Ήπιες Μορφές Ενέργειας Ενότητα 1: Ελευθέριος Αμανατίδης Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Χημικών Μηχανικών
Κατανόηση βασικών αρχών παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με ιδιαίτερη έμφαση σε αυτές που έχουν εφαρμογή στην Ελλάδα: Ηλιακή Αιολική Βιομάζα ΥΗΕ Γεωθερμία Υδροηλεκτρική Σκοπός 2
Εστιάζουμε σε Ηλιακή Ενέργεια Ενέργεια από ΦΒ Εγκαταστάσεις ΦΒ πάρκων. Αιολική Ενέργεια Μικρές ανεμογεννήτριες Αιολικά Πάρκα Γενικές αρχές παραγωγής ενέργειας από Θερμικά Ηλιακά συστήματα Βιομάζα - Γεωθερμία Υδροηλεκτρικά Κόστος 3
Ορισμός Συνοπτική (1/10) Οι εναλλακτικές ή ήπιες ή ανανεώσιμες μορφές ενέργειας είναι μορφές εκμεταλλεύσιμης ενέργειας που προέρχεται από διάφορες φυσικές διαδικασίες, όπως ο ήλιος, ο άνεμος, η γεωθερμία, η κυκλοφορία του νερού και άλλες. Για την εκμετάλλευσή τους δεν απαιτείται κάποια ενεργητική παρέμβαση, όπως εξόρυξη, άντληση, καύση, όπως με τις μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενες πηγές ενέργειας, αλλά απλώς η εκμετάλλευση της ήδη υπάρχουσας ροής ενέργειας στη φύση. Πρόκειται για "καθαρές" μορφές ενέργειας, φιλικές στο περιβάλλον. Ως "ανανεώσιμες πηγές" θεωρούνται γενικά οι εναλλακτικές των παραδοσιακών πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική. 4
Συνηθέστερες ΑΠΕ Συνοπτική (2/10) Ηλιακή Ενέργεια Αιολική Ενέργεια Γεωθερμική Ενέργεια Ενέργεια Κυμάτων Παλιρροϊκή Ενέργεια Υδροηλεκτρική Ενέργεια Ενέργεια από Βιομάζα 5
Συνοπτική (3/10) Γιατί Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ; Πλεονεκτήματα Είναι πολύ φιλικές προς το περιβάλλον, έχοντας ουσιαστικά μηδενικά κατάλοιπα και απόβλητα. Δεν πρόκειται να εξαντληθούν ποτέ, σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα. Μπορούν να βοηθήσουν την ενεργειακή αυτάρκεια μικρών και αναπτυσσόμενων χωρών και εναλλακτική πρόταση σε σχέση με την οικονομία του πετρελαίου. Είναι ευέλικτες εφαρμογές που μπορούν να παράγουν ενέργεια ανάλογη με τις ανάγκες του πληθυσμού, καταργώντας την ανάγκη για τεράστιες μονάδες παραγωγής αλλά και για μεταφορά της ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις. Ο εξοπλισμός είναι απλός στην κατασκευή και τη συντήρηση και έχει μεγάλο χρόνο ζωής. Επιδοτούνται από τις περισσότερες κυβερνήσεις. 6
Μειονεκτήματα Συνοπτική (4/10) Έχουν αρκετά μικρό συντελεστή απόδοσης, της τάξης του 30% ή και χαμηλότερο. Συνεπώς απαιτείται αρκετά μεγάλο αρχικό κόστος εφαρμογής σε μεγάλη επιφάνεια γης. Για τον παραπάνω λόγο προς το παρόν δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη των αναγκών μεγάλων αστικών κέντρων. Η παροχή και απόδοση της αιολικής, υδροηλεκτρικής και ηλιακής ενέργειας εξαρτάται από την εποχή του έτους αλλά και από το γεωγραφικό πλάτος και το κλίμα της περιοχής Για τις αιολικές μηχανές υπάρχει η άποψη ότι δεν είναι κομψές από αισθητική άποψη κι ότι προκαλούν θόρυβο και θανάτους πουλιών. Για τα υδροηλεκτρικά έργα - έκλυση μεθανίου από την αποσύνθεση των φυτών που βρίσκονται κάτω απ' το νερό συντελώντας στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Κόστος παραγωγής ενέργειας υψηλότερο σε όλες σε σχέση με το πετρέλαιο 7
Συνοπτική (5/10) Συνθήκη Κιότο * Αγορά ρύπων CO2 Το πρωτόκολλο του Κιότο και η σχετική κοινοτική νομοθεσία για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων των κρατών-μελών να επιτύχουν το προκαθορισμένο ανώτατο όριο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προβλέπουν τη δυνατότητα της χρήσης «ευέλικτων μηχανισμών». 8
Συνοπτική (6/10) Ε.Ε. Πακέτο 20-20-20 Πυλώνες της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής που είναι: Ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών με ανταγωνιστικές τιμές ηλεκτρικού ρεύματος. Αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε τη δέσμη μέτρων ( Πακέτο 20-20-20 ) για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Αύξηση της συμμετοχής της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο 20% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας της Ε.Ε. Αύξηση κατά 20% της ενεργειακής απόδοσης. Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% σε σχέση με το 1990. 9
