B Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική Moνάδα Ενδοκρινολογίας, Σακχαρώδη Διαβήτη και Μεταβολισμού Αρεταίειον Νοσοκομείο Σε συνεργασία με το Τμήμα Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού Νοσοκομείο - Μαιευτήριο «Έλενα Βενιζέλου» από την Εφηβεία έως την Ενήλικη ζωή Σάββατο 7 Νοεμβρίου 2009 Μαγγίνειο Αμφιθέατρο, Αρεταίειον Νοσοκομείο Υπό την Αιγίδα της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας Τελικό Πρόγραμμα
ΠΕΡΙΕΧOΜΕΝΑ Εισαγωγική Επιστολή............................................................................................................................. 4 Γενικές Πληροφορίες............................................................................................................................ 5 Επιστημονικές Πληροφορίες.............................................................................................................. 5 Eπιστημονικό Πρόγραμμα.......................................................................................................... 6 & 7 Τίτλοι Ομιλητών & Συντονιστών.... 8 Ευχαριστίες................................................................................................................................................ 9 Γερμανικό προϊόν Γερμανικό προϊόν Αθήνα: Μονής Δαμάστας 6, 12133 Περιστέρι Τηλ. 210 5777140 Fax: 210 5788791 e-mail: farmasyn@otenet.gr www.farmasyn.gr Γραφείο Β. Ελλάδος: Μαιάνδρου & Αδμήτου 27, 56224 Εύοσμος Τηλ. 2310 703856 Fax: 2310 703178 e-mail: thess@farmasyn.gr 3
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΓΕΝΙΚΈΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΕΣ Αγαπητοί συνάδελφοι, Με ιδιαίτερη χαρά θα θέλαμε να σας προσκαλέσουμε στην ημερίδα που διοργανώνουμε στο ΑΡΕΤΑΙΕΙΟΝ Νοσοκομείο με θέμα ΟΡΜΟΝΕΣ και ΓΥΝΑΙΚΑ. Η ημερίδα επιδιώκει να καλύψει τις διαταραχές των ορμονών του φύλου και την αντιμετώπισή τους διατρέχοντας τη ζωή της γυναίκας από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή και μέχρι την εμμηνόπαυση. Σκεφτήκαμε να ασχοληθούμε με αυτό το επιστημονικό αντικείμενο γιατί από τη μια πλευρά η φυσιολογία των ορμονών του φύλου στη γυναίκα παρουσιάζει πολυπλοκότητα και δυσκολία ενίοτε στην κατανόηση των πολυεπίπεδων μηχανισμών της και από την άλλη η παθολογία που παρακολουθεί τις διαταραχές της έχει επιπτώσεις σε όλες τις λειτουργίες του γυναικείου οργανισμού από την αύξηση και την ενήβωση έως την γονιμότητα αλλά και την διαδικασία της γήρανσης. Η ενασχόληση διαφορετικών ιατρικών ειδικοτήτων με τη φυσιολογία και παθοφυσιολογία του γυναικείου οργανισμού μας δίνει την ευκαιρία να κατανοήσουμε καλύτερα τις νοσογόνες καταστάσεις και να συντονίσουμε επιτυχέστερα τις διαγνωστικές, θεραπευτικές και ερευνητικές μας προσπάθειες για την αντιμετώπισή τους. Γι αυτό στο Μαγγίνειο αμφιθέατρο θα βρεθούμε ενδοκρινολόγοι που εργαζόμαστε σε γυναικολογικά τμήματα, γυναικολόγοι που συνεργάζονται με ενδοκρινολόγους, ενδοκρινολόγοι που εργάζονται σε παιδιατρικά και εφηβικά τμήματα, παιδίατροι που ενδιαφέρονται για την εφηβιατρική και συνεργάζονται με γυναικολόγους και ενδοκρινολόγους και μαίες που εργάζονται με όλες τις αναφερθείσες ειδικότητες. Στη διοργάνωση αυτή οι υπογράφοντες με την αρωγή στενών συνεργατών προσπάθησαν και κατάφεραν - όπως ήδη στο παρελθόν - να μηδενίσουν τη γεωγραφική απόσταση ανάμεσα στη Μονάδα Ενδοκρινολογίας, Σακχαρώδη Διαβήτη και Μεταβολισμού της Β Μαιευτικής και Γυναικολογικής Kλινικής της Ιατρικής Σχολής του στο ΑΡΕΤΑΙΕΙΟΝ Νοσοκομείο και στο Τμήμα Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού του Νοσοκομείου - Μαιευτηρίου EΛΕΝΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ. Η προσπάθειά μας θα έμενε σίγουρα ημιτελής χωρίς τη συμπαράσταση της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας. Θα είναι τιμή μας να μοιραστείτε μαζί μας το ενδιαφέρον σας για την Ορμονική Ζωή της Γυναίκας. Σας περιμένουμε. Γιώργος Μαστοράκος Αναπλ. Καθηγητής ΑΡΕΤΑΙΕΙΟΝ Νοσοκομείο Ευτυχία Γ. Κούκκου Επιμελήτρια Νοσοκομείο ΕΛΕΝΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ Οργάνωση Μονάδα Ενδοκρινολογίας, Σακχαρώδη Διαβήτη και Μεταβολισμού της B Mαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του σε συνεργασία με το Τμήμα Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού του Νοσοκομείου-Μαιευτηρίου «Έλενα Βενιζέλου» Τόπος Ημερίδας Βασ. Σοφίας 76, 115 28 Αθήνα Ημερομηνία Ημερίδας Σάββατο 7 Noεμβρίου, 2009 Ώρα Έναρξης 09:15 Δικαίωμα Εγγραφής Ειδικευμένοι & Νοσηλευτικό Προσωπικό 10 Ειδικευόμενοι, Προπτυχιακοί & Μεταπτυχιακοί Φοιτητές ΔΩΡΕΑΝ Το Δικαίωμα Εγγραφής περιλαμβάνει: Παρακολούθηση όλων των Συνεδριάσεων Το Συνεδριακό Υλικό Πιστοποιητικό Παρακολούθησης της Ημερίδας Καφέ κατά τη διάρκεια των επίσημων διαλειμμάτων Ελαφρύ γεύμα το μεσημέρι Γραμματεία Ημερίδας First Conferences & Events Μιχαλακοπούλου 121, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 210 7787016, Fax : 210 7787566, Εmail: firstce@hol.gr, www.firstconferences.gr Νέες Εγγραφές Νέες εγγραφές θα πραγματοποιούνται καθ όλη τη διάρκεια της Ημερίδας, κατά τις ώρες λειτουργίας της Γραμματείας. Ώρες Λειτουργίας Γραμματείας Η Γραμματεία θα λειτουργεί από τις 08:15-19:00 Ονομαστικές Κονκάρδες Για λόγους ασφαλείας παρακαλούνται οι συμμετέχοντες να φέρουν την ονομαστική κονκάρδα τους σε ευδιάκριτο σημείο κατά την παραμονή τους στους Συνεδριακούς χώρους Πιστοποιητικά Παρακολούθησης Με τη λήξη της Ημερίδας θα χορηγηθούν στους Συμμετέχοντες Πιστοποιητικά Παρακολούθησης. Απαραίτητη προϋπόθεση η επίδειξη της ονομαστικής τους κονκάρδας Έκθεση Κατά τη διάρκεια της Ημερίδας θα λειτουργεί Έκθεση Φαρμακευτικών Προϊόντων και Τεχνολογικού Εξοπλισμού ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Διαλέξεις Λόγω της πυκνότητας του Επιστημονικού Προγράμματος, παρακαλούνται οι Ομιλητές να τηρήσουν αυστηρά το χρόνο ομιλίας τους. Οι παρουσιάσεις μπορούν να υποστηριχτούν από Power Point. Το υλικό των παρουσιάσεων θα πρέπει να παραδίδεται στην Τεχνική Γραμματεία της Ημερίδας τουλάχιστον 1 ώρα πριν την Ενότητα. 4 5
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ Σάββατο, 7 Νοεμβρίου 2009 Σάββατο, 7 Νοεμβρίου 2009 08:15 09:15 Εγγραφές 09:15 09:30 Χαιρετισμός Γ. Κρεατσάς Από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή Προεδρείο: Ε. Κουσκούνη - Α. Παπαδημητρίου 09:30 10:00 Φυσιολογία εμμηναρχής Ν. Γεωργόπουλος 10:00 10:30 Λοίμωξη HPV & σεξουαλική υγεία Ε. Δεληγεώρογλου 10:30 11:15 Λειτουργικές αιμορραγίες της εφηβείας Ν. Σαλάκος 11:15 11:45 Διάλειμμα Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών Προεδρείο: Σ. Νικοπούλου - Ε. Ζαπάντη 11:45 12:30 Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών & μεταβολικό σύνδρομο στην εφηβεία Α. Βρυωνίδου 12:30 12:50 Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών στην ενήλικη ζωή και την εμμηνόπαυση. Νεώτερα δεδομένα Μ. Μαρκόπουλος 12:50 13:30 Μεθοδολογία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής Δ. Λουτράδης 13:30 14:30 Διάλειμμα Τα διάφορα πρόσωπα της εμμηνόπαυσης & η ορμονική υποκατάσταση Προεδρείο: Δ. Πανίδης - Γ. Κουκούλης 14:30 15:00 Πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια Ι. Ηλίας 15:00 15:30 Συμπτώματα & ποιότητα ζωής στην εμμηνόπαυση