ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Το αρχαίο ελληνικό θέατρο είναι μια υπαίθρια αμφιθεατρική κατασκευή ημικυκλικής κάτοψης η οποία χρησιμευε για πολλά,από θρησκευτικές τελετουργίες ως αγορά. Στην αρχή φτιαχνοταν σε φυσικές κλίσεις του εδάφους μετά με ξύλινες θέσεις και αργοτερα περίπου 335-330 π.χ.ολόκληρο από λίθο.στο κέντρο του βρισκόταν μία κυκλική πλακόστρωτη πλατεία που λεγόταν ορχήστρα.την περιέβαλε ο εύριπος ένας αγωγός απορροής για να τη χωρίζει από το αμφιθέατρο και να μην πλημμυρίσει σε περίπτωση βροχής.
Μπροστά της ήταν η σκηνή ένα ορθογώνιο μακρόστενο κτίριο που χρησίμευε ως αποδυτήρια για τους ηθοποιούς στην αρχή ισόγεια και κατά τον 2ο π.χ. Αιωνα διώροφη.το κοίλον που περιέβαλλε και αυτό την ορχήστρα ήταν μια κεκλιμένη κωνική επιφάνεια όπου βρίσκονταν τα καθίσματα των θεατών,τις κερκίδες.χωριζόταν με οριζόντιους διαδρόμους, τα διαζώματα, σε ζώνες οι οποίες χωριζονται στις κερκίδες με ακτινωτές σκάλες.τέλος σε περίπτωση ανάγκης επέκτασης του θεάτρου χτιζόταν πάνω από την τελευταία σειρά κερκίδων το επιθέατρο.
Στα πρότυπα του ελληνικού θεάτρου Το ρωμαϊκό θέατρο αποτελεί εξέλιξη των αρχαίων ελληνικών θεάτρων. Είναι χαρακτηριστικό ότι το πρώτο λίθινο θέατρο στη Ρώμη από τον Πομπήιο, το 55 π.χ, ήταν αντίγραφο του θεάτρου της Μυτιλήνης. Εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την επικράτεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Τα σωζόμενα ερείπια στα περισσότερα ελληνικά θέατρα προέρχονται κατά μεγαλύτερο μέρος από την τελευταία περίοδο της ζωής τους, τη ρωμαϊκή. Συνήθως στην Ελλάδα το ένα θέατρο διαδέχεται το άλλο στην ίδια θέση, με διερεύνηση του κοίλον, είτε με προσθήκη κερκίδων, είτε με προσθήκη διαζωμάτων και εδωλίων ή με ριζικότερη τροποποίηση, όπως σε θέατρο της Κύπρου. Μικρός αριθμός θεάτρων και σχετικά μεγαλύτερους ωδείων έχει κατασκευαστεί στην Ελλάδα τους ρωμαϊκούς χρόνους, Κρήτη ( Γόρτυς, Ιεράπετρα, Λίττος, αυτοκρατορικών χρόνων ), Πελ/σος ( Επίδαυρος, ωδείο μέσων 2 ου μ.χ, Γύθειο κ.τ.λ. ), Αθήνα ( Ηρώδειο, 160-174 μ.χ., ωδείο Αγρίππα, 150 μ.χ.) κ.α. Το απέρριτο ανοιχτό ελληνικό θέατρο διαδέχεται το βαρύ, κλειστό ρωμαϊκό. Οι διαστάσεις του μεγαλώνουν από την κλασική στην ελληνιστική και τη ρωμαϊκή περίοδο. Τα ρωμαϊκά θέατρα κατασκευάζονται συνήθως σε επίπεδα εδάφη. Τα μέρη της τριήμερους διάρθρωσης ( κοίλον, ορχήστρα, σκηνή ) ανήκουν σε ενιαίο κτίριο. Όταν το θέατρο κατασκευάζεται σε πλαγιές η κατασκευή κτιστού κοίλον συχνά περιορίζεται στο ψηλότερο τμήμα του ( όπως Lyon, Γαλλίας κ.ά. )
Αρχιτεκτονικά στοιχεία του ρωμαϊκού θεάτρου Κοίλον : Το κοίλον ( cavea ), που φιλοξενούσε τους θεατές, στη ρωμαϊκή περίοδο διατηρεί τον βασικό λειτουργικό του χαρακτήρα, παρά τις κατασκευαστικές και αισθητικές διαφοροποιήσεις του. Τα περισσότερα ρωμαϊκά θέατρα είναι κτιστά εξ ολοκλήρου. Υπάρχει πρόσβαση σε διάφορα σημεία του κοίλον. Προτιμώνται ήπιες πλαγιές ή πεδινές περιοχές. Ορισμένες φορές το κάτω θέατρο εδράζεται στο έδαφος και τα επιθέατρα γίνονται κτιστά, περιπτώσεις που συναντάμε και σε επεκτάσεις ελληνικών θεάτρων την περίοδο αυτή. Η κατασκευή του κοίλον γίνεται με λιθοπλίνθους, οπτόπλινθους, λιθοδέματα ή μικτή κατασκευή. Η διάρθρωση του ρωμαϊκού κοίλον διατηρεί αυτήν του ελληνικού. Το κοίλον διαιρείται με οριζόντιους ανοιχτούς διαδρόμους, τα διαζώματα, αντίστοιχα με το ελληνικό, συνήθως σε 3 τμήματα. Στα διαζώματα προς το υπερκείμενο τμήμα υπάρχει ψήλος τοίχος που ορισμένες φορές έχει θαλάμους με οπές εμπρός και πιθανά εσωτερικά ηχεία. Η επικοινωνία καθ ύψος γίνεται με κλίμακες ακτινωτά διατεταγμένες, που διαιρούν το κοίλον σε κερκίδες. Οι πάροδοι του ελληνικού θεάτρου στα ρωμαϊκά, αντίστοιχης πορείας, καλύπτονται με θόλους. Υπεράνω αυτών που οδηγούν στην ορχήστρα υπάρχουν κερκίδες επισήμων. Στους ρωμαϊκούς χρόνους, η αποδυνάμωση του ρόλου του χορού επέβαλε μικρότερης επίκεντρης γωνίας, περίπου 