ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑΣ

H Γεωγραφία της Γης Η Πελοπόννησος είναι διοικητικό διαμέρισμα της Ελλάδος, το νοτιότερο τμήμα της ηπειρωτικής χώρας. Περιβάλλεται από το Αιγαίο και το Ιόνιο Πέλαγος και αποτελεί τη νότια άκρη όλης της Ευρώπης. Έχει έκταση 21.643 τ. χλμ. και πληθυσμό 1.077.002 κατοίκους. Διοικητικά διαιρείται σε επτά νομούς : Αχαϊας με πρωτεύουσα την Πάτρα, Ηλείας με πρωτεύουσα τον Πύργο, Μεσσηνίας με πρωτεύουσα την Καλαμάτα, Λακωνίας με πρωτεύουσα τη Σπάρτη, Αρκαδίας με πρωτεύουσα την Τρίπολη, Αργολίδος με πρωτεύουσα το Ναύπλιο και Κορινθίας με πρωτεύουσα την Κόρινθο. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Έδαφος: Τα 2/3 του εδάφους της Πελοποννήσου είναι ορεινό και ημιορεινό. Αναλυτικά σε κατηγορίες η κατανομή του εδάφους έχει ως εξής: 25,3% πεδινό, 26,4% ημιορεινό και 48,3% ορεινό. Η Πελοπόννησος στο χάρτη δίνει την εντύπωση ενός πλατανόφυλλου που επιπλέει στη θάλασσα. Η εντύπωση αυτή που δίνει είναι αποτέλεσμα των μεγάλων κολπώσεων και προεξοχών του εδάφους της.ακτές : Οι ακτές της Πελοποννήσου έχουν μια σπάνια γραφικότητα και πολυμορφία. Η θάλασσα εισχωρεί στο έδαφός της και σχηματίζει πολλούς κόλπους, όρμους, χερσονήσους, μικρά και μεγάλα ακρωτήρια. Οι σπουδαιότεροι κόλποι είναι : Β ο Κορινθιακός και ο Πατραϊκός, Δ ο Κυπαρισσιακός, ο Μεσσηνιακός και ο Λακωνικός, Ν ο Αργολικός και Α ο Σαρωνικός. Οι προεξοχές του εδάφους της σχηματίζουν τέσσερις μεγάλες χερσονήσους : της Αργολίδος, της Επιδαύρου, του Ταϋγέτου και της Πυλίας. Το συνολικό μήκος ακτών της Πελοποννήσου είναι 1.378,7 χλμ. Όρη: Η Πελοπόννησος είναι κυρίως ορεινή. Τα όρη της κατευθύνονται από Β και ΒΔ προς Ν και ΝΑ. Τα ψηλότερα από αυτά είναι : ο Ταϋγετος, η Κυλλήνη, τα Αροάνια ή Χελμός, ο Ερύμανθος, το Μαίναλο, ο Πάρνωνας και το Παναχαϊκό. Τα όρη αυτά, με τις διακλαδώσεις και τις προεκτάσεις τους, σχηματίζουν μια μεγάλη ορεινή αλυσίδα. Πεδιάδες: Οι μεγαλύτερες και ευφορότερες πεδιάδες της Πελοποννήσου είναι: Κορίνθου - Κιάτου, Αιγίου - Καμαρών, Πατρών, Γαστούνης, Πύργου, η Μεσσηνιακή πεδιάδα, η πεδιάδα του Έ- λους, του Ασωπού, της Αργοναυπλίας και του Κρανιδίου.Δάση : Το ποσοστό δασοκάλυψης της Πελοποννήσου είναι 20% περίπου του εδάφους της. Το Μαίναλο καλύπτεται από έλατα, όπως και ο Πάρνωνας, ο Ταϋγετος από πεύκα και ο Ερύμανθος από δρυς. Στην Πελοπόννησο γίνεται μεγάλη εκμετάλλευση των ρητινοφόρων πεύκων, το ρετσίνι των οποίων χρησιμοποιείται στη βιομηχανία και στην οινοποιϊα. Ορυκτός Πλούτος: Το υπέδαφος της Πελοποννήσου είναι αρκετά πλούσιο σε μεταλλεύματα: μαγνήσιο στην Ερμιόνη, βωξίτη στην Πύλο, χρώμιο και χαλκό στην Αργολίδα και στη Λακωνία, μόλυβδο στον Δ. Ταϋγετο, σίδηρος στην Αρκαδία, μαγγάνιο στην Ολυμπία και λιγνίτης στην Ηλεία και τη Μεσσηνία. ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑΣ

H Γεωγραφία της Γης Ποταμοί: Οι κυριότεροι ποταμοί της Πελοποννήσου είναι : ο Γλαύκος, ο Πηνειός, ο Αλφειός που είναι και ο μεγαλύτερος ποταμός της, ο Νέδας, ο Πάμισος, ο Ευρώτας, ο Βασιλοπόταμος, το Κεφαλάρι και ο Ίναχος. Στην Πελοπόννησο υπάρχουν και πολλοί χείμαρροι, που κατεβαίνουν από τα βουνά. Μερικοί απ αυτούς είναι : ο Ασωπός, ο Σύθας, ο Δερβένιος, ο Κρειός, ο Κερυνίτης και ο Σελινούντας. Λίμνες: Στην Πελοπόννησο δεν υπάρχουν μεγάλες λίμνες, όπως παλιότερα, γιατί έχουν αποξηρανθεί. Οι σημαντικότερες είναι η Τάκκα και η Στυμφαλία. Γνωστές αποξηραμένες λίμνες ήταν του Φενεού και η Λέρνη.Ιαματικές Πηγές : Σ ολόκληρη την Πελοπόννησο υπάρχουν 17 επίσημα αναγνωρισμένες από το κράτος πηγές. Οι πιο γνωστές είναι του Λουτρακίου και της Ελένης στην Κορινθία, του Καϊάφα και της Κυλλήνης στην Ηλεία και των Γαργαλιάνων στη Μεσσηνία. Κλίμα: Το κλίμα στην Πελοπόννησο είναι γενικά μεσογειακό : δροσερό το καλοκαίρι και ήπιο το χειμώνα. Ωστόσο στο εσωτερικό, που είναι αποκλεισμένο σε μεγάλους ορεινούς όγκους, το κλίμα αλλάζει : βαρύς χειμώνας και ζεστό καλοκαίρι, ιδιαίτερα στις βαθειές κοιλάδες. Στην Αν. Πελοπόννησο δε το καλοκαίρι είναι πιο ξηρό από ότι στη Δ.Πελοπόννησο. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η Πελοπόννησος είναι κυρίως αγροτική περιοχή. Είναι το πιο μεγάλο σταφιδοπαραγωγικό κέντρο της χώρας, μεγάλος οπωρώνας εσπεριδοειδών και ελιάς, όπως επίσης είναι και ένα από τα μεγαλύτερα παραγωγικά κέντρα κρασιού. Σημαντική συμβολή στην οικονομία της έχει και η κτηνοτροφία. Στα παράλια πολλοί κάτοικοι ασχολούνται με την αλιεία. Το μεγαλύτερο αλιευτικό κέντρο της είναι η Πάτρα, όπου αλιεύονται ψάρια από τον Πατραϊκό Κόλπο και το Ιόνιο Πέλαγος. Η βιομηχανικές μονάδες της Πελοποννήσου είναι βασικά συγκεντρωμένες στην Πάτρα, το Αίγιο και την Καλαμάτα. Τα μεγάλα αστικά κέντρα της είναι και εμπορικά κέντρα, κυρίως αγροτικών προϊόντων. ΙΣΤΟΡΙΑ Η Πελοπόννησος είναι μια περιοχή με πλούσιο ιστορικό παρελθόν. Ως πρώτοι κάτοικοί της αναφέρονται οι Πελασγοί. Ακολούθησαν οι Αχαιοί και άλλα ινδοευρωπαϊκά φύλα. Μεγάλη ακμή γνώρισε την Εποχή του Χαλκού. Ήταν η περίοδος που χτίστηκαν τα ανάκτορα και έλαμψε το άστρο του μυκηναϊκού πολιτισμού. Σπουδαίες πόλες της ήταν οι Μυκήνες, το Άργος, η Ολυμπία και η Σπάρτη. Η Σπάρτη μάλιστα αναδείχθηκε σε ηγέτιδα πόλη, που έπαιξε σπουδαίο ρόλο στους Περσικούς Πολέμους και πρωταγωνίστησε στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Το 146 π. Χ. υποτάχθηκε στους Ρωμαίους και δοκιμάστηκε από εχθρικές επιδρομές. Στους βυζαντινούς χρόνους αποτέλεσε ιδιαίτερο Θέμα και είχε πρωτεύουσα την Κόρινθο. Η πτώση της Κωνσταντινούπολης είχε ως αποτέλεσμα την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους. Την περίοδο αυτή αναδείχθηκε σε πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο. Το 1453 κατακτήθηκε από τους Τούρκους και, όπως και η υπόλοιπη Ελλάδα πέρασε δύσκολα χρόνια. Η Επανάσταση του 1821 ξεκίνησε από την Πελοπόννησο. Το 1825 επιτέθηκε στην περιοχή ο Ιμπραήμ επικεφαλής του αιγυπτιακού στόλου και προκάλεσε μεγάλες καταστροφές. Η Πελοπόννησος απελευθερώθηκε το 1827, αμέσως μετά την ναυμαχία του Ναυαρίνου. 