιδιωτικός τομέας θεωρεί μη κερδοφόρα, το σουηδικό κράτος όφειλε να εγκαταστήσει και να εγγυηθεί την ποιότητα αυτών των υποδομών, με εύλογο κόστος χρήσης για τον τοπικό πληθυσμό. Η ενίσχυση των διαρθρωτικών ταμείων επέκτεινε τη δράση του κράτους, με τη χορήγηση πρόσθετων κεφαλαίων, για να μπορέσουν οι περιοχές αυτές να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτές τις εγκαταστάσεις. Οι ΤΠΕ αντιπροσωπεύουν σημαντικό μέρος του προγράμματος «Norra Norrland» του στόχου 1, συνολικού προϋπολογισμού 75 εκατ. EUR για την ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών. Στόχος του προγράμματος είναι να καταστεί το Norrbotten «περιοχή υψηλής τεχνολογίας σε μια χώρα υψηλής τεχνολογίας». Είναι απόλυτα σαφές στη Norra Norrland ότι η επέκταση της υποδομής της τεχνολογίας της πληροφόρησης πρέπει να γίνει προς όφελος όλων των χρηστών, των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων και των δημόσιων οργανισμών. Έτσι, το πρόγραμμα δίνει προτεραιότητα σε δύο τομείς δράσεις: στην επέκταση του δικτύου ευρυζωνικής πρόσβασης στο Διαδίκτυο και την ανάπτυξη των εφαρμογών που βασίζονται στις ευρυζωνικές επικοινωνίες. Συνεργασία κατοίκων και επιχειρήσεων Η εγκατάσταση καλωδίων οπτικών ινών μήκους 3 000 km ανατέθηκε στη δημόσια εταιρεία IT Norrbotten AB, ιδιοκτήτες της οποίας είναι το συμβούλιο και οι δήμοι των 14 κομητειών της περιοχής. Οι τοπικοί σύμβουλοι έπρεπε να αποφασίσουν τη σειρά προτεραιότητας για τη σύνδεση των χωριών. Με την εγκατάσταση του δικτύου, ανέλαβαν διάφοροι φορείς παροχής υπηρεσιών Διαδικτύου. Εκτός από τις σημαντικές τεχνικές προκλήσεις που δημιουργούν οι κλιματολογικές συνθήκες, το όλο εγχείρημα βασίστηκε στις στενές και διαρκείς σχέσεις ανάμεσα στις τεχνικές εταιρείες και τον τοπικό πληθυσμό για να διασφαλιστεί η παροχή της άριστης υπηρεσίας στην καλύτερη τιμή. Το γεγονός ότι οι κάτοικοι και οι δημοτικές αρχές συμμετείχαν στη διαδικασία διευκόλυνε και την αποδοχή της προσπάθειας και ενθάρρυνε τη χρήση αυτής της τεχνολογίας, η οποία ήταν νέα για πολλούς κατοίκους. Καινοτόμες εφαρμογές Σήμερα, περισσότερα από 300 χωριά στο Norrbotten διαθέτουν ευρυζωνικές υπηρεσίες και, με την ολοκλήρωση του έργου στο τέλος του 2006, το 93 % του πληθυσμού της περιφέρειας θα έχει πρόσβαση στα ευρυζωνικά δίκτυα. Η πρωτοβουλία αυτή, που θεωρείται ευκαιρία για την αγροτική ανάπτυξη, συνεπάγεται τη συμμετοχή πολιτών, ενώσεων και περιφερειακών οργανισμών, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό την εδαφική συνοχή. Το έργο έχει συμβάλει στη δημιουργία 60 θέσεων απασχόλησης και τριών επιχειρήσεων. Η επένδυση σε ευρυζωνικές υπηρεσίες Διαδικτύου προωθεί την ανάπτυξη και τις τοπικές υπηρεσίες. Λόγω του παγετού, τα ευρυζωνικά καλώδια αναρτώνται συνήθως στους πυλώνες μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος αντί να τοποθετούνται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Από αυτή την άποψη, η διασύνδεση των βόρειων περιοχών με τα βασικά δίκτυα επικοινωνίας έχει δημιουργήσει καινοτόμες εφαρμογές σε τρεις ειδικούς τομείς: Παιδεία: όλα τα σχολεία της περιοχής είναι πλέον συνδεδεμένα στο Διαδίκτυο και όλη η περιοχή Norrbotten έχει πρόσβαση σε σημαντικές δυνατότητες κατάρτισης. Ηλεκτρονική υγεία: με τη βοήθεια των ψηφιακών και οπτικοακουστικών δυνατοτήτων που προσφέρουν τα ευρυζωνικά δίκτυα, το σχέδιο «Tryggve» αποσκοπεί στην πειραματική εφαρμογή εξ αποστάσεως λύσεων για όλο το φάσμα των υπηρεσιών υγείας: συνήθεις ιατρικές εξετάσεις (σφυγμοί, πίεση κ.λπ.), μετεγχειρητική φυσική αποκατάσταση ασθενών που υποφέρουν από χρόνιες νεφροπάθειες, μεταγενετικές εξετάσεις και παροχή βοήθειας σε νέους γονείς και παρακολούθηση της ποιότητας της παροχής κατ οίκον υπηρεσιών υγείας σε ηλικιωμένους. Βιομηχανική έρευνα και δίκτυα μηχανίκευσης: για πρακτικούς λόγους (ακραίες καιρικές συνθήκες, ανάγκη εμπιστευτικότητας) οι δοκιμές αυτοκινήτων πραγματοποιούνται συχνά σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές. Η πρόσβαση στα ευρυζωνικά δίκτυα έχει δώσει στη Volvo τη δυνατότητα να πραγματοποιεί εξ αποστάσεως δοκιμές των νέων οχημάτων σε πραγματικό χρόνο στο Norrbotten, όπου οι πιλότοι και οι πίστες δοκιμών συνδέονται απευθείας με τα εργαστήρια του κατασκευαστή στο Γκέτεμποργκ, σε απόσταση χιλίων χιλιομέτρων. Σχέδιο: Επέκταση ευρυζωνικών δικτύων στην κομητεία Norrbotten Πρόγραμμα: Στόχος 1 Συνολικό κόστος: 10 200 000 EUR Συνεισφορά ΕΕ: 4 500 000 EUR Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) Περίοδος εφαρμογής: 2000 2006 Πληροφορίες: IT Norrbotten AB Anders Sjödin, project manager Skapa Företagsby S-961 50 Boden Τηλ. (46-9) 215 70 94 και (46-7) 05 65 70 94 E-mail: anders.sjodin@itnorrbotten.se Internet: http://www.itnorrbotten.se/

