Αδυναμίες ανελαστικότητες - ασυμβατότητες των εργαλείων πολεοδομικού σχεδιασμού. Η περίπτωση των στάσιμων οικισμών της Ικαρίας

Αδυναμίες ανελαστικότητες - ασυμβατότητες των εργαλείων πολεοδομικού σχεδιασμού. Η περίπτωση των στάσιμων οικισμών της Ικαρίας Σπυρίδων ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ Οικονομολόγος Παν. Πειραιά Email: pspyros@hol.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι οι αδυναμίες - ανελαστικότητες - ασυμβατότητες των εργαλείων πολεοδομικού σχεδιασμού που παρατηρήθηκαν κατά την προσπάθεια οριοθέτησης από το ΣΧΟΟΑΠ των τριών δήμων της Ικαρίας στους οικισμούς του νησιού, που είχαν χαρακτηρισθεί ως στάσιμοι σύμφωνα με το ΠΔ/6-12-1982(ΦΕΚ- 588/Δ/1982). Η προβληματική που αναπτύσσεται αναφέρεται τόσο στις ασάφειες - αστοχίες του νομικού πλαισίου όσο και σε ζητήματα ως προς την φιλοσοφία που διέπει το πλαίσιο αυτό. Το οικιστικό μοντέλο της διάσπαρτης δόμησης που εδώ και αιώνες αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο της ιδιαίτερης ιδιότυπης κοινωνικής συγκρότησης της Ικαρίας φαίνεται να «μη χωρά» στις κατευθύνσεις του ισχύοντος χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού που πρεσβεύει το μοντέλο της «συμπαγούς πόλης». Η ομοιογενοποίηση που επιχειρεί ο νόμος με την εμμονή του στην πυκνότητα του δομημένου περιβάλλοντος δεν επιτρέπει τη διαφορετικότητα και οδηγεί σε κατακερματισμό των οικισμών, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία και συνοχή τους. Εκτός από την ανάγκη ενός σαφούς νομικού πλαισίου αναφορικά με την χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία σε μια σύγχρονη αντίληψη για το χώρο θα έπρεπε η διαφορετικότητα να αναγνωρίζεται και να έχει θεσμική κατοχύρωση. ABSTRACT In this project it is attempted to identify the shortcomings of the Local Development Plan when applied as a planning tool in the delineation of stagnant settlements as defined by the Presidential Decree (6-12-1982 (Gov. Gaz. 558/Δ/1982). The location concerns the three municipalities of the Ikaria Island. The inadequacies, rigidity and incompatibility of the statutory framework are examined both in terms of their practical and theoretical origins. The development of the settlement patterns is in many respects a continuation of socio economic traits of the past with predominant characteristic being that of scattered housing and agricultural holdings. It is the peculiarity that the existing legislation appears to be unable to cope with since it is designed to account and promote compact development thus causing, when applied, considerable problems of functionality and cohesion. Therefore the needed flexibility, necessary for coping with different patterns of settlement development, appears to be absent.

1. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ -ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η οικιστική οργάνωση της Ικαρίας παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα και ίσως μοναδικότητα σε ολόκληρο το Αιγαίο. Οι οικισμοί είναι αραιοδομημένοι (διάσπαρτοι), κατάφυτοι και εκτεταμένοι, περιλαμβάνουν δε μέσα τους και καλλιεργήσιμες εκτάσεις, σε αντίθεση με τους οικισμούς που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στα νησιά και στα ορεινά όπου είναι συνεκτικοί με πυκνή δόμηση. Είναι, δε, χαρακτηριστική η απουσία αστικού κέντρου ανάλογου με εκείνα που συναντά κανείς σε άλλα νησιά με παραπλήσιο μέγεθος (Κόκκινος Γ., 1998). Από τη μελέτη ΣΧΟΟΑΠ των τριών Δήμων (Αγίου Κηρύκου Ευδήλου Ραχών ) στο Νησί της Ικαρίας, στην οποία συμμετέχω, και κατά την προσπάθεια οριοθέτησης 34 οικισμών (σύνολο αριθμός οικισμών Ικαρίας: 80) που είχαν χαρακτηρισθεί ως στάσιμοι με την απόφαση του νομάρχη Σάμου (αποφ. 245/84 ΦΕΚ-131/Δ/13-2-1984) που εκδόθηκε σύμφωνα με το ΠΔ/6-12-1982(ΦΕΚ-588/Δ/1982) αντιμετώπισα μια σειρά από προβλήματα τόσο νομικής φύσης (ασάφειες αστοχίες από τις επάλληλες αναθεωρήσεις) όσο και ζητήματα ως προς την ουσία της φιλοσοφίας που διέπει το νομικό πλαίσιο των οριοθετήσεων. 1.2 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΚΥΡΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Η εργασία αυτή πραγματεύεται τις αδυναμίες - ανελαστικότητες - ασυμβατότητες των εργαλείων πολεοδομικού σχεδιασμού κατά την εφαρμογή τους από το ΣΧΟΟΑΠ των τριών δήμων της Ικαρίας στους οικισμούς του νησιού που είχαν χαρακτηρισθεί ως στάσιμοι σύμφωνα με το ΠΔ/6-12-1982(ΦΕΚ-588/Δ/1982). Κύρια ερευνητικά ερωτήματα που τίθενται είναι: Είναι συμβατά τα νομικά εργαλεία του πολεοδομικού σχεδιασμού με τις σύγχρονες απαιτήσεις και ανάγκες του ελληνικού χώρου; Ποιος είναι αρμόδιος να ερμηνεύει τις ασάφειες - αστοχίες του νόμου; Επιτρέπουν τα εργαλεία αυτά το δικαίωμα στη διαφορετικότητα; Μπορεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός (ΣΧΟΟΑΠ Ν.2508/97) να υπερβεί τις δυσκολίες αυτές; 1.3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθείται αναλύεται σε 4 στάδια που καλύπτονται από τα αντίστοιχα κεφάλαια. Στο πρώτο στάδιο (Κεφάλαιο 2) επιχειρείται μια σύντομη επισκόπηση του θεσμικού πλαισίου αναφορικά με το καθεστώς δόμησης και οριοθέτησης των οικισμών της χώρας μέχρι 2000 κατοίκους χωρίς σχέδιο πόλεως και στη συνέχεια παρουσιάζεται αναλυτικότερα το Π.Δ. 24.4/3.5.1985 που σύμφωνα με τον Ν. 2508/97 είναι το βασικό νομικό εργαλείο με το οποίο οριοθετούνται οι οικισμοί μέχρι 2000 κάτοικους. Στο επόμενο στάδιο (Κεφάλαιο 3) εκτός από ένα εισαγωγικό κείμενο σχετικά με το νησί της Ικαρίας κρίθηκε σκόπιμο να παρουσιασθεί αναλυτικότερα η οικιστική οργάνωση του νησιού ως βασική συνιστώσα της ιδιαιτερότητας του χώρου στον οποίο το ΣΧΟΟΑΠ έρχεται να εφαρμόσει το νομοθετικό πλαίσιο της οριοθέτησης των οικισμών. Στο τρίτο στάδιο (Κεφάλαιο 4) με σκοπό την ομαλότερη ανάπτυξη της προβληματικής της εργασίας αυτής παρατίθεται ένα διάγραμμα ροής το οποίο στη συνέχεια αναλύεται και επεξηγείται θέτοντας ερωτήσεις και δίνοντας απαντήσεις σε μια πορεία αναζήτησης ορθού χειρισμού σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο. Στο τελευταίο στάδιο (Κεφάλαιο 5) ακολουθεί μία σύνοψη αναφορικά

