ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ TOY ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

A.T.E.I. ΠΑΤΡΑΣ Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ TOY ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ Ηλ. Μηχ. & Μηχ. Υπολογιστων Σεπτέμβρης 2003

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο Δίκτυα Η/Υ 1.1. Τι είναι Δίκτυο Υπολογιστών. Ένα δίκτυο υπολογιστών είναι ένα σύστημα επικοινωνίας δεδομένων που συνδέει δύο ή περισσότερους αυτόνομους και ανεξάρτητους υπολογιστές ή ανεξάρτητες περιφερειακές συσκευές. Δύο υπολογιστές θεωρούνται διασυνδεδεμένοι όταν μπορούν να ανταλλάσσουν μεταξύ τους πληροφορίες. 1.2. Σκοπός των Δικτύων. Τα δίκτυα δημιουργήθηκαν για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες που προέκυψαν από την εξάπλωση της χρήσης των υπολογιστών. Βασικός σκοπός της ύπαρξης των δικτύων είναι ο διαμερισμός των πόρων του συστήματος και η ανταλλαγή πληροφοριών κάθε μορφής (προγράμματα, αρχεία, δεδομένα). Πόροι του συστήματος μπορούν να είναι είτε υλικό (hardware), π.χ. υπολογιστές, εκτυπωτές, plotters, σκληροί δίσκοι, είτε λογισμικό (software), π.χ. δεδομένα, προγράμματα εφαρμογών, υπηρεσίες. Τα προγράμματα, τα δεδομένα και οι συσκευές (σκληροί δίσκοι, εκτυπωτές, κλπ) είναι διαθέσιμα σε οποιονδήποτε είναι συνδεδεμένος στο δίκτυο, ανεξάρτητα από τη φυσική του θέση. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται εξοικονόμηση χρημάτων, αύξηση της απόδοσης του συστήματος, κεντρικός έλεγχος και εύκολη επεκτασιμότητα. Σε ένα δίκτυο μπορούμε να έχουμε ανταλλαγή δεδομένων, προγραμμάτων, χρήση κοινών βάσεων δεδομένων, αρχείων, αποστολή μηνυμάτων (electronic mail). Επιπλέον, ανεξάρτητα της τεχνολογίας, ένα δίκτυο είναι ένα πανίσχυρο μέσο επικοινωνίας ανθρώπων που βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη. 1.3. Αρχιτεκτονική των Δικτύων. Η αρχιτεκτονική των δικτύων καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο οι υπολογιστές και οι λοιπές συσκευές συνδέονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν ένα σύστημα επικοινωνίας που θα επιτρέπει στους χρήστες να διαμοιράζονται πληροφορίες και συσκευές του δικτύου. Σε ένα δίκτυο δεδομένων περιλαμβάνονται: 1. Τερματικοί Κόμβοι. Ελέγχουν τους πόρους του δικτύου (λογισμικό και υλικό). 2. Υποδίκτυα. Φυσικά μέσα μετάδοσης, πρωτόκολλα επικοινωνίας, τοπολογία, τερματικοί κόμβοι, πόροι που μπορούν να διαφέρουν πολύ ανά υποδίκτυο. 3. Συσκευές Διασύνδεσης. Διασυνδέουν τα ετερογενή υποδίκτυα έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η επικοινωνία τερματικών κόμβων που βρίσκονται σε διαφορετικά υποδίκτυα. 1

1.4. Είδη Δικτύων. Ι. Με βάση την γεωγραφική ανάπτυξη διακρίνονται σε: Δίκτυα ευρείας περιοχής (Wide Area Networks, WAN), που καλύπτουν αποστάσεις μερικών χιλιομέτρων (συνήθως άνω των 5 km) στην ίδια πόλη, μέχρι χιλιάδων χιλιομέτρων σε διαφορετικές πόλεις - κράτη - ηπείρους. Αποτελούνται από υπολογιστές, τηλεπικοινωνιακές συσκευές και γραμμές. Παραδείγματα τέτοιων δικτύων είναι τα δίκτυα των αεροπορικών εταιρειών,. τα τραπεζικά δίκτυα, τα δημόσια δίκτυα δεδομένων κλπ. Δίκτυα μικρών αποστάσεων ή τοπικά δίκτυα (Local Area Networks, LAN) που καλύπτουν μικρές αποστάσεις (μερικών εκατοντάδων μέτρων ή λίγων χιλιομέτρων) και περιορίζονται στα πλαίσια μιας επιχείρησης. Ο διαχωρισμός τους από τα δίκτυα ευρείας περιοχής οφείλεται στο ότι χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνικές λειτουργίας. Πλεονεκτήματα των τοπικών δικτύων. Μικρό κόστος ανά χρήστη. Μια ακριβή περιφερειακή συσκευή (π.χ. ένας εκτυπωτής laser) ή προγράμματα εφαρμογών αποτελούν διαμοιραζόμενους πόρους και χρησιμοποιούνται από όλους τους χρήστες. Μεγάλη ταχύτητα μεταφοράς πληροφοριών. Επεκτασιμότητα. Βελτιστοποίηση της χρήσης των μηχανημάτων. Υψηλό επίπεδο παρεχομένων υπηρεσιών στους χρήστες του δικτύου. Συμβατότητα με συσκευές κατασκευασμένες με συγκεκριμένα πρότυπα. Αστικά Δίκτυα (Metropolitan Area Networks, ΜΑΝ), που καλύπτουν δίκτυα που δεν ξεπερνούν τα σύνορα μιας πόλης. Είναι ταχύτερα από τα τοπικά δίκτύα και μπορούν να μεταδίδουν εικόνα, φωνή και δεδομένα αποδοτικότερα. ΙΙ. Με βάση τον τηλεπικοινωνιακό φορέα εξυπηρέτησης διακρίνονται σε Ιδιωτικά δίκτυα (Private Networks). Ανήκουν εξ ολοκλήρου σε ιδιωτικούς οργανισμούς και χρησιμοποιούν είτε αποκλειστικές γραμμές επικοινωνίας δημόσιων τηλεπικοινωνιακών φορέων (leased lines) χωρίς να τις μοιράζονται με άλλους χρήστες ή ιδιόκτητες γραμμές επικοινωνίας. Δημόσια δίκτυα (Public Networks) που εξυπηρετούν τις διασυνδέσεις μεταξύ απομακρυσμένων σημείων. Χρησιμοποιούνται όταν η απόσταση είναι μεγάλη και καθίσταται απαγορευτική, λόγω κόστους, η χρήση αποκλειστικών γραμμών ή όταν ο φόρτος μεταξύ των σημείων δεν είναι μεγάλος και επιτυγχάνεται έτσι μεγάλη ταχύτητα μεταφοράς. ΙΙΙ. Με βάση την τεχνική προώθησης της πληροφορίας διακρίνονται σε: Δίκτυα μεταγωγής και Δίκτυα Ακρόασης. 2