12 ΔΕΚΑ ΕΠΙΤΥΧΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ Κάτω Χώρες Δημόσιες μεταφορές «à la carte» Αυτή η νέα αντίληψη για τις δημόσιες μεταφορές, που εφαρμόζεται σε τοπικό επίπεδο με τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, πρόκειται να εφαρμοστεί σε ολόκληρη τη νεότερη επαρχία των Κάτω Χωρών. Μέχρι πρόσφατα, η επαρχία του Φλέβολαντ αντιμετώπιζε προβλήματα του περιφερειακού συστήματος δημόσιων μεταφορών: έλλειψη λεωφορείων τις βραδινές ώρες και τα Σαββατοκύριακα, αναστολή της λειτουργίας ορισμένων γραμμών και, για πολλούς κατοίκους, έλλειψη δημόσιων μεταφορικών μέσων σε κοντινή απόσταση από τα σπίτια τους. Ταυτόχρονα, υπήρχε μεγαλύτερη ανάγκη για δημόσιες μεταφορές για τους ηλικιωμένους και για το μεγάλο αριθμό ατόμων με αναπηρίες και ασθενών. Γνωρίζοντας τον κοινωνικό και οικονομικό ρόλο των δημόσιων μεταφορών καθώς και τα περιβαλλοντικά οφέλη, οι ολλανδικές αρχές επεξεργάστηκαν μια εθνική πολιτική για να εξασφαλιστεί ο καλύτερος συνδυασμός των απαιτήσεων επάρκειας, διαθεσιμότητας και ασφάλειας των δημόσιων μεταφορών. Ήταν επίσης απαραίτητο να εφαρμοστεί ο νέος νόμος για τα άτομα με αναπηρίες («Wet voorziening gehandicapten», WVG) ο οποίος τέθηκε σε ισχύ το 1994. Σε σχέση με αυτό το ζήτημα, προτιμήθηκε ένα ενιαίο συνολικό σύστημα μεταφορών για τα άτομα με αναπηρίες αντί για περισσότερα χωριστά συστήματα. Από τις συζητήσεις μέχρι τις μελέτες ελήφθησαν υπόψη προτάσεις και προσαρμόστηκαν στα περιφερειακά και τοπικά επίπεδα. Έτσι, δημιουργήθηκε μια νέα έννοια: δημόσιες μεταφορές «à la carte». Μια νέα έννοια Είναι ένα ευέλικτο σύστημα που συνδυάζει μια υπηρεσία τύπου ταξί με τα παραδοσιακά δημόσια μέσα μεταφοράς. Με μια τηλεφωνική κλήση, οργανώνεται μια κατά παραγγελία διαδρομή για να μεταφέρει τον επιβάτη όπου επιθυμεί, ακόμα και σε μέρη τα οποία δεν εντάσσονται στις διαδρομές των δημόσιων μεταφορικών μέσων. Έτσι, οι πολίτες μπορούν να μετακινηθούν από ένα συγκεκριμένο σημείο σε ένα άλλο ή να παρακολουθήσουν αθλητικές ή καλλιτεχνικές εκδηλώσεις κάνοντας χρήση του καλύτερου δυνατού συνδυασμού των διαφόρων τρόπων μεταφοράς. Όλα αυτά είναι εφικτά με κόστος μόλις ελαφρά υψηλότερο (ή σε ορισμένες περιπτώσεις ίσο) με αυτό των συνηθισμένων μεταφορικών μέσων και πολύ χαμηλότερο από το κόμιστρο των ταξί. Επιπλέον, εφαρμόζεται μειωμένη χρέωση για άτομα με αναπηρία που είναι κάτοχοι της κάρτας «WVG» και τα ταξί και τα λεωφορεία είναι κατάλληλα εξοπλισμένα για να μεταφέρουν αναπηρικά καροτσάκια. Μια ώθηση από το ΕΤΠΑ Η έννοια, απλή στη σύλληψή της και περίπλοκη στην πράξη, είναι εξ ολοκλήρου προσανατολισμένη στις ανάγκες των πολιτών. Η πρώτη επιχορήγηση του ΕΤΠΑ διατέθηκε στο σχέδιο «Mobimax» που τέθηκε σε εφαρμογή τον Απρίλιο του 2000 στην περιαστική περιοχή Noordoostpolder. Τον Οκτώβριο του 2001 τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο «Δημόσιες μεταφορές κατά παραγγελία» («Collectief Vraagafhankelijk Vervoer», CVV) στην περιφέρεια του Ντρόντεν το οποίο συγχρηματοδοτείται και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό το νέο σύστημα σημείωσε πολύ μεγάλη επιτυχία και ο αριθμός των χρηστών ξεπέρασε τις προσδοκίες. Έτσι, στις 4 Απριλίου 2005 τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο «Regiotaxi Flevoland» που αντικατέστησε τα προηγούμενα σχέδια, αυτή τη φορά χωρίς την ενίσχυση του ΕΤΠΑ. Καλύπτει τις περιοχές Noordoostpolder, Dronten, Zeewolde και, από το 2006, την πρωτεύουσα της επαρχίας Lelystad. Η επιχείρηση Regiotaxi Flevoland εξυπηρετεί σήμερα τους κατοίκους ολόκληρης της περιοχής, επτά ημέρες την εβδομάδα, από τις 6 το πρωί έως τη 1:30 μετά τα μεσάνυχτα, αρκεί να ειδοποιήσουν τουλάχιστον μισή ώρα νωρίτερα. Εφαρμόζονται πάγιες τιμές για τις μετακινήσεις στο εσωτερικό το πολύ πέντε «ζωνών» και πέρα από αυτό εφαρμόζεται πρόσθετη επιβάρυνση το συνολικό κόστος της μεταφοράς δηλώνεται την ώρα της κράτησης. Εάν, για πρακτικούς λόγους, είναι δυνατό να οργανωθούν κοινά δρομολόγια για περισσότερους επιβάτες, παρέχονται εγγυήσεις ως προς τη διάρκεια της μεταφοράς με ανώτατη χρονική απόκλιση 15 λεπτών πριν ή μετά την καθορισμένη ώρα. Σχέδιο: Mobimax/Collectief Vraagafhankelijk Vervoer (CVV) Πρόγραμμα: Στόχος 1 Φλέβολαντ 1994 1999 (Mobimax) έξοδος από το στόχο 1 Φλέβολαντ 2000 2006 (CVV) Συνολικό κόστος: 318 181 (Mobimax) EUR 192 175 (CVV) EUR Συνεισφορά ΕΕ: 105 000 (Mobimax) EUR 78 311 (CVV) EUR Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) Περίοδος εφαρμογής: 2001 2004 Πληροφορίες: Collectief Vraagafhankelijk Vervoer (CVV) te Dronten E. Smit Beleidsmedewerker Postbus 100 8250 AC Dronten Nederland Τηλ. (31-32) 138 89 40 Φαξ (31-32) 131 31 30 E-mail: b.smit@dronten.nl Internet: http://www.flevoland.nl/themas/verkeer_en_vervoer/ openbaar_vervoer/regiotaxi Μέριμνα για τη μεταφορά ατόμων με αναπηρίες

