ή συστήματα συλλογής πληροφοριών είναι μια ξεχωριστή τεχνολογία στον τομέα της ηλεκτρονικής αλλά και πληροφορικής που είναι σε θέση με την ανάλογη τεχνογωσία που έχει ο κάτοχος των συστημάτων αυτών να υποκλέψουν ευαίσθητες πληροφορίες τρίτων.οι πληροφορίες αυτές μπορεί να είναι είτε προσωπι- κες είτε βιομηχανικές,οπου στην τελευταία κατηγορία μιλάμε για βιομηχανική κατασκοπεία. * Είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν υποκλοπές πληροφοριών (γραπτών ή προφορικών) και με ποιους τρόπους; «Υποκλοπές είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν και έχουν καταγραφεί στη σχετική βιβλιογραφία στις εξής περιπτώσεις: 1. Από συσκευές και μέσα σταθερής τηλεφωνίας. 2. Από συσκευές και μέσα κινητής τηλεφωνίας. 3. Με παγίδευση χώρων. 4. Μέσω Διαδικτύου. 5. Με υποκλοπή της ανεπιθύμητης ακτινοβολίας που παράγουν οι ηλεκτρονικές συσκευές, γνωστό και σαν φαινόμενο (TEMPEST). 6. Με βίντεο παρακολούθησης χώρων. 7. Με χρήση συστημάτων laser. 8. Με χρήση κατευθυντικών μικροφώνων σε μικρή απόσταση και 9. Με παρεμβάσεις στις συχνότητες των δορυφόρων». * Να τα δούμε με τη σειρά; «Τα σταθερά τηλέφωνα, από την πλευρά της ασφάλειας, είναι οι περισσότερο ευπαθείς συσκευές σε κάποιον Σελίδα 1 / 5
χώρο. Ειδικά όταν πρόκειται για τη νέα γενιά ηλεκτρονικών τηλεφωνικών συσκευών, μπορούν και να παγιδευτούν μέσω των τηλεφωνικών γραμμών, αλλά και μέσω αυτών να παγιδεύσουν το χώρο που βρίσκεται το τηλέφωνο. -Παγίδευση τηλεφωνικής γραμμής. Η μέθοδος αυτή επιτυγχάνεται τοποθετώντας σε σειρά, παράλληλα ή επαγωγικά στη γραμμή του ΟΤΕ, είτε έναν πομπό είτε ειδικά κυκλώματα με συσκευές καταγραφής τηλεφωνικών συνδιαλέξεων (μαγνητόφωνο, ηλ. υπολογιστή). Η παγίδευση συνήθως γίνεται στο καφάο ή σε κάποιο άλλο σημείο της τηλεφωνικής γραμμής. Το μειονέκτημα των περισσότερων συσκευών αυτού του είδους είναι ότι για τη λειτουργία τους χρησιμοποιούν το ρεύμα της τηλεφωνικής γραμμής, μεταβάλλουν τα ηλεκτρικά χαρακτηριστικά της και γίνονται εύκολα αντιληπτοί από αντιπαρακολουθητικές συσκευές. -Παγίδευση συσκευής: Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται για την υποκλοπή όχι της συνομιλίας, αλλά του χώρου που το τηλέφωνο βρίσκεται εγκατεστημένο. Κατ' αρχάς, για να χρησιμοποιηθεί ένα τηλέφωνο ως συσκευή υποκλοπής χώρου, ο υποκλοπέας πρέπει να έχει πρόσβαση στη συσκευή και να παρέμβει στο "λογισμικό" της. Με σχετικά εύκολο τρόπο μπορεί ο υποκλοπέας να απομονώσει το μικρόφωνο της συσκευής και να το κάνει να λειτουργεί ενόσω το τηλέφωνο είναι κλειστό. Σε αυτή την περίπτωση, το τηλέφωνο μεταδίδει τους ήχους που προέρχονται από το χώρο που βρίσκεται εγκατεστημένο, ακόμα και με το ακουστικό κατεβασμένο και φυσικά χωρίς