Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, 11364 Αθήνα, τηλ.: 210 865 0236, φαξ: 210 865 2088, e-mail: lespar@asterias.

2

Λεσβιακή Παροικία Ζήνωνος 29-31, 104 37 Αθήνα, τηλ.: 210 523 7789, fax: 210 865 2088 e-mail: info@lesviaki-parikia.gr - site: www.lesviaki-parikia.gr Καίτη Μεσσηνέζη - Πλατσή Αγίας Ζώνης 42, 113 64 Αθήνα Τηλ.: 210 867 4520 Θεόδωρος Πλατσής Στρατής Μολίνος Καίτη Μεσσηνέζη Μάριος Λούπος Eιρήνη Βεκρή Θεόδωρος Πλατσής Στρατής Μολίνος Υπεύθυνη του site: Eιρήνη Βεκρή ASTERIAS G.D.G. ΕΠΕ Λεωφ. Βεΐκου 14, 11147 Γαλάτσι, Αθήνα τηλ.: 210 865 0236, fax: 210 865 2088 E-mail: lespar@asterias.gr Συνεργασίες αποστέλλονται υπόψη Θ. Πλατσή, Αγίας Ζώνης 42, 11364 Αθήνα, τηλ.: 210 865 0236, φαξ: 210 865 2088, e-mail: lespar@asterias.gr 1

σελ. Εν Λευκώ: Ένα παράπονο - Καίτη Μεσσηνέζη 3 Σημείωμα της Σ.Ε. 4 Μικρές και μεγάλες ειδήσεις: Επιμέλεια: Θόδωρος Πλατσής 5-6 Εκδηλώσεις: Πριν τα Χριστούγεννα - Ειρήνη Βεκρή 7-10 Η «Λεσβιακή Παροικία» γιόρτασε τον νέο χρόνο με το κόψιμο της βασιλόπιτας - Ειρήνη Βεκρή 11-13 Μια ενδιαφέρουσα ημερίδα στη Μυτιλήνη για τις μαθησιακές δυσκολίες - Νίκος. έτσης 8-10 Ελληνικά Αγριολούλουδα: Οι νάρκισσοι της Λέσβου - Αρτέμης Γιαννίτσαρος 16-20 Λογοτεχνία: Συνομιλία με άγνωστον τέως εχθρό - Ηλίας Βενέζης 21-22 Τα παιχνίδια της γειτονιάς - Μιχάλης Βασίλας 23-25 Επίκαιρα Θέματα: Μια λαμπρή διάκριση - Παναγιώτης Αλατερός 26-27 Χρονογράφημα: Η πικρή μοναξιά του πλήθους - Ελένη Κονιαρέλλη-Σιακή 28-29 Λαογραφία: Παροιμιώδες - Μάριος Κακαδέλλης 30-31 Συνοπτική αναφορά στη λεσβιακή λαογραφία - Στρατής Αλ. Μολίνος 32-34 Τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά στον παλιό Μεσότοπο Λέσβου - Αρτέμης Γιαννίτσαρος 35-39 Βήμα της Επιστήμης: Όσα πρέπει να ξέρουμε για το γλαύκωμα Ιωάννης Α. Μάλλιας 40-42 Γεύση & Παράδοση: Παέλια 43 Βήμα των Νέων: Νησιώτικο Ανθολόγιο: Το ημερολόγιο του Φρίτζ Τζόζεφ Μράζ - Απόστολος Θηβαίος 44-48 Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Χρυσούλα Χατζηγιαννιού, Γιώργος Κόμης, Παν. Αλεξέλλης, Άρης Ταστάνης 49-51 Βιβλιοπαρουσιάση: Κριτικά σημειώματα 52-55 Ένα σχολικό τετράδιο - Λιούμπα Σκούρτη 56-59 Φύση και Άνθρωπος: Μια πρωτοβουλία ανεύρεσης και διατήρησης σπάνιων σπόρων ντόπιων ποικιλιών της Λήμνου - Θόδωρος Πλατσής 60-61 Φίλοι που έφυγαν: ημήτρης Σαραντάκος, Αριστείδης Παράσχου Χιωτέλλης 62-64 Η νέα μας ταχυδρομική διεύθυνση (μόνο για επιταγές) Λεσβιακή Παροικία ΕΛΤΑ - Κουμουνδούρου 29, Τ.Θ. 34118, 10029 Αθήνα Site: www.lesviaki-parikia.gr Eικόνα εξωφύλλου: Νάρκισσος ο κυπελλοφόρος υποείδος κυπελλοφόρος (Narcissus tazetta subsp. tazetta) (Φωτογραφία: Α. Γιαννίτσαρος) 2