2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

Το μεγαλύτερο σε έκταση γεωγραφικό διαμέρισμα της Ελλάδος. Συνορεύει Β με την Ήπειρο και τη Θεσσαλία, Α βρέχεται από το Αιγαίο Πέλαγος, ΝΑ από το Σαρωνικό Κόλπο, Ν από τον Κορινθιακό και τον Πατραϊκό Κόλπο και Δ από το Ιόνιο Πέλαγος. Έχει έκταση 24.391 τ. χλμ. και πληθυσμό 1.235.558 κατοίκους. Διοικητικά διαιρείται σε επτά νομούς : Αιτωλοακαρνανίας με πρωτεύουσα το Μεσολόγγι, Αττικής με πρωτεύουσα την Αθήνα, Βοιωτίας με πρωτεύουσα τη Λειβαδιά, Ευβοίας με πρωτεύουσα τη Χαλκίδα, Ευρυτανίας με πρωτεύουσα το Καρπενήσι, Φθιώτιδος με πρωτεύουσα τη Λαμία και Φωκίδος με πρωτεύουσα την Άμφισσα. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Έδαφος : Η Στερεά Ελλάδα είναι μια από τις πιο ορεινές περιοχές της Ελλάδος. Αναλυτικά η κατανομή του εδάφους σε κατηγορίες έχει ως εξής : 22% πεδινό, 19% ημιορεινό και 59% ορεινό. Όρη : Στη Στερεά Ελλάδα εκτείνεται ο ορεινός όγκος της Ν. Πίνδου. Από τις σημαντικότερες ο- ροσειρές είναι τα Άγραφα, ο Τυμφρηστός, τα Βαρδούσια, το Παναιτώλιο, τα Ακαρνανικά Όρη, την Όρθρυ και την Πάρνηθα. Πεδιάδες : Οι κυριότερες πεδιάδες της Στερεάς Ελλάδος είναι η πεδιάδα του Αγρινίου, του Βάλτου, του Μεσολογγίου, της Άμφισσας, της Λαμίας, της Αταλάντης, της Κωπαϊδας, της Θήβας, του Μαραθώνα και των Μεσογείων. Ποταμοί : Ο κυριότερος ποταμός της Στερεάς Ελλάδος είναι ο Αχελώος, που στην πορεία του δέχεται πολλούς παραποτάμους, όπως τον Μέγδοβα και τον Αγραφιώτη. Υπάρχουν ακόμη ο ποταμός Εύηνος ή Φείδαρης, ο Μόρνος, ο Σπερχειός, ο Γοργοπόταμος, ο Ασωπός και ο Βοιωτικός Κηφισός. Λίμνες : Η Στερεά Ελλάδα έχει πολλές λίμνες. Μετά την Κωπαϊδα που αποξηράνθηκε η μεγαλύτερη είναι η Τριχωνίδα. Υπάρχουν ακόμη η λίμνη Οζερός, η Αμβρακία, η Υλίκη και η λίμνη του Μαραθώνα. Δάση : Στη Στερεά Ελλάδα συναντάμε μεγάλη δασοκάλυψη. Το 20% του εδάφους της καλύπτεται από πεύκα, έλατα και δρυς. Τα πυκνότερα δάση βρίσκονται στη Δυτική και στην Κεντρική Στερεά. Ακτές : Υπάρχουν μικροί και μεγάλοι κόλποι, με κυριότερους τον Κορινθιακό, τον Πατραϊκό, το Σαρωνικό, τον Ευβοϊκό και τον Αμβρακικό. Κλίμα : Το κλίμα της Στερεάς Ελλάδος είναι ηπειρωτικό, με δριμείς χειμώνες και ζεστά καλοκαίρια. Στα παραθαλάσσια μέρη είναι πιο ήπιο, καθώς δέχεται την ευεργετική επίδραση της θάλασσας. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η Στερεά Ελλάδα είναι αγροτική περιοχή. Τα κύρια στοιχεία της οικονομίας της είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία, η δασική εκμετάλλευση, το πλούσιο υπέδαφος, η αλιεία και η βιομηχανία. Ως προς τη γεωργία, οι κυριότερες καλλιέργειες είναι τα δημητριακά, τα όσπρια, τα κτηνοτροφικά φυτά, ο καπνός, η αμπελουργία και οι δεντροκαλλιέργειες. Το εκτεταμένο ημιορεινό και ορεινό έδαφος συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, τόσο των μεγάλων όσο και των μικρών ζώων. Τα παράλιά της είναι πλούσια σε αλιεύματα, ιδιαίτερα η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου και οι κόλποι στα ανατολικά. Το υπέδαφός της είναι από τα πιο πλούσια της χώρας σε μεταλλεύματα, γι αυτό και λειτουργούν πολλά μεταλλεία. Η Στερεά Ελλάδα είναι μια από τις πιο προηγμένες βιομηχανικά περιοχές της χώρας. Η σημαντικότερη βιομηχανική πόλη, εκτός από την Αθήνα και τον Πειραιά, είναι η Ελευσίνα. Ακολουθούν ο Σκαραμαγκάς και ο Ασπρόπυργος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ 3

H Γεωγραφία της Γης Το μεγαλύτερο γεωγραφικό διαμέρισμα της Β. Ελλάδος. Έχει έκταση 34.036 τ. χλμ. και πληθυσμό 2.263.099 κατοίκους. Συνορεύει Α με τη Θράκη, Β με τη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία, Δ με την Αλβανία και τη Θεσσαλία, ενώ Ν συνορεύει με τη Θεσσαλία και βρέχεται από το Αιγαίο Πέλαγος. Είναι αρχαιοελληνική περιοχή με πλούσια ιστορία, που χάνεται στα βάθη των μύθων. Οφείλει το όνομά της (σύμφωνα με μία από τις πολλές εκδοχές) στον γενάρχη Μακεδόνα, τον εγγονό του Δευκαλίωνα. Διαιρείται σε δεκατρείς νομούς : Θεσσαλονίκης με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη, Πιερίας με πρωτεύουσα την Κατερίνη, Ημαθίας με πρωτεύουσα τη Βέρροια, Κοζάνης με πρωτεύουσα την Κοζάνη, Γρεβενών με πρωτεύουσα τα Γρεβενά, Καστοριάς με πρωτεύουσα την Καστοριά, Φλωρίνης με πρωτεύουσα τη Φλώρινα, Πέλλης με πρωτεύουσα την Έδεσσα, Κιλκίς με πρωτεύουσα το Κιλκίς, Χαλκιδικής με πρωτεύουσα τον Πολύγυρο, Σερρών με πρωτεύουσα τις Σέρρες, Δράμας με πρωτεύουσα τη Δράμα και Καβάλας με πρωτεύουσα την Καβάλα. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Έδαφος : Η Μακεδονία κατά το μεγαλύτερο μέρος της είναι ορεινή. Το σύνολο της έκτασής της κατανέμεται ως εξής : το 34,7% πεδινό, το 25,9% ημιορεινό και το 39,4% ορεινό. Όρη : Οι οροσειρές της Μακεδονίας είναι απολήξεις μεγάλων ορεινών όγκων που βρίσκονται έξω από τα ελληνικά σύνορα. Από τα ψηλότερα βουνά της περιοχής είναι το όρος Φαλακρό (2.111 μ.). το Μενοίκιο (1.963 μ.), η οροσειρά Τσιγγέλι (1.294 μ.), η οροσειρά Βροντούς (1.849 μ.), η Κερκίνη (2.031 μ.), το Μαυροβούνι (1.179 μ.), ο Άθως (2.033 μ.), ο Χορτιάτης (1.201 μ.), το Βίτσι (2.128 μ.), η οροσειρά του Γράμμου (2.520 μ.), το Σινιάτσικο (2.114 μ.) και τα Χάσια (1.565 μ.). Πεδιάδες : Η Μακεδονία έχει πολλές μεγάλες και εύφορες πεδιάδες. Εκτείνονται στο μήκος των ποταμών της και χωρίζονται από τις μακριές οροσειρές της. Οι μεγαλύτερες από αυτές είναι : η πεδιάδα της Χρυσουπόλεως στο Ν. Καβάλας, η πεδιάδα της Δράμας στον ομώνυμο νομό, η πεδιάδα του Στρυμόνα στο Ν. Σερρών και οι πεδιάδες του Κιλκίς, της Θεσσαλονίκης, των Γιαννιτσών, της Βέροιας, της Έ- δεσσας, της Κατερίνης και της Χαλκιδικής στους ομώνυμους νομούς. Οροπέδια : Το δυτικό τμήμα της Μακεδονίας είναι και το πιο ορεινό τμήμα της. Εκεί συναντάμε οροπέδια που εκτείνονται ανάμεσα στις οροσειρές. Τα πιο σημαντικά είναι : της Φλώρινας, της Πτολεμαϊδας, της Κοζάνης, της Καστοριάς και των Γρεβενών. Δάση : Τα δάση στη Μακεδονία καλύπτουν πάνω από το 25% της επιφάνειάς της. Τα πιο πολλά βρίσκονται στα βουνά της Δ. Μακεδονίας και στα όρη στα σύνορά της με τη Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία. Τα δέντρα που κυριαρχούν είναι οι βαλανιδιές, οι οξυές, η μαύρη πεύκη και τη ρητινόπευκα. Ορυκτός Πλούτος : Το υπέδαφος της Μακεδονίας είναι πλούσιο σε ορυκτό πλούτο. Τα κυριότερα μεταλλεύματα είναι ο χρωμιούχος σίδηρος, το χρωμιούχο σιδηρονικέλιο, ο χρωμίτης και ο λευκόλιθος. Σε μικρότερες ποσότητες υπάρχουν κοιτάσματα αμίαντου και χαλκού. Κλίμα : Στα παράλια της Μακεδονίας το κλίμα είναι ήπιο και έχει τα χαρακτηριστικά του μεσογειακού κλίματος. Όσο προχωρούμε προς το εσωτερικό, που απομονώνεται από την ευεργετική επίδραση του Αιγαίου με μεγάλα βουνά, το κλίμα γίνεται ηπειρωτικό. Ποταμοί : Οι μεγαλύτεροι ποταμοί της Μακεδονίας είναι : ο Νέστος, που πηγάζει στο Βουλγαρικό έδαφος και έχει 143 χλμ. μήκος στο ελληνικό έδαφος, ο Στρυμόνας που επίσης πηγάζει στη Βουλγαρία και έχει 104 χλμ. μήκος στο ελληνικό έδαφος, ο Αγγίτης που είναι παραπόταμος του Στρυμόνα, ο Γαλλικός που πηγάζει από τα Κρούσια και έχει μήκος 73 χλμ., ο Αξιός που πηγάζει στη Γιουγκοσλαβία και έχει μήκος 82 χλμ. στο ελληνικό έδαφος, ο Λουδίας και ο Αλιάκμονας που πηγάζει από το Γράμμο και έχει μήκος 314 χλμ.λίμνες : Η Μακεδονία έχει πολλές λίμνες. Οι κυριότερες είναι : η Κερκινίτιδα, που σχηματίζεται στο ρου του Στρυμόνα, η λίμνη της Δοϊράνης στα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα, η λίμνη του Λαγκαδά (Κορώνεια), η Βόλβη, η Βεγορίτιδα, η μικρή λίμνη των Πετρών, η λίμνη της Καστοριάς και οι Πρέσπες (Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα).Ακτές : Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα των ακτών της Μακεδονίας είναι η χερσόνησος της Χαλκιδικής, που καταλήγει σε τρεις μικρότερες χερσονήσους, 4 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

σχηματίζοντας τους κόλπους της Κασσάνδρας και τον Σιγγιτικό. Ανατολικά βρίσκεται ο κόλπος της Καβάλας, που κλείνει με το ακρωτήριο Κοέν απέναντι από τη Θάσο. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η Μακεδονία είναι από τις πλουσιότερες περιοχές της Ελλάδος. Γεωφυσικά και οικονομικά χωρίζεται σε τρεις περιοχές: τη Δυτική, την Κεντρική και την Ανατολική. Κάθε περιοχή έχει τη δική της οικονομική συγκρότηση. Η Κεντρική Μακεδονία είναι η πλουσιότερη περιοχή και η αποδοτικότερη. Περιλαμβάνει την πιο εύφορη πεδιάδα της χώρας, αυτή της Θεσσαλονίκης, που είναι ο οπωρώνας της Ελλάδος. Η δεντροκαλλιέργεια είναι πολύ αναπτυγμένη και αποδίδει εξαιρετικά αγροτικά προϊόντα και κυρίως φρούτα. Η κτηνοτροφία, αν και είναι αρκετά αναπτυγμένη, παίζει δευτερεύοντα ρόλο. Η Κεντρική Μακεδονία θεωρείται μια από τις πρώτες βιομηχανικές περιοχές της χώρας, με κύρια κέντρα τη Θεσσαλονίκη, τη Βέροια, την Έδεσσα και τη Νάουσα. Η Ανατολική Μακεδονία είναι κατ εξοχήν καπνοπαραγωγική περιοχή. Εδώ παράγονται πρώτης ποιότητας καπνά, από τα καλύτερα του κόσμου. Αναπτυγμένη είναι και η κτηνοτροφία, κυρίως αυτή των μεγάλων ζώων. Τα παράλια της Ανατολικής Μακεδονίας είναι πλούσιοι ψαρότοποι. Το φτωχό έδαφος της Δυτικής Μακεδονίας και οι σχετικά δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες, δεν επιτρέπουν την αποδοτική καλλιέργεια. Κυριαρχούν οι αροτριαίες καλλιέργειες, που συνδυάζονται με την πολύ αναπτυγμένη κτηνοτροφία. Αναπτυγμένη στην περιοχή είναι και η αλιεία, όχι αυτή της θάλασσας γιατί δεν έχει, αλλά η αλιεία των γλυκών νερών (λίμνες, ποτάμια). ΤΕΧΝΗ Η Μακεδονία κατά τους δύο τελευταίους αιώνες της τουρκοκρατίας υπήρξε το σημαντικότερο μετά την Ήπειρο κέντρο της χειροτεχνικής παραγωγής. Παρήγαγε όλα τα είδη λαϊκής τέχνης και οι συντεχνίες που οργανώθηκαν ανέπτυξαν το εμπόριο και εκτός Μακεδονίας. Η κύρια παραγωγική και εμπορική