να το καταλαβαίνει το θύμα της υποκλοπής. Στις σύγχρονες τηλεφωνικές συσκευές, ενεργοποίηση του μικροφώνου μπορεί να γίνει στέλνοντας κατάλληλο ηχητικό σήμα που ενεργοποιεί το σύστημα. -Αναδρομολόγηση γραμμής μέσω τηλεφωνικού κέντρου: στα ψηφιακά τηλεφωνικά κέντρα υπάρχει η δυνατότητα, με κατάλληλο λογισμικό, να προκαλείται παράλληλη σύνδεση της κάθε γραμμής και σε άλλο τηλέφωνο. Δηλαδή ενώ εμείς τηλεφωνούμε σε ένα γραφείο, το τηλεφωνικό κέντρο την ώρα που συνδέει τη γραμμή μας με αυτόν που ζητήσαμε να μιλήσουμε, στέλνει την ίδια γραμμή και στον υποκλοπέα. Η συγκεκριμένη περίπτωση υποκλοπής είναι πολύ δύσκολο να αποκαλυφθεί, και για το λόγο αυτό το προσωπικό το οποίο υποστηρίζει το τηλεφωνικό κέντρο πρέπει να πληροί όλες τις προϋποθέσεις για την απόλυτη διασφάλιση των επικοινωνιών». * Υπάρχει δυνατότητα προστασίας από υποκλοπές σταθερών τηλεφώνων; «Αυτή η μέθοδος υποκλοπής έχει το μειονέκτημα της μεταβολής των ηλεκτρικών χαρακτηριστικών της γραμμής, οπότε είναι πολύ εύκολο να εντοπιστεί από ειδικές συσκευές επιτήρησης τηλεφωνικών γραμμών. Οι συσκευές αυτές -υπάρχουν στην αγορά- τοποθετούνται πάνω στις τηλεφωνικές γραμμές και σε ποσοστό 100% εντοπίζουν αν η γραμμή είναι παγιδευμένη. Επίσης σε περίπτωση που η συσκευή χρησιμοποιείται και για την παγίδευση του χώρου, πάλι ο εντοπισμός είναι εύκολος διότι παρατηρείται δραστηριότητα στην τηλεφωνική γραμμή ενώ το ακουστικό είναι κατεβασμένο». * Ποιο είναι το κόστος της συσκευής; «Η συσκευή αποτελείται από την κυρίως ηλεκτρονική μονάδα, αριθμό ασυρμάτων modem, και έναν φορητό ηλεκτρονικό υπολογιστή με το ανάλογο λογισμικό. Το κόστος εξαρτάται από τον αριθμό των γραμμών που θέλουμε να επιτηρεί. Μια μέση τιμή είναι 10 εκατομμύρια δραχμές για επιτήρηση 6 γραμμών, 15 εκατομμύρια δραχμές για επιτήρηση 12 γραμμών και 20 εκατομμύρια δραχμές για 16 γραμμές αντίστοιχα». * Με τα κινητά τηλέφωνα; «Ούτε και σε αυτά υπάρχει ασφάλεια, αλλά τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Στην Ελλάδα, έχει υιοθετηθεί το GSM (Global Mobile System), μία από τις βασικές παραμέτρους σχεδίασης του οποίου είναι η ασφάλεια των τηλεπικοινωνιών. Για την ασφάλεια της επικοινωνίας χρησιμοποιούνται οι παρακάτω αλγόριθμοι: Σελίδα 2 / 5
α. Α3 αλγόριθμος πιστοποίησης. β. Α5 αλγόριθμος κρυπτογράφησης φωνής. γ. Α8 αλγόριθμος παραγωγής του κλειδιού. Για την ασφάλεια της επικοινωνίας ακολουθείται η παρακάτω διαδικασία: η συνομιλία κωδικοποιείται στο κινητό τηλέφωνο, με τη χρήση του αλγόριθμου κωδικοποίησης Α5 και μεταδίδεται προς την κυψέλη (πομποδέκτης), η οποία έχει αναλάβει την εξυπηρέτηση του κινητού (διαδρομή Α). Στη συνέχεια, στην κυψέλη πραγματοποιείται αποκωδικοποίηση του σήματος