με τα κεντρικά ερωτήματα, τους προβληματισμούς, τις διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα της εργασίας. Τα κύρια στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν είναι δευτερογενείς πηγές με κυριότερη τη μελέτη ΣΧΟΟΑΠ των τριών Δήμων της Ικαρίας (ΕΠΠΕΡ - ENVIPLAN Γ.Θ. Τσεκούρας & Συνεργάτες 2009 Β1 Στάδιο) καθώς και κείμενα που προέρχονται από άρθρα, βιβλία αλλά και επίσημα έγγραφα και ΦΕΚ. 2. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΟΙΚΙΣΜΩΝ 2.1 ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΕΧΡΙ 2000 ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΧΩΡΙΣ ΣΧΕΔΙΟ ΠΟΛΕΩΣ To 1923 ψηφίστηκε το Ν.Δ. της 17.7/16.8.1923 «Περί Σχεδίων Πόλεων, Κωμών, και Συνοικισμών του Κράτους και οικοδομής αυτών», το οποίο αποτέλεσε για πολλά χρόνια το κύριο νομοθετικό πλαίσιο του πολεοδομικού σχεδιασμού που διαμόρφωσε το οικιστικό περιβάλλον στην Ελλάδα και που σε περιορισμένο βαθμό ισχύει μέχρι σήμερα αφού υπέστη πρώτα πλήθος τροποποιήσεων. Μετά την ισχύ του Ν.Δ. της 17.7/16.8.1923 ολόκληρη η επικράτεια της χώρας διακρίνεται νομοθετικά σε τρεις κατηγορίες: 1) Σε περιοχές εντός σχεδίου Πόλεως με εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο, 2) Σε οικισμούς, που υπήρχαν προ του 1923 χωρίς εγκεκριμένο ρυμοτομικό, 3) Σε περιοχές εκτός Σχεδίου Πόλεως, που βρίσκονται εκτός οικισμών και εκτός εγκεκριμένων ρυμοτομικών. Το διάταγμα αυτό επιτρέπει την έκδοση διοικητικών πράξεων για τον καθορισμό όρων και περιορισμών δόμησης των οικισμών προ του έτους 1923 αλλά δεν προβλέπει όργανα και διαδικασίες για να διαπιστωθεί η ύπαρξη και ο προσδιορισμός των ορίων στους οικισμούς προ 1923 χωρίς εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο. Το 1968 με βάση το Ν.Δ. της 17.7/16.8.1923 εκδόθηκε το Β.Δ. της 15.6/2.7.1968 «Περί καθορισμού των όρων και περιορισμών δόμησης των οικοπέδων των κειμένων εντός των ορίων των νομίμως υφισταμένων προ του έτους 1923 οικισμών, των στερουμένων εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου». Το 1975 με την ψήφιση του συντάγματος και ειδικότερα με τις διατάξεις του άρθρου 24 το οικιστικό περιβάλλον ανάγεται σε συνταγματικά προστατευόμενη αξία. Με βάση τις διατάξεις αυτές προκρίνεται η χωροταξική και πολεοδομική αναδιάρθρωση της χώρας και των οικιστικών γενικά περιοχών με βάση τον ορθολογικό σχεδιασμό, ο οποίος υπάγεται στη ρυθμιστική αρμοδιότητα και έλεγχο του κράτους. Στο πλαίσιο των ρυθμιστικών αυτών παρεμβάσεων εντάσσεται και η οριοθέτηση των οικισμών που υπάρχουν πριν από το 1923, καθώς και η θέσπιση των κατάλληλων όρων και περιορισμών δόμησης και χρήσεις των ακινήτων που περιλαμβάνονται στους οικισμούς αυτούς.(χριστοφιλόπουλος 2007). Το 1979 με βάση τις επιταγές του συντάγματος του 1975 ψηφίζεται ο πολεοδομικός νόμος 947/1979 «περί οικιστικών περιοχών», που για πρώτη φορά ορίζει στο άρθρο 62 παραγρ. 8 τα στοιχεία που χρειάζονται και τη διαδικασία που απαιτείται για τον καθορισμό των ορίων των οικισμών. Ειδικότερα η παράγραφος αυτή ορίζει ότι «Τα όρια των υφισταμένων προ της 16.8.1923 οικισμών δύνανται να καθορίζονται δι αποφάσεως του οικείου Νομάρχου συνοδευομένης υπό σχεδιαγράμματος και δημοσιευομένου εν φωτοσμικρύνσει ομού μετά της αποφάσεως εις την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Δια προεδρικού διατάγματος εκδιδομένου τη προτάσει του Υπουργείου Δημοσίων Έργων προβλέπονται τα στοιχεία εκτιμήσεως κατά τον καθορισμό των ορίων, η τηρητέα διαδικασία δια τον καθορισμόν τούτον και πάσα λεπτομέρεια».

Με βάση τις διατάξεις του νόμου 947/1979 εκδόθηκαν αρχικά το Π.Δ. 21.11./1.12.1979 και στη συνέχεια το Π.Δ. της 2/13.3.1981 «Περί των ληπτέων υπ όψιν στοιχείων και του τρόπου καθορισμού των όρων των προ της 16.8.1923 υφισταμένων οικισμών των στερουμένων εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου, ως και καθορισμού των όρων και περιορισμών δομήσεως των οικοπέδων αυτών». Το 1982 εκδίδεται το Π.Δ. της 6/23.12.1982 «Καθορισμός όρων και περιορισμών δομήσεως οικισμών της χώρας» (ΦΕΚ588/Δ/23.12.82), στο οποίο καθορίζονται όροι και περιορισμοί δόμησης σε περιοχή που οριοθετείται από ακτίνα 800 μ. από το κέντρο των οικισμών, οι οποίοι στερούνται σχεδίου, έχουν πληθυσμό μικρότερο των 500 κατοίκων (απογραφή 1981) και τάσεις δημογραφικής συρρίκνωσης (στάσιμοι), δεν είναι παραδοσιακοί, ούτε παραλιακοί, ούτε πόλοι τουριστικού ενδιαφέροντος, ούτε περιαστικοί. Το 1983 ψηφίζεται ο νόμος 1337/1983 «επέκταση των πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές ρυθμίσεις». Ο νόμος αυτός ορίζει τις προϋποθέσεις και τις διαδικασίες που απαιτούνται για την επέκταση των εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων καθώς και οικισμών που υπάρχουν πριν από το έτος 1923 και την ένταξη σε πολεοδομικό σχεδιασμό και την επέκταση μεταγενέστερων του 1923 που στερούνται εγκεκριμένου σχεδίου. Ειδικότερα για τους οικισμούς με πληθυσμό μέχρι 2000 κατοίκους εξουσιοδοτείται η διοίκηση με την παρ. 5 του άρθρου 42 του νόμου αυτού, όπως αντικαταστάθηκε με την παραγρ. 17 του άρθρου 8 του Ν.1512/1985 να ρυθμίσει τις προϋποθέσεις και τις διαδικασίες οριοθέτησης και πολεοδόμησής τους. Το 1985 σύμφωνα με τις εξουσιοδοτήσεις του Ν.1337/1983 εκδίδονται: το Π.Δ. της 24.4/3.5.1985 «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι 2.000 κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους» (Δ 181) και το Π.Δ. της 20/30.8.1985 «Πολεοδόμηση και επέκταση οικισμών της χώρας μέχρι 2.000 κατοίκους και τροποποίηση του από 24.4.1985 π.δ/τος» (Δ 181). Για την εφαρμογή των διατάξεων αυτών οικισμός νοείται κάθε διακεκριμένο οικιστικό σύνολο το οποίο αναφέρεται σε απογραφή μέχρι την 14.3.1983 ημερομηνία έναρξης ισχύος του Ν.1337/1983. Το 1987 εκδίδεται το Π.Δ. της 23.12.1987 (ΦΕΚ 133/Δ) που τροποποιεί το Π.Δ. της 24.4/3.5.1985 «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι 2.000 κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους» (Δ 181) και το Π.Δ. της 20/30.8.1985 «Πολεοδόμηση και επέκταση οικισμών της χώρας μέχρι 2.000 κατοίκους και τροποποίηση του από 24.4.1985 π.δ/τος» (Δ 181). Το 1989 εκδίδεται το Π.Δ. της 16.05.1989 (ΦΕΚ 293/Δ) που τροποποιεί το Π.Δ. της 24.4/3.5.1985 «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι 2000 κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους» (Δ 181). Το 1997 ψηφίζεται ο νόμος 2508/97 «Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών της χώρας και άλλες διατάξεις» με τον οποίο συμπληρώθηκε και τροποποιήθηκε ο Ν.1337/83. Σκοπός του νέου νόμου είναι ο «καθορισμός των κατευθυντήριων αρχών, των όρων, των διαδικασιών και των μορφών πολεοδομικού σχεδιασμού για τη βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των ευρύτερων περιοχών των πόλεων και οικισμών της χώρας». Σύμφωνα με το νόμο 2508/97 η οικιστική οργάνωση και ο πολεοδομικός σχεδιασμός πραγματοποιούνται σε δύο επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο περιλαμβάνονται: α) το ρυθμιστικό σχέδιο και προγράμματα προστασίας περιβάλλοντος (ΡΣ), β) το γενικό πολεοδομικό σχέδιο (ΓΠΣ) για τον αστικό και περιαστικό χώρο και το σχέδιο χωρικής και οικιστικής ανάπτυξης ανοικτών πόλεων (ΣΧΟΟΑΠ) για τον μη αστικό χώρο. Το δεύτερο επίπεδο αποτελεί την εξειδίκευση και εφαρμογή του πρώτου επιπέδου και περιλαμβάνει την πολεοδομική μελέτη και την πράξη εφαρμογής της, καθώς και τις πολεοδομικές μελέτες αναπλάσεων, παραγωγικών πάρκων ή άλλες ειδικές πολεοδομικές μελέτες. Το χωρικό επίπεδο αναφοράς των ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ στο νέο νόμο είναι διευρυμένο και περιλαμβάνει όλες τις περιοχές του Καποδιστριακού ΟΤΑ