Μ. Λιπαράκη 15:30 16:00 Όψιμη εμμηνόπαυση Ε. Βενάκη 16:00 16:20 Διάλειμμα Τα διάφορα πρόσωπα της εμμηνόπαυσης & η ορμονική υποκατάσταση Προεδρείο: Γ. Χριστοδουλάκος - Ν. Τσακαλάκος 16:20 16:50 Μετάβαση στην εμμηνόπαυση (κλιμακτήριος) & αντιμετώπισή της Σ. Καλανταρίδου 16:50 17:30 Αντιμετώπιση της εγκατεστημένης εμμηνόπαυσης Μ. Αναπλιώτου 17:30 18:10 Εμμηνοπαυσιακή Οστεοπόρωση & αντιμετώπισή της Ε. Κούκκου 18:10 18:30 Ο μηχανισμός RANKL/RANK/OPG και θεραπευτικές εφαρμογές στην οστεοπόρωση Γ. Μαστοράκος 18:30 19:00 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Γ. Μαστοράκος Ε. Κούκκου 6 7
ΤΙΤΛΟΙ ΟΜΙΛΗΤΩΝ & ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΩΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΕΙΕΣ Αναπλιώτου Μαργαρίτα, Αναπλ. Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας, Ιατρική Σχολή Βενάκη Ευαγγελία, Ενδοκρινολόγος, Επιμ. Α Τμήμα Ενδοκρινολογίας - Διαβήτη & Μεταβολισμού, Νοσοκομείο - Μαιευτήριο «Έλενα Βενιζέλου» Βρυωνίδου Ανδρομάχη, Αναπλ. Διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας & Μεταβολισμού, Γ.Ν.Α. Ε.Ε.Σ. Γεωργόπουλος Νικόλαος, Ενδοκρινολόγος, Επικ. Καθηγητής Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής, Μ/Γ Κλινική Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Δεληγεώρογλου Ευθύμιος, Αναπλ. Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας, Ιατρική Σχολή, Νοσοκομείο «Αρεταίειο» Ζαπάντη Ευαγγελία, Ενδοκρινολόγος, Επιμ. Α Τμήμα Ενδοκρινολογίας, Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» Ηλίας Ιωάννης, Ενδοκρινολόγος, Επιμ. Β Τμήμα Ενδοκρινολογίας - Διαβήτη & Μεταβολισμού, Νοσοκομείο - Μαιευτήριο «Έλενα Βενιζέλου» Καλανταρίδου Σοφία, Αναπλ. Καθηγήτρια Μαιευτικής & Γυναικολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κούκκου Ευτυχία, Επιμ. Α Τμήμα Ενδοκρινολογίας Μεταβολισμού & Διαβήτη, Νοσοκομείο - Μαιευτήριο «Έλενα Βενιζέλου» Κουκούλης Γεώργιος, Αναπλ. Καθηγητής Ενδοκρινολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Κουσκούνη Ευαγγελία, Αναπλ. Καθηγήτρια Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή Κρεατσάς Γεώργιος, Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας, Ιατρική Σχολή, Αντιπρύτανης Λιπαράκη Μαρία, Ενδοκρινολόγος, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών Λουτράδης Δημήτριος, Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας, Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, Ιατρική Σχολή Μαρκόπουλος Μάριος, Ειδικευόμενος Μαιευτήρας - Γυναικολόγος Μαστοράκος Γεώργιος, Αναπλ. Καθηγητής Ενδοκρινολογίας, Ιατρική Σχολή Νικοπούλου Σταματία, Διευθύντρια Τμήματος Ενδοκρινολογίας, Νοσοκομείο - Μαιευτήριο «Έλενα Βενιζέλου» Πανίδης Δημήτριος, Καθηγητής Ενδοκρινολογίας, Ιατρική Σχολή Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Παπαδημητρίου Αναστάσιος, Επικ. Καθηγητής Παιδικής Ενδοκρινολογίας, Γ Παιδιατρική Κλινική, Νοσοκομείο «Αττικό» Σαλάκος Νικόλαος, Επικ. Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας, Ιατρική Σχολή, Νοσοκομείο «Αρεταίειο» Τσακαλάκος Νικόλαος, Διευθυντής Τμήματος Κλιμακτηρίου Οστεοπόρωσης, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών Χριστοδουλάκος Γεώργιος, Αναπλ. Καθηγητής Μαιευτικής & Γυναικολογίας Ιατρική Σχολή, Νοσοκομείο «Αρεταίειο» Η Οργανωτική Επιτροπή θα ήθελε να ευχαριστήσει θερμά τους ακόλουθους Οργανισμούς και Εταιρίες, η συνεργασία και συνεισφορά των οποίων συνέβαλαν ουσιαστικά στην πραγματοποίηση της Ημερίδας: Ιατρική Σχολή Εφορεία Αρεταίειου Νοσοκομείου Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία ΕΟΦ & 8 9
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 10 11