Ένα παράπονο Ο νέος χρόνος προχώρησε με ταχύτητα φωτός, και πάλι, όπως λένε. Ακόμα, που και που, κάποιο αστεράκι ή κάποια ευχετήρια Χριστουγεννιάτικη κάρτα ξεφεύγει από τις στοίβες των χαρτιών, που βρίσκονται παρατημένα στο γραφείο κι όλο μου θυμίζουν, πως τώρα μόλις ήρθε η νέα χρονιά. Όμως, το ημερολόγιο άλλα λέγει. Φτάσαμε αισίως στο Φλεβάρη, στις Απόκριες, στην Τσικνοπέμπτη, στην Καθαρή ευτέρα, μπήκαμε στη Σαρακοστή. υο μήνες τις καινούργιας χρονιάς έχουν προστεθεί στη ζωή μας. Λίγο μελαγχολώ. Μόνο λίγο όμως. Αναστενάζω νοσταλγικά και θυμάμαι Όλο θυμάμαι, πόσο διαφορετικά ζούσαμε στο νησί, τότε που τα νιάτα στόλιζαν τα μάγουλα, φώτιζαν το βλέμμα, κι έστηναν τρελό χορό με τις ερωτευμένες καρδιές. Νοσταλγώ, ναι με παράπονο, θα πω, αυτά τα ωραία χρόνια, που η ζωή ήταν ένα φως κι ένα ατέλειωτο τραγούδι. Ήταν η ξενοιασιά κι' η άγνοια πολλές φορές, που βοηθούσανε αυτόν τον τρόπο ζωής. Μερικές εικόνες έρχονται έντονες στη μνήμη τώρα και αυτομάτως γίνεται η σύγκριση. Τι να το κάνεις. Φταίνε τα χρόνια κι ο νέος τρόπος ζωής, που δεν αφήνει στον σημερινό άνθρωπο τα περιθώρια που υπήρχανε τότε. εν υπάρχει ο χρόνος για να συναντιέται η οικογένεια στο μεσημεριανό φαγητό, όπως τότε, τα παιδιά μεγαλώνουν στο νηπιαγωγείο και με ξένους ανθρώπους τις περισσότερες ώρες, οι νέοι γονείς δεν βρίσκουν τον ελεύθερο χρόνο να παίξουν, να διαπαιδαγωγήσουν, να χαρούνε τα παιδιά τους, ούτε ν ανταμώσουν, να χαλαρώσουν, να κουβεντιάσουν σαν ζευγάρι μεταξύ τους. Οι παππούδες συναντιούνται με τα εγγόνια τους κατόπιν τηλεφωνήματος ή Σαββατοκύριακα και μόνο αν η καλή τύχη το φέρει, καθημερινά. Έτσι, ξαφνικά, προσπαθώντας να διώξω αυτό το σημερινό άγχος, ήρθε στη σκέψη μια γλυκιά γυναικεία μορφή, που σκυμμένη επάνω στη ραπτομηχανή της έραβε για τα παιδιά της, τραγουδούσε στο ρυθμό της βελόνας κι ο ήλιος φώτιζε τα μαλλιά της και το τραγούδι της τις καρδιές. Γιατί τώρα να μην υπάρχει αυτός ο χρόνος; Τότε, τα παιχνίδια παιζόταν στους δρόμους κι όλη η παιδοπαρέα αντάμωνε κι εκτονωνόταν στους μαχαλάδες, μέχρι την ώρα του ύπνου. Οι μάνες ησύχαζαν κι ετοίμαζαν το βραδινό φαγητό με άνεση. Η γιαγιά είχε την ευκαιρία να πει το παραμύθι στο μικρό εγγόνι και να του τραγουδήσει ένα νανούρισμα, γιατί βλέπεις, έμεναν στο ίδιο σπίτι. Τώρα, τι να πει, και σε ποιόν, όταν στο γηροκομείο είναι κλεισμένη σε δυο ψυχρούς τοίχους μόνη; Άπλωνε τα χέρια η γιαγιά, πάνω απ την αναμμένη πυρίνα, στο μαγκάλι και τα ζέσταινε. Η καρδιά ήταν από μόνη της ζεστή, γιατί κοντά της ήταν τα παιδιά, τα εγγονάκια, οι αγάπες της. Τώρα; 3