τόσο τις εντός όσο και τις εκτός σχεδίου πόλεως. Ειδικότερα ως (ΣΧΟΟΑΠ) - το νέο εργαλείο που εισάγει ο νόμος - νοείται το σύνολο γειτονικών οικισμών του μη αστικού χώρου, καθένας από τους οποίους έχει πληθυσμό μέχρι 2.000 κατοίκους. Κατ εξαίρεση, είναι δυνατό να οριοθετούνται μέχρι και τρεις ανοικτές πόλεις εφόσον υπάρχουν περισσότερες περιοχές με μεγάλη απόσταση μεταξύ τους και δυσμενείς κυκλοφοριακές συνθήκες. Σύμφωνα με την παραγρ. 1 του άρθρου 19 του ν. 2508/97 η οριοθέτηση των οικισμών με πληθυσμό μέχρι 2000 κάτοικους οι οποίοι έχουν δημιουργηθεί μέχρι την ισχύ του Ν. 1337/83 γίνεται με τις διατάξεις του Π.Δ. της 24.4/3.5.1985 όπως ισχύει και στις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 3 του Ν.2242/1994. Για τους ήδη οροθετημένους οικισμούς δεν είναι επιτρεπτή η διεύρυνση των ορίων τους με νέα διοικητική πράξη. Το 1999 κωδικοποιούνται σε ενιαίο κείμενο με τίτλο «Κώδικας βασικής πολεοδομικής νομοθεσίας» Π.Δ. 27.7.99 (ΦΕΚ580) νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις που ίσχυαν την 13.6.1997 (έναρξη ισχύος του Ν. 2508/1997). 2.2 ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΜΕΧΡΙ 2000 ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ (Π.Δ. 24.4/3.5.1985) Σύμφωνα με τις επιταγές του νόμου 2508/97 ο καθορισμός των ορίων των οικισμών με πληθυσμό μέχρι 2.000 κατοίκους οι οποίοι έχουν δημιουργηθεί μέχρι την ισχύ του Ν. 1337/83, γίνεται με τις διατάξεις του ΠΔ της 24.4/3.5.1985 «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι 2.000 κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους» (ΦΕΚ181 Δ). Ως οικισμός, για την εφαρμογή των διατάξεων αυτών, νοείται κάθε διακεκριμένο οικιστικό σύνολο, το οποίο αναφέρεται σε απογραφή μέχρι την ημερομηνία έναρξης ισχύος του ν. 1337 /1983. Προϋπόθεση για την οριοθέτηση των οικισμών είναι η κατάταξή τους σε κατηγορίες βάσει κριτηρίων που αφορούν τη θέση τους στο χώρο, το βαθμό προστασίας, την συνεκτικότητα, τη δημογραφική κατάσταση και το μεγεθός τους. Αναλυτικότερα οι κατηγορίες ανά κριτήριο είναι: - Ως προς τη θέση τους οι οικισμοί κατατάσσονται σε: α) περιαστικούς: όσοι βρίσκονται σε επαφή ή σε απόσταση από αστικά κέντρα και έχουν ή αναμένεται να αποκτήσουν άμεση λειτουργική εξάρτηση ως τόποι προαστιακοί, β) παραλιακούς: όσοι εμπίπτουν στο σύνολό τους ή κατά τμήμα τους σε ζώνη 500 μ. από τον αιγιαλό, ή βρίσκονται έξω από τη ζώνη αυτή, αλλά η ανάπτυξή τους επηρεάζεται σημαντικά από τη θάλασσα. Εξαιρούνται, (δεν θεωρούνται παραλιακοί) όσοι οικισμοί βρίσκονται μέσα στη ζώνη των 500 μ. αλλά το κέντρο τους έχει υψόμετρο μεγαλύτερο ή ίσο από 100 μ. σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας. - Ως προς το βαθμό προστασίας οι οικισμοί κατατάσσονται σε: α) αξιόλογους: οικισμοί που τα μορφολογικά και πολεοδομικά τους χαρακτηριστικά συγκροτούν σύνολο σημαντικού αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, β) ενδιαφέροντες: όσοι συγκροτούν σύνολο περιορισμένου αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, γ) αδιάφορους: όσοι δεν απαιτούν ιδιαίτερη προστασία. - Ως προς τη συνεκτικότητά τους οι οικισμοί κατατάσσονται σε: α) συνεκτικούς: όσων τουλάχιστον το 90% των οικοδομών δεν απέχουν ανά δύο (2) μεταξύ τους απόσταση μεγαλύτερη των 40 μέτρων, β) διάσπαρτους: όσοι δεν είναι συνεκτικοί. - Ως προς τη δημογραφική τους κατάσταση οι οικισμοί κατατάσσονται σε: α) δυναμικούς: όσοι έχουν πληθυσμό ίσο ή μεγαλύτερο των 200 κατ. σύμφωνα με την τελευταία απογραφή πληθυσμού και κατά την απογραφική περίοδο της τελευταίας δεκαετίας εμφανίζουν πληθυσμιακή αύξηση μεγαλύτερη του 10%. ή κατά την τελευταία τριετία εμφανίζουν αριθμό

νέων οικοδομών και προσθηκών κυρίων χώρων σε ποσοστό μεγαλύτερο του 20% του συνολικού αριθμού των υπαρχόντων σπιτιών του οικισμού. Σε περίπτωση οικισμού στον οποίο διαπιστώνεται πληθυσμιακή μόνο αύξηση, η οποία όμως προκύπτει από πληθυσμιακές μετακινήσεις (κτηνοτροφικός οικισμός) μπορεί ο οικισμός να μη χαρακτηρίζεται δυναμικός, β) στάσιμοι: όσοι δεν είναι δυναμικοί. - Ως προς το μέγεθος τους οι οικισμοί κατατάσσονται σε: α) μικρούς: όσοι κατά την τελευταία απογραφή είχαν σαν πληθυσμό μέχρι και 200 κατ. ή μέχρι 100 οικοδομές, β) μεσαίους: όσοι είχαν κατά την τελευταία απογραφή πληθυσμό 201-1.000 κατοίκους ή μέχρι 500 οικοδομές, γ) μεγάλους: όσοι κατά την τελευταία απογραφή είχαν πληθυσμό από 1.001-2.000 κατοίκους. Η κατάταξη των οικισμών στις πιο πάνω κατηγορίες γίνεται με απόφαση του Νομάρχη μετά από τη γνώμη του Συμβουλίου Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος του νομού. Η απόφαση του Νομάρχη δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Αφού γίνει η κατηγοριοποίηση των οικισμών, στη συνέχεια ακολουθεί ο καθορισμός των ορίων τους μετά από πρωτοβουλία που κινείται από τον οικείο δήμο ή κοινότητα ή από την οικία νομαρχία ή το Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (Αρθρο 3 24.4/3.5.1985). Ο τρόπος καθορισμού των ορίων οικισμού ρυθμίζεται από τις διατάξεις του άρθρου 4 του ΠΔ της 24.4/3.5.1985 (ΚΒΠΝ άρθρο 84). Σύμφωνα με το άρθρο αυτό διακρίνονται οι ακόλουθες δύο ομάδες οικισμών: α) οικισμοί περιαστικοί, παραλιακοί, τουριστικοί, δυναμικοί και αξιόλογοι συνεκτικοί, β) οι υπόλοιποι οικισμοί (μικροί, μεσαίοι, μεγάλοι, μόνο αξιόλογοι όχι συνεκτικοί, ενδιαφέροντες, αδιάφοροι, στάσιμοι, μόνο συνεκτικοί όχι αξιόλογοι, διάσπαρτοι). Στην ομάδα (α) ο νομοθέτης με βάση την κατηγοριοποίηση που έχουν, θέτει αυστηρότερα κριτήρια για την οριοθέτησή τους θεωρώντας ότι πρόκειται για οικισμούς που δέχονται έντονες πιέσεις επέκτασης και αντιμετωπίζουν σοβαρά πολεοδομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, ενώ στην ομάδα (β) η κατηγοριοποίηση τους καταδεικνύει λιγότερες πιέσεις και προβλήματα με αποτέλεσμα ο νομοθέτης να είναι ελαστικότερος. Αναλυτικότερα: Στην (α) ομάδα το όριο ορίζεται από τη γραμμή που περιβάλλει τα συνεκτικά τμήματα του οικισμού καθώς και τα όρια των εγκεκριμένων σχεδίων. Τα πιο πάνω όρια πρέπει κατά το δυνατόν να προσδιορίζουν ενιαία έκταση του οικισμού που να περιλαμβάνει τα συνεκτικά τμήματα, τις τυχόν περιοχές με εγκεκριμένα σχέδια και περιοχές του οικισμού με αραιότερη δόμηση που στο σύνολο αποτελούν το διαμορφωμένο πολεοδομικό ιστό του οικισμού. Τα όρια του οικισμού για να συμπεριλάβουν τις παραπάνω περιοχές με αραιότερη δόμηση δεν εκτείνονται κατά κανόνα πέραν των 100 μ. από τα όρια των συνεκτικών τμημάτων του οικισμού. Στην (β) ομάδα το όριο προσδιορίζεται από κύκλο με ακτίνα, από το κέντρο του οικισμού ως εξής: (1) μέχρι 800 μ. για μεγάλους οικισμούς, (2) μέχρι 500 μ. για μεσαίους και (3) μέχρι 300 μ. για μικρούς. Εφόσον σε οικισμούς μεσαίους και μικρούς τα όρια των 500 μ. και 300 μ. περιορίζονται σημαντικά λόγω της ύπαρξης εξαιρετέων εκτάσεων, αυτά είναι δυνατό να επεκταθούν μέχρι τα 800 μέτρα. Σε οικισμούς που έχουν καθορισθεί σαν στάσιμοι με απόφαση Νομάρχου σε εφαρμογή διατάξεων του ΠΔ 6.12.82 (ΦΕΚ588 Δ) το όριό τους προσδιορίζεται από ακτίνα 800 μ. από το κέντρο του οικισμού με την επιφύλαξη των εξαιρετέων εκτάσεων. Εάν πέρα από τα 800, 500, 300 μ. υπάρχει τμήμα του οικισμού συνεκτικό ή διάσπαρτο, τότε εάν μεν τούτο βρίσκεται σε επαφή με το όριο του οικισμού, περιλαμβάνεται σ' αυτό. Εάν το παραπάνω συνεκτικό ή διάσπαρτο τμήμα δεν είναι σε επαφή με το όριο του οικισμού, τότε τούτο θεωρείται ότι αποτελεί ανεξάρτητο