και μετάδοσή του στο σταθμό βάσης (διαδρομή Β). Από το σταθμό βάσης το σήμα οδηγείται στο διακομιστή στον οποίο ανήκει ο καλούμενος αριθμός (ΟΤΕ, COSMOTE, PANAFON TELESTET) (διαδρομή Γ). Από εκεί, στην περίπτωση που ο καλούμενος συνδρομητής είναι κινητό τηλέφωνο, ακολουθείται η αντίστροφη διαδικασία (κυψέλη, κωδικοποίηση, μετάδοση) ενώ αν πρόκειται για σταθερό τηλέφωνο ακολουθείται η γνωστή διαδικασία σταθερής τηλεφωνίας (ΟΤΕ, καφάο, συσκευή). Οι γνωστές περιπτώσεις υποκλοπής είναι: Υποκλοπή στο σταθμό βάσης. Η κωδικοποίηση της συνομιλίας ισχύει μόνο όσο το σήμα είναι στον αέρα. Επομένως η υποκλοπή της συνδιάλεξης καθ' όλη τη διάρκεια παραμονής του σήματος εντός του δικτύου είναι δυνατή. Η αδυναμία του δικτύου είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη όταν βρισκόμαστε σε ξένη χώρα και χρησιμοποιείται η διαδικασία της περιαγωγής (Roaming). Μετάδοση σήματος από σταθμό βάσης και κεντρικού συστήματος. Το αποκωδικοποιημένο σήμα μεταδίδεται ασύρματα από το σταθμό βάσης στο κεντρικό σύστημα με χρήση μικροκυματικής ζεύξης υψηλής συχνότητας (23 ή 38 GHz) και μεγάλης κατευθυντικότητας. Οι συγκεκριμένες τεχνικές καθιστούν δυνατή την υποκλοπή, μόνο εφόσον διατίθεται εξοπλισμός πολλών εκατομμυρίων δραχμών. Τέτοιες συσκευές υπάρχουν στο εμπόριο και έχουν όλες οι κυβερνητικές υπηρεσίες αντικατασκοπίας. Παγίδευση κινητού: η πρώτη γενιά κινητών έχει ένα βασικό μειονέκτημα στο λογισμικό της. Συγκεκριμένα, επιτρέπει την ενεργοποίηση του μικροφώνου χωρίς τη θέληση του χρήστη. Αρκεί κάποιος να στείλει μία απλή εντολή από την κυψέλη και το κινητό μετατρέπεται σε "κοριό". Ο χρήστης του κινητού δεν αντιλαμβάνεται την ενεργοποίηση της συσκευής του. Σπάσιμο του αλγόριθμου κρυπτογράφησης Α5: με την υπολογιστική δυνατότητα των σημερινών υπολογιστών είναι αρκετά δύσκολο έως αδύνατο και με αυτή τη λογική θεωρούμε ότι έχουμε το πλέον αξιόπιστο σύστημα επικοινωνίας». * Πώς γίνεται ο εντοπισμός του χώρου απ' όπου εκπέμπει ένα κινητό; «Κάθε συσκευή εκπέμπει έναν κωδικό αναγνώρισης. Το κάθε κινητό επικοινωνεί με την κυψέλη που βρίσκεται πιο κοντά σε αυτό. Η εκπομπή του σήματος είναι δυνατόν να εντοπιστεί και να προσδιοριστεί η περιοχή απ' όπου έγινε η εκπομπή του κινητού». * Δηλαδή αν κάποιος ξέρει τον κωδικό του κινητού μας, μπορεί να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή πού βρισκόμαστε; «Ναι, και τη διαδρομή που κάνουμε, εφόσον όμως ο ενδιαφερόμενος έχει πρόσβαση στην εταιρεία της οποίας είμαστε συνδρομητές. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται από τις εταιρείες για παροχή υπηρεσιών όπως ποιο βενζινάδικο είναι πιο κοντά μας ή ποιο φαρμακείο. Μπορούμε να αφήσουμε ανοιχτό το κινητό κάπου και εμείς να φύγουμε παραπλανώντας τις έρευνες». Σελίδα 3 / 5