Συνοπτική (7/10) Σημερινή κατάσταση παγκοσμίως Πετρέλαιο, φυσικό αέριο, λιγνίτης κατέχουν 78 % της παραγωγής Η πυρηνική ενέργεια έχει μικρό ποσοστό και φθίνει Οι ανανεώσιμες βρίσκονται στο 19 % παγκοσμίως και επικρατούν ΥΗ και παραδοσιακή βιομάζα (καύση ξυλείας) 10
Συνοπτική (8/10) Συγκριτικά οι ανανεώσιμες Χωρίς να λάβουμε υπόψιν παραδοσιακή βιομάζα και ΥΗ, η αιολική ενέργεια επικρατεί και ακολουθείται από τη βιοκαύσιμα και τα ΦΒ Ποσοστά Διαφέρουν από χώρα σε χώρα και περιοχή σε περιοχή 11
Συνοπτική (9/10) Ρυθμός αύξησης εφαρμογής διαφορετικών πηγών Παρατηρείται: Σταθερός ρυθμός αύξησης εφαρμογής για τις περισσότερες τεχνολογίες Σημαντική αύξηση του ρυθμού εφαρμογής για τα ΦΒ και συγκεντρωτικά ηλιακά 12
Συνοπτική (10/10) Παγκόσμια πρόβλεψη Φυσικό αέριο 25% Πετρέλαιο 38% Άνθρακας 21% άλλα 16% 13
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (1/21) Αιολική ενέργεια Η κινητική ενέργεια του ανέμου κινεί τα πτερύγια τεράστιων ανεμοτουρμπίνων, που είναι συνδεδεμένες με ανεμογεννήτριες και παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα. 14
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (2/21) Αιολικό δυναμικό Πλεονέκτημα Απλή Εγκατάσταση Χαμηλό Κόστος Μειονέκτημα Σταθερότητα παραγωγής - Αισθητική Ταχύτητες 6 m/sec - > 250 W/m2 15
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (3/21) Εξέλιξη αιολικών συστημάτων Σταθερή αύξηση την τελευταία 15ετία 16
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (4/21) Εξέλιξη αιολικών συστημάτων Κίνα και ΗΠΑ χώρες με τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ ~ 300 GW εγκατεστημένης ισχύος παγκοσμίως 17
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (5/21) Ηλιακή Ενέργεια 18
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (5/21) Ηλιακή Ενέργεια 19
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (6/21) Φωτοβολταϊκά πλαίσια ΦΒ πάρκα ΦΒ σε κτίρια ΦΒ σε ταράτσες σκεπές 20
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (7/21) Εξέλιξη ΦΒ συστημάτων Εκρηκτική αύξηση ΦΒ εγκαταστάσεων μετά το 2007 Η Γερμανία η χώρα που κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο 100 GW εγκατεστημένης ισχύος παγκοσμίως 21
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (8/21) Παραγωγή Ενέργειας από ΦΒ Πλαίσια ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΑΠΕ 3.5 GW από ΑΠΕ στην Ελλάδα 1.5 GW από ΦΒ. Ραγδαία αύξηση την τελευταία πενταετία λόγω αλλαγής νομοθετικού πλαισίου 22
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (9/21) Θερμικά Ηλιακά Συστήματα Συγκεντρωτικά ηλιακά Μεγάλες Εγκαταστάσεις Υψηλές Θερμοκρασίες Παραγωγή Ενέργειας Απλοί συλλέκτες Θέρμανση Ζεστό νερό Εύκολες εγκαταστάσεις Χαμηλες θερμοκρασίες Οικιακή Χρήση 23
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (10/21) Εξέλιξη θερμικών ηλιακών συστημάτων Σταθερή αύξηση θερμικών ηλιακών συστημάτων για θέρμανση την τελευταία 15ετία Εκρηκτική αύξηση θερμικών ηλιακών ~ 2.5 GW εγκατεστημένης ισχύος συστημάτων για παραγωγή ενέργειας παγκοσμίως, 223 GWth για θέρμανση από το 2008 νερού 24
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (11/21) Βιομάζα Από ξύλο και αγροτικά απορρίμματα Ενέργεια από σκουπίδια Βιοαέρια και βιοκαύσιμα Πρόσφατη οργανική ύλη από φυτά και ζώα που προορίζεται για αποθήκευση χημικής ενέργειας και μετατροπής της σε άλλες μορφές 25
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (12/21) Εξέλιξη βιομάζας βιοκαυσίμων Χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή Βιο-ενέργειας την τελευταία 2ετία Μικρή κάμψη την τελευταία 2ετία 26
