ΕΛΤΙΟ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ (Material Safety Data Sheet)

ΕΛΤΙΟ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ (Material Safety Data Sheet) Το παρόν δελτίο συντάχθηκε βάση της Απόφασης 195/2002 (ΦΕΚ 907/Β/17.07.2002) σε εναρµόνιση µε την Οδηγία 2001/58/ΕΚ. 1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ / ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Στοιχεία της ουσίας: Κοινή ονοµασία: Άλλη ονοµασία: Chlorpyrifos O,O-diethyl O-(3,5,6-trichloro-2-pyridinyl) phosphorothioate Εµπορική ονοµασία παρασκευάσµατος: CHLORPYRIFOS ΦΑΡΜΑ-ΧΗΜ 5 GR Χρήση του παρασκευάσµατος: Οργανοφωσφορικό εντοµοκτόνο, σε µορφή κόκκων. Παρασκευαστής: FARMA-CHEM SA Τ.Θ. 26 ΒΙ.ΠΕ.Θ. Τ.Κ. 570 22 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΑ Α Τηλ.: +30 2310 569630 έως 33 Fax: +30 2310 797047 e-mail: farmchem@otenet.gr Τηλ. Κέντρου ηλητηριάσεων: 210 7793777 2. ΣΥΣΤΑΣΗ / ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ Σύσταση: Ουσία EC/EINECS no. CAS no. Περιεκτικότητα (%) Chlorpyrifos 220-864-4 2921-88-2 5% β/β T N Αδρανείς ουσίες 94.68% Σύµβολα κινδύνου Φράσεις κινδύνου R25 (*) R50-53 Το πλήρες κείµενο των συµβόλων κινδύνου και των R-φράσεων αναγράφεται στην 16. 3. ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΙΝ ΥΝΩΝ Επιβλαβές σε περίπτωση κατάποσης. Τοξικό για τους υδρόβιους οργανισµούς. Μπορεί να προκαλέσει µακροχρόνιες δυσµενείς επιπτώσεις στο υδάτινο περιβάλλον. Σελίδα 1 από 8

4. ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ Γενικά: Αντίδοτο: Θειική ατροπίνη. Η δ.ο. (chlorpyrifos) είναι αναστολέας της χοληνεστεράσης. Επηρεάζει το κεντρικό και περιφερειακό νευρικό σύστηµα και προκαλεί καρδιακή και αναπνευστική κατάπτωση. Η θειική ατροπίνη είναι το προτεινόµενο αντίδοτο. Οξίµες όπως toxogonin µπορούν να χρησιµοποιηθούν για θεραπεία, αλλά µόνο σε συνδυασµό και όχι σε αντικατάσταση της ατροπίνης. Μη χορηγείτε µορφίνη ή ηρεµιστικά. Υποτροπίαση µπορεί να παρατηρηθεί και µετά την βελτίωση της κλινικής εικόνας του ασθενούς λόγω της συνεχιζόµενης απορρόφησης της δ.ο. Συνιστάται επίβλεψη του ασθενούς για τουλάχιστον 48 ώρες. Επαφή µε τα µάτια: Πλύνετέ τα αµέσως µε άφθονο νερό για τουλάχιστον 15 λεπτά. Ζητήστε αµέσως ιατρική βοήθεια. Επαφή µε το δέρµα: Πλύνετε αµέσως την δερµατική περιοχή στην οποία έπεσε σκεύασµα µε άφθονο νερό και σαπούνι. Βγάλτε αµέσως τα ρούχα στα οποία έπεσε σκεύασµα. Ζητήστε ιατρική βοήθεια. Εισπνοή: Μεταφέρετε τον ασθενή σε καθαρό αέρα. Αν η αναπνοή σταµατήσει, εφαρµόστε τεχνητή αναπνοή. Ζητήστε ιατρική βοήθεια. Κατάποση: Χορηγήστε 1 µε 2 ποτήρια νερό και προκαλέστε εµετό ενεργώντας στο πίσω µέρος του λαιµού µε µη αιχµηρό αντικείµενο ή µε το δάκτυλο. Επαναλάβετε µέχρι ο εµετός να είναι καθαρός. Μην δίνετε τίποτα από το στόµα σε άτοµο που έχει χάσει τις αισθήσεις του. Ζητήστε επειγόντως ιατρική βοήθεια και δείξτε το δοχείο ή την ετικέτα του. 5. ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ Κατάλληλα µέσα πυρόσβεσης: Ξηρή σκόνη ή διοξείδιο του άνθρακα για µικρή πυρκαγιά, σπρέι νερού ή αφρός για µεγάλη πυρκαγιά. Ειδικοί κίνδυνοι κατά την έκθεση: Αποφύγετε τη χρήση πίδακα νερού υψηλής πίεσης. Κατά την καύση µπορεί να εκλυθούν τοξικοί ή/και ερεθιστικοί ατµοί. Μην αναπνέετε τους ατµούς. Κατά την κατάσβεση µην στέκεστε αντίθετα προς την φορά του ανέµου. Ταχύτατη αποικοδόµηση µπορεί να παρατηρηθεί σε θερµοκρασίες >130 C. Αποφύγετε την διαρροή επιµολυσµένου µε το προϊόν µέσου πυρόσβεσης προς υπονόµους, έδαφος και επιφανειακά νερά. Προστατευτικός εξοπλισµός: Κατάλληλη αυτόνοµη αναπνευστική συσκευή και πλήρης προστατευτική ενδυµασία. Σελίδα 2 από 8

6. ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΥΧΑΙΑΣ ΕΚΛΥΣΗΣ Ατοµικές προφυλάξεις: Φοράτε κατάλληλο προστατευτικό εξοπλισµό (αναφορά στην 8). Μην αναπνέετε τη σκόνη. Περιβαλλοντικές προφυλάξεις: Αποφύγετε την µόλυνση του εδάφους καθώς και επιφανειακών και υπόγειων υδάτων. Μέθοδοι καθαρισµού: Σταµατήστε και περιορίστε την εκλυόµενη ποσότητα. Αποφύγετε τη δηµιουργία σύννεφου σκόνης. Σκουπίστε ή συγκεντρώστε µε φτυάρι την σκόνη. Χρησιµοποιήστε κατάλληλο προσροφητικό υλικό όπως πριονίδι, άµµο, χώµα για την αποµάκρυνση τυχόν υπολειµµάτων. Συγκεντρώστε το επιµολυσµένο υλικό και τοποθετήστε σε ειδικά βαρέλια προς διάθεση (εξάλειψη) (αναφορά στην 13). Καθαρίστε τις µολυσµένες επιφάνειες µε διάλυµα αλισίβας. Συγκεντρώστε τα διαλύµατα µε χρήση προσροφητικού υλικού προς διάθεση (εξάλειψη) (αναφορά στην 13). Σε περίπτωση µόλυνσης του εδάφους, τα επιµολυσµένα στρώµατα εδάφους θα πρέπει να σκαφτούν και να τοποθετηθούν σε ειδικά βαρέλια προς διάθεση (εξάλειψη) (αναφορά στην 13). 7. ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ Χειρισµός: Αποφύγετε την εισπνοή σκόνης. Η διαχείριση του προϊόντος πρέπει να γίνεται σε καλά αεριζόµενο χώρο. Πλύνετε τα χέρια και τα ακάλυπτα µέρη του σώµατος πριν φάτε, πιείτε ή καπνίσετε. Χρησιµοποιείτε κατάλληλο προστατευτικό εξοπλισµό (αναφορά στην 8), ο οποίος θα πρέπει να πλένεται καλά µετά από επαφή µε το προϊόν. Αποθήκευση: Αποθηκεύεται στην αρχική του απαραβίαστη συσκευασία, σε ξηρό, δροσερό και καλά αεριζόµενο χώρο. Φυλάξτε το µακριά από τρόφιµα, ποτά, ζωοτροφές και µακριά από παιδιά. 8. ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΤΟ ΠΡΟΪΟΝ / ΑΤΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Οριακές τιµές έκθεσης: Chlorpyrifos ACGIH TLV: 0.2 mg/m 3 TWA (skin), A4 NIOSH REL: 0.2 mg/m 3 TWA (skin) 0.6 mg/m 3 STEL (skin) Ατοµικός προστατευτικός εξοπλισµός: Μετά το τέλος της εργασίας πλύνετε όλα τα ρούχα εργασίας ξεχωριστά. Ρούχα και προστατευτικός εξοπλισµός που έχουν σε µεγάλο βαθµό επιµολυνθεί µε το προϊόν θα πρέπει να καταστραφούν και να µην ξαναχρησιµοποιηθούν. Σελίδα 3 από 8