* Υπάρχει δυνατότητα προστασίας από υποκλοπή κινητών τηλεφώνων; «Γενικά η υποκλοπή κινητών τηλεφώνων είναι αρκετά δύσκολη και δεν έχει αναφερθεί μέχρι σήμερα συσκευή παθητικής υποκλοπής κινητού τηλεφώνου (σπάσιμο αλγορίθμου Α5). Ολες οι άλλες περιπτώσεις υποκλοπής απαιτούν εξειδικευμένο εξοπλισμό, ο οποίος είναι αξίας εκατομμυρίων ευρώ. Γενικά πάντως πρέπει να προσέχουμε όταν χρησιμοποιούμε κινητά τηλέφωνα και ειδικά όταν βρισκόμαστε στο εξωτερικό.»υπάρχουν μηχανήματα που μπορούν να τοποθετηθούν σε έναν χώρο και να απομονώσουν τα κινητά, όπως αυτό που μπήκε στη Βουλή ή αυτό που έχουμε εμείς στις αίθουσες συνεδρίασης των αρχηγών.»επίσης ασφαλής επικοινωνία με κινητά γίνεται μόνο όταν οι συνομιλούντες έχουν κρυπτοκινητά. Τότε η συνομιλία σε ολόκληρη τη διαδρομή της είναι κρυπτογραφημένη». * Πώς παγιδεύουμε έναν χώρο; «Οι συσκευές παγίδευσης χώρου μπορούν να τοποθετηθούν σε οποιαδήποτε συσκευή ή αντικείμενο που βρίσκεται στο περιβάλλον εργασίας (Η/Υ, τηλέφωνο, ηλεκτρική συσκευή, έπιπλο, φωτιστικό κ.ά.) ή ακόμη και μέσα στην πρίζα των 220V. Ενσύρματα μικρόφωνα: η εγκατάσταση ενσύρματων μικροφώνων είναι μία από τις πιο κλασικές τεχνικές υποκλοπής και εφόσον υλοποιηθεί σωστά, είναι σχεδόν αδύνατο να εντοπιστεί. Αποτελείται από ένα μικρόφωνο εγκατεστημένο στο χώρο - "στόχο" με το καλώδιο σύνδεσής του να απλώνεται μέχρι το σημείο ακρόασης. Επειδή το καλώδιο του μικροφώνου μπορεί να οδηγήσει στην αποκάλυψη του δράστη, συνήθως τοποθετείται στο σημείο ακρόασης πομπός που αναμεταδίδει το σήμα, ασύρματα. Πομποί μετάδοσης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας R.F.: Η κατηγορία αυτή συνήθως αναφέρεται ως "κοριοί" (bugs). Κυκλοφορούν σε πολύ μικρό μέγεθος στο οποίο περιλαμβάνεται το κύκλωμα του πομπού, το μικρόφωνο και η κεραία. Τροφοδοτούνται συνήθως από μπαταρία, αλλά μπορούν να συνδεθούν και σε γραμμή τροφοδοσίας συνεχούς ή εναλλασσόμενου ρεύματος. Λειτουργούν όπως οι συμβατικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί μετάδοσης, με τη διαφορά ότι μεταδίδουν σε συχνότητες που δεν μπορούν να ληφθούν από κοινούς ραδιοφωνικούς δέκτες. Πριν από την ιδιωτική ραδιοφωνία χρησιμοποιούσαν κατά κόρον την μπάντα των FM. Τώρα, οι συχνότητες έχουν ανεβεί στην περιοχή πάνω από τους 108 ΜΗΖ ή και πιο ψηλά όπου χρησιμοποιούνται συσκευές με κρύσταλλο. Υψηλότερης κλάσης μεταδότες κάνουν χρήση ψηφιακών τεχνικών διαμόρφωσης όπως PCM, phase modulation, spread spectrum, frequency hopping, προσφέροντας καλύτερα αποτελέσματα ενώ, παράλληλα, ελαχιστοποιείται η πιθανότητα εντοπισμού τους». * Υπάρχει δυνατότητα προστασίας από υποκλοπή μέσω παγίδευσης