13 Ηνωμένο Βασίλειο Φραγμός στη διαρροή εγκεφάλων: τα συνδεδεμένα πανεπιστήμια στην Κορνουάλη Μια εταιρική σχέση ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων δίνει ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη αυτής της αγροτικής και απομακρυσμένης περιοχής του νοτιοδυτικού άκρου του Ηνωμένου Βασιλείου. θα συμβάλουν στην οικονομική και κοινωνική αναγέννηση της περιοχής. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι την Παρασκευή 14 Ιουλίου 2006 αποφοίτησαν οι πρώτοι σπουδαστές στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εκτιμάται ότι αυτός ο τομέας σπουδών θα δημιουργήσει τεράστιες ευκαιρίες απασχόλησης, εφόσον πρόσφατη έκθεση του υπουργείου εμπορίου και βιομηχανίας του Ηνωμένου Βασιλείου προβλέπει ότι θα δημιουργηθούν μέχρι και 35 000 νέες θέσεις εργασίας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέχρι το έτος 2020. Συνδυασμένη προσπάθεια στον τομέα της τοπογραφίας μεταλλείων. Με το μοναδικό τρόπο ζωής και το εντυπωσιακό τοπίο, η κομητεία της Κορνουάλης, με πληθυσμό 500 000 κατοίκων, ήταν ένας από τους σημαντικότερους τουριστικούς προορισμούς της Βρετανίας για περισσότερα από εκατό χρόνια και εξακολουθεί να προτιμάται ως περιοχή κατοικίας συνταξιούχων. Εντούτοις, πιο πρόσφατα, μία από τις σοβαρότερες προκλήσεις που αντιμετώπισε η Κορνουάλη ήταν η φυγή των αποφοίτων του γυμνασίου κάθε έτος, διότι δεν μπορούσαν να συνεχίσουν τις πανεπιστημιακές σπουδές τους σε γειτονική περιοχή. Επιπλέον, μετά την αποφοίτησή τους από το πανεπιστήμιο, ελάχιστοι επέστρεφαν στην Κορνουάλη, γεγονός που χώριζε τις οικογένειες και δημιουργούσε δυσκολίες στις τοπικές επιχειρήσεις να ανανεώσουν το εργατικό τους δυναμικό. Η ένωση «Combined Universities in Cornwall» (CUC) δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει αυτή την απώλεια νέων με δημιουργικές ικανότητες και να βοηθήσει την περιοχή να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που προσφέρει η οικονομία της γνώσης. Σε αυτή την εταιρική σχέση συμμετέχουν τα Πανεπιστήμια του Έξετερ και του Πλύμουθ, τα Falmouth College of Arts, Open University, The College of St Mark και St John, Cornwall College, Truro College και Penwith College. Οικονομική αναζωογόνηση ενόψει Η CUC έχει υιοθετήσει μια διαδικασία σταδίων. Το στάδιο 1, για το οποίο εξασφαλίστηκε χρηματοδότηση 97 εκατ. EUR το 2001, περιελάμβανε την ανάπτυξη του Tremough Hub Campus στο Penryn και την κατασκευή νέων ή/και την ανακαίνιση πανεπιστημιακών κτιρίων σε άλλες περιοχές σε όλη την Κορνουάλη, τα οποία εξυπηρετούν περισσότερους από 2 000 φοιτητές. Το στάδιο 2 εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2005 και αφορά τη συνέχιση των έργων για την κατασκευή νέων ή την ανακαίνιση υφιστάμενων κτιρίων, με στόχο τη δημιουργία πρόσθετων 2 400 θέσεων σπουδών ανώτατης εκπαίδευσης μέχρι το 2007. Ακόμα και σήμερα εξετάζονται προτάσεις για την ενδεχόμενη επέκταση του σχεδίου με ένα τρίτο στάδιο, εφόσον η Κορνουάλη ετοιμάζεται για χρηματοδότηση από τους πόρους της σύγκλισης για την περίοδο μετά το 2007. Η ανάπτυξη των υποδομών είναι μια σημαντική πτυχή του έργου, αλλά η κινητήρια δύναμή του είναι το πνεύμα καινοτομίας. Η οικονομική αναζωογόνηση έχει καθοριστική σημασία για την πρωτοβουλία της CUC και, ενώ προσφέρονται σήμερα περισσότεροι από 400 κύκλοι πανεπιστημιακών μαθημάτων, εξετάζονται νέες προσεγγίσεις σε συνδυασμό με τις τοπικές επιχειρήσεις οι οποίες Ειδικότητες και επαγγέλματα Η προβλεπόμενη μεικτή προστιθέμενη αξία (ΜΠΑ) που παράγεται από την CUC στην Κορνουάλη θα υπερβεί τα 265 εκατ. EUR μέχρι το 2025 και εκτιμάται ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ΜΠΑ θα συσσωρευτεί μέσω της ανάπτυξης ικανοτήτων των αποφοίτων και της επέκτασης της απασχόλησής τους. Εκτιμάται ότι τα στάδια 1 και 2 θα συμβάλουν στη δημιουργία περίπου 4 000 θέσεων απασχόλησης μέχρι το 2025, ενώ έχουν ήδη δημιουργηθεί περισσότερες από 430 νέες θέσεις διδασκόντων και βοηθητικού προσωπικού ως άμεσο αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας CUC. Η εμπειρία αυτού του σχεδίου θα βοηθήσει πολύ και άλλες περιφερειακές πρωτοβουλίες στην ΕΕ. Η επιτυχία της CUC έχει αναγνωρισθεί από την υπεύθυνη περιφερειακής πολιτικής επίτροπο Danuta Hübner κατά την επίσκεψή της στην Κορνουάλη τον Μάιο του 2006. Πιστεύει ότι η CUC «ανταποκρίνεται στην ανάγκη να υπάρξει ένα σημαντικό ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα το οποίο δεν θα βάλει μόνο φρένο στη «διαρροή εγκεφάλων», αλλά θα προσελκύσει στην περιοχή άτομα με ικανότητες και γνώσεις, έτσι ώστε αυτή να εξελιχθεί σε κέντρο οικονομικών δραστηριοτήτων που θα δημιουργεί πρακτικά και εμπορικά εκμεταλλεύσιμες καινοτομίες όσο αναπτύσσεται». Κατά τα απόμενα χρόνια, η αύξηση των αποφοίτων εργαζομένων, η εξειδικευμένη στήριξη των τοπικών επιχειρήσεων και η δημιουργία νέων επιχειρήσεων που θα είναι το αποτέλεσμα της πανεπιστημιακής έρευνας θα συμβάλλουν σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη μιας οικονομίας που βασίζεται στη γνώση και η οποία θα εξασφαλίζει τη μελλοντική ευημερία της Κορνουάλης. Σχέδιο: The Combined Universities in Cornwall Πρόγραμμα: Κορνουάλη και The Isles of Scilly του sτόχου 1 Συνολικό κόστος: 220 000 000 EUR Συνεισφορά ΕΕ: 112 100 000 EUR (ΕΤΠΑ: 95 400 000 EUR, ΕΚΤα: 16 700 000 EUR) Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ)/Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤα) Περίοδος εφαρμογής: Στάδιο 1: Ιανουάριος 2001 Οκτώβριος 2005 Στάδιο 2: Μάρτιος 2005 Οκτώβριος 2010 Πληροφορίες: Nigel Hewitt CUC Coordination Office Tremough, Penryn Cornwall TR10 9EZ United Kingdom Τηλ. (44-13) 26 37 04 30 E-mail: nigel.hewitt@cuc.ac.uk Internet: http://www.cuc.ac.uk/