Αναπνευστική προστασία: Χρησιµοποιείτε το προϊόν σε χώρο µε επαρκή εξαερισµό. Σε ορισµένες περιπτώσεις µπορεί να απαιτηθεί µηχανικός εξαερισµός του χώρου εργασίας. Σε περιπτώσεις που ενδέχεται να υπερβαίνονται οι οριακές τιµές έκθεσης, χρησιµοποιήστε αυτόνοµη αναπνευστική συσκευή ή µάσκα µε φίλτρο κατάλληλο για αγροχηµικά προϊόντα. Προστασία χεριών: Γάντια ανθεκτικά σε χηµικά όπως από ελαστικό, νιτρίλιο ή βιτόν. Προστασία µατιών / προσώπου: Γυαλιά κατάλληλα για προστασία µατιών από χηµικά ή συσκευή προστασίας µατιών / προσώπου. Προστασία δέρµατος: Ποδιά ή κατάλληλη ολόσωµη προστατευτική ενδυµασία, µπότες. 9. ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΕΣ Ι ΙΟΤΗΤΕΣ Όψη: Κοκκώδες, χρώµατος µπεζ-γκρι Οσµή: Ελαφρά ιδιάζουσα (ήπια µερκαπτάνης) ph: Μη εφαρµόσιµο Σηµείο τήξεως / περιοχή τήξεως: 41-42 C (δ.ο.) Σηµείο ανάφλεξης: Μη καθορισµένο Αναφλεξιµότητα: εν είναι εύφλεκτο Εκρηκτικές ιδιότητες: εν είναι εκρηκτικό Οξειδωτικές ιδιότητες: ιαβρωτικό σε ορείχαλκο, χαλκό, σίδηρο και κασσίτερο (δ.ο.) Τάση ατµών: 2.49 mpa (25 C) (technical) Ειδικό βάρος: 1.41-1.54 kg/lt ιαλυτότητα: Νερό: 200 mg/l (25 C) (δ.ο.) Benzene: 7900 gm/kg (δ.ο.) Acetone: 6500 gm/kg (δ.ο.) Chloroform: 6300 gm/kg (δ.ο.) Methanol: 450 gm/kg (δ.ο.) Diethyl ether: 5100 g/kg (δ.ο.) Xylene: 4000 g/kg (δ.ο.) Συντελεστής κατανοµής σε n-οκτανόλη / νερό: 66000 στους 23 C (δ.ο.) 10. ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙ ΡΑΣΙΜΟΤΗΤΑ Συνθήκες προς αποφυγή: Αποφύγετε θέρµανση πάνω από 50 C. Η δ.ο. υπόκειται σε εξώθερµη αντίδραση αποικοδόµησης περίπου στους 130 C που οδηγεί σε άνοδο της θερµοκρασίας και βίαιη αποικοδόµηση αν δεν γίνει αποµάκρυνση της παραγόµενης θερµότητας. Σελίδα 4 από 8

Υλικά προς αποφυγή: ιαβρωτικό σε ορείχαλκο, χαλκό, σίδηρο και κασσίτερο. Υδρολύεται από ισχυρά οξέα και αλκάλια. Επικίνδυνα υλικά αποσύνθεσης: Υδροχλώριο, οξείδια θείου και οξείδια φωσφόρου. CHLORPYRIFOS 11. ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Οξεία τοξικότητα από στόµατος: LD 50 /rat: >2000 mg/kg Οξεία τοξικότητα δέρµατος: LD 50 /rat: >2000 mg/kg Οξεία τοξικότητα αναπνοής: LC 50 /rat: >2 mg/lt/4-hr Ερεθιστικότητα δέρµατος: Μη ερεθιστικό Ερεθιστικότητα οφθαλµού: Μη ερεθιστικό (Οι τιµές οξείας τοξικότητας προέρχονται από σκευάσµατα παρόµοιας σύνθεσης) Άλλα τοξικολογικά στοιχεία: Υπερβολική έκθεση στο προϊόν µπορεί να προκαλέσει συµπτώµατα αναστολής της χοληνεστεράσης. Chlorpyrifos: Συµπτώµατα έκθεσης στο chlorpyrifos περιλαµβάνουν πονοκέφαλο, ναυτία, εµετό, κράµπες, αδυναµία, θολή όραση, συστολή των κόρεων, σφίξιµο στο στήθος, δυσκολία στην αναπνοή, νευρικότητα, εφίδρωση, δακρύρροια, σιελόρροια, µυϊκούς σπασµούς, κώµα. εν έχει προκαλέσει καρκινογένεση, γενετήσιες ανωµαλίες (τερατογένεση) ή µεταλλαξιγένεση σε πειραµατόζωα. εν έχει προκαλέσει συµπτώµατα στη