Ethernet C Hub A 789101112 123456 7x 1x 8x 2x 9x 3x A 10x 4x 11x 5x 12x 6x 7x 1x 8x 2x 9x 3x B 10x 4x 11x 5x 12x 6x Ethernet C A 789101112 7x 1x 8x 2x 9x 3x A 10x 4x 11x 5x 12x 6x 7x 1x 8x 2x 9x 3x B 10x 4x 11x 5x 12x 6x ΔΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ INTERNET 1.5. Υλοποίηση της Διασύνδεσης. Για να επικοινωνήσουν δύο υπολογιστικά συστήματα πρέπει να υπάρξει μεταξύ τους φυσική και λογική διασύνδεση. Ι. Διασύνδεση σε Φυσικό επίπεδο. Η διασύνδεση επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας: Φυσικό Μέσο Μετάδοσης. Είναι το μέσο ή ο φορέας που διακινεί την πληροφορία. Τα πιο συνηθισμένα μέσα είναι το ομοαξονικό καλώδιο, το ζεύγος συνεστραμμένων καλωδίων και οι οπτικές ίνες. Κάθε μέσο έχει τα δικά του φυσικά χαρακτηριστικά, εύρος ζώνης και ανοχή στον θόρυβο επηρεάζοντας άμεσα τον τρόπο και την ταχύτητα μετάδοσης. Σήμερα η τεχνολογία επιτρέπει και τη λειτουργία δικτύων με μέσο διασύνδεσης τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα, έτσι έχουμε τα λεγόμενα ασύρματα δίκτυα (Wi-Fi). Τα δίκτυα αυτά χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα για τη διασύνδεση υπολογιστών σε εσωτερικούς χώρους, καταργώντας την ανάγκη καλωδιώσεων. Τοπολογίες Δικτύου. Καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο διασυνδέονται μεταξύ τους οι συσκευές του δικτύου. Η πιο απλή είναι η σύνδεση σημείο με σημείο. Οι υπόλοιπες τοπολογίες χαρακτηρίζονται σαν δίκτυα ακρόασης, όπου κάθε κόμβος συνδέεται με όλους τους υπόλοιπους. Τέτοιες τοπολογίες είναι: αστέρα (star) 123456 Hub αρτηρίας ή διαύλου (bus) δακτυλίου (ring) FDDI Ring δένδρου (tree) FDDI Ring δικτυωτή (mesh). 3

Μέθοδος πρόσβασης στο μέσο. Στα δίκτυα ακρόασης, όπου όλοι οι κόμβοι έχουν πρόσβαση σε κοινό μέσο, απαιτείται μια μέθοδος που θα εξασφαλίζει ποιος κόμβος μεταδίδει κάθε φορά. Οι βασικές μέθοδοι είναι 3: με ανταγωνισμό (π.χ. Ethernet) με διαβούλευση (π.χ. Token Ring) με πολυπλεξία (π.χ. Time Division Multiplexing) Τεχνική Μετάδοσης και κωδικοποίησης των δεδομένων. Η πληροφορία, προκειμένου να μεταδοθεί, πρέπει να μετατραπεί στη μορφή που το μέσο μπορεί να μεταδώσει. Οι κυριότερες τεχνικές μετάδοσης είναι: βασικής / ευρείας ζώνης ψηφιακού / αναλογικού σήματος διαμόρφωση / αποδιαμόρφωση σύγχρονη / ασύγχρονη Ταχύτητα μετάδοσης. Μετρείται σε bits/sec και εξαρτάται από το μέσο και την τεχνική μετάδοσης, το εύρος ζώνης και τη μέθοδο πρόσβασης στο μέσο. Εξοπλισμός διασύνδεσης. Είναι τα εξαρτήματα που συνδέουν τις συσκευές με το μέσο επικοινωνίας. ΙΙ. Διασύνδεση σε Λογικό επίπεδο.εκτός από τη φυσική διασύνδεση πρέπει να δημιουργηθεί μια λογική σύνδεση μεταξύ των κόμβων που θα επικοινωνήσουν. Η σύνδεση πρέπει να περιλαμβάνει τις εξής λειτουργίες: Αποκατάσταση σύνδεσης. Υλοποιείται με μηχανισμούς λογικής σύνδεσης και ανεύρεσης του κόμβου προορισμού μέσω διευθυνσιοδότησης. Μεταφορά δεδομένων. Υλοποιείται με λειτουργίες κατακερμάτισης της προς μετάδοση πληροφορίας σε πακέτα δεδομένων, με την δρομολόγηση των πακέτων, την ανίχνευση λαθών και την επαναμετάδοση, τον έλεγχο ροής και ακολουθίας των πακέτων και την επανασυναρμολόγηση της πληροφορίας στον κόμβο προορισμού. Τερματισμός σύνδεσης. Υλοποιείται με μηχανισμούς τερματισμού της σύνδεσης. Όλες οι διασυνδέσεις πραγματοποιούνται με τη χρήση πρωτοκόλλων επικοινωνίας τα οποία, ανεξάρτητα της αρχιτεκτονικής που χρησιμοποιείται, οργανώνονται σε ομάδες. 4