14 ΔΕΚΑ ΕΠΙΤΥΧΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ Εσθονία Η συμφιλίωση δύο τάσεων ταυτόχρονα: «Μέριμνα για τα παιδιά εργαζόμενων μητέρων» Καινοτόμες προσεγγίσεις για την επέκταση των υπηρεσιών φροντίδας στην Εσθονία Το συνολικό ποσοστό γεννήσεων στην Εσθονία αυξήθηκε σε 1,5 παιδιά ανά γυναίκα κατά μέσο όρο από 1,3 παιδιά ανά γυναίκα κατά μέσο όρο στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Αυτό είναι αποτέλεσμα μιας κυβερνητικής πρωτοβουλίας που είχε στόχο τη διατήρηση του πληθυσμού της χώρας με την παροχή μηνιαίων επιδομάτων στις γυναίκες που έχουν παιδιά. Εντούτοις, τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι το 80 % των γυναικών επιθυμούν να συνδυάσουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία με την οικογενειακή ζωή, αλλά οι θέσεις για παιδιά ηλικίας ενός έως τεσσάρων ετών σε βρεφονηπιακούς ή παιδικούς σταθμούς καλύπτουν ποσοστό κατώτερο του 50 % των αναγκών. Επειδή το 48 % των τοπικών αρχών έχουν λίστες αναμονής για θέσεις σε παιδικούς σταθμούς και οι ιδιωτικοί σταθμοί είναι υπερβολικά ακριβοί, η μόνη λύση για πολλούς γονείς είναι να προσφύγουν στη μαύρη ή τη γκρίζα εργασία. Στο Pölva, η αναπτυξιακή σύμπραξη (ΑΣ) EQUAL συμβάλλει καθοριστικά στη δημιουργία νέων δυνατοτήτων φροντίδας παιδιών. Στην αναπτυξιακή σύμπραξη «Μέριμνα για τα παιδιά εργαζόμενων μητέρων» συμμετέχουν το υπουργείο πληθυσμού και εθνικών υποθέσεων, το Perekasvatuse Instituut, που είναι το ίδρυμα οικογενειακής εκπαίδευσης, και η Pölva Union για τη μέριμνα το παιδιού, μια ΜΚΟ που προωθεί τα συμφέροντα των μητέρων και των παιδιών. Πεδίο δοκιμών Στο πλαίσιο του σχεδίου, 30 περίπου γυναίκες έχουν ήδη λάβει κατάρτιση με ειδικό αντικείμενο την οικογενειακή μέριμνα. Μετά από αυτό το πρώτο στάδιο κατάρτισης προσφέρθηκε σε αυτή την ομάδα γυναικών κατάρτιση σε θέματα επιχειρηματικότητας, συμβουλές και οικονομικές ενισχύσεις για να μπορέσουν να δημιουργήσουν επιχειρήσεις ή να γίνουν αυτοτελώς απασχολούμενες. Όμως, η νομική ευθύνη για την παροχή φροντίδας σε παιδιά στην Εσθονία εξακολουθεί να υπάγεται στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Στις μεγαλύτερες πόλεις υπάρχουν ορισμένες ιδιωτικές επιχειρήσεις φροντίδας παιδιών και γι αυτό το λόγο στόχος του εξεταζόμενου σχεδίου είναι να εξασφαλίσει την παροχή των αναγκαίων υπηρεσιών σε μικρότερες πόλεις και σε χωριά. Το σχέδιο εφαρμόζεται πειραματικά στην Pölva, όπου έχει δημιουργηθεί ένας παιδικός σταθμός σε κτίριο που ανήκει στο Σχέδιο: Μέριμνα για τα παιδιά εργαζόμενων μητέρων Πρόγραμμα: Κοινοτική πρωτοβουλία EQUAL (1ο στάδιο επιλογής) Συνολικό κόστος: 216 640 EUR Συνεισφορά ΕΕ: 154 356 EUR Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤα) Περίοδος εφαρμογής: Ιανουάριος 2005 Δεκέμβριος 2007 Πληροφορίες: Erika Vahtmaë Office of the Minister of Population and Ethnic Affairs State Chancellery of the Republic of Estonia Rahukohtu 3, ΕE-15161 Τallinn Τηλ. (372) 693 52 59 Φαξ (372) 693 52 54 E-mail: Erika.vahtmae@riigikantselei.ee Μια εκπαιδευόμενη αποκτά πρακτική εμπειρία φροντίδας παιδιών. δήμο και το οποίο στεγάζει και άλλες κοινοτικές υπηρεσίες. Σήμερα, πολλοί γονείς από τη γύρω αγροτική περιοχή φέρνουν τα παιδιά τους στον παιδικό σταθμό. Όσο λαμβάνεται μέριμνα για τα παιδιά τους, οι γονείς αυτοί μπορούν να εργαστούν με καθεστώς μερικής απασχόλησης ή να επισκεφτούν άλλους δημόσιους οργανισμούς ή απλώς να κάνουν τα ψώνια τους. Όλη η εμπειρία από την πειραματική εφαρμογή στην Pölva θα βοηθήσει τους συνεργαζόμενους φορείς του EQUAL να ενισχύσουν την εταιρική σχέση και συνεργασία ανάμεσα στις τοπικές αρχές και τους νέους φορείς παροχής υπηρεσιών φροντίδας παιδιών. Αύξηση της ευαισθητοποίησης Οι συνεργαζόμενοι φορείς θα αντιμετωπίσουν ορισμένα ακόμα προβλήματα στην προσπάθειά τους να μετατρέψουν αυτή τη νέα εμπειρία σε ένα πάγιο σύστημα φροντίδας παιδιών στην Εσθονία. Μία από τις προκλήσεις είναι να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι γονείς, και ιδίως οι νέες μητέρες, στην προσπάθειά τους να συμβιβάσουν την οικογενειακή ζωή με την εργασία τους. Έτσι, η αναπτυξιακή σύμπραξη αναπτύσσει ορισμένες δραστηριότητες πληροφόρησης και δημοσιότητας για να προωθήσει ένα πνεύμα στήριξης των παιδιών και των οικογενειών. Τα απτά αποτελέσματα της ΑΣ συνέβαλαν σημαντικά στη σύνταξη ενός νέου νόμου που θα τεθεί σε ισχύ το 2007. Αυτή η νέα νομοθεσία θα ενσωματώνει διάφορες εναλλακτικές μορφές φροντίδας παιδιών στις υφιστάμενες γενναιόδωρες και περιεκτικές πολιτικές της Εσθονίας για τη στήριξη της οικογένειας. Όσον αφορά τη δυνατότητα επιρροής και άλλων χωρών, η ΑΣ «Μέριμνα για τα παιδιά εργαζόμενων μητέρων» συνεργάζεται με τρεις διεθνικούς φορείς στη Γαλλία, στην Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι εταίροι αυτοί προτίθενται να ανταλλάξουν ορθές πρακτικές για να ενισχύσουν τους εν δυνάμει φορείς παροχής υπηρεσιών φροντίδας μέσα από τον καινοτόμο προσανατολισμό, την κατάρτιση, την άσκηση και τη στήριξη επιχειρήσεων.