τμήμα του οικισμού, έξω από το παραπάνω όριό του και οριοθετείται και πολεοδομείται αυτοτελώς. Συνεκτικό τμήμα οικισμού είναι το τμήμα εκείνο που αποτελείται τουλάχιστον από 10 οικοδομές, οι οποίες δεν απέχουν μεταξύ τους ανά δύο, απόσταση μεγαλύτερη από 40 μ. Ως διάσπαρτο τμήμα οικισμού νοείται το τμήμα που αποτελείται τουλάχιστον από 10 οικοδομές, οι οποίες απέχουν μεταξύ τους ανά δύο, απόσταση το πολύ 80 μ. Τα όρια οικισμού επίσης, μπορούν να μετατίθενται κατά μικρή απόσταση μόνο όταν πρόκειται να ταυτιστούν με σημαντικό φυσικό ή τεχνητό, εύκολα αναγνωρίσιμο στοιχείο του περιβάλλοντος ή να συσχετιστούν με εύκολα αναγνωρίσιμα και μεταξύ τους ορατά φυσικά ή τεχνητά ορόσημα, όπως διασταυρώσεις οδών, γέφυρες κλπ. Ως κέντρο του οικισμού ορίζεται το πρωτεύον κέντρο του, το οποίο συγκεντρώνει τις κύριες κοινωνικές λειτουργίες, όπως πλατεία, εκκλησία, σχολείο, κοινοτικό κατάστημα, εμπορικές εγκαταστάσεις. Όταν δεν υπάρχει κέντρο που να προσδιορίζεται σύμφωνα με τα παραπάνω τότε εφαρμόζεται το γεωμετρικό κέντρο της περιοχής του οικισμού. Εντός των ορίων οικισμών δεν περιλαμβάνονται οι εξής εκτάσεις: (α) δάση, δασικές εκτάσεις και αναδασωτέες περιοχές, (β) περιοχές που καλύπτονται από προεδρικά διατάγματα ή υπουργικές αποφάσεις προστασίας ιστορικών τόπων, αρχαιολογικών χώρων, ιστορικών διατηρητέων μνημείων και περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, (γ) λατομικές ζώνες αδρανών υλικών και περιοχές ασφαλείας πυλώνων ΔΕΗ, (δ) περιοχές παγκόσμιας φυσικής κληρονομιάς, (ε) ζώνες πλάτους 200 μ. από τον άξονα υπεραστικών τμημάτων του βασικού εθνικού δικτύου, (στ) περιοχές γεωλογικά ή εδαφοτεχνικά ακατάλληλες για δόμηση. Κατά κανόνα δεν περιλαμβάνονται (εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις) οι εξής εκτάσεις: (α) υψηλής γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγικότητας και γεωργοκτηνοτροφικές εκτάσεις μεγάλης παραγωγικής σημασίας για τον οικισμό, (β) υφιστάμενες ή νομοθετημένες χρήσεις εμφανώς ασυμβίβαστες με τη χρήση κατοικίας, (γ) ζώνες κυμαινόμενου πλάτους, μεταξύ 80-120 μ. από τον άξονα επαρχιακής ή εθνικής οδού εκτός των προαναφερθεισών, περί τα 500 μ. από σημαντικό αρχαιολογικό χώρο ή ιστορικό τόπο, περί τα 50 μ. από τα όρια βάλτου, χειμάρρου ή από σιδηροδρομική γραμμή. Οι αποστάσεις αυτές δεν ισχύουν, σε περίπτωση που μέρος του οικισμού εμπίπτει στις ζώνες αυτές, (δ) ζώνες με ιδιαίτερες απαιτήσεις σε θέματα ασφάλειας, υγιεινής και κυκλοφορίας. Όσον αφορά τους οικισμούς που εξαιρούνται των παραλιακών, γιατί βρίσκονται μέσα στη ζώνη των 500 μ. από τον αιγιαλό και σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 100 μ., κατά τον προσδιορισμό του ορίου προς την πλευρά της θάλασσας, πρέπει μέσα στα όρια να εντάσσονται μόνο τα συνεκτικά τμήματά τους. Όταν συνεκτικό ή διάσπαρτο τμήμα του οικισμού εκτείνεται εντός περιοχής ή ζώνης ακατάλληλης για οικιστική χρήση, δεν εξαιρείται του ορίου. Ζώνη που δεν περιλαμβάνει διάσπαρτο ή συνεκτικό τμήμα οικισμού και αποκόπτεται από τον οικισμό με φυσικούς, τεχνητούς ή διοικητικούς φραγμούς γύρω από τον οικισμό, δεν περιλαμβάνεται εντός των ορίων του. 3. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΙΚΑΡΙΑΣ 3.1 ΙΚΑΡΙΑ - ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η Ικαρία ανήκει γεωγραφικά στο σύμπλεγμα των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και διοικητικά στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Ο πληθυσμός του νησιού σύμφωνα με την απογραφή της ΕΣΥΕ του 2001, ανέρχεται σε 8.312 κατοίκους και η έκτασή του είναι 255

τ.χλμ.. Η Ικαρία μαζί με τα νησιά Φούρνους αποτελεί την επαρχία Ικαρίας του νομού Σάμου με πρωτεύουσα τον Άγιο Κήρυκο. Στο νησί υπάρχουν συνολικά 80 οικισμοί διαρθρωμένοι σε τρεις δήμους (Αγίου Κηρύκου, Ευδήλου και Ραχών). Γεωμορφολογικά η Ικαρία χαρακτηρίζεται ως ορεινή με έντονο φυσικό ανάγλυφο, βαθιές χαράδρες τις οποίες διασχίζουν ποταμοί με συνεχή ροή και χείμαρροι, οροπέδια και λεκανοπέδια. Το σχήμα της είναι επίμηκες με άξονα την οροσειρά του Αθέρα (1037μ.), η οποία διασχίζει το νησί από ανατολικά προς δυτικά χωρίζοντας το σε δύο τμήματα - το νότιο τμήμα με μικρό εύρος και εξαιρετικά έντονο ανάγλυφο και το βόρειο τμήμα με ηπιότερο ανάγλυφο - και όπως εύστοχα παρατηρεί ο περιηγητής του 15ου αιώνα Buondelmonti «έχει τη μορφή αναποδογυρισμένου καραβιού». Η ακτογραμμή παρουσιάζει μικρό οριζόντιο διαμελισμό με ελάχιστες εγκολπώσεις, ενώ δεν προσφέρει αξιόλογους όρμους και φυσικά λιμάνια, η απουσία των οποίων είχε σημαντική επίδραση στην εξέλιξη του νησιού. Διάσπαρτα στο νησί συναντώνται πυκνά πευκοδάση αλλά και χαμηλή βλάστηση. Το κλίμα στην Ικαρία είναι νησιωτικό με αρκετή υγρασία, πολλές βροχές και συχνούς δυνατούς ανέμους (το αιολικό δυναμικό της Ικαρίας είναι το υψηλότερο της χώρας). Η Ικαρία μπορεί να χαρακτηρισθεί ως το νησί των ιαματικών πηγών, οι οποίες ήταν γνωστές από την αρχαιότητα και θεωρούνται μοναδικές σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς ποικίλλει ο βαθμός ραδιενέργειας και η θερμοκρασία τους. Το οικιστικό περιβάλλον της Ικαρίας παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα και ίσως μοναδικότητα σε ολόκληρο το Αιγαίο. Οι οικισμοί είναι αραιοδομημένοι (διάσπαρτοι), κατάφυτοι και εκτεταμένοι, περιλαμβάνουν δε μέσα τους και καλλιεργήσιμες εκτάσεις, σε αντίθεση με τους οικισμούς που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στα νησιά και στα ορεινά, όπου είναι συνεκτικοί με πυκνή δόμηση. Χαρακτηριστική είναι επίσης, η απουσία αστικού κέντρου ανάλογου με εκείνα που συναντά κανείς σε άλλα νησιά με παραπλήσιο μέγεθος. Με βάση τους οικονομικούς δείκτες, η Ικαρία θεωρείται λιγότερο ανεπτυγμένη από τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας και της Ευρώπης. Η Ικαρία, μαζί με τη Σαρδηνία και την Οκινάβα της Ιαπωνίας, συμπεριλαμβάνεται στις μπλέ περιοχές (blue zones), δηλαδή στις περιοχές του κόσμου με τα υψηλότερα ποσοστά υπερήλικων. Επίσης, τον Απρίλιο του 2009 η επιστημονική ομάδα των μπλέ περιοχών κατέταξε την Ικαρία στην πρώτη θέση σε ολόκληρο τον πλανήτη σε ποσοστό υπερήλικων άνω των 90 ετών. Χαρακτηριστικό του νησιού είναι ο ιδιότυπος (ιδιόρυθμος) τρόπος ζωής των κατοίκων, συστατικά στοιχεία του οποίου είναι η αργή αίσθηση του χρόνου, η επίτευξη της αυτάρκειας μέσω της λιτότητας και οι ισχυροί κοινωνικοί δεσμοί αλληλοϋποστήριξης και βοήθειας. Γνωστή είναι η συνήθεια να αναπτύσσονται τη νύχτα οι δραστηριότητες τις «καθημερινότητας», καθώς σε πολλές περιοχές τα καταστήματα ανοίγουν μετά τα μεσάνυχτα και κλείνουν την αυγή. Φημισμένη είναι η Ικαρία για τα πανηγύρια της τα οποία έχουν λατρευτικό ψυχαγωγικό αλλά και κοινωφελή σκοπό. Χαρακτηριστικά τοπικά προϊόντα είναι ο γνωστός από την αρχαιότητα πράμνιος οίνος, το κρέας από τα «ρασκά» (τα αγριοκάτσικα στην ικαριώτικη διάλεκτο), τα γαλακτοκομικά προϊόντα κυρίως από κατσικίσιο γάλα όπως το τυρί «καθούρα», τα φρούτα (βερύκοκα, σύκα, σταφύλια), το μέλι από ρείκι και η περίφημη ρακί, που παράγονται κυρίως σε οικογενειακή κλίμακα.