δραστηριότητα στη Μακεδονία ξεκινά από το 1865, όταν ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη το Γαλλικό Προξενείο και άρχισε τις εμπορικές συναλλαγές με τη Μασσαλία. Τον 18ο και 19ο αιώνα κυριώτερος κλάδος είναι η υφαντική. Η αργυροχοϊα αναπτύχθηκε στη βορειοδυτική Μακεδονία χρησιμοποιώντας κυρίως τις τεχνικές του φιλιγκράνου και του σαβατιού. Η χαλκουργία είχε κέντρο τη Θεσσαλονίκη. Τέλος στην Καστοριά αναπτύχθηκε η τέχνη της γούνας. Αξιόλογη υπήρχε την περίοδο της τουρκοκρατίας και κυρίως μετά τον 17ο αι. η λαϊκή αρχιτεκτονική. Τα σπίτια της Μακεδονίας διακρίνονται από ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά όπως: οι τοίχοι του ισογείου είναι φτιαγμένοι με πέτρα και δένονται με ξύλο, ενώ οι τοίχοι στους υπόλοιπους ορόφους έχουν ξύλινο σκελετό. Στο ισόγειο έχουμε λίγα και μικρά παράθυρα, ενώ στους υπόλοιπους ορόφους πολλά στη σειρά. Οι χώροι διατάσσονται γύρω από έναν μεγάλο κεντρικό χώρο και επικοινωνούν με ξύλινες κιονοστοιχίες ή με πόρτες. Το εσωτερικό είναι επενδυμένο με ξύλο. Η Μακεδονία ανήκει στην πολιτιστική ομάδα της Θεσσαλίας, Θράκης και Μικράς Ασίας. Υ- πάρχουν έθιμα, τραγούδια και τέχνη που είναι κοινά σ αυτές τις περιοχές, όπως για παράδειγμα τα αναστενάρια και η γυναικοκρατία. Συστάδα νησιών (Ζάκυνθος, Ιθάκη, Κέρκυρα, Κεφαλλονιά, Λευκάδα, Παξοί, Κύθηρα) που κλιμακώνονται κατά μήκος των Δ ακτών της ηπειρωτικής Ελλάδος. Το όνομά τους (Επτάνησα) τους δόθηκε από τον αριθμό των μεγαλύτερων και κυριότερων απ αυτά. Δεν αποτελούσαν από την αρχή ενιαίο πολιτικό σύνολο. Κάθε ένα από αυτά ήταν ανεξάρτητο μέχρι που καταλήφθηκαν από τους Βενετούς και μπήκαν κάτω από ενιαία διοίκηση. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ 5

H Γεωγραφία της Γης Κατοικούνται από την Παλαιολιθική Εποχή, σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα. Στην ιστορική τους πορεία δέχθηκαν την επιδρομή των Γότθων, των Νορμανδών και των Σταυροφόρων που τα λεηλάτησαν. Το 1386 έρχονται στην κυριαρχία των Ενετών, που εμπόδισε νέες εχθρικές επιδρομές και έδωσε πολιτιστική και οικονομική άνθηση στα νησιά. Από το 1797 έως το 1798 ήταν κάτω από την Γαλλική κατοχή. Το 1798 κατακτήθηκαν από τους Ρώσους. Το 1814 τα Επτάνησα μπήκαν κάτω από την Αγγλική προστασία, που κράτησε έως το 1864, που ενώθηκαν με την Ελλάδα. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Από τα Επτάνησα τα μεγαλύτερα νησιά είναι: η Κέρκυρα, η Κεφαλλονιά, η Ζάκυνθος, η Ιθάκη, η Λευκάδα, οι Παξοί και τα Κύθηρα. Τα μικρότερα είναι: οι Οθωνοί, οι Αντίπαξοι, τα Αντικύθηρα, οι Εχινάδες, οι Στροφάδες και οι Ερικούσες. Έχουν συνολική έκταση 2.307 τ. χλμ. και πληθυσμό 184.443 κατοίκους. Το έδαφός τους είναι γενικά ορεινό, με μικρές πεδιάδες. Είναι ιδιαίτερα σεισμογενή νησιά. Η οικονομία τους στηρίζεται στη γεωργία, την αλιεία και τον τουρισμό. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Όταν η υπόλοιπη Ελλάδα ήταν υπόδουλη στους Τούρκους, τα Επτάνησα βρίσκονταν υπό την κυριαρχία των Βενετών, που είχαν ένα πολιτιστικό επίπεδο ανώτερο από αυτό των Τούρκων. Την περίοδο αυτή στα νησιά του Ιονίου υπήρχαν δημόσια και ιδιωτικά σχολεία, ενώ πολλοί νέοι των εύπορων οικογενειών είχαν τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην Ιταλία. Το 1656 ιδρύθηκε στην Κέρκυρα η πρώτη Ακαδημία και το 1808 η Ιόνιος Ακαδημία. Σ ένα τέτοιο ελεύθερο κλίμα, η λογοτεχνία παρουσίασε μεγάλη ανάπτυξη. Στις αρχές του 18ου αι. κυριαρχεί η ερωτική ποίηση, με κύριους εκπροσώπους τον Σπ. Ξανθόπουλο και τον Ανδρέα Σιγούρο. Στα τέλη του 18ου αι. καλλιεργείται μια επαναστατική ποίηση -αποτέλεσμα των επιτυχιών του Ναπολέοντα- με κορυφαίο εκφραστή της τον Αντώνιο Μαρτελάο. Τα γεγονότα της επανάστασης του 1821 επηρέασαν βαθιά τη λογοτεχνία των Επτανήσων, που ύ- μνησαν τις θυσίες και τους αγώνες των επαναστατών. Ο Α. Κάλβος, ο Α. Βαλαωρίτης, ο Ι. Πολυλάς, ο Ι. Τυπάλδος, ο Γ. Μαρκοράς, ο Δ. Σολωμός είναι οι δημιουργοί της περιόδου αυτής. Με τον καιρό μια άλλης μορφής ποίηση εμφανίζεται : το σονέτο. Κύριος εκφραστής του ήταν ο Λ. Μαβίλης, που καλλιέργησε αυτό το είδος ποίησης με έξοχο τρόπο. ΤΕΧΝΗ Τα Επτάνησα ήταν η πρώτη ελληνική περιοχή στην οποία εισήχθη ο ιταλικός μπαρόκ ρυθμός, τόσο στη ζωγραφική, όσο και στην εσωτερική διακόσμηση. Εξέχουσα θέση κατέχουν οι τοιχογραφίες των ναών, που προδίνουν μια ιδιαίτερη λαμπρότητα στον εκκλησιαστικό χώρο. Στα έργα λαϊκής τέχνης ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ξυλόγλυπτα, τα αντικείμενα χρυσοχοϊας και αργυρογλυπτικής και τα διακοσμητικά είδη, όπως οι πέτρινες λαξευτές γλάστρες και τα πέτρινα γουδιά. Θαυμάσια είναι επίσης τα σιδερένια κιγκλιδώματα των παραθύρων, που έχουν λεπτά και πολύπλοκα σχέδια. Τέλος αξιόλογα είναι τα πλεκτά χειροτεχνήματα, όπως υφαντές ή πλεκτές κουβέρτες, δαντέλες, κεντήματα, κ.ά. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Η αρχιτεκτονική των Επτανήσων διαφέρει από αυτήν της υπόλοιπης Ελλάδας. Οι λόγοι είναι κυρίως ιστορικοί. Για επτά περίπου αιώνες ήταν κάτω από την κυριαρχία διαφορετικών κατακτητών, με διαφορετικές θρησκευτικές, πολιτικές και καλλιτεχνικές αντιλήψεις. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κλειστά αρχοντικά, με τρεις ή και περισσότερους ορόφους, που έχουν τη μορφή εκτεταμένου συγκροτήματος. Στις λαϊκές κατοικίες κύριο χαρακτηριστικό είναι η συμμετρική κάτοψη με κέντρο τη σάλα. Στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική συναντούμε τον τύπο της μονόκλιτης επτανησιακής ξυλόστεγης βασιλικής, με αυστηρή γεωμετρική διαμόρφωση, γυναικωνίτη απομονωμένο από τον κυρίως ναό και πλούσια εσωτερική διακόσμηση. 6 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΝΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΝΟΜΟΣ ΕΚΤΑΣΗ (σε τ.χμ) Αγαθονήσι Δωδεκανήσου 13,5 133 Άγιος Αχίλλειος Φλώρινας 0,475 31 Άγιος Ευστράτιος Λέσβου 43,23 296 Αγκίστρι Αττικής 11,693 766 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Αίγινα Αττικής 82,639 11.127 Αλατάς Μαγνησίας 0,55 30 Αλόννησος Μαγνησίας 64,468 1.528 Αμμουλιανή Χαλκιδικής 6,896 499 Αμοργός Κυκλάδων 120,665 1.718 Ανάφη Κυκλάδων 38,345 292 Άνδρος Κυκλάδων 379,668 9.020 Αντικύθηρα Αττικής 20,043 115 Αντίπαξος Κέρκυρας 4,099 126 Αντίπαρος Κυκλάδων 34,827 635 Αρκοί Δωδεκανήσου 6,7 68 Αστυπάλαια Δωδεκανήσου 96,85 1.030 Γαύδος Χανίων 29,585 79 Γυαλί Δωδεκανήσου 2,75 66 Δονούσα Κυκλάδων 13,475 116 Ελαφόνησος Λακωνίας 18,008 611 Ερεικούσσα Κέρκυρας 4,449 228 Εύβοια Εύβοιας 3.655,07 185.626 Ζάκυνθος Ζακύνθου 402,08 30.011 Ηράκλεια Κυκλάδων 17,595 95 Θάσος Καβάλας 378,845 13.111 Θήρα Κυκλάδων 75,79 7.083 Θηρασία Κυκλάδων 9,299 245 Θύμαινα Σάμου 9,999 121 Ιθάκη Κεφαλλονιάς 96,262 3.646 Ικαρία Σάμου 255,257 7.559 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ 7

H Γεωγραφία της Γης Ίος Κυκλάδων 107,804 1.451 Ιωαννίνων Ιωαννίνων 0,675 464 Κάλαμος Λευκάδας 24,879 502 Κάλυμνος Δωδεκανήσου 110,875 14.295 Κάρπαθος Δωδεκανήσου 301,175 4.645 Κάσος Δωδεκανήσου 65,975 1.184 Καστός Λευκάδας 5,726 68 Κέα Κυκλάδων 130,578 1.648 Kέρκυρα Κερκύρας 592,082 96.533 Kεφαλλονιά Κεφαλλονιάς 781,482 27.649 Κίμωλος Κυκλάδων 35,712 786 Κουφονήσι Κυκλάδων 5,7 232 Κρήτη 8.312,09 502.082 Κύθηρα Αττικής 277,971 3.354 Κύθνος Κυκλάδων 99,256 1.502 Κως Δωδεκανήσου 290,275 20.350 Λειψοί Δωδεκανήσου 15,975 574 Λέρος Δωδεκανήσου 52,95 8.127 Λέσβος Λέσβου 1.630,38 88.601 Λευκάδα Λευκάδας 302,511 19.947 Λήμνος Λέσβου 475,606 15.721 Μαθράκι Κέρκυρας 3,1 177 Μεγανήσι Λευκάδας 19,848 1.339 Μεγίστη Δωδεκανήσου 9,125 222 Μήλος Κυκλάδων 150,602 4.554 Μύκονος Κυκλάδων 85,481 5.503 Νάξος Κυκλάδων 428,125 14.037 Νίσυρος Δωδεκανήσου 41,4 916 Οθωνοί Κέρκυρας 10,075 164 Οινούσσες Χίου 14,202 703 Παξοί Κέρκυρας 25,322 2.247 Πάρος Κυκλάδων 194,516 7.881 Πάτμος Δωδεκανήσου 34,05 2.534 Πόρος Αττικής 22,646 3.929 Ρόδος Δωδεκανήσου 1.398,03 87.831 Ρω Δωδεκανήσου 1,575 - Σαλαμίνα Αττικής 94,993 28.574 8 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

Σαμοθράκη Έβρου 177,977 2.871 Σάμος Σάμου 476,198 31.629 Σέριφος Κυκλάδων 73,232 1.133 Σίκινος Κυκλάδων 41,032 290 Σίφνος Κυκλάδων 73,182 2.087 Σκιάθος Μαγνησίας 47,941 4.127 Σκόπελος Μαγνησίας 95,479 4.451 Σκορπιός Λευκάδας 0,875 - Σκύρος Εύβοιας 209,499 2.757 Σπέτσες Αττικής 22,219 3.708 Σύμη Δωδεκανήσου 58,1 2.273 Σύρος Κυκλάδων 83,63 19.668 Σχοινούσα Κυκλάδων 7,775 140 Τέλενδος Δωδεκανήσου 4,65 90 Τήλος Δωδεκανήσου 62,825 301 Τήνος Κυκλάδων 194,206 7.730 Τριζόνια Φωκίδας 1,625 177 Τρικέρι Μαγνησίας 2,475 7 Ύδρα Αττικής 49,592 2.723 Φολέγανδρος Κυκλάδων 32,068 567 Φούρνοι Σάμου 30,272 1.203 Χάλκη Δωδεκανήσου 28,1 334 Χίος Χίου 841,583 48.700 Ψαρά Χίου 39,77 460 Ψέριμος Δωδεκανήσου 14,775 72 Ψυττάλεια Περιφέρεια Πρωτεύουσας 0,37 - - Περιλαμβάνονται τα νησιά που κατοικούνται Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Α/Α ΠΟΤΑΜΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΟΤΑΜΙ ΜΗΚΟΣ ΡΟΗΣ (σε χμ.) ΠΗΓΕΣ 1 Αλιάκμονας 297 Γράμμος - Κόζακας 2 Αχελώος 220 Νότια Πίνδος 3 Πηνειός 205 Χάσια - Αντιχάσια 4 Εβρος* 204 Βουλγαρία ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ 9

H Γεωγραφία της Γης 5 Νέστος* 130 Βουλγαρία 6 Στρυμόνας* 118 Βουλγαρία 7 Καλαμάς 115 Δούσκος 8 Άραχθος 110 Μέτσοβο 9 Αλφειός 110 Ταΰγετος 10 Ενιπέας 84 Χαλκοδόνιο 11 Ευρώτας 82 Βλαχοκερασιά 12 Ασωπός 80 Ελικώνας - Υλίκη 13 Λούρος 80 Τομαροχώρια 14 Σπερχειός 80 Τυμφρηστός 15 Μέγδοβας 78 Νότια Πίνδος 16 Αξιός* 76 Π.Γ.Δ.Μ. 17 Αώος* 70 Βόρεια Πίνδος 18 Γαλλικός 70 Κρούσια 19 Λάδωνας 70 Αροάνια 20 Μόρνος 70 Βαρδούσια 21 Πηνειός Πελοποννήσου 70 Ερύμανθος 22 Πάμισος Θεσσαλίας 60 Τετράζιο 23 Λουδίας 60 Κρύα Βρύση 24 Αχέροντας 52 Όρη Σουλίου 25 Αγγίτης 50 Πηγή Αγγίτη 26 Πάμισος Πελοποννήσου 48 Τετράζιο 27 Εύηνος 40 Όρη Ναυπακτίας 28 Ασωπός Πελ. 40 Τραχύ - Φαρμακά 29 Γεροποταμός 32 Κόφινας * ελληνικό τμήμα Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΟΝΟΜΑ Αλιάκμονας Αχελώος ΣΤΟΙΧΕΙΑ Μεγάλος ποταμός, μήκους 297 χιλιομέτρων, που ρέει ολόκληρος σε ελληνικό έδαφος. Πηγάζει από το Βόιο όρος, στη θέση Μαύρη Πέτρα, και χύνεται στον Θερμαϊκό Κόλπο, αφού διαγράψει σχεδόν ορθή γωνία με την κορυφή προς Νότο. Η πορεία του, αρχικά ΝΑ, καθορίζεται από τις, παράλληλες σχεδόν, παρατάξεις της Πίνδου δυτικά και των Άσκιου-Βούρινου ανατολικά. Όταν φτάνει στο νοτιότερο σημείο του, αναγκάζεται να στραφεί ΒΑ από την παράταξη των Καμβουνίων, του Τίταρου και των Πιερίων. Το μέγιστο πλάτος του (εκτός της τεχνητής λίμνης Πολύφυτου) είναι 120 μέτρα και η ταχύτητα της ροής του 1 μέτρο/δευτερόλεπτο. Παλαιότερα, κατά την εποχή των βροχών δεν είχε σταθερή κοίτη στις εκβολές του και πλημμύριζε συχνά μεγάλες εκτάσεις, πράγμα που του έδωσε την ονομασία Λωλοπόταμος. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι κατά την αρχαία εποχή οι τριήρεις τον ανέπλεαν σε αρκετά μεγάλο μήκος από τις εκβολές του. (ή Ασπροπόταμος). Μεγάλος ελληνικός ποταμός, μήκους 220 χιλιομέτρων. Τροφοδοτείται (όπως οι περισσότεροι μεγάλοι ελληνικοί ποταμοί) από την περιοχή του Μετσόβου και ρέει νότια για να χυθεί στο Ιόνιο Πέλαγος. Τα νερά του, που χρησιμοποιούνται με τη βοήθεια τεχνητών λιμνών, μεταφέρουν άφθονες λευκές φερτές ύλες, οι 10 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΟΝΟΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ οποίες έχουν δημιουργήσει προσχώσεις στις ακτές και αξιόλογο δέλτα, μεγάλης οικολογικής σημασίας. Παραπόταμοί του είναι ο Αγραφιώτικος, ο Καμπύλος ή Μέγδοβας και ο Κρικελοπόταμος ή Αγαλιανός. Η εκτροπή των υδάτων του για καλύτερη εκμετάλλευση θεωρείται ένα από τα πολύ μεγάλα έργα που γίνονται στην Ελλάδα, αν και αντιμετωπίζει την αντίθεση πολλών οικολόγων. Πηνειός (παλαιότερα Σαλαμβριάς). Μεγάλος ελληνικός ποταμός της Θεσσαλίας, την πεδιάδα της οποίας αποστραγγίζει με τους πολυάριθμους παραπόταμούς του. Οι κύριες (Θεσσαλίας) πηγές του βρίσκονται στην περιοχή Μετσόβου, όχι μακριά από τις πηγές του Αλιάκμονα (γι' αυτό κατά τη λαϊκή παράδοση οι δύο αυτοί ποταμοί θεωρούνται «αδελφοί»). Στην πραγματικότητα, όμως, ο Πηνειός, που είναι πολύυδρος, τροφοδοτείται από ό- λους τους ορεινούς όγκους που περιβάλλουν τη Θεσσαλία. Ο ίδιος παραλαμβάνει ό- γκους νερού από την περιοχή του Μετσόβου, δέχεται όμως παραπόταμους από την Πίνδο, από την Όθρυ και από το ορεινό σύστημα Ολύμπου-Καμβουνίων. Το τελευταίο του τμήμα διαρρέει την περίφημη κοιλάδα των Τεμπών μεταξύ Ολύμπου και Όσσας. Η κοιλάδα αυτή φαίνεται ότι ανοίχτηκε από τον Πηνειό και είναι η μοναδική φυσική διέξοδος αποστράγγισης των υδάτων της Θεσσαλίας. Ο Πηνειός χύνεται στο Αιγαίο Πέλαγος, νότια του ακρωτηρίου του Πλαταμώνα. Έβρος (ή Μαρίτσα). Ο μεγαλύτερος, μετά τον Δούναβη, ποταμός της Βαλκανικής Χερσονήσου, που οφείλει την ονομασία του στον Έβρο, γιο του βασιλιά της Θράκης Κάσσανδρου. Οι πηγές του βρίσκονται στις πλαγιές του Ρίλου, του υψηλότερου όρους της Βαλκανικής Χερσονήσου στη Βουλγαρία, δέχεται όμως νερά και από τη Ροδόπη και από την οροσειρά του Αντιαίμου, μέσω των παραπόταμών του Άρδα και Τόντζου. Το πρώτο τμήμα του Έβρου είναι μια εύφορη κοιλάδα μήκους 200 χιλιομέτρων και ύψους 100 περίπου μέτρων, στο κέντρο της οποίας βρίσκεται η Φιλιππούπολη, πόλη που έ- χτισε ο πατέρας του Αλέξανδρου. Με τους δύο παραποτάμους του ο Έβρος ενώνεται στην Αδριανούπολη και από το σημείο αυτό στρέφεται νότια. Χύνεται στο Αιγαίο Πέλαγος, αφού δεχτεί και τα νερά του μεγάλου Εργίνη (ο οποίος αποστραγγίζει την ανατολική Θράκη), ύστερα από ολική ροή 539 χιλιομέτρων, τα τελευταία 204 χιλιόμετρα της οποίας αποτελούν το σύνορο Ελλάδας-Τουρκίας. Στις εκβολές του ο ποταμός σχηματίζει αξιόλογο δέλτα, μέγιστου πλάτους 12 χιλιομέτρων. Ο Έβρος είναι πλούσιος σε νερό και ήρεμος (επειδή οι υψομετρικές διαφορές που διασχίζει είναι μικρές), αλλά όχι πλωτός, γιατί μεταφέρει πολλές φερτές ύλες, οι αποθέσεις των οποίων τον κάνουν α- βαθή. Νέστος (ο Μέστα των Βουλγάρων). Ποταμός των Βαλκανίων, που ανήκει στη Βουλγαρία και στην Ελλάδα. Ξεκινά από την ορεινή μάζα που βρίσκεται νότια της Σόφιας και ειδικότερα από το όρος Ρίλο, όπως και ο Έβρος, αλλά από τη νότια πλευρά, και σχηματίζεται από δύο αρχικούς κλάδους, το Λευκό και τον Μαύρο. Μπαίνει στην Ελλάδα στο νομό Δράμας και ρέει νοτιοανατολικά λόγω της παρουσίας των ορεινών όγκων Φαλακρού και Λεκάνης. Τελικά στρέφεται νότια και χύνεται στο βόρειο Αιγαίο απέναντι από τη Θάσο, ύστερα από ροή 130 χιλιομέτρων σε ελληνικό έδαφος. Οι εκβολές του σχηματίζουν αξιόλογο δέλτα που θεωρείται σημαντικός υγροβιότοπος. Είναι πολύυδρο ποτάμι, με αρκετά γρήγορη ροή (άνω των 2 μέτρων/δευτερόλεπτο), επειδή πρέπει σε μικρό χώρο να καλύψει μεγάλες υψομετρικές διαφορές. Στρυμόνας Θύαμις (Καλαμάς) Θύαμις (Καλαμάς) Αλφειός Αραχθος Ενιπέας Ευρώτας (ή Καλαμάς). Ποταμός της Ηπείρου, που πηγάζει από το όρος Μερόπη ή Νεμέρτσκα των ελληνοαλβανικών συνόρων και χύνεται στο Ιόνιο Πέλαγος, απέναντι από την Κέρκυρα, βορειοδυτικά της Ηγουμενίτσας. Η ανώτερη και μέση ροή του διασχίζει τοπία μεγάλης φυσικής ομορφιάς. Ο μεγαλύτερος ποταμός της Πελοποννήσου, μήκους 110 χιλιομέτρων. Χύνεται στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, ύστερα από ροή αρχικά βορειοδυτική και κατόπιν δυτική. Στα λεγόμενα Τριπόταμα ενώνεται με τους μεγάλους παραπόταμούς του Λάδωνα και Ερύμανθο. Διαθέτει αρκετά πλούσια πανίδα. Κατά τη μυθολογία ήταν γιος του Ωκεανού και της Τηθύος. Ποταμός της Ηπείρου, μήκους 110 χιλιομέτρων. Πηγάζει από το βουνό Λάκμος, νοτιοανατολικά του Μετσόβου, και χύνεται στον Αμβρακικό Κόλπο. Το μέγιστο πλάτος του στην πεδιάδα της Άρτας φτάνει τα 80 μέτρα. Παραπόταμος του θεσσαλικού Πηνειού. Πηγάζει από την Όθρυ και χύνεται στον Πηνειό, αφού δεχτεί τα νερά του Απιδανού και του Σοφαδίτικου ποταμού. Άλλη ονομασία του θεσσαλικού ποταμού Τιταρήσιου. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ 11