15 Éire Ιρλανδία Μέριμνα για τις εργαζόμενες γυναίκες Η ένωση «Women s Community Projects» (Mullingar) έχει την ικανότητα να χρησιμοποιεί σωστά τις χρηματοδοτήσεις της ΕΕ προς όφελος της ανάπτυξης υπηρεσιών και δραστηριοτήτων για εργαζόμενες μητέρες, μονογονεϊκές οικογένειες και μετανάστριες στις νέες συνθήκες της αγροτικής Ιρλανδίας. Αυτή η υπηρεσία παροχής φροντίδας σε παιδιά, που συγχρηματοδοτείται από το ΕΤΠΑ, έχει πραγματική επιτυχία. Το 1985, ο Sr. Finbarr Breslin, μαζί με ορισμένες γυναίκες από την κωμόπολη Mullingar, με πληθυσμό 15 000 κατοίκων, στην αγροτική κομητεία του Westmeath, ίδρυσαν μια ένωση γυναικών για να εφαρμόσουν ορισμένα σχέδια που θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Η προσπάθεια ξεκίνησε με την παροχή υπηρεσιών φροντίδας παιδιών, που παρουσιάζει σοβαρές ελλείψεις στην Ιρλανδία, παρά τον αυξανόμενο αριθμό των εργαζόμενων μητέρων και των μονογονεϊκών οικογενειών. Εκτός από τα διάφορα προγράμματα κατάρτισης σε θέματα κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης (οικιακή οικονομία, χειροτεχνικά επαγγέλματα και παροχή στοιχειωδών γνώσεων, μαθήματα για υπηρεσίες γραμματείας, λογιστικών και ηλεκτρονικών υπολογιστών, μαθήματα αγγλικής γλώσσας για μετανάστριες κ.λπ.) και την παροχή υπηρεσιών στην τοπική κοινότητα (διανομή γευμάτων σε σπίτια, παροχή χρηματοοικονομικών συμβουλών κ.λπ.), η ένωση δημιούργησε την εταιρεία «Women s Community Projects Pre-School Services Ltd», η οποία διαχειρίζεται ένα θαυμάσιο κέντρο φροντίδας παιδιών. Για μια εγκατάσταση συνολικής φροντίδας παιδιών Το 1994, το διοικητικό συμβούλιο είχε εκφράσει την επιθυμία του να δημιουργηθεί μια πρώτης τάξεως εγκατάσταση για όλες τις δραστηριότητες, περιλαμβανομένης της φροντίδας παιδιών, και έτσι ξεκίνησε η διαδικασία σχεδιασμού για τη δημιουργία ενός κέντρου καθολικής φροντίδας. Με χρηματοδότηση από τα αρμόδια υπουργεία, περιλαμβανομένης της κοινοτικής πρωτοβουλίας για τη στήριξη της μέριμνας του παιδιού και πολλές δραστηριότητες άντλησης κεφαλαίων, τοποθετήθηκε ο πρώτος χλοοτάπητας στις 25 Φεβρουαρίου 1997 και η λειτουργία του κέντρου άρχισε τον Οκτώβριο του 1997. Κέντρο φροντίδας παιδιών στο Mullingar Λόγω της αύξησης της ζήτησης για εγκαταστάσεις φροντίδας παιδιών, ήταν απαραίτητο να δημιουργηθούν και άλλοι χώροι φροντίδας παιδιών μετά το σχολείο. Με χρηματοδότηση από τους πόρους του EQUAL για το πρόγραμμα φροντίδας παιδιών, το 2001 ανακαινίστηκε μια αίθουσα για την παροχή υπηρεσιών μετά το σχολείο. Στη συνέχεια, το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤα σε συνεργασία με 15 περίπου εταίρους από τον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα συγχρηματοδότησαν τη δημιουργία ενός κέντρου μέριμνας παιδιών μετά το σχολείο για την κατασκευή μιας ανοιχτής παιδικής χαράς. Η κατασκευή της νέας εγκατάστασης άρχισε τον Οκτώβριο του 2002 και ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2003. Το κέντρο μέριμνας παιδιού αποτελείται από δύο παιδικούς σταθμούς, δύο βρεφονηπιακούς σταθμούς, δύο προσχολικούς σταθμούς και μια εγκατάσταση φροντίδας παιδιών μετά το σχολείο/ εκτός σχολείου. Παρέχει φροντίδα ισοδύναμης 110 θέσεων πλήρους ωραρίου από Δευτέρα έως Παρασκευή, 47 εβδομάδες το χρόνο, σε παιδιά ηλικίας από 12 εβδομάδων έως 12 ετών. Εξυπηρετούνται κυρίως γονείς που παρακολουθούν μαθήματα εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης ή συμμετέχουν σε άλλες κοινοτικές εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες που οργανώνονται από την ένωση. Η ένωση αυτή εξυπηρετεί περισσότερες από 100 οικογένειες ετησίως, παρέχοντας στους γονείς τη δυνατότητα να αναπτύξουν επαγγελματικές ικανότητες που θα τους βοηθήσουν να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας. Κατά μέσο όρο, το κέντρο αυτό παρέχει φροντίδα σε 145 παιδιά ετησίως. Σε κάθε παιδί παρέχεται φροντίδα επαγγελματικών προδιαγραφών από 27 ειδικευμένους εργαζόμενους, εκ των οποίων οι 12 απασχολούνται με πλήρη απασχόληση και οι 14 με μερική απασχόληση. Σχέδιο: Women s Community Projects Pre-School Services Πρόγραμμα: Επιχειρησιακό πρόγραμμα της παραμεθόριας, μεσόγειας και δυτικής περιφέρειας (προτεραιότητα 4: κοινωνική ένταξη και μέριμνα παιδιού) Συνολικό κόστος (κέντρο μέριμνας παιδιού): 520 650 EUR Συνεισφορά ΕΕ: 438 746 EUR Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) Περίοδος εφαρμογής: 2002 2003 Πληροφορίες: Women s Community Projects (Mullingar) Association Ltd c/o Sr. Finbarr Breslin Parish Community Centre Bishops Gate Street Mullingar, Co. Westmeath Ireland Τηλ. (353-4) 49 34 43 01 Φαξ (353-4) 49 33 50 26 E-mail: srfinbarr@wcpmullingar.ie