180 ο, και πλησίασμα ηθοποιών-θεατών. Ο ήχος ενισχύεται με αύξηση του ύψους και της κλίσης, υπερύψωση της σκηνής μέχρι τη στέψη του κοίλον. Το κοίλον και εδώλια χαράσσονται συνήθως με ομόκεντρους κύκλους. Το κοίλον και η ορχήστρα καλύπτονται με τέντα που στηρίζεται σε κατάλληλα στηρίγματα στην κορυφή της στοάς. Τα εδώλια κατασκευάζονται και τη ρωμαϊκή περίοδο αντίστοιχα των ελληνικών θεάτρων. Έχουμε και τους χρόνους αυτούς λαξευμένα ή δομημένα από λίθους ή μάρμαρο αλλά και με χρήση οπτόπλινθων. Θέσεις επισήμων υπάρχουν στην πρώτη σειρά, που ονομάζονται προεδρία, καθώς και ειδικά βασιλικά θεωρεία που τα συναντάμε σε τροποποιημένα ελληνιστικά θέατρα της Μ. Ασίας και ρωμαϊκά θέατρα στις πρώτες θέσεις στο κέντρο ή και ψηλότερα. Συχνά ωστόσο τη ρωμαϊκή περίοδο η πρώτη σειρά εδωλίων του κοίλον είναι υπερυψωμένη σε σχέση με την ορχήστρα, παρουσιάζοντας κτιστό μέτωπο. Ορχήστρα : Αντί της κυκλικής ελληνικής, η ρωμαϊκή ορχήστρα είναι ημικυκλική και η σκηνή πλησιάζει. Το ημικύκλιο άλλοτε ξεκινάει μετά την πάροδο και άλλοτε την περιλαμβάνει. Ενίοτε υπολείπεται του ημικυκλίου, τμήμα του οποίου κατέχει η σκηνή, συνήθης περίπτωση σε ωδεία. Σε ορισμένα θέατρα χαμηλές πλατιές βαθμίδες έχουν προστεθεί στην περιοχή της ορχήστρας, περιορίζοντας το χώρο της. Σκηνή : Τα ρωμαϊκά χρόνια, η σκηνή είναι ορθογώνιο κτίριο, ίδιου ύψους με το κοίλον, που ενώνεται με αυτό. Φέρει έντονο αρχιτεκτονικό, ή πλαστικό διάκοσμο, με πόρτες, κόγχες, κίονες, θριγκούς και αγάλματα. Στο μπροστά μέρος προς την ορχήστρα διαμορφώνεται χαμηλό προσκήνιο, επάνω στο οποίο δρούσαν οι ηθοποιοί. Πίσω από τη σκηνή υπήρχαν χώροι για τους ηθοποιούς και πίσω τους συχνά στοά για θεατές σε διαλείμματα ή βροχή. Η επιρροή της ελληνικής σκηνής είναι σαφής. Όμως στοιχεία όπως η κιονοστοιχία του προσκηνίου και τα θυρώματα της σκηνής. Η ρωμαϊκή όψη της σκηνής φέρει πλούσιο αρχιτεκτονικό και γλυπτικό διάκοσμο. Οι εσοχές στο μέτωπο του προσκηνίου διακοσμούνται με αγάλματα. Διαμορφώσεις που δεν επιτρέπουν σημαντική προσαρμογή σε σκηνογραφία. Υπάρχουν τρεις τύποι σκηνών, η πρώτη από αυτές ονομάζεται τραγική, η δεύτερη κωμική και η τρίτη σατυρική. Η διακόσμηση είναι πολύ διαφορετική. Οι τραγικές σκηνές είναι κατασκευασμένες από κίονες, αετώματα, αγάλματα και άλλα πράγματα, που ανήκουν στο βασιλικό παλάτι. Οι κωμικές σκηνές έχουν μια άποψη ιδιωτικών σπιτιών, όπως τα κανονικά σπίτια. Οι σατυρικές σκηνές, όμως, είναι διακοσμημένες με δέντρα, σπηλιές και άλλα αγροτικά θέματα, με χαρακτήρα ενός τοπίου.
Μορφή και ακουστική ρωμαϊκού θεάτρου Στο ρωμαϊκό θέατρο το στοιχείο που εξελίσσεται κυρίως είναι η σκηνή. Αποκτά μέγεθος καθώς και πλατφόρμα για τον ηθοποιό, το λογείο. Περιορίζεται ως προς το κοίλον στις 180 ο, με αποτέλεσμα να πλησιάσει η σκηνή τους ακροατές. Αυτό έχει συνέπεια να μετατραπεί η ορχήστρα σε ημικύκλιο. Οι μεταβολές αυτές, είχαν σαν αποτέλεσμα να χάσει το ρωμαϊκό θέατρο κάτι από τις γραμμές και την φινέτσα του ελληνικού. Αντ αυτού κέρδισε σε τεχνική και κυρίως σε ακουστική. Η υπερύψωση των ηθοποιών βελτίωσε τόσο τον άμεσο ήχο, όσο και την ανάκλαση από την ορχήστρα. Το κοίλον αποκτά μεγαλύτερη κλίση με σαφή οπτικά και ακουστικά πλεονεκτήματα. Οι εξελίξεις αυτές είναι πολύ σημαντικές για την ακουστική του ρωμαϊκού θεάτρου. Χωρίς να χάσει κανένα από τα πλεονεκτήματα του ελληνικού, απέκτησε συστηματικά πρόσθετα θετικά στοιχεία που βελτιώνουν ένα-ένα και όλα μαζί την ακουστική του ποιότητα. Το ρωμαϊκό θέατρο αποτελεί καλύτερο υπόδειγμα για τον σχεδιαστή του σύγχρονου θεάτρου. Κι όμως κάτι χάνεται..η χάρη της κυκλικής ορχήστρας. Η συγκέντρωση που δημιουργεί το πάνω από 180 ο κοίλον. Η αίσθηση της ακουστικής τελειότητας παρά την προφανή έλλειψη κάθε υποστήριξης. Κάτι χάνεται και παρά το γεγονός ότι το ρωμαϊκό θέατρο είναι σαφώς τεχνικά αρτιότερο, δεν κερδίζει τη μάχη των εντυπώσεων απέναντι στο πρότυπό του.
ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Στο Μεσαίωνα την περίοδο των σκοτεινών εποχών το θέατρο είχε σχεδόν εκλείψει επειδή θεωρούνταν κατά την εκκλησία αντιθετο στς γραφές. Το θέατρο υπήρχε τότε μόνο σε μεμονωμένες μορφές όπως οι περιοδεύοντες οικογενοιακοί θίασοι που έδιναν παραστάσεις σε γιορτές και πανηγύρια, οι φάρσες, μικρά σκετς προερχόμενα από έθιμα του καρναβαλιού που αντιδρούσαν στην καταπιεστική εξουσία της εκκλησίας. Επίσης υπήρχε το αυλικό θέατρο, μικρά αυτοσχέδια σκετς που παίζονταν στους ιδιωτικούς πύργους των αρχόντων. Τέλος λόγω της δυσκολίας των πιστών να κατανοήσουν τη Θεία Λειτουργία η οποία ήταν στα λατινικά, άρχισαν να παίζονται τα μεσαιωνικά μυστήρια, αναπαραστάσεις από τη ζωή του Χριστου και των Αγίων. Το θέατρο όμως ουσιαστικά ακμάζει ξανά κατα την Αναγέννηση.
ΠΡΟΟΠΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Κατά την Ιταλική Αναγέννηση το θέατρο αρχίζει να ξανακμάζει. Στην αρχή το θέατρο παιζόταν μόνο στις αυλές και στους κήπους. Κατα τον 16ο αιώνα ο τόπος που παίζονται οι παραστάσεις είναι οι αίθουσες συμποσίων και δεξιώσεων και άλλα παρόμοια μέρη. Αργότερα άρχισαν να χτίζονται θέατρα (κτίρια) με σταθερή δομή που το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι το Ολίμπικο το οποίο κατασκευάστηκε το 1580 με 1585 για την Ακαδημία Ολίμπικο της Βιτσέντζα. Αρχιτέκτονας του Ολίμπικο ήταν ο Αντρέας Παλλάντιο (1518-1580) στον οποίο ζητήθηκε να κάνει μια ακριβή ανάπλαση ενός αρχαιολογικού θεάτρου στο εσωτερικό ενός προϋπάρχοντος κτιρίου.
ΘΕΑΤΡΟ ΟΛΥΜΠΙΚΟ Στο Ολύμπικο τα καθίσματα είναι τοποθετημένα σε σχήμα ημιέλλειψης που στρέφεται γύρω από μια μικρή ορχήστρα. Ο τοίχος του βάθους και οι δύο 2 πλευρικές άκρες της ορθογώνιας σκηνής περικλειίονται και οριοθετούνται από μια αρχιτεκτονική πρόσοψη, κοσμημένη με κίονες, κόχες, αγάλματα και ανάγλυφα. Στη πρόσοψη υπάρχει μία κεντρική αψίδα με δύο μικρότερες πόρτες ενώ ακόμη 2 πόρτες με θεωρεία από επάνω είναι τοποθετημένες στους κεντρικούς τοίχους. Επίσης η σκηνή φαντάζει σαν μία πλασματική πλατεία μίας πόλης όπου πολλοί δρόμοι συναντιούνται.
ΘΕΑΤΡΟ ΣΑΜΠΙΟΝΕΤΑΣ Ένα άλλο θέατρο, αυτό της Σαμπιονέτα είναι και αυτό χαρακτηριστικό παράδειγμα της Αναγέννησης. Αποτελεί μία αρχιτεκτονική ενότητα ενώ το εσωτερικό ακολουθεί τη διάταξη του Σέρλιο. Τα καθίσματα σχημάτιζαν ημικύκλιο και κοίταζαν τη σκήνη η οποία δεν είχε αψίδα προσκηνίου. Το θέατρο της Σαμπιονέτα είναι από τα λίγα αναγεννησιακά που έχουν επιβιώσει ως σήμερα
ΘΕΑΤΡΟ ΦΑΡΝΕΖΕ Το θέατρο Φαρνέζε είναι το πρώτο που έχει επιβιώσει και έχει σταθερή αψίδα προσκηνίου. Τα καθίσματα σχημάτιζαν πέταλο ενώ ήταν σε ανισόπεδη διάταξη και περίκλειαν ένα μεγάλο χώρο ο οποίος μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για χορό,να πλημμυρίσει για ναυμαχίες κ.α.. Το θέατρο Φαρνέζε έχει και ένα νέο χαρακτηριστικό, το τόξο προσκηνίου του οποίου η καταγωγή είναι ασαφής. Αλλοι πιστεύουν πώς ο χώρος διαπλατύνθηκε για να επιτρέπει την αναπαράσταση ορισμένων επεισοδίων και τα δομικά στοιχεία ενωθηκαν σε ένα τοξο. Αλλοι πιστεύουν ότι προήλθε από τις αψίδες θριάμβου που υπήρχαν στις γιορτές, στους δρόμους για να περνάει κάποιος σπουδαίος καλεσμένος Κατά τον 17ο αιώνα ο χωρός στα θέατρα αρχίζει να διαμορφώνεται ώστε να ενθαρρύνει τη συρροή του κοινού που συμπεριλάμβανε άτομα από όλες τις κοινωνικές τάξεις ενώ ταυτόχρονα εξασφάλιζε έναν ιδιωτικό χώρο σε κάποια άτομα που το επιθυμούσαν μακριά από τα μάτια των άλλων. Τα θεωρεία κάνουν την εμφάνισή τους παίρνοντας τη θέση των κερκίδων οι οποίες χώριζαν τις κοινωνικές τάξεις μεταξύ τους.