γονιµότητα σε µελέτες σε πειραµατόζωα. Συµπτώµατα τοξικότητας έχουν παρατηρηθεί στους απογόνους, µόνο όµως σε περιπτώσεις υψηλών δόσεων που προκάλεσαν συµπτώµατα τοξικότητας στα γονικά ζώα. Στον άνθρωπο, το chlorpyrifos και οι µεταβολίτες του αποβάλλονται ταχέως. Μετά από µία µεµονωµένη δόση από στόµατος, η περίοδος ηµιζωής στο αίµα είναι περίπου 1 ηµέρα. Μεταβολίζεται κυρίως µέσω των νεφρών. Μετά από λήψη µέσω στόµατος σε επίµυες, το 90% αποµακρύνεται µε τα ούρα και το 10% µε τα περιττώµατα. εν εµφανίζει σηµαντική πιθανότητα βιοσυσσώρευσης. Μετά την πρόσληψη, ένα ποσοστό αποθηκεύεται στο λίπος αλλά εξαλείφεται στον άνθρωπο µε περίοδο ηµιζωής περίπου 62 ώρες. 12. ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Οικοτοξικότητα: Τοξικότητα σε ψάρια και υδρόβιους οργανισµούς: Rainbow trout LC 50 (96-hr) 3 µg/l (δ.ο.) Daphnia magna LC 50 (48-hr) 1.7 µg/l (δ.ο.) Σελίδα 5 από 8

Τοξικότητα σε πουλιά: Bobwhite quail LD 50 13.3 mg/kg (δ.ο.) Mallards duck LD 50 75.6 mg/kg (δ.ο.) Τοξικότητα σε µέλισσες: Honey bees LD 50 (acute oral) 0.36 µg/bee (δ.ο.) LD 50 (topical) 0.070 µg/bee (δ.ο.) CHLORPYRIFOS Ανθεκτικότητα και ικανότητα αποικοδόµησης: Αποικοδόµηση σε έδαφος και σε εδαφικό νερό: Η περίοδος ηµιζωής του chlorpyrifos στο έδαφος συνήθως κυµαίνεται µεταξύ 60 και 120 ηµέρες, αλλά µπορεί να πάρει τιµές από 2 εβδοµάδες µέχρι περισσότερο από 1 χρόνο ανάλογα µε το είδος του εδάφους, τις κλιµατικές και άλλες συνθήκες. Η περίοδος ηµιζωής του στο έδαφος δεν επηρεάζεται από την υφή του εδάφους ή το περιεχόµενο σε οργανική ουσία. Αποικοδοµείται µε έκθεση σε UV ακτινοβολία, µε χηµική υδρόλυση και από µικροοργανισµούς του εδάφους. Κατά την εφαρµογή σε υγρά εδάφη, η περίοδος ηµιζωής όσον αφορά την πτητικότητα του chlorpyrifos είναι 45 µε 163 ώρες, µε το 62 έως 89% της εφαρµοζόµενης ποσότητας να παραµένει στο έδαφος µετά από 36 ώρες. Αποικοδόµηση σε νερό: Η συγκέντρωση και η εµµονή του chlorpyrifos στο νερό εξαρτάται από τη µορφή του σκευάσµατος, µε παρατηρούµενη αύξηση των συγκεντρώσεων όταν σκευάσµατα γαλακτωµατοποιήσιµα ή σε µορφή βρέξιµης σκόνης απελευθερώνονται στο νερό. Καθώς το σκεύασµα προσχωρεί σε ιζήµατα και αιωρούµενη οργανική ύλη, η συγκέντρωση της δραστικής µειώνεται ταχέως. Υπάρχουν ενδείξεις ότι είναι ασταθές στο νερό και ότι ο βαθµός υδρόλυσης αυξάνεται µε τη θερµοκρασία, µε µείωση κατά 2.5 µε 3 φορές για κάθε µείωση κατά 10 βαθµούς στη θερµοκρασία. Ο βαθµός υδρόλυσης είναι σταθερός σε όξινα προς ουδέτερα νερά, αλλά αυξάνεται σε αλκαλικά νερά. Σε νερό µε ph 7.0 και στους 25 C, η περίοδος ηµιζωής είναι 35 µε 78 ηµέρες. 13. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΙΑΘΕΣΗ (ΕΞΑΛΕΙΨΗ) Η διάθεση (εξάλειψη) τυχόν µη χρησιµοποιηµένης ποσότητας ή επιµολυσµένου υλικού να γίνεται σύµφωνα µε την εθνική και κοινοτική νοµοθεσία. ιάθεση (εξάλειψη) µη χρησιµοποιηθέντων ποσοτήτων του προϊόντος µπορεί να γίνει µε αποτέφρωση. Μην ξαναχρησιµοποιείτε κενά υλικά συσκευασίας. Άδειες σακούλες µπορούν να καταστραφούν µε θάψιµο σε χώρους υγειονοµικής ταφής ή µε αποτέφρωση. 14. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ Οδική µεταφορά (ADR 2003): UN no. 2783 Class 6.1 Packing group Description ΙΙΙ ORGANOPHOSPHORUS PESTICIDE, SOLID, TOXIC (CHLORPYRIFOS 5%) Σελίδα 6 από 8