1.6. Βασικά στοιχεία υλοποίησης δικτύων. Ένα δίκτυο αποτελείται από πλευράς εξοπλισμού και συσχέτισης του εξοπλισμού αυτού, από τα εξής βασικά μέρη: Διακομιστής αρχείων (File Server). Είναι ο πυρήνας του δικτύου και συνήθως ένας πολύ γρήγορος μικροϋπολογιστής που τρέχει το λειτουργικό σύστημα του δικτύου και διαχειρίζεται τη ροή των δεδομένων. Είναι ο μεγαλύτερος υπολογιστής του δικτύου με μεγάλες αποθηκευτικές ικανότητες (συνήθως με σκληρούς δίσκους μερικών GigaBytes) και μεγάλη κεντρική μνήμη. Μερικές από τις υπηρεσίες που παρέχει ο file server είναι: αποθήκευση των προγραμμάτων του λειτουργικού συστήματος του δικτύου καθώς και βοηθητικών προγραμμάτων. αποθήκευση των προγραμμάτων και των δεδομένων των χρηστών του δικτύου. διαχείριση του συστήματος αρχείων, των διαμοιραζόμενων περιφερειακών συσκευών, της δυνατότητας προσπέλασης των χρηστών και της ασφάλειας του δικτύου. παρακολούθηση της λειτουργίας και της αποδοτικότητας του δικτύου. Είναι πιθανόν να υπάρχουν περισσότεροι από ένας servers για να υποστηρίξουν όλες αυτές τις λειτουργίες. Αυτοί αναφέρονται σαν dedicated servers (αφιερωμένοι servers) και μπορούν να είναι: Communication servers (επικοινωνιών). Διαχειρίζονται τις συνδέσεις μεταξύ των κόμβων του δικτύου καθώς και τις συνδέσεις με άλλα τοπικά δίκτυα ή μεγαλύτερα συστήματα (mainframes) και παρέχουν τη δυνατότητα χρήσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail). Backup servers. Εξυπηρετούν τη λήψη αντιγράφων ασφαλείας των αρχείων και των δεδομένων. Database servers. Αποθηκεύουν βάσεις δεδομένων ή object-oriented πληροφορίες που προσπελάσσονται από τους χρήστες. Print servers. Εξυπηρετούν τις εκτυπώσεις στο δίκτυο δίνοντας το δικαίωμα στους χρήστες να προσαρτώνται στους εκτυπωτές του δικτύου μέσω των ουρών εκτύπωσης. Ο print server εγκαθίσταται συνήθως στον file server ή σε κάποιον αφιερωμένο (dedicated) σταθμό του δικτύου. Σταθμοί εργασίας (workstations). Είναι προσωπικοί υπολογιστές με το δικό τους λειτουργικό σύστημα συνδεδεμένοι φυσικά με το διακομιστή αρχείων μέσω καλωδίων και καρτών επικοινωνίας. Οι χρήστες δεν χρησιμοποιούν τον file server απευθείας, αλλά μόνον μέσω των σταθμών εργασίας. Μερικές φορές, ένας σταθμός εργασίας αναφέρεται και σαν κόμβος. Κάρτες διασύνδεσης δικτύου (NIC - Network Interface Card). Για να είναι δυνατή η σύνδεση, ο file server και κάθε σταθμός εργασίας περιέχει μια κάρτα διασύνδεσης δικτύου, μέσω της οποίας συνδέεται με όλες τις υπόλοιπες συσκευές. Κάθε κάρτα δικτύου σχεδιάζεται για ένα συγκεκριμένο τύπο δικτύου π.χ. Ethernet, FDDI, token ring κλπ. Λειτουργούν στο φυσικό επίπεδο του μοντέλου OSI καθορίζοντας πρωτόκολλα για τα μηχανικά και ηλεκτρικά χαρακτηριστικά της 5

διασύνδεσης. Χρησιμοποιούν συγκεκριμένες μεθόδους για τη μεταβίβαση των πληροφοριών που λαμβάνουν προς τον υπολογιστή (οι 4 μέθοδοι που αφορούν συστήματα βασισμένα σε επεξεργαστές Intel είναι : direct memory access, shared adapter memory, shared system memory, bus mastering). Η τοποθέτηση μιας κάρτας δικτύου απαιτεί προσοχή. Πρέπει η διεύθυνση μιας κάρτας δικτύου να μην συμπίπτει με άλλες όπως π.χ. της σειριακής ή της παράλληλης θύρας. Περιφερειακές συσκευές. (εκτυπωτές, tapes κλπ). Στη κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται περιφερειακές συσκευές που είναι άμεσα συνδεδεμένες στο δίκτυο με δικό τους εξοπλισμό π.χ. ειδικές κάρτες δικτύου, και δεν είναι ενσωματωμένες σε κάποιο server. Καλώδιο σύνδεσης. Τα συνηθέστερα καλώδια είναι τα χάλκινα και των οπτικών ινών. Τα χάλκινα είναι φθηνά και αποτελούν την πλειοψηφία των εγκαταστάσεων, ενώ οι οπτικές ίνες κερδίζουν συνεχώς έδαφος, λόγω της μείωσης του κόστους, της απλοποίησης των τεχνικών εγκατάστασης και της ανάγκης για ολοένα και μεγαλύτερη ταχύτητα. Υπάρχουν τρεις τύποι χάλκινων καλωδίων : ομοαξονικό, συνεστραμμένου ζεύγους με θωράκιση και χωρίς θωράκιση. 6