Τα ελισαβετιανό θέατρο διαμορφώθηκε στην Αγγλία από 1559 1642. Το πιο διάσημο από αυτά υπήρξε το Globe όπου εμφανίστηκαν τα περισσότερα έργα του Σαιξπηρ. Το ελισαβετιανό οικοδόμημα έχει τα εξής χαρακτηριστικά : ανυψωμένη σκηνή πολλές φορές με ένα κυγκλίδωμα γύρω, ελεύθερος χώρος για όρθιους θεατές και δύο ή τρεις γαλαρίες με πάγκους ή σκαμνιά γύρω τους. Πίσω από αυτή την σκηνή υπήρχε ένας τοίχος στον οποίο στηριζόταν μία γαλαρία για τους μουσικούς και τους ηθοποιούς η οποία κατέληγε σε έναν πύργο που έκρυβε τον τεχνικό εξοπλισμό. Από αυτόν τον πύργο μία τρομπέτα έδινε το σήμα για την έναρξη του έργου. Πάνω από την σκηνή υπήρχε ένα στέγαστρο γνωστό με το όνομα ουρανός.
Ο ουρανός στηριζόταν σε κολόνες και η οροφή του ήταν ζωγραφισμένη μπλε με χρυσά άστρα. Το ελισαβετιανό θέατρο δεν χρησιμοποιούσε ούτε αυλαία ούτε σκηνικά. Οι ηθοποιοί έλεγαν π.χ εδώ είναι το δάσος ή εκεί το βουνό. Όταν όμως παρουσιαζόταν κάποιο έργο στη βασίλισσα, τότε τα σκηνικά γίνονταν με υπερβολική διακοσμητική φροντίδα.
ΘΕΑΤΡΟ ΝΟ Εμφανίστηκε γυρω στο 14 ο αιώνα. Tο θέατρο No είναι το κλασικό ιαπωνικό θέατρο, το οποίο συνδυάζει στοιχεία χορού, δράματος, μουσικής και ποίησης με μία υψηλή αισθητική. Το κλασικό θέατρο της Ιαπωνίας περιλαμβάνει δύο βασικές μορφές: το δραματικό Νο και το σατυρικό Κυoγκέν. Η σκηνή αποτελείται από ένα μακρόστενο διάδρομο που ενώνεται διαγώνια με μια μικρή σχετικά σε σχέση με τις σκηνές του δυτικού κόσμου, τετραγωνική σκηνή. Παλαιότερα το κοινό βρισκόταν σε υπαίθριο χώρο.
ΘΕΑΤΡΟ KABUKI Γεννήθηκε το 17 ο αιώνα σαν αντίδραση στο αυστηρό θέατρο ΝΟ. Είναι το πιο δημοφιλές και μέχρι το 1680 οι ηθοποιοί χρησιμοποιούσαν αληθινά σπαθιά στη σκηνή. Στην αρχή παιζόταν σε σκηνές θεάτρου ΝΟ. Μετά πήραν τη δική τους μορφή οι ξύλινες στεγαζόμενες κατασκευές, με πλατεία και θεωρία για το κοινό ( που είχε την δυνατότητα να τρώει και να πίνει στη διάρκεια της παράστασης) και μια σκηνή από ένα διάδρομο που περνάει μέσα από το κοινό και καταλήγει σε μια τετράγωνη σκηνή (επιρροή από το ΝΟ). Στη σκηνή του Kampuki παρατηρούνται πολλοί σκηνικοί μηχανισμοί ( περιστρεφόμενες σκηνές, εξέδρες που ανέβαιναν, ηθοποιοί κα)
Ερμούπολη - Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων» Το έμβλημα της πολιτιστικής ανάπτυξης της Ερμούπολης χτίστηκε στα 1862-64 με σχέδια του αρχιτέκτονα της Λέσχης, Ρ. Sampo Οι όροφοι χωρίζονται με ταινία από πωρόλιθο και έχουν στέψη με φαρδύ γείσο σε γεισίποδες. Στο κεντρικό τμήμα της κύριας όψης, ολόκληρο από μάρμαρο, τονίζεται έντονα ο κατακόρυφος άξονας με τέσσερις παραστάδες σε όλο το ύψος, που φέρουν επιστήλιο. Ενιαίο γείσο σε όλο το κτίριο, τοξωτά ανοίγματα στο ισόγειο και ορθογωνικά στον όροφο.
Ο διάκοσμος των θεωρείων ήταν απλός, με ανοιχτό χρώμα και πλαίσια με ανάγλυφη ροζέτα στο κέντρο και επίχρυσα φυτικά κοσμήματα στις γωνίες. Τα καθίσματα, οι κουπαστές και οι κουρτίνες των θεωρείων ήταν βελούδινες. Γύρω από το πολύφωτο της οροφής υπήρχε οροφογραφία με παραστάσεις ποιητών και μουσικοσυνθετών.
Η ευρωπαϊκών προδιαγραφών διάταξη του εσωτερικού χώρου του, με την πλατεία, χώρο για την ορχήστρα μπροστά στη σκηνή, τρεις σειρές ξύλινων θεωρείων και υπερώο. H σκηνή (πλάτους μπούκα 9μ., βάθους 10μ.) ήταν αρκετά περιορισμένη για τις απαιτήσεις του ευρωπαϊκού λυρικού θεάτρου. Η ευρέως διαδεδομένη τοπική αντίληψη, ότι ο «Απόλλων» αποτελεί μικρογραφία της Σκάλας του Μιλάνου, είναι κάπως μονομερής, ο «Απόλλων» σχετίζεται με τέσσερα τουλάχιστον ιταλικά πρότυπα
Δημοτικό Θέατρο Απόλλων Πάτρας Ο Τσίλλερ, κινούμενος στα αισθητικά ρεύματα του νεοκλασικισμού και του εκλεκτικισμού, επιλέγει εδώ να σχεδιάσει ένα κτίριο αναγεννησιακής τεχνοτροπίας. Την εμπνευσμένη, από την πρώιμη ιταλική Αναγέννηση πρόσοψη, υποδιαιρεί σε τρείς ζώνες με δύο γείσα, χρησιμοποιώντας επάλληλες τοξοστοιχίες, οι οποίες προσδίδουν στο κτίριο τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αρχιτεκτονικής του γραφής και του προσωπικού του ύφους.
Το εσωτερικό του, διαμορφώθηκε σύμφωνα με την αρχιτεκτονική διαβάθμιση των θέσεων της ιταλικής σκηνής, με πλατεία 156 θέσεων, με 53 θεωρεία σε τρεις σειρές και υπερώο, ορίζοντας και την κοινωνική ιεράρχηση των θεατών. Η βελούδινη αυλαία, ο πολυέλαιος και ο περίτεχνος ζωγραφικός διάκοσμος, όπου κυριαρχούσαν η ώχρα, το καφέ και το γαλάζιο, ολοκληρώνουν την αισθητική πρόταση του Τσίλλερ για τον «Απόλλωνα».
ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Το Εθνικό Θέατρο αποτελεί το τελευταίο θέατρο του Ziller. Έργο μνημειώδες με έντονα τα κλασσικά και τα αναγεννησιακά στοιχεία. Η χαρακτηριστική έμφαση του προεξέχοντος κεντρικού τμήματος, είναι μια λύση που πιθανότατα έρχεται απευθείας από την αρχαιότητα. Το κτίριο συνολικά προβάλλει όλη τη μιμητική και συνθετική δεξιοτεχνία του Ziller, αντλώντας το λεξιλόγιό του από την ελληνορωμαϊκή παράδοση, την αναγέννηση και το μπαρόκ. Διαθέτει όλα τα μορφολογικά στοιχεία ενός ιστορικού εκλεκτικισμού.
Από το σχέδιο του Ziller «ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ ΟΡΟΦΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ» παρατηρούμε τα άμεσα πρότυπα που χρησιμοποίησε ο αρχιτέκτονας κατά την εκτέλεσή του Η μίμηση λύσεων της σχολής Semper είναι εμφανής. Τα έντονα μπαροκίζοντα στοιχεία από τα γύψινα ανάγλυφα, τις μορφές των ερωτιδέων, των γυναικών, των φυτικών μοτίβων, των ψευδοκαρυάτιδων κ.α. αντιπαραθέτονται στην απέριττη λιτότητα της ορθομαρμάρωσης και των γεωμετρικών σχημάτων. Διατηρείται η πολυχρωμία του διακόσμου με κυρίαρχα τα χρώματα της ώχρας, του καφέ,, του ροζ, του χρυσαφί.
Ανήκει στα αξιολογότερα μνημεία της δημόσιας αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα του 19 ου αιώνα.
Πρωτοποριακό έργο, ανεγέρθη με πρωτοβουλία του δημάρχου Πειραιά Μουτσόπουλου και εγκαινιάστηκε στις 9-4-1895 από το δήμαρχο Σκυλίτση- Ομηρίδη. Πρότυπό του το Θέατρο του Ωδείου, το κτήριο δηλαδή της Όπερας στο Παρίσι. Σχεδιάστηκε ως ενιαίο αρχιτεκτονικό σύνολο με αναφορές στον νεοκλασικισμό της γαλλικής και γερμανικής παράδοσης
Όψη προπύλου από τα σχέδια Λαζαρίμου- Κατά μήκος τομή της μελέτης εφαρμογής
Π Ε ΡΙ Η Γ Η Σ Η ΣΤΟ Δ Η Μ ΟΤ ΙΚΟ Θ Ε Α Τ Ρ Ο Π Ε Ι Ρ Α Ι Α
Α Ι Θ Ο Υ Σ Α : Η πεταλόσχημη γαλλικού τύπου αίθουσα συνολικής χωριτικότητας 1300-1500 θέσεων αποτελείται από την πλατεία, δύο σειρές θεωρείων, εξώστη και υπερώο.διαθέτει δύο κλιμακοστάσια προσβάσιμα στο συνολικό ύψος της σκηνής.η εσωτερική διάταξη αποτελεί απλοποιημένη μορφή του παρισινού θεάτρου του Ωδείου. Οι τοίχοι έχουν χρώμα ανοιχτής ώχρας με διάκοσμο από φυτικά στοιχεία και αλληγορικές μορφές από επίχρυσο χαρτόλιθο.οι επιχρυσωμένες παραστάδες υποδιαιρούν τους τοίχους δίνοντας μνημειακότητα στην αίθουσα
Το φουαγιέ ορόφου πριν τις εργασίες αποκατάστασης- Το φουαγιέ ορόφου ως χώρος εκδηλώσεων( Ιστορικό Αρχείο Δήμου Πειραιά)
ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ : Η διακόσμηση κινείται στο πλαίσιο ενός εκλεπτυσμένου κλασικιστικού ύφους με αναγεννησιακές επιδράσεις. Τα κοσμήματα των στηθαίων και των φατνωμάτων φανερώνουν τη συγκεκριμένη τάση.
Η ΠΑΛΑΙΑ ΣΚΗΝΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ : διέθετε υποσκήνιο τριών σταθμών με αναβατόρια, τροχαλίες, μηχανισμούς κύλισης, υποβολείο, ράγες κύλισης σκηνικών, πασαρέλες με μηχανισμούς ανύψωσης σκηνικών και υπερσκήνιο για την υποστήριξη των μηχανισμών. Η σκηνή είναι μοναδική και διασώζει μια τεχνολογία σκηνής μπαρόκ του 19ου αιώνα, από τα ελάχιστα σωζόμενα παραδείγματα σε πανευρωπαικό επίπεδο.
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΣΚΗΝΗΣ Ταμπούρο για την κατακόρυφη μετακίνηση των σκηνικών Ταμπούρο μεγάλο
Τροχαλίες Αναβατόριο- μηχανισμός ανύψωσης σκηνικών και ηθοποιών από το υποσκήνιο
ΟΙ ΠΑΣΑΡΕΛΕΣ : Χώροι που εξυπηρετούσαν την κίνηση και την αποθήκευση των σκηνικών. Βρίσκονται εκατέρωθεν της σκηνής. Κάτοψη τρίτης πασαρέλας -Φωτορεαλιστική τεκμηρίωση της πασαρέλας της νότιας πλευράς.
Η ΣΚΗΝΗ : Πλάτους 12 μέτρων έχει βάθος 18 μ. Πρωτάκουστο για ελληνικό θέατρο.το δάπεδο είναι κινητό και διευκολύνει τα πολυπλοκότερα των θεαματικών έργων. Εκτελούνται με καταπληκτική ευχέρεια εναέριες ή υποχθόνιες εμφανίσεις ηθοποιών. Η ορχήστρα στο βάθος δεν ενοχλεί τους θεατές και το έδαφος της πλατείας είναι ανωφερές ώστε όλοι να βλέπουν.