16 ΔΕΚΑ ΕΠΙΤΥΧΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ Interreg IIIB Βόρεια περιφέρεια Deserve παροχή υπηρεσιών σε απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές Το σχέδιο Deserve επιδιώκει να καθιερώσει τη μεταφορά προτύπων παροχής υπηρεσιών σε απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές μεταξύ των συνεργαζόμενων περιφερειών που συμμετέχουν σε αυτό, στο εσωτερικό της βόρειας περιφέρειας που καλύπτεται από το Interreg IIIB. Οι εταίροι του σχεδίου Deserve προέρχονται από τη Σκοτία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία και την Ισλανδία και κάθε χώρα έχει υλοποιήσει ένα σχέδιο στη δική της συμμετέχουσα περιοχή, χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο, ή στοιχεία από διαφορετικά μοντέλα, που προηγουμένως είχαν εφαρμόσει πειραματικά συνεργαζόμενοι φορείς στις δικές τους περιοχές. Μέθοδος Οι βασικοί στόχοι του Deserve είναι: βελτίωση της βιωσιμότητας της παροχής υπηρεσιών πειραματική εφαρμογή της δυνατότητας μεταφοράς μοντέλων παροχής υπηρεσιών σε αγροτικές περιοχές μεταξύ των εταίρων, μέσω της εφαρμογής μοντέλων που χρησιμοποιήθηκαν σε άλλες συνεργαζόμενες περιφέρειες βελτίωση της παροχής και της πρόσβασης σε υπηρεσίες σε απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές στο εσωτερικό της βόρειας περιφέρειας. Κατά το στάδιο σχεδιασμού στη Σκοτία, στη Φινλανδία και τη Σουηδία συμμετείχαν εκπρόσωποι οργανώσεων εθελοντών από το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και την εκπαιδευτική κοινότητα, οι οποίοι ενδιαφέρονται για την παροχή υπηρεσιών σε απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές. Ο κάθε συνεργαζόμενος φορέας στο σχέδιο Deserve παρουσίασε ένα μοντέλο που περιγράφει λεπτομερώς τον τρόπο παροχής ορισμένων υπηρεσιών στη δική του περιοχή. Στοιχεία αυτών των μοντέλων στη συνέχεια μεταφέρθηκαν και εφαρμόστηκαν πειραματικά από άλλους συνεργαζόμενους φορείς. Μέλη της ομάδας εποπτείας του Deserve στα γεωθερμικά λουτρά του Myvatn, Ισλανδία Σχέδιο: NPP Deserve (Παροχή υπηρεσιών σε απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές) Πρόγραμμα: Πρόγραμμα βόρειας περιφέρειας Interreg IIIB Συνολικό κόστος: 2 261 000 EUR Συνεισφορά ΕΕ: 1 695 750 EUR Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) Περίοδος εφαρμογής: 2004 2007 Πληροφορίες: Barbara Love NPP International Project Coordinator Scottish Council for Voluntary Organisations Fairways House, Fairways Business Park, Castle Heather Inverness IV2 6AA United Kingdom Τηλ. (44-14) 63 25 17 25 Φαξ (44-14) 63 71 60 03 E-mail: barbara.love@scvo.org.uk Internet: http://www.scvo.org.uk/ Τέσσερις χώρες, τέσσερα σχέδια Το σχέδιο της Σκοτίας, που υλοποιείται στην περιοχή Cowal του Argyll, έχει στόχο να βελτιώσει την παροχή υπηρεσιών στους κατοίκους της περιοχής οι οποίοι βρίσκονται σε δυσχερή θέση. Στο σχέδιο απασχολούνται άμεσα πέντε άτομα με έδρα το Dunoon τα οποία παρέχουν υπηρεσίες σε περισσότερους από 320 χρήστες. Συνολικά παρέχονται περισσότερα από 70 είδη υπηρεσιών, όπως η εξυπηρέτηση τραπεζικών συναλλαγών, υπηρεσίες πεντικιούρ, ιατρικής φροντίδας, εστιατορίου, δυνατότητες εκπαίδευσης καθώς και η κάλυψη των συνηθισμένων αναγκών για ψώνια. Το σχέδιο της Φινλανδίας εστιάζεται σε πειραματικές εφαρμογές σε τοπικό επίπεδο και σε στρατηγικές παροχής υπηρεσιών σε αγροτικές περιοχές. Υλοποιούνται έξι πρότυπες δράσεις στην περιφέρεια Kainuu. Βασικός στόχος του σχεδίου της Σουηδίας είναι να προωθήσει τη συνεργασία ανάμεσα στους πολίτες και σε ιδιωτικές και μη κερδοσκοπικές ενώσεις, ανάλογα με το είδος των υπηρεσιών στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές του Västerbotten και Norrbotten. Η συμβολή της Ισλανδίας στο σχέδιο NPP Deserve, που υλοποιείται από το περιφερειακό ίδρυμα της Ισλανδίας, συνίσταται στην υποβολή έκθεσης για την υλοποίηση της «Smart Communities Rural Initiative» (έξυπνη πρωτοβουλία εξυπηρέτησης αγροτικών κοινοτήτων) που έχει στόχο να καθιερώσει και να επιδείξει τη χρησιμότητα των ΤΠΕ για να βελτιωθεί η πρόσβαση των αγροτικών περιοχών στις υπηρεσίες. Ανταλλαγή καλών ιδεών Μετά από επισκέψεις σε διάφορα κοινοτικά γραφεία χωριών της Σκοτίας, εργαζόμενοι στον οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης του σουηδικού χωριού Rusksele πραγματοποίησαν αρκετές αλλαγές στη λειτουργία της κοινότητας του δικού τους χωριού. Υπάρχει πλέον πολύ μεγαλύτερη συνεργασία και κοινή χρήση εγκαταστάσεων μεταξύ φορέων «παροχής υπηρεσιών τοπικής κοινότητας» και «ιδιωτών». Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ένα εστιατόριο που στο παρελθόν εξυπηρετούσε αποκλειστικά σχολεία και οίκους φροντίδας ηλικιωμένων λειτουργεί πλέον ως κανονικό εστιατόριο για τους κατοίκους της περιοχής και τους επισκέπτες. Στους χώρους του κοινοτικού κτιρίου παρέχονται υπηρεσίες κομμωτηρίου και πεντικιούρ. Εξετάζονται επίσης οι δυνατότητες για την παροχή τραπεζικών υπηρεσιών από το κοινοτικό γραφείο τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα και για την παροχή υπηρεσιών υγείας από νοσηλευτή, επίσης μία φορά την εβδομάδα. Ένας ιδιωτικός φορέας υπηρεσιών μεταφορών πρότεινε πρόσφατα στους υπεύθυνους του σχεδίου της Σκοτίας να χρησιμοποιούνται σχολικά οχήματα για τοπικές μεταφορές ατόμων που βρίσκονται σε δυσχερή θέση κατά την περίοδο που δεν χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά παιδιών προς και από το σχολείο. Στο πλαίσιο του σχεδίου ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης σε καταστήματα του φινλανδικού χωριού Vuolojoki έχουν εξοπλιστεί δύο καταστήματα χωριών για να αποτελούν σημεία πολλαπλών υπηρεσιών, κατά τα πρότυπα των σουηδικών καταστημάτων. Ηλεκτρονικοί υπολογιστές συνδεδεμένοι με το Διαδίκτυο έχουν τοποθετηθεί στα καταστήματα και η πρόσβαση σε αυτά είναι ελεύθερη.