1.7. Πρωτόκολλο επικοινωνίας. Η λέξη "πρωτόκολλο" αναφέρεται στους κανόνες που ακολουθεί ένα δίκτυο για την αποστολή ή λήψη δεδομένων μεταξύ των κόμβων. Τα πιο δημοφιλή πρωτόκολλα επικοινωνιών είναι τα ARCnet, Token Ring, Ethernet. Τα πρότυπα των Token Ring (802.5) και Ethernet (802.3) είναι αποδεκτά από διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης (ΙΕΕΕ). Η ύπαρξη των προτύπων βοηθά στη συμβατότητα ανάμεσα στους κατασκευαστές hardware και software. Η διαδικασία μετάδοσης δεδομένων σε ένα δίκτυο περιλαμβάνει: τον υπολογιστή - αφετηρία το πρωτόκολλο επικοινωνίας το μεταδότη το καλώδιο μεταφοράς το δέκτη τον υπολογιστή - προορισμό Ο υπολογιστής - αφετηρία μπορεί να είναι οποιοσδήποτε υπολογιστής του δικτύου. Το πρωτόκολλο επικοινωνίας αποτελείται από ολοκληρωμένα κυκλώματα καθώς και από τα προγράμματα της κάρτας διασύνδεσης του δικτύου και είναι υπεύθυνο για τη λογική της επικοινωνίας του δικτύου. Ο μεταδότης στέλνει ηλεκτρικά σήματα μέσα από το καλώδιο. Ο δέκτης λαμβάνει τα σήματα και τα αποκωδικοποιεί για το μηχανισμό πρωτοκόλλου. Η μετάδοση ξεκινά με τον υπολογιστή που στέλνει ακατέργαστα δεδομένα (bits) στο μηχανισμό πρωτοκόλλου. Αυτός αναλαμβάνει να δημιουργήσει πλαίσια δεδομένων που περιέχουν πεδία δεδομένων, ελέγχου και της διεύθυνσης όπου θα αποσταλούν. Στη συνέχεια, μετατρέπονται σε ηλεκτρικά σήματα και προωθούνται στο δέκτη όπου πάλι ο μηχανισμός πρωτοκόλλου αναλαμβάνει να μεταβιβάσει τα δεδομένα στον υπολογιστή προορισμό, αφού προηγουμένως ανιχνεύσει λάθη μετάδοσης και επιβεβαιώσει την ορθή λήψη, μέσω των πεδίων ελέγχου. Από την όλη διαδικασία, γίνεται φανερό, ότι το πρωτόκολλο επικοινωνίας ελέγχει τη λογική της επικοινωνίας του δικτύου. Κάθε τύπος πρωτοκόλλου έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, ανάλογα με τον τρόπο εγκατάστασης του δικτύου, το πλήθος των δεδομένων που μεταφέρονται, τον αριθμό των σταθμών εργασίας κλπ. Επιπλέον, το πρωτόκολλο που επιλέγεται επηρεάζει και το είδος της καλωδίωσης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί. 7

1.8. Λειτουργικό Σύστημα Δικτύου. Το λειτουργικό σύστημα είναι το λογισμικό (πρόγραμμα) που διαχειρίζεται τους πόρους ενός Η/Υ. Στους πόρους αυτούς περιλαμβάνονται: η μνήμη του υπολογιστή η είσοδος / έξοδος δεδομένων σε περιφερειακές συσκευές το σύστημα αρχείων η φόρτωση και εκτέλεση προγραμμάτων εφαρμογών στη μνήμη του Η/Υ ο χρονικός προγραμματισμός της CPU μεταξύ των προγραμμάτων εφαρμογών. Ένα δίκτυο αποτελείται από πόρους, όπως σταθμοί εργασίας και εκτυπωτές, και συσκευές επικοινωνιών, όπως διανομείς, γέφυρες και πύλες. Το λειτουργικό σύστημα δικτύου (NOS Network Operating System) είναι ένα σύνολο προγραμμάτων που διαχειρίζεται πόρους σε μεγαλύτερη κλίμακα. Στους πόρους αυτούς περιλαμβάνονται: η μνήμη του Η/Υ στον οποίο εκτελείται το NOS η είσοδος / έξοδος σε διαμοιραζόμενες συσκευές δικτύου συστήματα απομακρυσμένων αρχείων, προσπελάσιμων από άλλους σταθμούς εργασίας η φόρτωση και εκτέλεση κοινών προγραμμάτων εφαρμογών ο χρονικός προγραμματισμός της CPU μεταξύ των διεργασιών Τέλος πρέπει να σημειώσουμε τα πιο γνωστά και διαδεδομένα λειτουργικά συστήματα δικτύων, τα οποία είναι: Windows ΧΡ, 2000, ΝΤ - Windows 9Χ - Windows for Workgroups, peer-topeer, με πρωτόκολλα επικοινωνίας NetBIOS / NetBEUI ή TCP / ΙΡ. UΝΙΧ, peer-to-peer, με πρωτόκολλα TCP / ΙΡ Novell NetWare, dedicated server, με πρωτόκολλα επικοινωνίας ΙΡΧ /SPX SNA της ΙΒΜ, peer-to-peer, με πρωτόκολλα APPC /ΑΡΡΝ 8

1.9. Υπηρεσίες τοπικών δικτύων Η/Υ 1.9.1. Κοινή χρήση αρχείων και εκτυπωτών. Η πιο συνηθισμένη αλλά και ιδιαίτερα χρήσιμη εφαρμογή ενός δικτύου H/Y είναι η κοινή χρήση αρχείων και εκτυπωτών. Μπορεί να εφαρμοστεί σε όλα τα είδη δικτύων με διαφορετικό όμως τρόπο. Στη συνέχεια θα δούμε πώς γίνεται αυτή η διαδικασία σε ένα δίκτυο Windows 9X με ή χωρίς εξυπηρετητή ή διακομιστή (Server), αλλά και θα επισημάνουμε μερικά ζητήματα ασφαλείας που απαιτούν τη προσοχή μας όταν εφαρμόζουμε τέτοιες διαδικασίες. Ι. Έλεγχος κοινής χρήσης αρχείων και εκτυπωτών. Πολλές φορές χρειάζεται να μπορεί κάποιος τρίτος να διαβάζει ή και να γράφει κάποια αρχεία που έχουμε στον υπολογιστή μας. Για να το πετύχουμε αυτό ακολουθούμε την εξής διαδικασία: Κάνουμε δεξί κλικ στο εικονίδιο Περιοχή δικτύου (Network Neighborhood) και από το μενού που εμφανίζεται επιλέγουμε το Ιδιότητες (Properties). Το ίδιο ακριβώς μπορεί να γίνει και με το εικονίδιο Δικτύου (Network) στο πίνακα ελέγχου των Windows. Εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο: 9