ΥΠΕΡΣΚΗΝΙΟ :ΤΟ ΑΝΩΘΕΝ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΣΚΗΝΗΣ :είναι ένα πολυεργαλείο. Περιλαμβάνει τη σχάρα οροφής για την υποστήριξη των μηχανισμών κύλισης, τα «σταγκόνια» για τη μεταφορά των τελάρων, την «μπαλάντσα», μια κινητή ράμπα για τον προσανατολισμό του φωτός. Γενική άποψη του υπερσκηνίου - Απεικόνιση μηχανισμών υπερσκηνίου.
ΤΟ ΥΠΟΣΚΗΝΙΟ : Ο υπόγειος χώρος κάτω από το δάπεδο της σκηνής που περιλαμβάνει πολύπλοκους μηχανισμούς.διακρίνεται σε 3 επίπεδα με ύψος από τη θεμελίωση του υπογείου μέχρι το δάπεδο της σκηνής 9, 063μ., πλάτος 20,28μ., και μήκος 15,4μ.Τα υποστηλώματα δημιουργούν εγκοπές για την ολίσθηση οριζόντιων σκηνικών, ενώ οι διάδρομοι ήταν εξοπλισμένοι με αναβατόρια για την ανύψωση των κατακόρυφων σκηνικών. Φωτορεαλιστική και φωτογραφική τεκμηρίωση του υποσκηνίου.
promenade theatre Το Promenade Theatre αποτελει μια δευτερη ονομασια του ευρεως διαδεδομενου Site-Specific Theatre. Οπως αποκαλυπτει και η ονομασια του, το Site-Specific Theatre χαρακτηριζει καθε θεατρικη παραγωγη σχεδιασμενη να ανεβει σε καποια ειδικα διαμορφωμενη τοποθεσια αντι για μια συμβατικη θεατρικη σκηνη. Συνηθως λαμβανει χωρα σε κτιρια, αρχικα δομημενα για μη θεατρικους σκοπουσ, που εχουν προσφατως ανακαινιστει ωστε να εξυπηρετουν τις αναγκες των παραστασεων. Το ονομα «Promenade» προηλθε απο το γεγονος οτι καθε πραξη πραγματοποιειται σε διαφορετικο δωματιο, με αποτελεσμασμα οι θεατες να κανουν απο κοινου με τους ηθοποιους εναν περιπατο απο δωματιο σε δωματιο. Η επιλογη του χωρου οπου θα υλοποιηθει η παρασταση ειναι τετοια ωστε να ταιριαζει στο θεμα της (π.χ. Το εργο του Σαιξπηρ «Αμλετ» σε ενα δανεζικο καστρο). Μαλιστα, σε παραστασεις αυτου του ειδους δεν υπαρχει συγκεκριμενη σκηκη για να πραγματοποιουνται τα δρωμενα. Κοινο και θεατες βρισκονται στον ιδιο χωρο, ενω η παρασταση αρχιζει μολις καποιος απο τους θεατες επιστησει την προσοχη του κοινου- συνηθως γινεται με την χρηση καποιου προβολεα.
Thrust stage Η διαμορφωση του Thrust Stage ειναι η παλαιοτερη γνωστη σκηνη σταθερου τυπου. Τα αρχαια ελληνικα αμφιθεατρα ειναι δομημενα με βαση το Thrust Stage, η μπορει και το αντιθετο! Μαλιστα, το βασικο σχημα μιας μοντερνας σκηνης Thrust δεν διαφερει σε μεγαλο βαθμο απο αυτο των αρχαιων ελληνικων αμφιθεατρων. Το χαρακτηριστικοτερο γνωρισμα των σκηνων αυτου του τυπου ειναι το γεγονος οτι η σκηνη η μερος αυτης εισχωρει προς τον χωρο που ειναι τοποθετημενα τα καθισματα των θεατων. Το Thrust Stage δινει μια πανοραμικη και κοντινοτερη αποψη των οσων συμβαινουν πανω στη σκηνη ενω εχει και το πλεονεκτημα της μεγαλυτερης οικοιοτητας ηθοποιου-θεατη σε σχεση με αλλα συγχρονα θεατρα. Μειονεκτημα του αποτελει το γεγονος οτι τα μεγαλης κλιμακας σκηνικα μπορουν να τοποθετουνται μονο στο πισω μερος της σκηηνς για να μην παρεμποδιζουν την παρακολουθησης της παραστασης.
TOTAL THEATRE Το 1827, ο σκηνοθετης E. Piscator ζητησε απο τον W. Gropius να λαβει μερος στην κατασκευη ενος νεου τυπου θεατρου. Ο Piscator ερευνουσε τις πιθανοτητες κατασκευης ενος πολυλειτουργικου θεατρου, οπου καθε συγχρονη επιλογη σκηνοθετησης ενος εργου θα ηταν διαθεσιμη για την υλοποιηση του οραματος του για ενα θεατρο που θα προκαλουσε πολιτικη αναταραχη. Υστερα απο συζητησεις του Piscator με τον Gropius και τους συνεργατες τουσ, ομαδικα ανεπτυξαν μια φαντασμαγορικη ιδεα. Το σχεδιο περιελαμβανε μεγαλες καινοτομιες στο χωρο του θεατρου συμπεριλαμβανομενου περιστροφικης σκηνης με κυλιομενο συστημα αλλαγης σκηνικου, περιστρεφομενα καθισματα για τους θεατες με μια δευτερη σκηνη να τα περιβαλλει, καθως και δυνατοτητα προβολων σε τοιχο και οροφη. Παρ ολα αυτα δεν χτιστηκε ποτε. Ο Gropius παρεθεσε οικονομικα προβληματα, στο παρασκηνιο ομως αναφερεται η κλιμακωση των διαφορων μεταξυ των δυο, αφου ο καθενας ισχυριζοταν πως η ιδεα ηταν δικια του.