χώρων; «Η προστασία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με το συχνό έλεγχο του χώρου με ειδικό εξοπλισμό όπως: Δέκτη γενικής έρευνας. Η συσκευή αυτή έχει την ικανότητα αναζήτησης εκπομπών στις περιοχές συχνοτήτων από 3 KHz μέχρι 3 GHz, με αποτέλεσμα την αποκάλυψη των υποκλοπών. Λόγω της τεχνολογίας που χρησιμοποιείται, είναι δυνατή η αποκάλυψη κοριών που χρησιμοποιούν τεχνική αναπηδούσης συχνότητας και διάχυσης συχνότητας. Το κόστος ενός δέκτη γενικής έρευνας, με το απαραίτητο λογισμικό για την επαύξηση των δυνατοτήτων του ανέρχεται σε 20 εκ. δρχ. Ερευνητής μη γραμμικών κυκλωμάτων. Υπάρχουν περιπτώσεις εμφύτευσης "κοριών" οι οποίοι ενεργοποιούνται με τηλεκοντρόλ, με την εκπομπή συγκεκριμένης ακτινοβολίας, με το άναμμα διακόπτη ή άλλους Σελίδα 4 / 5
τρόπους. Στις περιπτώσεις αυτές όπου ο "κοριός" δεν είναι ενεργοποιημένος, απαιτείται η χρήση ειδικού εξοπλισμού ο οποίος προκαλεί την ενεργοποίηση και τον εντοπισμό του. Το κόστος του εξοπλισμού ανέρχεται σε 3 εκ. δρχ. περίπου». * Πότε μπορούμε να πούμε ότι είμαστε ασφαλείς σε έναν χώρο; «Πρέπει πρώτα απ' όλα να ελεγχθεί όλος ο ηλεκτρικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός του χώρου αν είναι παγιδευμένος ή όχι. Στο χώρο δεν θα πρέπει να υπάρχουν κινητά τηλέφωνα ή αν υπάρχουν να έχουν βγάλει οι χρήστες τους τις μπαταρίες. Ο χώρος δεν θα πρέπει να έχει σταθερά τηλέφωνα ή θα πρέπει αυτά να είναι συνδεδεμένα με ανιχνευτές καθ' όλη τη διάρκεια της συνεδρίασης. Καλό θα ήταν ο χώρος να μην έχει τζάμια και αν έχει να υπάρχουν βαριές και χοντρές κουρτίνες που στην ουσία να τα σκεπάζουν». *Γιατί τα τζάμια; «Είναι ένας νέος τρόπος παρακολούθησης στον οποίο χρησιμοποιείται η απλή ακτίνα λέιζερ. Σε έναν χώρο όπου μέσα συζητούν δυο άνθρωποι, τα τζάμια πάλλονται από τη συχνότητα της φωνής. Αν κάποιος οδηγήσει μια ακτίνα λέιζερ στο τζάμι, αυτή θα ανακλαστεί και θα επιστρέψει πίσω αλλά με άλλη συχνότητα λόγω της παλμικής κίνησης του τζαμιού από τη φωνή. Ετσι εύκολα με έναν ειδικό μετατροπέα μπορεί κάποιος να ακούσει τι λένε μέσα στο χώρο. Γι' αυτό χρειάζονται κουρτίνες. Αλλοι τρόποι είναι να χρησιμοποιήσουν κάποιοι τα εξαρτήματα ενός υπολογιστή. Κανείς μας όταν αγοράζει έναν υπολογιστή δεν τον ανοίγει να δει τι έχει μέσα, ούτε και μπορεί να αναγνωρίσει αν ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα είναι του υπολογιστή ή είναι για υποκλοπή. Αν έχει συμβεί κάτι τέτοιο, η υποκλοπή μπορεί να μεταφερθεί εκτός χώρου ακόμα και μέσα από τα καλώδια της ΔΕΗ. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι οτιδήποτε χρησιμοποιεί ρεύμα ή παράγει ηλεκτρομαγνητικά κύματα, είναι ουσιαστικά ανοικτό κανάλι για παρακολούθηση Σελίδα 5 / 5