Θαλάσσια µεταφορά (IMDG Code 2002): UN no. 2783 Class 6.1 Packing group III Marine pollutant Description Σιδηροδροµική µεταφορά (RID): UN no. 2783 Class 6.1 Packing group Description Εναέρια µεταφορά (ICAO/IATA): UN no. 2783 Class 6.1 Packing group Description CHLORPYRIFOS MARINE POLLUTANT ORGANOPHOSPHORUS PESTICIDE, SOLID, TOXIC (CHLORPYRIFOS 5%) III ORGANOPHOSPHORUS PESTICIDE, SOLID, TOXIC (CHLORPYRIFOS 5%) III ORGANOPHOSPHORUS PESTICIDE, SOLID, TOXIC (CHLORPYRIFOS 5%) 15. ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ Η σήµανση έγινε βάση της Απόφασης 265/2002 (ΦΕΚ 1214/Β/19.02.2002) σε εναρµόνιση µε την Οδηγία 1999/45/ΕΚ. Σύµβολα κινδύνου: Xn Επιβλαβές. Ν Επικίνδυνο για το περιβάλλον. R-φράσεις (*): R22 Επιβλαβές σε περίπτωση κατάποσης. (*) R51/53 Τοξικό για τους υδρόβιους οργανισµούς. Μπορεί να προκαλέσει µακροχρόνιες δυσµενείς επιπτώσεις στο υδάτινο περιβάλλον. S-φράσεις (*): S1/2 Φυλάξτε το κλειδωµένο και µακριά από παιδιά. S25 Αποφεύγετε την επαφή µε τα µάτια. S45 Σε περίπτωση ατυχήµατος ή αν αισθανθείτε αδιαθεσία ζητήστε αµέσως ιατρική συµβουλή (δείξτε την ετικέτα αν είναι δυνατόν). S60 Το υλικό και ο περιέκτης του να θεωρηθούν κατά τη διάθεσή τους επικίνδυνα απόβλητα. S61 Αποφύγετε τη διάθεσή του στο περιβάλλον. Αναφερθείτε σε ειδικές οδηγίες / δελτίο δεδοµένων ασφαλείας. Σελίδα 7 από 8

16. ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Πλήρες κείµενο συµβόλων κινδύνου και R-φράσεων που αναφέρονται στις 2 & 3 (*): T Τοξικό. Xn Επιβλαβές. (*) N Επικίνδυνο για το περιβάλλον. R22 Επιβλαβές σε περίπτωση κατάποσης. R25 Τοξικό σε περίπτωση κατάποσης. R50 Πολύ τοξικό για τους υδρόβιους οργανισµούς. R51 Τοξικό για τους υδρόβιους οργανισµούς. R53 Μπορεί να προκαλέσει µακροχρόνιες δυσµενείς επιπτώσεις στο υδάτινο περιβάλλον. Το παρόν έγγραφο έχει αναθεωρηθεί. Ο αριθµός και η ηµεροµηνία της έκδοσης αναγράφονται στο πάνω µέρος της σελίδας. Τα σηµεία που έχουν αναθεωρηθεί ως προς την προηγούµενη έκδοση επισηµαίνονται µε αστερίσκο (*). Οι πληροφορίες που παρέχονται στο παρόν έγγραφο βασίζονται στις µέχρι σήµερα γνώσεις µας και αναφέρονται στο συγκεκριµένο προϊόν και µόνο. εν φέρουµε καµία ευθύνη για συνέπειες που µπορεί να προκύψουν εάν το προϊόν δεν χρησιµοποιηθεί σύµφωνα µε τις οδηγίες και για την χρήση που προορίζεται. Για αναλυτικές οδηγίες χρήσεως, συµβουλευθείτε την ετικέτα του προϊόντος. Τέλος του ελτίου εδοµένων Ασφαλείας Σελίδα 8 από 8