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (13/21) Υδροηλεκτρική Ενέργεια Διάγραμμα υδροηλεκτρικού εργοστασίου: Α: Ταμιευτήρας B: Εγκατάσταση παραγωγής ισχύος C: Τουρμπίνα D: Γεννήτρια Ε: Υδατοφράκτης F: Υδαταγωγός G: Γραμμή μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Η: Συνέχεια ροής ποταμού Η Υδροηλεκτρική Ενέργεια είναι η ενέργεια η οποία στηρίζεται στην εκμετάλλευση της κινητικής ενέργειας του νερού των ποταμών και της μετατροπής της σε ηλεκτρική ενέργεια με τη βοήθεια στροβίλων και ηλεκτρογεννητριών. 990 GW εγκατεστημένης ισχύος παγκοσμίως Τείνει πάντως να μη θεωρείται ως ανανεώσιμη πηγή ενέργειας λόγω περιβαλλοντικών προβλημάτων που δημιουργεί 27
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (14/21) Γεωθερμική Ενέργεια Η γεωθερμική ενέργεια προέρχεται από το εσωτερικό της γης είτε μέσω ηφαιστειακών εκροών είτε μέσω ρηγμάτων του υπεδάφους, που αναβλύζουν ατμούς και θερμό νερό. Ανάλογα με τη θερμοκρασία των ρευστών που ανέρχονται στην επιφάνεια, η γεωθερμική ενέργεια χαρακτηρίζεται ως υψηλής ενθαλπίας, μέσης ενθαλπίας και χαμηλής ενθαλπίας. Η γεωθερμική ενέργεια υψηλής ενθαλπίας χρησιμοποιείται για παραγωγή ηλεκτρισμού σ' όλο τον κόσμο. 66 GWth για θέρμανση παγκοσμίως ΗΠΑ, Κίνα, Σουηδία, Ισλανδία οι χώρες με το μεγαλύτερο γεωθερμικό δυναμικό 28
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (15/21) Επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 29
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (16/21) Θέσεις εργασίας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Περίπου 6 εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε ανανεώσιμες πηγές Περίπου οι μισές από αυτές σε Κίνα και Ευρωπαϊκή Ένωση 30
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (17/21) Ποσοστό ΑΠΕ σε συνολικές ενεργειακές απαιτήσεις Ποσοστά ΑΠΕ στις διάφορες Ευρωπαϊκές Χώρες Η Ελλάδα ~ 13 % σήμερα με στόχο το 20 % το 2020 31
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (18/21) Τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα και προβλέψεις - στόχοι Παραπέρα ενίσχυση αιολικών - ΦΒ 32
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (19/21) Ο Λιγνίτης Ο λιγνίτης αποτελεί την κατεξοχήν ενεργειακή πρώτη ύλη της Ελλάδας και τη βάση των αναπτυξιακών και ενεργειακών προγραμμάτων της ΔΕΗ. Η αξιοποίηση του λιγνίτη έχει συμβάλει αποφασιστικά στην ενεργειακή ανάπτυξη της χώρας και εκτιμάται ότι θα τροφοδοτήσει το ενεργειακό ισοζύγιό της για 40 χρόνια ακόμη. 33
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (20/21) Τρέχουσα κατάσταση για ανανεώσιμες πηγές 34
Συνοπτική παρουσίαση ΑΠΕ (21/21) Σημαντικότεροι παίκτες στην Ελλάδα ΔΕΣΜΗΕ: Διαχειριστής συστήματος (www.desmie.gr) ΡΑΕ: ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (www.rae.gr) ΔΕΗ ΑΕ: Διαχειριστής δικτύου (www.dei.gr) Στόχοι της ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ Α.Ε. Ισχύς (kw) 1000 900 248 800 700 158 58 600 13 74 163 13 163 500 163 30 118 400 7 116 113 300 96 22 81 200 68 364 314 265 100 61 192 45 47 61 150 41 44 44 65 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Έτη ΑΙΟΛΙΚΑ ΜΙΚΡΑ ΥΗΣ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΙΚΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΑ ΑΛΛΑ 35
Εγκατάσταση Φωτοβολταϊκών Πλαισίων στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών (1/4) Έργο: Ενεργειακή Αναβάθμιση Κτιρίων Πολυτεχνικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών Υπεύθυνος έργου: Ελευθέριος Αμανατίδης Επίκουρος Καθηγητής 36
Εγκατάσταση Φωτοβολταϊκών Πλαισίων στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών (2/4) Στοιχεία εγκατάστασης 6 Τεχνολογίες Πλαισίων 6 Συστοιχίες p-si CIGS a-si HIT a-si/μc-si CdTe Ολική Ισχύς 10 KWp 37
Εγκατάσταση Φωτοβολταϊκών Πλαισίων στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών (3/4) Απ ευθείας καταγραφή στο web 4 Συστήματα ανίχνευσης Καταγραφή ηλιακής ενέργειας, ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας, θερμοκρασίας πλαισίων, ταχύτητας ανέμου 38
Εγκατάσταση Φωτοβολταϊκών Πλαισίων στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών (4/4) Στα πλαίσια του μαθήματος Διάταξη - συνδεσμολογία Μετρήσεις τάσης - ρεύματος Παραγωγή ενέργειας 39
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 41
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 42