17 Δανία SOS-MX: Η καταπολέμηση της κρίσης στους τομείς της υγείας και της πρόνοιας Μια περιφερειακή προσέγγιση για την αλλαγή των προτύπων απασχόλησης στους τομείς της υγείας και της πρόνοιας Στη Δανία, ο αριθμός των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας και των πολύ ηλικιωμένων που χρειάζονται καθημερινή στήριξη και υπηρεσίες υγείας έχει αυξηθεί σημαντικά κατά τα τελευταία έτη και θα συνεχίσει να αυξάνεται. Ταυτόχρονα, υπάρχει σοβαρή έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού παροχής φροντίδας και νοσοκόμων και πολλοί από τους σημερινούς εργαζόμενους πλησιάζουν την ηλικία συνταξιοδότησης. Επίσης, λιγοστεύουν συνεχώς οι υποψήφιοι, και ιδίως οι άντρες, που να ενδιαφέρονται για μια σταδιοδρομία σε αυτό τον τομέα στον οποίο απασχολούνται σχεδόν κατ αποκλειστικότητα γυναίκες. Αντιθέτως, είναι μεγάλος ο αριθμός των ανδρών που έχουν χάσει θέσεις ανειδίκευτης εργασίας ή μερικής ειδίκευσης στη βιομηχανία και αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας. Αυτά τα προβλήματα προτίθεται να αντιμετωπίσει η αναπτυξιακή σύμπραξη (ΑΣ) «Social og Sundheds Mainstreaming Experimentarium» (εργαστήριο κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών υγείας), σε συντομογραφία SOS-MX. Συμμαχία Η SOS-MX έχει αναπτύξει συμμαχία με όλους τους αρμόδιους φορείς της περιοχής. Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο φορέας περιφερειακής διοίκησης της Βόρειας Γιουτλάνδης, οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης που είναι υπεύθυνοι για την παροχή υπηρεσιών φροντίδας σε ηλικιωμένους, οι φορείς παροχής επαγγελματικής κατάρτισης, οι σχολές σπουδών υγείας και πρόνοιας, η επιτροπή συντονισμού επαγγελματικής εκπαίδευσης και προσανατολισμού της Δανίας και οι συναφείς οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων. Εξαρχής, πραγματοποιήθηκε μελέτη για να εντοπιστούν και να καταγραφούν οι απόψεις και οι ανάγκες των σημερινών και μελλοντικών απασχολούμενων, ανδρών και γυναικών, σχετικά με την εργασιακή τους εμπειρία και την ιδιωτική ζωή. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, οι σημερινές προσεγγίσεις για την κατάρτιση και την ένταξη στην αγορά εργασίας, που έχουν σχεδιαστεί από γυναίκες για γυναίκες, δεν ανταποκρίνονται στους τρόπους μάθησης των ανδρών ή στις αντιλήψεις που έχουν για τις επαγγελματικές επιδόσεις. Έτσι, στο πλαίσιο του σχεδίου συστάθηκαν τέσσερις ομάδες εργασίας για τα εξής θέματα: ο ρόλος του φύλου και των Κατάρτιση για επαγγελματική σταδιοδρομία στον τομέα της υγείας στη βόρεια Γιουτλάνδη αντιλήψεων στον επαγγελματικό προσανατολισμό, που έχει αποστολή να αναπτύξει νέες μεθόδους ενημέρωσης και παροχής συμβουλών εκπαίδευση για την αναθεώρηση των υφισταμένων προγραμμάτων κατάρτισης, έτσι ώστε να ληφθούν περισσότερο υπόψη τα ζητήματα των δύο φύλων οργανωτική ανάπτυξη για τη δημιουργία μιας νέας ευέλικτης οργάνωσης εργασίας και βελτίωση της εικόνας του κλάδου και ανάπτυξη της αγοράς. Κατάρτιση και δημιουργία θέσεων απασχόλησης Ο τομέας της υγείας και πρόνοιας στη Δανία αποτέλεσε αντικείμενο διεξοδικού ελέγχου υπό το πρίσμα της ισότητας των φύλων στην έκθεση σχεδίου με τίτλο «Η Florence Nightingale σε συνταξιοδότηση». Αναπτύχθηκαν επίσης εκπαιδευτικά μέσα για τη στήριξη καινοτόμων μορφών παροχής συμβουλών και θεσπίστηκαν εισαγωγικά μαθήματα για τη στήριξη των διαδικασιών πρόσληψης προσωπικού στον τομέα της υγείας και πρόνοιας. Στο πλαίσιο του σχεδίου προβλήθηκε ένα ντοκυμαντέρ με τίτλο «Ένα επάγγελμα για πραγματικούς άνδρες» και δύο διαφημιστικά σποτ, τα οποία παρουσιάζονται στην περιφερειακή τηλεόραση για να ενθαρρύνουν το διάλογο σε θέματα που αφορούν τα δύο φύλα στο χώρο εργασίας. Ενώ την επόμενη δεκαετία το ποσοστό των ηλικιωμένων ανθρώπων θα εξακολουθήσει να αυξάνεται, το ποσοστό των νέων θα μειώνεται και, για το λόγο αυτό, θα είναι ακόμη δυσκολότερη η πρόσληψη νέων εργαζομένων στους τομείς της υγείας και πρόνοιας. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο τομέας θα πρέπει να αναπτύξει μια πραγματική ανταγωνιστικότητα προκειμένου να προσελκύσει αρκετά άτομα για κατάρτιση και απασχόληση. Ένα δεύτερο σχέδιο EQUAL, το «Factor 2007», έχει τεθεί σε εφαρμογή για τη δημιουργία αυτών των προϋποθέσεων. Το σχέδιο αυτό προσπαθεί να παρουσιάσει μια θετική εικόνα του μελλοντικού «τομέα βασικών υπηρεσιών», δίνοντας έμφαση στα συστήματα προσλήψεων με βάση την αρχή της διά βίου κατάρτισης. Σχέδιο: SOS-MX Social og Sunheds Mainstreaming Experimentarium Πρόγραμμα: Κοινοτική πρωτοβουλία EQUAL (1ο στάδιο επιλογής) Συνολικό κόστος: 2 130 000 EUR Συνεισφορά ΕΕ: 1 065 000 EUR Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤα) Περίοδος εφαρμογής: Μάιος 2002 Δεκεμβριος 2004 Σχέδιο: Factor 2007 Πρόγραμμα: Κοινοτική πρωτοβουλία EQUAL (1ο στάδιο επιλογής) Συνολικό κόστος: 1 330 000 EUR Συνεισφορά ΕΕ: 665 000 EUR Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤα) Περίοδος εφαρμογής: Μάιος 2005 Δεκέμβριος 2007 Πληροφορίες: Helga Pinstrup or Caesa Szwebs AMU Nordjylland International Department Sofievej 61 Pastbox 519 DK-9100 Aalborg Τηλ. (45) 96 33 22 11 Φαξ (45) 95 33 22 01 E-mail: hp@amunordjylland.dk (cs@amunordjylland.dk) Internet: http://www.sos-mx.dk/ & http://www.faktor2007.dk/