ΘΕΑΤΡΟ Μάθημα: Ερευνητική εργασία Θέμα: Θεατρικοί χώροι Τμήμα : Α1
Εισαγωγή Έχουμε δυο ειδών θέατρα. Τα κλειστά που λειτουργούν φθινόπωρο, χειμώνα και άνοιξη και τα ανοιχτά που λειτουργούν το καλοκαίρι Ένας θεατρικός χώρος αποτελούσε πάντα ένα ιδιαίτερο και πολύπλοκο κτίσμα. Το θέατρο στη διάρκεια της ζωής του δέχεται εκατομμύρια ανθρώπους που θέλει να τους κάνει να νιώσουν οικεία και άνετα και να τους οδηγήσει σε ιδιαίτερη συναισθηματική και νοητική κατάσταση.. Ο σχεδιασμός του λοιπόν σε κάθε κοινωνία είναι μια ευαίσθητη και ιδιαίτερη διαδικασία
Τα θέατρα ως προς τις παραγωγές που στεγάζουν χωρίζονται σε θέατρα παραγωγής και θέατρα υποδοχής. Τα παραγωγής παρουσιάζουν θεάματα των ίδιων ιδιοκτητών του χώρου. Αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστεί : καλλιτεχνική ομάδα χώρος για πρόβες χώρος για κατασκευή και αποθήκευση σκηνικών και κουστουμιών. Τα θέατρα υποδοχής υποδέχονται θεάματα που έχουν παραχθεί αλλού, όπως από περιοδεύοντες θιάσους ή θιάσους του εξωτερικού. Σ αυτό τον τύπο του θεάτρου θα πρέπει να γίνονται γρήγορες μεταμορφώσεις στο χώρο.
Συνήθως προτιμάμε το θέατρο να βρίσκεται εντός του κέντρου της πόλης για λόγους κοινωνικούς και εμπορικούς. Η δημιουργία ενός θεάτρου αναβαθμίζει την περιοχή που βρίσκεται Το θέατρο οικοδομείται σε χώρους με εύκολη πρόσβαση. Πρέπει να υπάρχει χώρος στάθμευσης των αυτοκινήτων του κοινού και ειδικός χώρος στάθμευσης για άτομα με ειδικές ανάγκες. Θα πρέπει να κατασκευάζονται σε επιφανή θέση και να αναγνωρίζονται εύκολα. Να υπάρχει σήμανση πάνω στο ίδιο το κτίριο αλλά και στους γύρω δρόμους. Αναγκαίο είναι το ήσυχο περιβάλλον για το κοινό στη διάρκεια της παράστασης. Γι αυτό το κτήριο πρέπει να βρίσκεται μακριά από αερολιμενες, σιδηροδρομικές γραμμές η κεντρικούς δρόμους.
Ένα θεατρικό κτίριο χωρίζεται σε τρεις χώρους με διαφορετική χρησιμότητα και λειτουργία 1 Χώρος υποδοχής 2 Χώρος αμφιθεάτρου (πλατείας) 3Χώρος σκηνής και παρασκηνίων
Ερευνητικό ερώτημα Ποιες οι σχεδιαστικές αρχές και προδιαγραφές για τη σκηνή και τα παρασκήνια στο κλειστό και το ανοικτό θέατρο ;(ανάλυση σκηνής και παρασκηνίων,βοηθητικές σκηνές, χώρος υποδοχής,χώροι πρόβας, εργαστήρια για την κατασκευή των σκηνικών, χώροι προσωπικού_ χώρος μακιγιαρίσματος και γκαρνταρόμπα-, αποθήκη σκηνικών )
Στο χώρο υποδοχής,φουαγιέ (παλιότερα καπνιστήριο ), περιλαμβάνονται το καθιστικό, το καφέ μπαρ, τα εκδοτήρια εισιτηρίων,εκθετήριο Γύρω από το φουαγιέ τοποθετούνται και οι τουαλέτες συνήθως σε αναλογία 1WC ανά 100 άτομα και τουαλέτες ΑΜΕΑ (ατόμων με ειδικές ανάγκες) Για παράδειγμα ένα ιδανικό σύγχρονο θέατρο 500 ατόμων έχει: Κύρια είσοδο 1,20 μ. τουλάχιστον πλάτος Φουαγιέ 150 τετρ. μέτρα Γραφεία πληροφοριών 18 τετρ. μέτρα Εκθετήριο 60 τα μ WC που χωρίζεται σε ανδρικό και γυναικείο και ΑΜΕΑ
Η σκηνή μπορεί να είναι μια ορισμένη περιοχή του χώρου
μια πλατφόρμα απλού γεωμετρικού σχήματος και μικρού ύψους
ένας χώρος χωρισμένος από το κοινό με ανοιχτή τη μία όψη του προς το κοινό
Η σκηνή αποτελεί το χώρο της θεατρικής δράσης. Η επιφάνεια της σκηνής αποτελείται από το χώρο στο οποίο δίνεται η παράσταση και τα παρασκήνια ( δηλαδή ένα περιμετρικό χώρο κίνησης και βοηθητικούς χώρους). Η βασική διάταξη μιας παραδοσιακής σκηνής φαίνεται στα παρακάτω σχήματα
Η κλασσική σκηνή του 18ου αιώνα είχε μόνο την κυρίως σκηνή. Οι αλλαγές του σκηνικού γινόταν με οικονομία χώρου και με μεγάλη ταχύτητα με συρόμενα πετάσματα
Η σύγχρονη σκηνή έχει πολλά τρισδιάστατα στοιχεία διακόσμησης επομένως χρειάζονται βοηθητικοί χώροι για την φύλαξή τους. Τα σκηνικά αποθηκεύονται στους βοηθητικούς χώρους και από εκεί πάνω σε κυλιόμενες βάσεις οδηγούνται στο χώρο της σκηνής.
Στην όπερα απαιτούνται δυο βοηθητικές σκηνές πλευρικές και ένας χώρος πίσω από τη σκηνή.