ΟΝΟΜΑ (Θεσσαλίας) Ασωπός Λούρος Σπερχειός Μέγδοβας Αξιός H Γεωγραφία της Γης ΣΤΟΙΧΕΙΑ (ήωρωπός ή Βουριένης). Ποταμός της Αττικής, μήκους 80 χιλιομέτρων. Πηγάζει από τις ανατολικές πλαγιές του Κιθαιρώνα και χύνεται στο νότιο Ευβοϊκό Κόλπο, α- νάμεσα στη Σκάλα Ωρωπού και στο Χαλκούτσι. Ποταμός της Ηπείρου. Ξεκινά από το νομό Ιωαννίνων και από το βόρειο τμήμα των Θεσπρωτικών Ορέων, νότια της Δωδώνης. Μπαίνει στο νομό Πρέβεζας, σχηματίζει αξιόλογη τεχνητή λίμνη και ρέει νότια, για να χυθεί στο δυτικό τμήμα του Αμβρακικού Κόλπου. Μεγάλος ποταμός της Βαλκανικής Χερσονήσου, μήκους 336 χιλιομέτρων, που πηγάζει από την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και χύνεται στον Θερμαϊκό Κόλπο. Η ροή του σε ελληνικό έδαφος έχει μήκος 76 χιλιόμετρα. Στο τελευταίο τμήμα το πλάτος της κοίτης του ξεπερνά συχνά τα 500 μέτρα και το βάθος του τα 2 μέτρα, για να αυξηθεί πολύ περισσότερο (άνω των 5 μέτρων) ύστερα από έ- ντονες βροχοπτώσεις. Η ταχύτητα των υδάτων του είναι 1,75 μέτρα/δευτερόλεπτο. Αώος Ποταμός της Ηπείρου, το αρχικό τμήμα του οποίου, μήκους 70 χιλιομέτρων, α- νήκει στην Ελλάδα. Οι πηγές του βρίσκονται στους ορεινούς όγκους βόρεια του Μετσόβου και, πριν μπει σε αλβανικό έδαφος, ενώνεται με τον παραπόταμό του Σαραντάπορο. Σημαντικός παραπόταμός του είναι επίσης και ο πολύ γνωστός για την ωραιότητα του τοπίου που διασχίζει Βοϊδομάτης ή Βοϊδομάτι. Γαλλικός (ή Eχέδαρος ή Εχέδωρος). Ποταμός της Μακεδονίας, που πηγάζει από το όρος Δύσωρο ή Κρούσια και χύνεται στον Θερμαϊκό Κόλπο. Το μήκος του είναι 70 χιλιόμετρα και η ταχύτητα των υδάτων του 2 μέτρα/δευτερόλεπτο Λάδωνας Σημαντικός παραπόταμος του Αλφειού ποταμού. Τροφοδοτείται από τον ορεινό όγκο των Αροάνιων, διασχίζει τα σύνορα Αχαΐας και Αρκαδίας και χύνεται μαζί με τον Αλφειό στην περιοχή Τριπόταμων, λίγο πριν από την ένωσή του με τον Ερύμανθο. Νότια της Δάφνης Καλαβρύτων τα νερά του σχηματίζουν αξιόλογη τεχνητή λίμνη. Μόρνος Ποταμός του κεντρικού τμήματος της Στερεάς Ελλάδας, που τροφοδοτείται από την Οίτη, τα Βαρδούσια και την Γκιώνα. Σχηματίζει τεχνητή λίμνη στην περιοχή Λιδωρικίου, στρέφεται δυτικά μεταξύ των ορέων Λιδορικίου και Ναυπακτίας και χύνεται στον Κορινθιακό Κόλπο κοντά στη Ναύπακτο. Πηνειός (Πελοποννήσου) Ποταμός της Πελοποννήσου που πηγάζει από το ορεινό συγκρότημα του Ερύμανθου και των παραφυάδων του και χύνεται στο Ιόνιο Πέλαγος κοντά στη Γαστούνη. Σχηματίζει τεχνητή λίμνη, με επιφάνεια περίπου διπλάσια της λίμνης του Μαραθώνα. Πάμισος Ένας από τους πολυάριθμους παραπόταμους του θεσσαλικού Πηνειού. Τροφοδοτείται από την οροσειρά της Πίνδου, ρέει ανατολικά και ενώνεται με τον Πηνειό (Θεσσαλίας) κοντά στα σύνορα των νομών Τρικάλων και Καρδίτσας. Λουδίας Ποταμός της κεντρικής Μακεδονίας. Η κανονική του ροή ξεκινά από τα όρη των συνόρων μεταξύ Ελλάδας και Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, αλλά τα αποξηραντικά έργα της περιοχής περιόρισαν πολύ το μήκος του. Αχέροντας (ή Μαύρος ή Μαυροπόταμος ή Αχέρας ή Φαναριώτικος). Ποτάμι της Ηπείρου που πηγάζει από τα όρη του Σουλίου. Στις πηγές του, κατά την παράδοση, ζούσε δράκοντας που σκοτώθηκε από τον Άγιο Δωνάτο ή Αϊδωνάτο (ο άγιος αυτός πιθανότατα είναι το ίδιο πρόσωπο με τον αρχαίο θεό Αϊδωνέα). Χύνεται στο Ιόνιο Πέλαγος, αφού ενωθεί με τον παραπόταμό του Κωκυτό ή Βουβό. Αγγίτης Mικρό ποτάμι της Μακεδονίας, παραπόταμος του Στρυμόνα. Πάμισος (Πελοποννήσου) Πάμισος Εύηνος Ασωπός Ποταμός της Πελοποννήσου, στο νομό Μεσσηνίας. Τροφοδοτείται κυρίως από το όρος Τετράζιο και ρέει νότια, μεταξύ των υψωμάτων της Ιθώμης και των βόρειων προεκτάσεων του Ταΰγετου, για να χυθεί στο Ιόνιο Πέλαγος (Μεσσηνιακός Κόλπος) στην περιοχή Μεσσήνης. (ή Φείδαρης). Ποταμός της Στερεάς Ελλάδας. Πηγάζει από το βουνό Κόρακας και χύνεται στον Πατραϊκό Κόλπο ανατολικά του Μεσολογγίου, αφήνοντας σημαντικές αποθέσεις στο θαλάσσιο βυθό. Με τα τελευταία έργα της ΕΥΔΑΠ τα νερά του θα χρησιμοποιηθούν για την ύδρευση της Αθήνας. 12 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΟΝΟΜΑ (Πελοποννήσου) Γερoποταμός Ευρώτας (Πελοποννήσου) Αγραφιώτης Απιδανός Άρδας Βοϊδομάτι(ης) Βοϊδομάτι(ης) Βοιωτικός Κηφισός Βουραϊκός Γλαύκος Γοργοπόταμος Ερυθροπόταμος ΣΤΟΙΧΕΙΑ (ή Ίρις). Ο κύριος ποταμός του νομού Λακωνίας, που οφείλει την ονομασία του στον ομώνυμο μυθικό βασιλιά της Λακωνίας, εγγονό του Λέλεγος και πατέρα της Σπάρτης. Πηγάζει από την ορεινή περιοχή μεταξύ Λακωνίας και Αρκαδίας, δέχεται όμως πολλούς ορμητικούς παραπόταμους από τον Πάρνωνα και τον Ταΰγετο. Αποστραγγίζει τη μεταξύ τους κοιλάδα και χύνεται στον κόλπο της Λακωνίας, αφού αρδεύσει την πεδιάδα του Έλους. Παραπόταμος του Αχελώου. Χωρίζει την περιοχή των Αγράφων σε δυτική και ανατολική. Μικρός ποταμός, παραπόταμος του Ενιπέα, παραπόταμου του θεσσαλικού Πηνειού. Κοντά στις πηγές του (Φάρσαλα) ονομάζεται και Ταμπάκος. Παραπόταμος του Έβρου που πηγάζει από τα όρη της δυτικής Ροδόπης στη Βουλγαρία. Ενώνεται με τον Έβρο στην Αδριανούπολη. Παραπόταμος του Αώου. Διασχίζει το περίφημο για τη φυσική του ομορφιά φαράγγι του Βίκου, βάθους 500-1.000 μέτρων και μήκους 25 χιλιομέτρων. Ο ποταμός αυτός συγκεντρώνει τα τελευταία χρόνια το έντονο ενδιαφέρον των φυσιολατρών