Στο παράθυρο αυτό κάνουμε «κλικ» στο Κοινή Χρήση Αρχείων και Εκτυπωτών (File and Print Sharing) προκειμένου να ενεργοποιήσουμε την υπηρεσία. Εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο: Η πρώτη επιλογή σε αυτό το παράθυρο αφορά τη δυνατότητα που έχουμε να δίνουμε πρόσβαση στα αρχεία μας σε τρίτους, ενώ η δεύτερη επιλογή αφορά τη δυνατότητα που έχουμε να δίνουμε πρόσβαση στον εκτυπωτή που τυχόν είναι συνδεδεμένος στον υπολογιστή μας σε τρίτους. Αν θέλουμε λοιπόν, άλλοι, να έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στα αρχεία μας ή στον εκτυπωτή μας τσεκάρουμε το αντίστοιχο κουτάκι και κάνουμε κλικ στο ΟΚ και πάλι στο ΟΚ. Ο υπολογιστής μας θα ζητήσει να γίνει επανεκκίνηση ώστε να ενεργοποιηθούν οι νέες μας ρυθμίσεις. Μετά την επανεκκίνηση θα προσέξουμε ότι εμφανίζεται η καινούρια επιλογή Κοινή Χρήση... (Sharing...) στα μενού των φακέλων ή των δίσκων ή των περιφερειακών συσκευών γενικότερα. 10

Απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσουν οι άλλοι χρήστες να «δουν» τα αρχεία μας ή τους υποκαταλόγους (φακέλους) ή τους εκτυπωτές μας, είναι να ανήκουν όλοι στην ίδια περιοχή δικτύου. Δηλαδή στον ίδιο δικτυακό «τόπο». Για να πιστοποιήσουμε ότι συμβαίνει αυτό επιλέγουμε τη δεύτερη καρτέλα στις ιδιότητες, αυτή της αναγνώρισης (identification). Εκεί ελέγχουμε αν όλοι οι υπολογιστές ανήκουν στην ίδια ομάδα εργασίας (Workgroup) που χαρακτηρίζεται με ένα κοινό όνομα π.χ. LIBRARY Έτσι εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο: Αν χρειάζεται, επεμβαίνουμε στις ρυθμίσεις αυτές ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά η υπηρεσία. Δηλαδή αν δεν ανήκουν όλοι οι υπολογιστές στην ίδια ομάδα εργασίας κάνουμε τις απαραίτητες αλλαγές. 11

Το τελευταίο σημείο που χρειάζεται κάποιον έλεγχο, και είναι καθοριστικό για την αποδοτικότερη και ασφαλέστερη λειτουργία της υπηρεσίας είναι αυτό του καθορισμού των δικαιωμάτων πρόσβασης από τη καρτέλα έλεγχος πρόσβασης (access control) Έτσι εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο: Οι δυνατές επιλογές είναι δύο: Έλεγχος πρόσβασης σε επίπεδο κοινόχρηστων πόρων. Δεν απαιτείται κάποιος εξυπηρετητής (Server) που να ελέγχει το δίκτυο, και ο κάθε υπολογιστής κάνει από μόνος του τη διαδικασία του ελέγχου πρόσβασης. Είναι η πιο απλή αλλά και λιγότερο ασφαλής επιλογή. Έλεγχος πρόσβασης σε επίπεδο χρήστη. Απαιτεί την ύπαρξη ενός εξυπηρετητή (Server) που ελέγχει το δίκτυο, και κάνει τη χρήση της υπηρεσίας σαφώς πιο λεπτομερή και πιο ασφαλή επειδή ο εξυπηρετητής εκτελεί τη διαδικασία ελέγχου πρόσβασης. 12

Όταν γίνουν όλες οι προηγούμενες ρυθμίσεις δε σημαίνει ότι αυτόματα όλοι οι άλλοι χρήστες του δικτύου θα μπορούν να διαβάζουν και να γράφουν στα αρχεία μας. Το ποιοι χρήστες θα έχουν πρόσβαση και τι είδους πρόσβαση θα είναι αυτή καθορίζεται παρακάτω. Μετά την επανεκκίνηση κάνουμε διπλό κλικ στο εικονίδιο Ο Υπολογιστής μου (My Computer) και με διαδοχικά διπλά κλικ φτάνουμε στον κατάλογο που θέλουμε να κάνουμε κοινόχρηστο ώστε άλλοι χρήστες του δικτύου να μπορούν να διαβάζουν ή και να γράφουν αρχεία μέσα σε αυτόν. Η ίδια διαδικασία μπορεί να γίνει και με την εξερεύνηση των Windows. Επιλέγουμε με απλό κλικ τον κατάλογο αυτό και από το μενού Αρχείο (File) επιλέγουμε το Κοινή Χρήση... (Sharing...). Το ίδιο γίνεται και με δεξί κλικ στο φάκελο που μας ενδιαφέρει να δώσουμε σε κοινή χρήση. Εμφανίζεται το παράθυρο: Όταν οι άλλοι δεν έχουν πρόσβαση σε αυτόν τον κατάλογο είναι τσεκαρισμένο το κουτάκι: Μη κοινόχρηστο (Not shared). Για να αποκτήσουν και άλλοι πρόσβαση στα αρχεία που περιέχει ο κατάλογος τσεκάρουμε το κουτάκι: Κοινόχρηστο ως (Shared As) και παρατηρούμε ότι ενεργοποιούνται και οι υπόλοιπες επιλογές στο παράθυρο αυτό. 13

Οι επιλογές αυτές είναι δύο τύπων: 1. Όταν τα δικαιώματα πρόσβασης τα καθορίζει κάποιος εξυπηρετητής, τότε τα δικαιώματα αυτά μπορούν να καθοριστούν με βάση τις ομάδες και τους χρήστες του εξυπηρετητή σύμφωνα με τις ανάγκες μας και με δυνατότητα πάρα πολλών και λεπτομερών επιλογών. Έτσι εμφανίζεται το παράθυρο: 14