3.2 ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Η οικιστική οργάνωση της Ικαρίας παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα και ίσως μοναδικότητα σε ολόκληρο το Αιγαίο. Οι οικισμοί είναι αραιοδομημένοι (διάσπαρτοι), κατάφυτοι και εκτεταμένοι, περιλαμβάνουν δε μέσα τους και καλλιεργήσιμες εκτάσεις, σε αντίθεση με τους οικισμούς που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στα νησιά και στα ορεινά, όπου είναι συνεκτικοί με πυκνή δόμηση. Χαρακτηριστική είναι επίσης, η απουσία αστικού κέντρου ανάλογου με εκείνα που συναντά κανείς σε άλλα νησιά με παραπλήσιο μέγεθος. Καθοριστικός λόγος της ιδιαιτερότητας αυτής είναι το γεγονός ότι οι κάτοικοι του νησιού από πολύ νωρίς οργάνωσαν ένα μοναδικό αμυντικό σύστημα κατά των πειρατών που λυμαίνονταν το Αιγαίο από το 1600, το οποίο βασίσθηκε στην παραλλαγή και στην απόκρυψη και όχι στη συσπείρωση και στην οχύρωση. Ο 16ος αιώνας χαρακτηρίζεται από τον ιστορικό Ι. Μελά «Αιώνας της αφάνειας» για την Ικαρία. Εκμεταλλευόμενοι οι κάτοικοι το ανάγλυφο και τις ιδιαιτερότητές του, αποτραβήχτηκαν στα ορεινά δίνοντας εσκεμμένα την εντύπωση πως το νησί είχε ερημώσει. Εκεί έκτισαν τους λεγόμενους «αντιπειρατικούς» οικισμούς, που η τυπολογία των κτισμάτων και το χωροταξικό τους μοντέλο αποτέλεσε τη βάση για τη δημιουργία των σημερινών οικισμών. Η τοπική λαϊκή ρήση «Σπίτι όσο να χωρείς και τόπον όσο να θωρείς», εκφράζει την κλασική ικαριακή αντίληψη για το οικιστικό περιβάλλον. Το μονόχωρο αντιπειρατικό σπίτι αρχίζει να κτίζεται τον 17ο αιώνα όταν οι κάτοικοι του νησιού κατεβαίνουν από τις ορεινές απόμακρες πλαγιές σε πιο φιλόξενες περιοχές. Είναι ένα μονόχωρο κτίσμα τοποθετημένο σε ημιορεινή, δασωμένη και μακριά από τη θάλασσα περιοχή, κοντά σε πηγή νερού και συνήθως σε σημείο (σπιτοκάθισμα) που προέκυπτε από εκσκαφή αν ήταν δυνατόν της ανωφέρειας ώστε να δημιουργηθεί πρανές όρυγμα (αγιάρι) αν δεν υπήρχε φυσικό πρανές (άσπα), πάνω στο οποίο τοποθετούνταν η πίσω πλευρά του κτίσματος. Οι τοίχοι κατασκευάζονταν από πέτρες χωρίς συνδετικό υλικό και επίχρισμα. Η στέγη ήταν μονοκλινής (μονόρριχτη, χυτή), καλυμμένη με πέτρινες πλάκες που στηρίζονταν σε ξύλινα δοκάρια τοποθετημένα κατά τη μικρή διάσταση της κάτοψης (καταχύματα). Στην πρόσοψη το κτίσμα είχε μία πόρτα που το ύψος της δεν ξεπερνούσε τους 90 πόντους και η οποία ήταν το μοναδικό άνοιγμα του σπιτιού. Καπνοδόχος δεν υπήρχε. Τα σπίτια καλύπτονταν σχεδόν πάντα από πυκνή βλάστηση και ήταν τόσο καλά κρυμμένα και προσαρμοσμένα στο άμεσο περιβάλλον ώστε ήταν αόρατα από οποιοδήποτε σημείο. Στο εσωτερικό υπήρχε μια πρωτόγονη εστία, και η οικογένεια κοιμόνταν στο δάπεδο. Σε επαφή με τον οπίσθιο τοίχο υπήρχε ο υπόγειος οικογενειακός κρυψώνας (χωστοκέλι). Ήταν σκαμμένος στη γη και είχε συνήθως μια δεύτερη έξοδο διαφυγής καλυμμένη από πυκνή βλάστηση. Επίσης ο χώρος αυτός χρησιμοποιούνταν και σαν αποθήκη τροφίμων, η κλοπή των οποίων τιμωρούνταν με θάνατο σαν «πράξη εσχάτης προδοσίας κατά του κοινού της πατρίδας». Με το πέρασμα των χρόνων καθώς εκλείπουν οι λόγοι που επέβαλλαν την απόκρυψη της ικαριακής κοινωνίας και καθώς βελτιώνονται οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, το μονόχωρο σπίτι αρχίζει να εξελίσσεται μεγαλώνοντας ελαφρά τις διαστάσεις του και αφήνοντας μικρά ανοίγματα (παράθυρα συνήθως εκτός πρόσοψης). Η σκεπή σε πολλές περιπτώσεις από μονόρριχτη γίνεται δίρρικτη επίσης κατασκευάζονται πρόσθετα κτίσματα ενώ έχουμε και την πρόσθεση ορόφου (το ανώι ή πύργος ή πυργάρι), ο οποίος όμως δεν επικοινωνεί εσωτερικά με το υπόλοιπο κύριο κτίσμα(χυτό). Στον πύργο είναι το καλό δωμάτιο όπου φιλοξενούνται οι ξένοι και τα νεώτερα χρόνια τοποθετείται το νυφικό κρεβάτι. Η οικιακή αγροτική οικονομία βασισμένη στο μοντέλο της αυτάρκειας είναι το χαρακτηριστικό της ικαριακής κοινωνίας. Έτσι, γύρω από το σπίτι θα βρούμε σε πεζούλες, το χώρο για την καλλιέργεια των κηπευτικών, το αμπέλι, τις ελιές, το στάρι και κάποια δέντρα όπως ξινόδεντρα, συκιές, αμυγδαλιές, καρυδιές κ.α. Επίσης στον ίδιο χώρο συναντάμε τον στάβλο (κατσικαριό), το κοταριό, το χοιροστάσιο (αλιώρι), το πατητήρι (πέταλο) και το αλώνι. Στην προσήνεμη

πλευρά της ιδιοκτησίας συνήθως υπήρχαν στη σειρά κυπαρίσσια για να κόβουν τον άνεμο και δίπλα στο σπίτι αιωνόβια δένδρα (κουκουναριές, πρίνοι, κυπαρίσσια) για να το προστατεύουν. Στα τέλη το 19ου - αρχές του 20ου αιώνα οι ντόπιοι κτίστες ήρθαν σε επαφή με τεχνίτες και οικοδομικές πρακτικές από άλλα μέρη και προχώρησαν στο συνδυασμό των νέων γνώσεων με τα ντόπια υλικά με αποτέλεσμα την καθιέρωση ενός δεύτερου τύπου σπιτιού με τετραγωνική κάτοψη, διώροφο συνήθως με τετράκλινη μονόκορφη στέγη ή και δίκορφη, καλυμμένη από ντόπιες σχιστόπλακες ή και κεραμίδια. Την ίδια περίοδο αρχίζουν να αναπτύσσονται και οι παραλιακοί οικισμοί με την ίδια χωροταξική λογική που χαρακτηρίζει τα χωριά της Ικαρίας (διάσπαρτοι, κατάφυτοι και εκτεταμένοι) κτισμένοι αμφιθεατρικά σε πεζούλες με ένα μικρό συνεκτικό κέντρο στην παραλία. Μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο και ιδιαίτερα μετά τη δεκαετία του 1960, η ευρεία χρήση των σύγχρονων μέσων και υλικών δόμησης (τσιμέντο, αλουμίνιο) αλλοίωσε σημαντικά το δομημένο περιβάλλον του νησιού που μέχρι τότε είχε μείνει ανέπαφο. Επίσης διαταράχθηκε στο νησί η αρμονική ισορροπία που υπήρχε επί αιώνες μεταξύ ανθρώπου και φύσης από τις ανελαστικές και σε λάθος κατεύθυνση πολιτικές του κράτους που δημιούργησαν σύγχυση μεταξύ οικιστικής και δασικής χρήσης. Η αδυναμία της Πολιτείας να αντιληφθεί την ιδιαιτερότητα των οικισμών της Ικαρίας με την εφαρμογή κατά καιρούς του δασικού νόμου οδήγησε τους κατοίκους από τον φόβο να μην χαρακτηρισθούν δασικές οι ιδιοκτησίες τους σε εκχερσώσεις και αποψιλώσεις. Ευτυχώς ο χαμηλός, μέχρι σήμερα, ρυθμός τουριστικής ανάπτυξης της Ικαρίας είχε ως αποτέλεσμα την διατήρηση ενός σημαντικού μέρους του παραδοσιακού κτιριακού της πλούτου και της φυσιογνωμίας των οικισμών της.

4. ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΑΣΙΜΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΙΚΑΡΙΑΣ Κατά την εκπόνηση των ΣΧΟΟΑΠ των τριών δήμων ΙΚΑΡΙΑΣ (Αγίου Κηρύκου, Ευδήλου, Ραχών) η ομάδα μελέτης (ENVIPLAN Γ. Θ. Τσεκούρας & Συνεργάτες) στην προσπάθεια οριοθέτησης των ορεινών οικισμών, που ήταν χαρακτηρισμένοι ως στάσιμοι, σύμφωνα με το ΠΔ/6.12.82, βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα νομικό δαίδαλο. Εικόνα 1: Απόσπασμα οικισμών δήμου Ραχών με κυκλικό όριο ακτίνας 800 μ. χρώματος κόκκινου σύμφωνα με το ΠΔ/6.12.82 (Πηγή: ΕΠΠΕΡ ENVIPLAN Γ. Θ. Τσεκούρας & Συνεργάτες ΣΧΟΟΑΠ Δήμων Ικαρίας, Β1 Στάδιο 2009 Ιδία επεξεργασία) Με αφορμή την περιπέτεια αυτή ανέκυψαν πολλά ζητήματα για τους συγκεκριμένους οικισμούς αναφορικά με το ποιό είναι τελικά το ισχύον νομικό καθεστώς που τους διέπει, ποιά πρέπει να είναι σύμφωνα τον νόμο η τεχνική της οριοθέτησής τους, ποιά είναι η ορθότερη προσέγγιση των ασαφειών του νόμου με το γράμμα ή το πνεύμα του, μπορεί και «πρέπει» τελικά η λογική της «συμπαγούς πόλης» που υπηρετείται από τα εργαλεία σχεδιασμού του χώρου να έχει καθολική εφαρμογή; κ.ά. Με σκοπό την ομαλότερη ανάπτυξη της προβληματικής αυτής παρατίθεται ένα διάγραμμα ροής το οποίο στη συνέχεια αναλύεται και επεξηγείται θέτοντας ερωτήσεις και δίνοντας απαντήσεις σε μια πορεία αναζήτησης ορθού χειρισμού σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο.

Ποιο είναι τι ισχύον νομικό καθεστώς που διέπει τους εν λόγω οικισμούς. Ισχύει το ΠΔ/1982 Δεν ισχύει το ΠΔ/1982 Ο κύκλος των 800μ. είναι όριο Δεν είναι όριο ο κύκλος των 800μ. Οριοθετείται με το ΠΔ/1985 ΠΔ/1985 οριοθέτηση Οικισμών < 2000 κατ. Έχει όριο Δεν επιτρέπεται νέα οριοθέτηση Με την αναθεώρηση του 1987 ισχύει το όριο; Δεν έχει όριο -Οριοθετείται με το ΠΔ1985 -Τίθεται θέμα ακύρωσης των πράξεων 1987-2009 Κύκλος -Ομάδα (β) -Μη ικανοποιητικό αποτέλεσμα -Προβλήματα με εξαιρέσεις νόμου 40μ ανά 10 οικ. Υπερβολικός κατακερματισμός των οικισμών Πολύγωνο -Ερμηνεία με το πνεύμα του νόμου -Εργαλεία ομάδας (α) -Προβλήματα με εξαιρέσεις νόμου 80μ ανά 10 οικ. Βελτίωση λιγότερος κατακερματισμός Μπορεί το νομικό πλαίσιο που στηρίζεται στο μοντέλο της «συμπαγούς πόλης» να χειρισθεί αποτελεσματικά το χώρο; Διαθέτει τις απαιτούμενες ελαστικότητες για να αποφύγει την «ομοιογενοποίηση» και να επιτρέψει τη διαφορετικότητα: Εικόνα 2: Διάγραμμα ροής της προβληματικής οριοθέτησης των στάσιμων οικισμών Αφετηρία της ανάλυσης αποτελεί η ερώτηση ποιο είναι το νομικό καθεστώς που διέπει σήμερα τους συγκεκριμένους οικισμούς. Δυστυχώς, ενώ η απάντηση θα έπρεπε να είναι προφανής εντούτοις δεν είναι. Σύμφωνα με το Πολεοδομικό Γραφείο Ικαρίας το νομικό καθεστώς των στάσιμων οικισμών του νησιού που ισχύει σήμερα καθορίζεται από την απόφαση 245/84 το νομάρχη Σάμου όπως αυτή δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ131/Δ/13-2-1984, η οποία κηρύσσει στάσιμους 34 οικισμούς με ακτίνα 800 μ. από το κέντρο τους σύμφωνα με το ΠΔ/6.12.82 (ΦΕΚ588/Δ/82). Με μεταγενέστερο νόμο όμως (άρθρο 9 του ΠΔ/24.4.1985 ΚΒΠΝ άρθρο 97) το ΠΔ/6.12.82 (ΦΕΚ588/Δ/82) και οι αποφάσεις Νομαρχών που εκδόθηκαν για την εφαρμογή του καταργείται. Σε αναθεώρηση όμως του ΠΔ/24.4.1985 από το ΠΔ/14.2.1987 (ΦΕΚ133/Δ/87) που συγκεκριμένα στο άρθρο 4 παρ.1β αναφέρει ότι «σε οικισμούς που έχουν καθορισθεί σαν στάσιμοι με απόφαση Νομάρχου σε εφαρμογή διατάξεων του ΠΔ/6-12-82 (ΦΕΚ588/Δ/82) το όριό τους προσδιορίζεται από ακτίνα 800 μ. από το κέντρο του οικισμού με την επιφύλαξη των διατάξεων (περιοχές που εξαιρούνται του ορίου) της παρ. 2 του άρθρου

αυτού» εγείρεται θέμα επαναφοράς του ΠΔ/6.12.82 ταυτόχρονα όμως δεν απαλείφεται η διάταξη του άρθρου 9 του ΠΔ/24.4.1985 που ξεκάθαρα καταργεί το ΠΔ/6.12.82. Επισημαίνεται ότι στη μεταγενέστερη κωδικοποίηση της πολεοδομικής νομοθεσίας (ΚΒΠΝ 1999) η αναφορά της αναθεώρησης του ΠΔ/14.2.1987 για τους στάσιμους οικισμούς καθώς και η κατάργηση του ΠΔ/6.12.82 από το ΠΔ/24.4.1985 αναφέρονται ως έχουν. Η απάντηση στο πρώτο ερώτημα αναφορικά με το ποιο είναι το νομικό καθεστώς που διέπει σήμερα τους συγκεκριμένους οικισμούς όπως προκύπτει από την προηγούμενη ανάλυση δυστυχώς δεν μπορεί να δοθεί με κατηγορηματικό τρόπο. Αν υποθέσουμε ότι το ΠΔ/6-12-82 ισχύει, τότε το επόμενο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι αν ο κύκλος των 800 μέτρων είναι όριο του οικισμού με τη νομική έννοια του όρου ή όχι. Αν η απάντηση είναι καταφατική και ο κύκλος νομικά ορίζεται ως το όριο του οικισμού, τότε σύμφωνα με το νόμο 2508/97 απαγορεύεται η οριοθέτηση των ήδη οριοθετημένων οικισμών και το ΣΧΟΟΑΠ δε νομιμοποιείται να προβεί σε νέα οριοθέτηση παρά μόνο να προτείνει πολεοδόμηση. Στην περίπτωση αυτή (ύπαρξη ορίου με κύκλο 800μ.) και με βάση την αναθεώρηση του ΠΔ24.4.1985 από το ΠΔ1987 που αναφέρεται ότι «σε οικισμούς που έχουν καθορισθεί σαν στάσιμοι με απόφαση Νομάρχου σε εφαρμογή διατάξεων του ΠΔ/6-12-82 (ΦΕΚ588/Δ/82) το όριό τους προσδιορίζεται από ακτίνα 800 μ. από το κέντρο του οικισμού με την επιφύλαξη των διατάξεων (περιοχές που εξαιρούνται του ορίου) της παρ. 2 του άρθρου αυτού» τίθεται θέμα ακύρωσης της οριοθέτησης και όλων των πράξεων που έχουν γίνει από το 1987 μέχρι σήμερα και αφορούν τους συγκεκριμένους οικισμούς διότι δεν έχουν τηρηθεί, ως όφειλαν, οι διατάξεις του ΠΔ 24.4.1985 (περί δημοσίευσης του ορίου και εξαίρεση των μη δομήσιμων περιοχών που προβλέπει ο νόμος). Αντίστοιχο πρόβλημα με τεράστιες αρνητικές κοινωνικές προεκτάσεις έχει δημιουργηθεί και στο νομό Ρεθύμνου χωρίς να έχει βρεθεί μέχρι τώρα ο ορθός τρόπος χειρισμού του. Αν υποθέσουμε ότι το ΠΔ/6-12-82 δεν ισχύει είτε λόγω ακύρωσής του από το ΠΔ 24.4.1985. είτε λόγω μη τήρησης των διατάξεων της αναθεώρησης του ΠΔ 24.4.1985 από το ΠΔ 1987, τότε σύμφωνα με το Ν. 2508/97 άρθρο 19 η οριοθέτηση των οικισμών αυτών γίνεται με τις διατάξεις του ΠΔ 24.4.1985 και των αναθεωρήσεών του. Σύμφωνα με το γράμμα του νόμου (ΠΔ1985) οι προς οριοθέτηση οικισμοί κατηγοριοποιούνται και κατατάσσονται σε δύο κύριες ομάδες. Στην ομάδα (α) ανήκουν οι οικισμοί που χαρακτηρίζονται περιαστικοί, παραλιακοί, τουριστικοί, δυναμικοί και αξιόλογοι συνεκτικοί των οποίων το όριο προσδιορίζεται από γραμμή (πολυγωνικό όριο) που περιβάλλει τα συνεκτικά τμήματα τους, ενώ στην ομάδα (β) ανήκουν οι υπόλοιποι οικισμοί (μικροί, μεσαίοι, μεγάλοι, μόνο αξιόλογοι όχι συνεκτικοί, ενδιαφέροντες, αδιάφοροι, στάσιμοι, μόνο συνεκτικοί όχι αξιόλογοι, διάσπαρτοι) των οποίων το όριο προσδιορίζεται από κύκλο με ακτίνα έως 800μ. από το κέντρο τους. Με την εφαρμογή των κριτηρίων οι εν λόγω οικισμοί κατατάσσονται στην ομάδα (β) και οριοθετούνται με κύκλο.