και των οπαδών του αθλήματος κατάβασης ρευμάτων με κανό και σχεδίες. (ή Φωκικός ή Μαυρονέρι). Ποταμός της Στερεάς Ελλάδας, που πηγάζει από τον Παρνασσό, δέχεται όμως νερά και από την Γκιώνα και την Οίτη. Ορισμένα τμήματα της αρχικής ροής του διασχίζουν απόκρημνες περιοχές, καθώς βρίσκονται ανάμεσα στους μεγάλους ορεινούς όγκους της Στερεάς. Παλαιότερα τροφοδοτούσε τη λίμνη Κωπαΐδα, σήμερα όμως τα νερά του, αφού ποτίσουν τη βοιωτική πεδιάδα, συγκεντρώνονται με σύστημα καναλιών στην Υλίκη. Ποταμός της Αχαΐας, που πηγάζει από τον Ερύμανθο και χύνεται στον Κορινθιακό Κόλπο στο Διακοπ(φ)τό. Γνωστός είναι κυρίως για τη φυσική ομορφιά του φαραγγιού που διασχίζει, παράλληλα προς το οποίο προχωρεί ο οδοντωτός σιδηρόδρομος. (ή Λεύκα). Ποταμός της Αχαΐας, μήκους 27 χιλιομέτρων, που πηγάζει από το Παναχαϊκό όρος και χύνεται στον Πατραϊκό Κόλπο ανάμεσα στην Πάτρα και στο Μυντιλόγλι. Παραπόταμος του Σπερχειού, που πηγάζει από την Οίτη. Είναι γνωστός από την ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας που πέτυχαν άνδρες της Εθνικής Αντίστασης κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Παραπόταμος του Έβρου. Πηγάζει από τη Βουλγαρία και διασχίζει το βόρειο τμήμα του νομού Έβρου με κατεύθυνση Δ-Α. Ερύμανθος Παραπόταμος του Αλφειού. Πηγάζει από το ομώνυμο βουνό και ενώνεται με τον Αλφειό αμέσως μετά τη συμβολή του με τον Λάδωνα. Ζαγορίτικος Παραπόταμος του Άραχθου, που πηγάζει από το Μιτσικέλι. Ιλισσός (ή Ιλισός ή Ειλισσός). Ποταμός της Αττικής με μεγάλη σημασία κατά την αρχαιότητα. Πήγαζε από τον Υμηττό και χυνόταν στο Φάληρο, μετά την ένωσή του με τον Κηφισό. Κομψάτος (ή Κουρού). Ποταμός της Θράκης. Οι πηγές του βρίσκονται στους ορεινούς ό- γκους μεταξύ ανατολικής και δυτικής Ροδόπης στο νομό Ξάνθης, σύντομα όμως η ροή του μπαίνει στο νομό Ροδόπης και στρέφεται νότια για να χυθεί στη Βιστονίδα. Μυλοπόταμος Μικρό υδάτινο ρεύμα της βόρειας Κρήτης στο νομό Ρεθύμνου. Νέδας Μικρού μήκους ποταμός της δυτικής Πελοποννήσου, σύνορο των νομών Ηλείας και Μεσσηνίας. Πηγάζει από τους ορεινούς όγκους που κλείνουν από τα δυτικά τη λεκάνη της Μεγαλόπολης, ρέει δυτικά μεταξύ Τετραζίου και Κοντοβουνίων και χύνεται στον Κυπαρισσιακό Κόλπο μεταξύ Κυπαρισσίας (Μεσσηνία) και Ζαχάρως (Ηλεία). Πείρος (ή Πύρρος). Μικρός ποταμός της Αχαΐας. Τροφοδοτείται από την ορεινή περιοχή ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ 13

H Γεωγραφία της Γης ΟΝΟΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ μεταξύ Παναχαϊκού όρους και Ερύμανθου. Χύνεται στον Πατραϊκό Κόλπο, ανατολικά της Κάτω Αχαΐας. Σαλωνίτικος Μικρός ποταμός της κεντρικής Στερεάς Ελλάδας. Τροφοδοτείται από τους ορεινούς όγκους της Γκιώνας και του Παρνασσού και χύνεται στον Κρισσαίο Κόλπο (ή της Ιτέας). Ενιπέας Μικρός παραπόταμος του Αλφειού της Πελοποννήσου. ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΛΙΜΝΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (τ.χμ.) ΜΕΓΙΣΤΟ ΜΗΚΟΣ (χμ.) ΜΕΓΙΣΤΟ ΠΛΑΤΟΣ (χμ.) Τριχωνίδα Στερεά 95,840 21,490 6,700 Βόλβη Μακεδονία 70,353 21,500 6,725 Βεγορίτιδα Μακεδονία 54,311 14,800 6,900 Βιστονίδα Θράκη 45,030 12,450 7,000 Κορώνεια Μακεδονία 42,823 10,750 5,050 Mικρή Πρέσπα * Μακεδονία 42,541 15,300 6,500 Μεγάλη Πρέσπα * Μακεδονία 39,400 11,600 6,100 Κερκίνη Μακεδονία 37,688 14,490 5,650 Καστοριάς Μακεδονία 28,655 7,500 5,425 Ιωαννίνων Ήπειρος 19,470 7,950 5,425 Υλίκη Στερεά 19,118 10,825 5,600 Δοϊράνης Μακεδονία 15,350 8,100 2,750 Αμβρακία Στερεά 14,477 13,150 3,740 Λυσιμαχία Στερεά 13,085 6,238 3,000 Πετρών Μακεδονία 12,294 5,250 4,238 Παραλίμνη Στερεά 10,930 8,110 2,000 Οζερός Στερεά 9,450 5,200 2,683 Βουλκαρία Στερεά 9,207 4,000 3,540 Δύστος Εύβοια 5,165 4,280 2,060 Πικρολίμνη Μακεδονία 3,772 2,425 2,350 Στυμφαλία Πελοπόννησος 3,545 3,475 1,263 Μητρικού Θράκη 2,524 2,450 1,750 Σαλτίνη Στερεά 1,986 2,350 1,550 Ζάζαρη Φλώρινα 1,845 2,075 1,425 Καϊάφα Πελοπόννησος 1,680 2,900 0,875 Χειμαδίτιδα Μακεδονία 1,677 5,150 0,700 Μαραθώνα Στερεά 1,027 3,790 0,750 Μόρφη Ήπειρος 0,970 2,500 0,700 Λάμια Πελοπόννησος 0,562 1,188 0,650 Κουρνά Κρήτη 0,501 1,010 0,875 Πωγωνίτσα Στερεά 0,437 0,938 0,700 Ζηρός Ήπειρος 0,372 1,350 0,475 Προντάνη Ήπειρος 0,333 1,400 0,400 Τσεραβίνας Ήπειρος 0,275 0,633 0,600 14 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

Κόκκαλα Στερεά 0,237 1,025 0,538 Μικρή Σαλτίνη Στερεά 0,188 0,825 0,300 Κουμουνδούρου Στερεά 0,148 0,650 0,380 Αεροφωλιές Μακεδονία 0,144 0,700 0,250 Σαΐτα Ήπειρος 0,134 0,550 0,300 Αβιλαριάς Στερεά 0,125 0,500 0,350 Μουστός Πελοπόννησος 0,102 0,630 0,250 ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΛΙΜΝΕΣ Κρεμαστών 1 Στερεά 68,531 44,920 13,190 Πολυφύτου 1 Μακεδονία 56,793 29,480 4,150 Καστρακίου 1 Στερεά 26,804 29,380 3,250 Ταυρωπού 1 Θεσσαλία 22,180 13,760 4,330 Πηνειού 1 Πελοπόννησος 19,895 8,490 6,810 Πουρναρίου 1 Ήπειρος 18,233 17,730 7,360 Μόρνου 1 Στερεά 15,050 Αώου 2 Ήπειρος 11,500 Στράτου 2 Στερεά 8,400 Νησιού 2 Μακεδονία 5,800 Σφηκιά 2 Μακεδονία 4,300 Λάδωνα 1 Πελοπόννησος 3,048 9,200 1,500 Ασωμάτων 2 Μακεδονία 2,600 Λούρου 2 Ήπειρος 0,150 * Σε ελληνικό έδαφος 1 Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού 2 Δ.Ε.Η. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ 15