Στα μικρά θέατρα υπάρχει μια πλευρική σκηνή και ο χώρος πίσω από τη σκηνή
Τα παρασκήνια σε ένα θέατρο πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες των ηθοποιών και τις ανάγκες του συνεργείου που βοηθά στα σκηνικά την αποθήκευσή τους και το χειρισμό του τεχνολογικού εξοπλισμού (μηχάνημα καπνού,χειρισμό σχοινιών ) Κάθε καμαρίνι αντιστοιχεί σε 4 άτομα (10 τ.μ ) το καθένα.το ύψος του είναι τουλάχιστον 2,5μ,έχουν φωτισμό και εξαερισμό. Πρέπει να έχουν: -ένα ερμάριο (ντουλάπι) ανά άτομο. -επιφάνεια μακιγιαρίσματος -νιπτήρα -κρεμάστρες για ρούχα -καθρέφτες Στα παρασκήνια υπάρχουν επίσης εργαστήρια, το βεστιάριο χώροι υγιεινής,γραφεία για τους επικεφαλείς του τεχνικού προσωπικού χώροι για πρόβες και χώροι για τα τεχνικές εγκαταστάσεις.
Τα εργαστήρια μπορεί να είναι: χώροι ζωγραφικής σκηνικών ξυλουργείο για την κατασκευή σκηνικών και ραφείο. Ο χώρος ζωγραφικής πρέπει να χει τέτοια επιφάνεια που να μπορεί να γίνεται επεξεργασία στο πάτωμα δύο μεγάλων σκηνικών. Δίπλα στην αίθουσα ζωγραφικής πρέπει να υπάρχει ραφείο για τη ραφή των λωρίδων. Το μέγεθός της πρέπει να είναι το ¼ της αίθουσας ζωγραφικής. Τα πολύ μεγάλα θέατρα έχουν και ξυλουργείο για να καλύπτουν τις ανάγκες των ξύλινων κατασκευών. Οι πλευρικές σκηνές χρησιμοποιούνται και για χώροι πρόβας.
Η σκηνή στο Αρχαίο ελληνικό θέατρο ήταν ένα ορθογώνιο, μακρόστενο κτήριο, που προστέθηκε κατά τον 5ο αι. π.χ. στην περιφέρεια της ορχήστρας απέναντι από το κοίλον. Στην αρχή ήταν ισόγειο και χρησιμοποιούταν μόνο ως αποδυτήρια, όπως τα σημερινά παρασκήνια. Αργότερα έγινε διώροφο Το προσκήνιο: μια στοά με κίονες μπροστά από τη σκηνή. Ανάμεσα στα διαστήματα των κιόνων βρίσκονταν θυρώματα και ζωγραφικοί πίνακες (τα σκηνικά). Τα θυρώματα του προσκηνίου απέδιδαν τρεις πύλες, από τις οποίες έβγαιναν οι υποκριτές. Το προσκήνιο ήταν αρχικά πτυσσόμενο, πιθανώς ξύλινο. Τα παρασκήνια: τα δύο άκρα της σκηνής που προεξέχουν έδιναν σχήμα Π στην κάτοψη.
Λεξιλόγιο θεάτρου ΣΤΑΓΚΟΝΙΑ Οριζόντια ξύλινα δοκάρια ή σιδερένιοι σωλήνες που βρίσκονται στην οροφή κατά μήκος της σκηνής και ανεβοκατεβαίνουν με τροχαλίες. Εκεί δένονται και ανεβοκατεβαίνουν τα σκηνικά και οι προβολείς ΚΟΥΙΝΤΕΣ Τελάρα που τοποθετούνται όρθια στα πλάγια της σκηνής ή κουρτίνες που κρέμονται από τα σταγκόνια και εμποδίζουν τη θέα προς τα Παρασκήνια ΜΠΟΥΚΑ Το ορθογώνιο άνοιγμα της σκηνής στο θέατρο τύπου ιταλικής σκηνής.
ΑΥΛΑΙΑ Κουρτίνα που απομονώνει τη σκηνή από το χώρο των θεατών. Ανοίγει είτε με σύμπτυξη δεξιά κι αριστερά Είτε από κάτω προς τα πάνω ή διαγώνια ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ Οι χώροι στα πλάγια και πίσω από τη σκηνή για την κυκλοφορία των τεχνικών, καθώς και για το παρκάρισμα των σκηνικών. ΣΧΑΡΑ Σιδερένιο ή ξύλινο "πάτωμα" που βρίσκεται στην οροφή. Εκεί κυκλοφορούν οι μηχανικοί σκηνής και οι ηλεκτρολόγοι, οι οποίοι χειρίζονται τους Μηχανισμούς και παρακολουθούν τι συμβαίνει στη σκηνή
Επιμέλεια Αναστασίου Χριστίνα Ανδριοπούλου Νταϊάνα Αντωνίου Δήμητρα Βλάχου Κωνσταντίνα Γαλανοπούλου Αντωνία
Πλατεια Θεατρου Η πλατεία του θεάτρου είναι ο χώρος που ανήκει στους θεατές. Ο χώρος της πλατείας πρέπει να είναι σχεδιασμένος ώστε όλοι οι θεατές να μπορούν να βλέπουν και να ακούνε την παράσταση. Το μέγεθος της πλατείας καθορίζεται από τον αριθμό των θεατών
Ένα μικρό θέατρο μπορεί να έχει μερικές εκατοντάδες θέσεις, ενώ υπάρχουν και μεγάλα θεατρικά κτίσματα με πολυώροφα αμφιθέατρα που έχουν χιλιάδες θέσεις.
Στο πίσω μέρος του αμφιθεάτρου συνήθως υπάρχει το δωμάτιο ελέγχου, όπου βρίσκονται οι χειριστές του φωτισμού, του ήχου και των μικροφώνων.
ΠΛΑΤΕΙΑ Σύμφωνα με τους κανονισμούς πρέπει : όλες οι θέσεις, να είναι ανακλινόμενες και να καταλαμβάνουν χώρο σύμφωνα με το παρακάτω σχέδιο:
Κάθε σειρά από διάδρομο σε διάδρομο επιτρέπεται να έχει 16 θέσεις ενώ οι διάδρομοι που οδηγούν στην έξοδο ή σε διαφυγή σε περίπτωση ανάγκης, πρέπει να έχουν πλάτος το λιγότερο ογδόντα εκατοστά.
Κάθε σειρά από διάδρομο σε διάδρομο επιτρέπεται να έχει 25 θέσεις μόνο εάν υπάρχει κάθε τρεις ή τέσσερεις σειρές πλευρικά έξοδος πλάτους ενός μέτρου.