2. Όταν τα δικαιώματα πρόσβασης δεν τα καθορίζει κάποιος εξυπηρετητής, τότε τα δικαιώματα αυτά καθορίζονται μεμονωμένα από τον κάθε υπολογιστή και δεν υπάρχουν ξεχωριστές ομάδες ούτε χρήστες. Έτσι εμφανίζεται το παράθυρο της προηγούμενης εικόνας και οι δυνατές επιλογές αναλύονται παρακάτω: Αν θέλουμε άλλοι χρήστες να μπορούν μόνο να διαβάζουν αρχεία σε αυτόν τον κατάλογο χωρίς να αλλάζουν τίποτα, στο χώρο που τιτλοφορείται Τύπος Πρόσβασης (Access Type) τσεκάρουμε το κουτάκι Μόνο για ανάγνωση (Read-Only). ΠΡΟΣΟΧΗ: Αν αυτή τη στιγμή πατήσουμε το ΟΚ όλοι οι χρήστες του δικτύου ανεξαιρέτως θα μπορούν να διαβάζουν τα αρχεία μας που υπάρχουν σε αυτό τον κατάλογο χωρίς κανένα έλεγχο. Αν δεν επιθυμούμε να γίνει κάτι τέτοιο εισάγουμε ένα κωδικό πρόσβασης στο κουτάκι που τιτλοφορείται Κωδικός για ανάγνωση (Read-Only Password). Μόλις εισάγουμε τον κωδικό που επιθυμούμε και πατήσουμε το ΟΚ, το σύστημα εμφανίζει ένα ακόμα παράθυρο στο οποίο μας ζητάει να επαναπληκτρολογήσουμε τον κωδικό που βάλαμε ώστε να αποφευχθεί η περίπτωση τυπογραφικών λαθών. Τον ξαναγράφουμε και πατάμε το ΟΚ σε αυτό το δεύτερο παράθυρο. Με την παραπάνω διαδικασία τα αρχεία του καταλόγου που επιθυμούσαμε έγιναν προσβάσιμα από τους χρήστες του δικτύου, αλλά μόνο από εκείνους που γνωρίζουν τον κωδικό πρόσβασης που γράψαμε και η πρόσβαση επιτρέπεται μόνο για ανάγνωση και όχι για τροποποίηση. 15

Για να επιτρέψουμε πρόσβαση σε τρίτους με δυνατότητα τροποποίησης αρχείων μέσα σε κάποιον κατάλογο ακολουθούμε την ίδια διαδικασία που ακολουθήθηκε προηγουμένως με τη διαφορά ότι αντί να τσεκάρουμε το κουτάκι πρόσβασης μόνο για ανάγνωση τσεκάρουμε το κουτάκι πλήρους πρόσβασης (Full) και εισάγουμε τον κωδικό πλήρους πρόσβασης (Full Access Password). Υπάρχει ακόμα η δυνατότητα να δώσουμε σε κάποιους χρήστες μόνο τη δυνατότητα ανάγνωσης των αρχείων και σε κάποιους άλλους τη δυνατότητα και ανάγνωσης και εγγραφής. Αυτό επιτυγχάνεται αν στην περιοχή Τύπος Πρόσβασης (Access Type) επιλέξουμε το Ανάλογα με τον κωδικό πρόσβασης (Depends οn Password) και στη συνέχεια βάλουμε διαφορετικούς κωδικούς (passwords) στα κουτάκια των κωδικών για πρόσβαση ανάγνωσης και πλήρη πρόσβαση. Με αυτό τον τρόπο σε όσους χρήστες δώσουμε αργότερα τον κωδικό ανάγνωσης θα μπορούν μόνο να διαβάζουν τα αρχεία από αυτόν τον κατάλογο, ενώ σε όσους χρήστες δώσουμε τον κωδικό πλήρους πρόσβασης θα μπορούν και να διαβάζουν και να τροποποιούν αρχεία μέσα σε αυτόν τον κατάλογο. Για να μπορέσουν οι άλλοι χρήστες να δουν τους καταλόγους που κάνατε κοινόχρηστους πρέπει να κάνουν διπλό κλικ στο εικονίδιο Περιοχή Δικτύου (Network Neighborhood)και στη συνέχεια μέσα από το δίκτυο να βρουν τον υπολογιστή σας και να κάνουν διπλό κλικ πάνω στο εικονίδιό του για να εμφανιστούν οι κατάλογοι (directories) που έχετε κάνει κοινόχρηστους. Αν οι κατάλογοι αυτοί έχουν κωδικό πρόσβασης το σύστημα θα ζητήσει από τον άλλο χρήστη τον κωδικό πρόσβασης και μόνο αν είναι σωστός θα του δώσει τα δικαιώματα πρόσβασης που εσείς καθορίσατε στα αρχεία του καταλόγου. Τέλος να σημειώσουμε ότι από τη στιγμή που κάποιος κατάλογος γίνεται κοινόχρηστος το εικονίδιο με το οποίο εμφανίζεται αλλάζει. Έτσι, από Γίνεται και μπορούμε με μια ματιά να καταλάβουμε ποιοι κατάλογοί μας είναι κοινόχρηστοι και να ρυθμίσουμε τα δικαιώματα πρόσβασης σε αυτούς όπως περιγράφηκε παραπάνω. 16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Διαδίκτυο (Internet) 2.1. Εισαγωγή στο Διαδίκτυο (Internet) Το Internet, ένα από τα πιο συναρπαστικά και συνάμα ουσιαστικά δημιουργήματα του ανθρώπινου νου, δίκαια θεωρείται από πολλούς ως ένα σύγχρονο κουτί της Πανδώρας, που ανοίγοντάς το, ξεπετάχτηκε ένας θαυμαστός κόσμος που μόλις πριν από λίγα χρόνια η ύπαρξή του ήταν αδιανόητη. Και αν ο Φιλέας Φόγκ στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ιουλίου Βέρν έκανε το γύρο του κόσμου σε 80 ημέρες, σήμερα, οποιοσδήποτε άνθρωπος, μπορεί να κάνει την ίδια διαδρομή σε λίγα μόλις λεπτά, και όχι πάνω σε ελέφαντες, αλλά καθισμένος αναπαυτικά στην καρέκλα του γραφείου του. Το μόνο πράγμα που χρειάζεται να έχει για αυτή την συναρπαστική περιπλάνηση, είναι μόνο ένας καλός υπολογιστής, εξοπλισμένος με ένα modem ή μια κάρτα δικτύου, καθώς και το κατάλληλο λογισμικό, που θα του επιτρέψει να επικοινωνήσει με τον έξω κόσμο. Τι είναι όμως το Internet; Αν και δεν υπάρχει ίσως κάποιος γενικός αποδεκτός ορισμός, το Internet, ορίζεται ως το μεγαλύτερο δίκτυο υπολογιστών και διασυνδεδεμένων δικτύων (LANs και WANs) του πλανήτη μας. Εάν μάλιστα θελήσουμε να ακριβολογήσουμε, το Internet δεν είναι ένα δίκτυο αλλά ένα διαδίκτυο, δηλαδή ένα δίκτυο που αποτελείται από άλλα δίκτυα. Έτσι κάθε χρήστης, οποιουδήποτε υπολογιστή και οποιουδήποτε συνδεδεμένου δικτύου, μπορεί να επικοινωνήσει και να μοιραστεί πληροφορίες, γνώσεις, και γενικά κάθε είδους δεδομένα, με οποιονδήποτε άλλο χρήστη, σε ένα από τα άλλα συνδεδεμένα δίκτυα. Η εξάπλωση που έχει γνωρίσει το Internet τα τελευταία χρόνια, δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Ο αριθμός των υπολογιστών που συνδέονται με αυτό αυξάνεται με ρυθμό γεωμετρικής προόδου και οι πάσης φύσεως χρήστες είναι κάθε είδους, από καθηγητές, ερευνητές και επιστήμονες μέχρι επιχειρηματίες, τεχνικοί, ή ακόμα και μικρά παιδιά. Μέσω της χρήσης του Internet πραγματοποιείται ελεύθερη διακίνηση ιδεών, καθώς ο κάθε άνθρωπος έχει το δικό του βήμα προκειμένου να εκφράσει τις απόψεις του και να υποστηρίξει τις ιδέες του. Μέσω του Internet επίσης, μπορεί να πραγματοποιηθεί κάθε είδους δραστηριότητα, από τη δημοσίευση επιστημονικών εργασιών και ερευνητικών αποτελεσμάτων, μέχρι τη διεξαγωγή εμπορικών συναλλαγών και ηλεκτρονικού εμπορίου. Στόχος αυτών των σημειώσεων αποτελεί μια πρώτη γνωριμία με αυτό το σύγχρονο θαύμα της εποχής μας. Μετά από μια συνοπτική μελέτη της ιστορικής εξέλιξης του Internet, θα δούμε στη συνέχεια, ποιες είναι οι κυριότερες υπηρεσίες που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, καθώς και το τι ακριβώς χρειάζεται κάποιος προκειμένου να συνδεθεί στο Internet. 17