Εικόνα 3: Απόσπασμα οριοθέτησης οικισμών δήμου Ραχών με κυκλικό όριο (Πηγή: ΕΠΠΕΡ ENVIPLAN Γ. Θ. Τσεκούρας & Συνεργάτες ΣΧΟΟΑΠ Δήμων Ικαρίας, Β1 Στάδιο 2009 Ιδία επεξεργασία) Η οριοθέτηση αυτή όπως προβλέπεται από το ΠΔ/1985 είναι προφανές ότι δεν μπορεί να χειρισθεί το χώρο «ικανοποιητικά». Οι εν λόγω οικισμοί είναι ορεινοί με έντονο ανάγλυφο, αραιοδομημένοι, κατάφυτοι (εντός δασικών εκτάσεων) και εκτεταμένοι και το σχήμα του κύκλου αδυνατεί να τους περιγράψει επαρκώς. Η διαπίστωση αυτή υπήρξε κοινή μεταξύ της μελετητικής ομάδας, της κεντρικής διοίκησης (ΥΠΕΧΩΔΕ), των κατοίκων του νησιού και των φορέων του (μέσω της διαβούλευσης). Με στόχο την άρση του αδιεξόδου και την αναζήτηση προσφορότερης λύσης η μελετητική ομάδα απευθύνθηκε στο ΥΠΕΧΩΔΕ το οποίο πρότεινε μέσω της ερμηνείας του

πνεύματος του νόμου την οριοθέτηση με πολυγωνική γραμμή (εργαλείο της ομάδας α) με κύριο κριτήριο τα συνεκτικά τμήματα των οικισμών. Σύμφωνα με το ΠΔ/1985 συνεκτικό τμήμα οικισμού είναι το τμήμα εκείνο που αποτελείται τουλάχιστον από 10 οικοδομές, οι οποίες δεν απέχουν μεταξύ τους ανά δύο, απόσταση μεγαλύτερη από 40 μ. Με την εφαρμογή στην πράξη αυτής της προσέγγισης διαπιστώθηκε υπερβολικός κατακερματισμός των οικισμών σε πολυάριθμους θύλακες χωρίς λειτουργική σύνδεση μεταξύ τους. Εξαντλώντας τα όρια του πνεύματος του νόμου και της νομιμότητας σε συνεργασία και πάλι με το ΥΠΕΧΩΔΕ επιλέχθηκε η καθολική χρήση για τον προσδιορισμό των οικιστικών συνόλων εντός οικισμού το διάσπαρτο τμήμα τους. Σύμφωνα με το ΠΔ/1985 ως διάσπαρτο τμήμα οικισμού νοείται το τμήμα που αποτελείται τουλάχιστον από 10 οικοδομές, οι οποίες απέχουν μεταξύ τους ανά δύο, απόσταση το πολύ 80 μ.. Σημαντική επισήμανση αποτελεί η μεγάλη δυσκολία οριοθέτησης (εξαιρετέες εκτάσεις) λόγω ανυπαρξίας δασολογίου. Σε επίσημη απάντηση του δασαρχείου αναφέρεται ότι η διαδικασία εκπόνησης ΣΧΟΟΑΠ προϋποθέτει την ύπαρξη δασολογίου και όχι το αντίστροφο. Για το λόγο αυτό το δασαρχείο αδυνατώντας να γνωμοδοτήσει για τις δασικές εκτάσεις και διαβλέποντας μελλοντικά νομικά κωλύματα ουσιαστικά «προτείνει» το πάγωμα της μελέτης.

Εικόνα 4: Απόσπασμα οριοθέτησης οικισμών δήμου Ραχών με πολυγωνικό όριο (Πηγή: ΕΠΠΕΡ ENVIPLAN Γ. Θ. Τσεκούρας & Συνεργάτες ΣΧΟΟΑΠ Δήμων Ικαρίας, Β1 Στάδιο 2009 Ιδία επεξεργασία)

Εικόνα 5: Απόσπασμα δομικού σχεδίου χωρικής οργάνωσης ΟΤΑ δήμου Ραχών (Πηγή: ΕΠΠΕΡ ENVIPLAN Γ. Θ. Τσεκούρας & Συνεργάτες ΣΧΟΟΑΠ Δήμων Ικαρίας, Β1 Στάδιο 2009 Ιδία επεξεργασία)

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από την παρουσίαση και ανάλυση που προηγήθηκε κεντρικά ερωτήματα προβληματισμοί - διαπιστώσεις που αναδεικνύονται είναι: Ποιό είναι το ισχύον νομικό καθεστώς που διέπει τους εν λόγω οικισμούς; Ποιός μπορεί και πρέπει να ερμηνεύει το νόμο και μέχρι που είναι το όριο ερμηνείας - παρερμηνείας; Πώς ο χωροταξικός σχεδιασμός (ΣΧΟΟΑΠ Ν.2508/97) μπορεί να υπερβεί τις δυσκολίες αυτές, και αν εκ του νόμου διαθέτει τέτοιες δυνατότητες αρμοδιότητες; Πώς κατοχυρώνεται ο σχεδιαστής του χώρου (μελετητής) σε σχέση με τις επιλογές του όταν στηρίζεται σε ερμηνείες και η διοίκηση αλλάξει; Όταν τα ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ θεσμοθετηθούν λόγω των ασαφειών και ερμηνειών του νόμου καθίστανται νομικά ευάλωτα και προσβάλλονται εύκολα στη δικαιοσύνη (η διαδικασία της οριστικής οριοθέτησης των οικισμών γίνεται μετά τη θεσμοθέτηση των ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ με τις διαδικασίες που ορίζει το ΠΔ/1985 με ευθύνη των δήμων επίσης η ανυπαρξία δασολογίου αποτελεί ένα επιπρόσθετο λόγο). Γιατί το ΠΔ/1985 προσεγγίζει την οριοθέτηση μέσα από δύο ομάδες οικισμών όπου η δεύτερη ενώ οριοθετείται με το γεωμετρικό σχήμα του κύκλου (επιστημονικά και τεχνικά παρωχημένος τρόπος) μετά την αφαίρεση των εξαιρέσεων του νόμου καταλήγει να προσομοιάζει με την πρώτη (πολυγωνική οριοθέτηση); Είναι συμβατά τα εργαλεία του πολεοδομικού σχεδιασμού (ΠΔ/1985) με τις σύγχρονες απαιτήσεις και ανάγκες του ελληνικού χώρου; Επιτρέπουν τα εργαλεία αυτά το δικαίωμα στην διαφορετικότητα ή το μοντέλο της «συμπαγούς πόλης» που υπηρετούν οδηγεί στον μονόδρομο της ομοιογενοποίησης; Χωρίς υπερβολή η πορεία που παρουσιάσθηκε παραπάνω αποτελεί μια χωροταξική - πολεοδομική «Οδύσσεια». Κεντρικό συμπέρασμα αποτελεί ότι το νομικό πλαίσιο παρουσιάζει πολλές αδυναμίες - αστοχίες - ασάφειες που οδηγούν το σχεδιασμό σε σοβαρά αδιέξοδα ακυρώνοντάς τον πολλές φορές στην πράξη. Το θέμα της οριοθέτησης των οικισμών και του μοντέλου ανάπτυξης που επιχειρείται δεν πρέπει να ιδωθεί μόνο σαν νομικό πρόβλημα. Οι οικισμοί στην Ικαρία είναι αραιοδομημένοι (διάσπαρτοι), κατάφυτοι και εκτεταμένοι, περιλαμβάνουν δε μέσα τους δάση και καλλιεργήσιμες εκτάσεις, σε αντίθεση με τους οικισμούς που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στα νησιά και στα ορεινά όπου είναι συνεκτικοί με πυκνή δόμηση. Είναι δε χαρακτηριστική η απουσία αστικού κέντρου ανάλογου με εκείνα που συναντά κανείς σε άλλα νησιά με παραπλήσιο μέγεθος. Το οικιστικό μοντέλο της αραιής δόμησης αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο της ιδιαίτερης διαφορετικής κοινωνικής συγκρότησης της Ικαρίας το οποίο δεν την εμπόδισε να αναπτύξει την επικοινωνία και την καθιέρωση ισχυρών δεσμών αλληλοϋποστήριξης και βοήθειας μεταξύ των μελών της. Το μοντέλο της ανάπτυξης αυτής φαίνεται να «μη χωρά» στις κατευθύνσεις του ισχύοντος χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού που πρεσβεύει το μοντέλο της «συμπαγούς πόλης». Η εφαρμογή του ΠΔ/1985 με κανόνα το συνεκτικό τμήμα (ελάχιστο 10 οικοδομές ανά 40μ.) οδηγεί στην περίπτωση της Ικαρίας στον κατακερματισμό και στην πλήρη αποδιοργάνωση του χώρου ενώ η λύση με κανόνα το διάσπαρτο τμήμα ( ελάχιστο 10 οικοδομές ανά 80 μέτρα) βελτιώνει την κατάσταση χωρίς όμως να είναι η βέλτιστη. Οι συμμετοχικές διαδικασίες που προβλέπονται στο σχεδιασμό (διαβούλευση) δεν έχουν την ουσιαστική δυνατότητα αλλαγής του σχεδιασμού, παρά την όποια καλή βούληση από τους συμμετέχοντες. Η αλλαγή της οικιστικής δομής με