18 ΔΕΚΑ ΕΠΙΤΥΧΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ Γερμανία Επιστροφή στην πόλη Το «Πρόγραμμα στήριξης της ιδιοκατοίκησης» στη Λειψία είναι μια καινοτόμος προσέγγιση για την καταπολέμηση της ερήμωσης των κέντρων των πόλεων. Αν και η Λειψία ήταν η μεγαλύτερη πόλη της πρώην ΛΔΓ μετά το Βερολίνο, ο πληθυσμός της μειώθηκε από 750 000 κατοίκους τη δεκαετία του1930 σε 493 000 το 2000, πριν αυξηθεί και πάλι σε 500 000 σήμερα. Μόνο τη δεκαετία του 1990 ο πληθυσμός της Λειψίας μειώθηκε κατά 100 000. Τα πολύ χαμηλά ποσοστά γεννήσεων αντιπροσωπεύουν μείωση του πληθυσμού κατά 25 000 και η επανένωση της Γερμανίας είχε σαν αποτέλεσμα την απώλεια 60 000 θέσεων εργασίας στη βιομηχανία, αναγκάζοντας 25 000 κατοίκους να μετακινηθούν στη Δυτική Γερμανία. Ταυτόχρονα, 50 000 κάτοικοι της Λειψίας εγκατέλειψαν το κέντρο της πόλης και εγκαταστάθηκαν στα προάστια ή στη γειτονική ύπαιθρο. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την εκκένωση κτιρίων, την ύπαρξη 60 000 κενών κατοικιών και την αποσάθρωση του αστικού ιστού. Σε ορισμένους σημαντικούς δρόμους και σε ορισμένες γειτονιές ένα στα τέσσερα κτίρια είναι άδειο. Το πρόγραμμα στήριξης της ιδιοκατοίκησης στη Λειψία Ο πρώτος στόχος του προγράμματος στήριξης της ιδιοκατοίκησης στη Λειψία (LOOP) είναι να καταστήσει το κέντρο της πόλης περισσότερο ανταγωνιστικό σε σύγκριση με τα προάστια, έτσι ώστε να μειωθεί η προαστειοποίηση με όλες τις αρνητικές της επιπτώσεις (διασπορά των περιοχών κατοικίας σε μεγάλες εκτάσεις, αύξηση της κυκλοφορίας οχημάτων, εγκατάλειψη κατοικιών στο κέντρο της πόλης, αύξηση των δαπανών λόγω της ανεπαρκούς χρησιμοποίησης των υποδομών του κέντρου της πόλης και ανάγκη δημιουργίας νέων υποδομών στην περιφέρεια της πόλης). Το πρόγραμμα LOOP θα συμβάλει επίσης στη δημιουργία και τη στήριξη της παροχής υπηρεσιών σε άτομα μεγάλης ηλικίας. Τέλος, δημιουργώντας μικρές παραγγελίες για τον οικοδομικό κλάδο της Λειψίας, το πρόγραμμα έχει μεγαλύτερη επίπτωση οικονομικής σταθεροποίησης. Δραστηριότητες Μάρκετινγκ Η προσπάθεια αυτή έχει στόχο να καταστήσει τα πλεονεκτήματα της ιδιοκατοίκησης εμφανή μέσα από εκτενή δημοσιεύματα στον Τύπο, εκδηλώσεις, ενημερωτικά περίπτερα, ξεναγήσεις με λεωφορεία σε διαθέσιμες κατοικίες κ.λπ. Δημιουργία δικτύων Αρχιτέκτονες, μηχανικοί, φορείς χρηματοδότησης του οικοδομικού κλάδου και μικρότερες οικοδομικές επιχειρήσεις συνεργάζονται στενά στο πρόγραμμα LOOP. Σχέδιο: Δημιουργία ιδιωτικής ιδιοκτησίας Πρόγραμμα: Κοινοτική πρωτοβουλία URBAN II Συνολικό κόστος: 400 000 EUR Συνεισφορά ΕΕ: 300 000 EUR Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) Περίοδος εφαρμογής: 2001 2004 Πληροφορίες: Stadt Leipzig c/o Norbert Raschke/Stefan Gabi Parger Straße 26 D-04103 Leipzig Τηλ. (49-34) 11 23 55 12 Φαξ (49-34) 11 23 55 16 E-mail: norbert.raschke@leipzig.de Internet: http://www.selbstnutzer.de/ Χρηματοδοτική ενθάρρυνση Οι οικονομικοί όροι για την ιδιοκατοίκηση στο κέντρο πόλεων είναι σήμερα πολύ ευνοϊκοί, με λογικές τιμές οικοπέδων, χαμηλά επιτόκια και, κατά συνέπεια, χαμηλό κόστος οικοδομής. Ομαδικοί διακανονισμοί Η οργανωτική μέθοδος την οποία υιοθετούν τα σχέδια στήριξης της ιδιοκατοίκησης στη Λειψία προσφέρει σημαντικές δυνατότητες εξοικονόμησης για τους δυνητικούς ιδιοκτήτες/κατασκευαστές. Οι κάτοικοι του ανατολικού τμήματος της Γερμανίας έχουν πολύ περιορισμένους πόρους. Αν και πολλοί από αυτούς θα ήθελαν να είναι ιδιοκτήτες των κατοικιών τους, ελάχιστοι από αυτούς έχουν τα μέσα να αγοράσουν και να ανακαινίσουν μια κατοικία. Με τη βοήθεια αρχιτεκτόνων οι οποίοι παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες, ο ρόλος του οργανισμού κοινωνικής κατοικίας Immothek, που χρηματοδοτείται από το URBAN και την πόλη της Λειψίας, είναι να αναζητήσει διαθέσιμα κτίρια που θα μπορούσαν να ανακαινιστούν με λογικό κόστος και να τα διαθέτει σε οικογένειες που επιθυμούν να αγοράσουν. Η Immotek φέρνει σε επαφή αυτούς τους δυνητικούς αγοραστές κατά μέσο όρο έξι νοικοκυριά ανά κτίριο για να γνωριστούν μεταξύ τους και να δουν αν μπορούν να συγχρωτιστούν για να αγοράσουν όλοι μαζί το κτίριο με καθεστώς συνιδιοκτησίας. Κάνοντας το κέντρο της Λειψίας περισσότερο ελκυστικό: η Zschochersche Straße, ένας από τους βασικούς δρόμους που αναζωογονήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος URBAN. Πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα Σε διάστημα μόλις πέντε ετών, 225 νοικοκυριά έχουν αποκτήσει ιδιόκτητη κατοικία. Η ενέργεια εκτιμάται ότι έχει συμβάλει στην πραγματοποίηση επενδύσεων 40 εκατ. EUR και στη δημιουργία 200 νέων θέσεων εργασίας. Τα έργα που έχουν εκτελεστεί χρησιμεύουν ως παραδείγματα ορθής πρακτικής με πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του σχεδίου (2001 έως 2006), δαπανήθηκε ποσό 0,9 εκατ. EUR για τη χρηματοδότηση του προγράμματος LOOP για την πρόσληψη προσωπικού παροχής συμβουλών. Το ποσό αυτό χρηματοδοτήθηκε από διάφορα προγράμματα αστικής ανάπλασης και η ίδια η πόλη της Λειψίας διέθεσε ποσό 0,3 εκατ. EUR. Τα χρήματα αυτά διατέθηκαν για την απόκτηση και ανακαίνιση ή κατασκευή 225 διαμερισμάτων/οικιών (όπως είχε η κατάσταση τον Απρίλιο του 2006). Οι ιδιωτικές επενδύσεις έχουν ανέλθει περίπου σε 41,1 εκατ. EUR και βασικός δικαιούχος είναι ο τοπικός κατασκευαστικός κλάδος (περίπου 32 εκατ. EUR).