2.2. Ιστορία του Διαδικτύου (Internet) Η ιστορία του Internet ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του `60 όταν ο οργανισμός ARPA (Advanced Research Project Agency) στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ξεκίνησε μια ερευνητική δραστηριότητα σχετικά με τα δίκτυα μεταγωγής δεδομένων, τα λεγόμενα Packet Switched Networks. Η τεχνική στα δίκτυα τέτοιας μορφής βασίζεται στην υποδιαίρεση των δεδομένων προς μεταφορά, σε πακέτα, τα οποία στη συνέχεια μεταδίδονται από κόμβο σε κόμβο, μέχρι τον τελικό τους προορισμό, όπου και επανασυναρμολογούνται, σχηματίζοντας τα αρχικά δεδομένα. Η πρώτη αυτή ερευνητική προσπάθεια, είχε ως αποτέλεσμα, τη δημιουργία του πρώτου τέτοιου δικτύου, που είχε την κωδική ονομασία ARPAnet. Ο αρχικός στόχος αυτού του δικτύου ήταν η κάλυψη των αναγκών των χρηστών του - που την εποχή εκείνη ήταν ερευνητικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα - προκειμένου να εκμεταλλευτούν, στο μέγιστο βαθμό, τους ελάχιστους μεγάλους υπολογιστές εκείνης της εποχής. Αυτό ουσιαστικά μεταφραζόταν στη δυνατότητα απομακρυσμένης πρόσβασης στους υπολογιστές των Πανεπιστημίων από τους ερευνητές και τις επιστημονικές ομάδες που εργάζονταν σ αυτούς. Μέσω τέτοιου είδους συνδέσεων, ήταν επίσης δυνατή η επικοινωνία και ανταλλαγή δεδομένων με ερευνητές από άλλα Πανεπιστήμια της Αμερικής. Για το λόγο αυτό, το ARPAnet, το οποίο ιστορικά αποτελεί τον πρόδρομο του Internet, θεωρήθηκε ένα πολύ σημαντικό επίτευγμα τη στιγμή μάλιστα που βασίστηκε σε εξαιρετικά γρήγορες, για την εποχή εκείνη, τηλεφωνικές γραμμές υψηλής ποιότητας (56 kbits/sec) κάτι που του προσέδιδε μεγάλο βαθμό αξιοπιστίας. Για το λόγο αυτό, στα μέσα της δεκαετίας του `70, το Πεντάγωνο θέλησε να δικτυώσει όλες τις υπηρεσίες του, κάτω από ένα ενιαίο λειτουργικό σύστημα, που να παρουσίαζε αυτά τα χαρακτηριστικά. Ανάλογη ήταν και η συμπεριφορά του Υπουργείου Άμυνας, το οποίο χρηματοδότησε σε αρκετά μεγάλο βαθμό ερευνητικές προσπάθειες στον τομέα των τηλεπικοινωνιών και των δικτύων. Η επιλογή του UNIX ως το λειτουργικό αυτών των συστημάτων, έδωσε μεγάλη ώθηση στη χρησιμοποίηση τέτοιου είδους υπηρεσιών, καθώς αναπτύχθηκε μια υποδομή που επέτρεπε τη συνέχιση της λειτουργίας του συστήματος, ακόμη και αν ένας ή περισσότεροι από τους διασυνδεδεμένους υπολογιστές, ετίθετο προσωρινά ή μόνιμα εκτός λειτουργίας. Για την αποτελεσματική δικτύωση των διαφορετικών τμημάτων του, επιλέχθηκε το πρωτόκολλο εκείνο, που είναι γνωστό σήμερα με την ονομασία TCP/ΙΡ (Transmission Control Protocol / Internet Protocol). Επειδή όμως η εταιρεία ΑΤ&Τ, που ήταν ιδιοκτήτρια του UNIX, δεν είχε διαθέσιμο το TCP/ΙΡ στο λειτουργικό της, το Πεντάγωνο ανέθεσε στο Πανεπιστήμιο του Berkeley τη δημιουργία ενός ενισχυμένου UNIX που θα περιελάμβανε και το πρωτόκολλο TCP/ΙΡ. Πράγματι, το Πανεπιστήμιο του Berkeley υλοποίησε αυτή τη σύζευξη μεταξύ των δύο προγραμμάτων, και ταυτόχρονα ανέπτυξε μια δική του έκδοση του UNIX, το BSD UNIX, που γρήγορα κυριάρχησε και έγινε το λειτουργικό σύστημα όλων των Αμερικανικών Πανεπιστημίων. Το γεγονός αυτό έδωσε τρομακτική ώθηση στη διάδοση του Internet, καθώς ήταν η πρώτη φορά που είχε αναπτυχθεί μια κοινή πλατφόρμα που πρόσφερε έδαφος για μια εύκολη διασύνδεση χρηστών και δικτύων. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα λοιπόν, όλα τα τοπικά δίκτυα των Πανεπιστημίων που στηρίζονταν στο πρωτόκολλο TCP/ΙΡ, διασυνδέθηκαν μεταξύ τους. Με το πέρασμα του χρόνου, οι δημιουργοί του ARPAnet θέλησαν να συνδέσουν το δίκτυο και με τα άλλα υπάρχοντα δίκτυα, ενώ και το Πεντάγωνο 18