την ομοιογενοποίηση που το νομικό πλαίσιο επιχειρεί δείχνει να είναι σήμερα μονόδρομος για την Ικαρία Σε μια σύγχρονη αντίληψη για το χώρο θα έπρεπε η διαφορετικότητα να αναγνωρίζεται και να έχει θεσμική κατοχύρωση. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Αραβαντινός Α. (1998), Πολεοδομικός Σχεδιασμός για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα. Αγγελίδης Μ. (2000), Χωροταξικός Σχεδιασμός και βιώσιμη ανάπτυξη, Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα. Γιαννίρης Η (1997), Ποιο μέλλον ταιριάζει στην Ικαρία, Επιμέλεια Πρακτικών Συνεδρίου ΕΜΠ ΚΕΤ, Αθήνα. ΕΠΠΕΡ ENVIPLAN Γ. Θ. Τσεκούρας & Συνεργάτες (2009), ΣΧΟΟΑΠ Δήμων Ικαρίας, Β1 Στάδιο Αθήνα. Επτά Ημέρες (1998), Ένθετο Ικαρία (21/6). Εφημερίδα Καθημερινή, Αθήνα. Κλαμπατσέα Ε (2009), Τρεις μικρές ιστορίες για την σύγχρονη χωροταξία στην Ελλάδα, Πρακτικά 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΤΕΕ κ.α. Τόμος 1, σελ. 439-446, Βόλος. Κόκκινος Γ. (2005), Παραδοσιακοί οικισμοί: Η παραδοσιακή κατοικία της Ικαρίας Και το ιδιόμορφο κτιστό περιβάλλον του νησιού, Εκδόσεις Εταιρεία Ικαριακών Μελετών, Αθήνα. Κόκκινος Γ. (1998), Παραδοσιακοί οικισμοί, Το ιδιόμορφο κτιστό περιβάλλον της Ικαρίας και η λαϊκή αρχιτεκτονική της, 7 ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 21/6, σελ. 15-17, Αθήνα. Κόκκινος Γ. (2003), «Το κτιστό περιβάλλον της Ικαρίας και η λαϊκή αρχιτεκτονική της», σε Δεπόλλας Γ., «Ικαρία», σελ. 111-113, Εκδόσεις Φωτόραμα, Αθήνα. Κόκκινος Γ. (2005), Η παραδοσιακή κατοικία της Ικαρίας και το ιδιόμορφο κτιστό περιβάλλον του νησιού, Εκδοση Εταιρείας Ικαριακών Μελετών, Αθήνα. Κοντογιαννοπούλου Τ. (2004), «Τα αντιπειρατικά της Ικαρίας: Το καμουφλάζ της επιβίωσης», Γεωτρόπιο, τ. 241, σελ. 18-22, Αθήνα. Κρούκου Ε Λάρδα Σ (2005), Διερεύνηση της δυνατότητας ανάπτυξης εναλλακτικού Τουρισμού στην Ικαρία βάσει των φυσικών πόρων, Διπλωματική εργασία, ΑΤΕΙ Ηρακλείου, Κρήτη. Μελάς Ι. (2001), Ιστορία της νήσου Ικαρίας, Αθήνα Μέλισσας Δ. (2007), Οι χρήσεις γης και το γενικό πολεοδομικό σχέδιο, Εκδόσεις Σάκκουλας, Αθήνα Μέλισσας Δ. (2002), Θεμελιώδη ζητήματα του δικαίου της χωροταξίας, Σάκκουλας, Αθήνα Παμφίλης Χ. (1980), Ιστορία της νήσου Ικαρίας, Αθήνα Τσαγκάς Ν. (2003), Η Νήσος Ικαρία στους Ευρωπαίους Περιηγητές, Εκδόσεις Έλευσις, Αθήνα. (ΦΕΚ588/Δ/82)ΠΔ/6.12.82, «Καθορισμός όρων και περιορισμών δομήσεως οικισμών της Χώρας».

(ΦΕΚ33/Α/83) Ν. 1337/1983 «Επέκταση των πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές ρυθμίσεις» (ΦΕΚ-131/Δ/13-2-1984), Καθορισμός οικισμών για τους οποίους ισχύουν οι όροι δομήσεως του Π.Δ/6.12.1982 (ΦΕΚ588/Δ/82). (ΦΕΚ181/Δ/85) Π.Δ. 24.4/3.5.1985 «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι 2.000 κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους» (ΦΕΚ414/Δ/85) Π.Δ. 30.8.1985 «Πολεοδόμηση και επέκταση οικισμών της χώρας μέχρι 2000 κάτοικους» και τροποποίησή του24.4.1985 Π.Δ. (ΦΕΚ181/Δ/85). (ΦΕΚ133/Δ/87) Π.Δ. 23.12.1987, Τροποποίηση των Π.Δ. από 24.4.1985 «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι 2.000 κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους» (ΦΕΚ181/Δ/85) και από 20.8.1985 «πολεοδόμηση και επέκταση οικισμών της χώρας μέχρι 2000 κάτοικους» και τροποποίησή του από 24.4.1985 Π.Δ/τος (ΦΕΚ 414/Δ/85). (ΦΕΚ293/Δ/89) Π.Δ. 16.05.1989, Τροποποίηση του Π.Δ. της 24.4/3.5.1985 «Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι 2000 κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους» (ΦΕΚ181/Δ/85). (ΦΕΚ124/A/97) Ν. 2508/97 Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών της χώρας και άλλες διατάξεις (ΦΕΚ580/Δ/99) Π.Δ. 27.7.99, Κώδικας βασικής πολεοδομικής νομοθεσίας Χριστοφιλόπουλος Δ. (2007), Δόμηση Εκτός Σχεδίου Πόλεως, Εκδόσεις Σάκκουλας, Αθήνα Διαδίκτυο http://www.asda.gr/hgianniris/ikkathim.htm http://www.eco-ikaria.gr http://www.nikaria.gr http://kpikarias.gr

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γνωμοδότηση Δ/νση Δασών Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου

(ΦΕΚ-131/Δ/13-2-1984), στάσιμοι οικισμοί Ικαρίας απόφαση 245/84 νομάρχη Σάμου

ΠΔ/24-4-85. (ΦΕΚ-181/Δ/3-5-85). "Τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών της χώρας μέχρι 2000 κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησής τους". ΑΡΘΡΟΝ-9. Καταργούμενες - διατηρούμενες διατάξεις. 1. "Με τη δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης της απόφασης" καθορισμού των ορίων των οικισμών, κατάταξης των οικισμών σε κατηγορίες και τον προσδιορισμό της αρτιότητας των γηπέδων, ισχύουν οι όροι και περιορισμοί δόμησης του παρόντος και δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις των εξής διαταγμάτων: α) Του από ΠΔ/2-3-81 (ΦΕΚ-138/Δ/81) όπως ισχύει σήμερα. β) Του από ΒΔ/25-8-69 (ΦΕΚ-164/Δ/69) όπως ισχύει σήμερα. γ) Του από ΠΔ/6-10-78 (ΦΕΚ-538/Δ/78) όπως ισχύει σήμερα. δ) Του από ΠΔ/6-12-82 (ΦΕΚ-588/Δ/82) και οι αποφάσεις Νομαρχών που εκδόθηκαν για την εφαρμογή του. ε) Των ειδικών διαταγμάτων ή αποφάσεων Νομαρχών που καθορίζουν όρους δόμησης σε μη χαρακτηρισμένους παραδοσιακούς οικισμούς χωρίς σχέδιο. 2. Εξακολουθούν να ισχύουν ειδικά διατάγματα ή αποφάσεις Νομαρχών που καθορίζουν όρους δόμησης σε οικισμούς ή τμήματα αυτών με εγκεκριμένο σχέδιο. 3. Ειδικά διατάγματα που χαρακτηρίζουν παραδοσιακούς οικισμούς και καθορίζουν όρους και περιορισμούς δόμησης αυτών κατισχύουν των διατάξεων του παρόντος. Για τους οικισμούς που χαρακτηρίστηκαν παραδοσιακοί με το από ΠΔ/19-10-78 (ΦΕΚ- 594/Δ/78), εφαρμόζονται οι όροι δόμησης που καθορίζονται με το άρθ-5 παρ. 2 αυτού του δ/τος, αντί των αντίστοιχων όρων δόμησης του ως άνω από ΠΔ/19-10-78.