επιθυμούσε να δημιουργήσει ένα παρόμοιο δίκτυο. Γρήγορα λοιπόν ωρίμασε η ιδέα της δημιουργίας ενός διαδικτύου, το οποίο χαρακτηριζόταν από απουσία κεντρικής διαχείρισης, και το οποίο ο χρήστης θα μπορούσε να προσπελάσει από πολλούς διαφορετικούς κόμβους. Έτσι λοιπόν γύρω στα 1980, τα πρώτα δίκτυα υπολογιστών Πανεπιστημιακά στην πλειοψηφία τους - διασυνδέθηκαν μεταξύ τους, κάτω από το πρωτόκολλο TCP/ΙΡ, για να αποτελέσουν τα πρώτα στάδια ενός δικτύου που ονομάστηκε Internet ή ARPA Internet, και το οποίο, ακολουθώντας ραγδαίους ρυθμούς ανάπτυξης, αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο επίτευγμα της ανθρώπινης επιστήμης. Το 1983 το TCP/ΙΡ έγινε το υποχρεωτικό πρωτόκολλο του Internet, δίδοντας τη δυνατότητα σε κάθε χρήστη να διαπραγματεύεται με τους διασυνδεδεμένους υπολογιστές του Internet με τον ίδιο τρόπο, ανεξάρτητα από τη μεθοδολογία διασύνδεσής τους. 2.3. Οι υπηρεσίες του Διαδικτύου (Internet) Η ευρεία χρήση του παγκοσμίου διαδικτύου από εκατομμύρια χρήστες σε όλον τον κόσμο, κατέστησε επιτακτική την ανάγκη δημιουργίας κάποιων υπηρεσιών, οι οποίες θα διευκόλυναν τους χρήστες στο έργο τους, εξοικονομώντας με τον τρόπο αυτό χρόνο και χρήμα. Πράγματι, οι υπηρεσίες αυτές, που αναπτύχθηκαν σταδιακά και με την πάροδο του χρόνου, έχουν δώσει τη δυνατότητα σε κάθε χρήστη του δικτύου να εργασθεί με αυτό με έναν απλό και ταυτόχρονα αποδοτικό τρόπο. Στις σελίδες που ακολουθούν περιγράφονται οι πιο σημαντικές από τις δεκάδες υπηρεσίες του Internet που είναι οι ακόλουθες: Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (e-mail) Πρόσβαση σε απομακρυσμένο υπολογιστή (telnet) Πρωτόκολλο μεταφοράς αρχείων (FTP) Ηλεκτρονικοί πίνακες ανακοινώσεων (USENET) Αναζήτηση αρχείων (Archie και Gopher) Παγκόσμιος Ιστός (World Wide Web) Ηλεκτρονική συνδιάσκεψη (IRC) Αναζήτηση χρηστών (Finger) 2.3.1 Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (Electronic Mail (e-mail)) Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο αποτελεί μια από τις πιο διαδομένες υπηρεσίες του Internet. Μέσω αυτής της υπηρεσίας, είναι δυνατή η ανταλλαγή ηλεκτρονικών μηνυμάτων μεταξύ δύο ατόμων, οπουδήποτε και αν βρίσκονται. Εκατομμύρια χρήστες σήμερα διαθέτουν την προσωπική ηλεκτρονική τους θυρίδα, έχοντας έτσι τη δυνατότητα να στέλνουν και να λαμβάνουν μηνύματα από όλο τον κόσμο. Οι βασικές αρχές του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι οι ίδιες με εκείνες που διέπουν και τη λειτουργία του συμβατικού ταχυδρομείου. Επιπλέον, στην περίπτωση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα, πέρα από την 19