Η πληρωμή της συνδρομής σας Αγαπητά μέλη και φίλοι της «Λεσβιακής Παροικίας» Μαζί μ αυτό το τεύχος της «Αιολίδας», το πρώτο του 2012, θα βρείτε και την ταχυδρομική επιταγή με την οποία μπορείτε να εξοφλήσετε τις οικονομικές υποχρεώσεις προς τον Σύλλογό μας. Όσοι από εσάς έχουν ήδη πληρώσει το 2012 δεν θα πρέπει να λάβουν υπ όψη την επιταγή. Όσοι οφείλουν μόνο το 2012, θα μας αποστείλουν 30 όση είναι η συνδρομή για ένα έτος. Αν οι οφειλές σας είναι περισσότερες από τα δύο τελευταία έτη, μετά από απόφαση του ιοικητικού Συμβουλίου θα καταβάλετε εκτός από το 2012 και άλλα δύο χρόνια και θα μπείτε στην ενημερότητα. Σας υπενθυμίζουμε ότι οι συνδρομές σας είναι το μοναδικό έσοδό μας για να καλύψουμε τα λειτουργικά έξοδα των γραφείων του Συλλόγου μας, να οργανώσουμε τις εκδηλώσεις και να εκδώσουμε την «Αιολίδα». Τις συνδρομές σας, καθώς και κάποιες άλλες προσφορές σας εκτός από την ταχυδρομική επιταγή που στέλνετε στη διεύθυνση: «Λεσβιακή Παροικία» - ΕΛΤΑ Κουμουνδούρου 29 - ΤΘ 34118 - ΑΘΗΝΑ 10029, μπορείτε να τις καταθέσετε και στην Εθνική Τράπεζα στο λογαριασμό της «Λεσβιακής Παροικίας» Νο 415/481058-93. Για τους κατοίκους του εξωτερικού: η πληρωμή της ετήσιας συνδρομής γίνεται με κατάθεση 60$ ή 40 στο λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας Νο 415/481058-93, IBAN GR 34 0110 4150 0000 4154 8105 893, ΚΩ. SWIFT ΤΡΑΠΕΖΑΣ-BIC ETHNGRAA. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων και σας ευχόμαστε ακόμα μια φορά καλή χρονιά! Φιλαλληλία Στη μνήμη της θείας τους Νίνας Χατζημαλιάκα: Θόδωρος και Καίτη Πλατσή...100 Λίλια Σαραντίτη...100 Για τα συσσίτια απόρων της Ιεράς Μητρόπολης Μυτιλήνης. 4

Επιμέλεια: Θ. Πλατσής Έτοιμα για αξιοποίηση παραδοσιακά κτίρια της Λέσβου Πριν ακριβώς από δυο χρόνια ομάδα μεταπτυχιακών φοιτητών της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, και πιο συγκεκριμένα απ το Τμήμα Σπουδών «Προστασία Μνημείων», με προτροπή του συμπατριώτη μας πρύτανη Κ. Μουτζούρη, φιλοξενήθηκαν στη Λέσβο και αποτύπωσαν παραδοσιακά κτίρια σε Αγιάσο και Πλωμάρι, καθώς και το γεφύρι της Κρεμαστής στην Αγία Παρασκευή. Οι αποτυπώσεις, αυτές έχουν ήδη αποσταλεί στο ήμο Λέσβου και αποτελούν το υπόβαθρο για την περαιτέρω αξιοποίηση των κτιρίων, που είναι ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αξίας. Οι αρχιτεκτονικές αποτυπώσεις που έγιναν, αφορούν σε 4 κτίρια στην Αγιάσο (τον ξενώνα, το ελαιοτριβείο, τον Ιερό Ναό της Παναγίας Αγιάσου και την Οικία Βαμβουρέλλη), ένα στο Πλωμάρι που αποτυπώθηκε το Σαπωνοποιείο Ξυπτερά, και τελευταίο το παραδοσιακό γεφύρι της Κρεμαστής, που έχει κατασκευαστεί μεταξύ 14ου και 15ου αιώνα και βρίσκεται λίγο πριν την είσοδο της Αγίας Παρασκευής. Βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη η Εγνατία Οδός, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στο Μετρό Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών του Μετρό Θεσσαλονίκης, στην περιοχή της Αγίας Σοφίας βρέθηκε η αρχαία Εγνατία οδός, η οποία κατευθύνεται και περνά κάτω από την αψίδα του Γαλερίου (Καμάρα). Η Εγνατία περνούσε από το υρράχιο, το Λυχνιδό, την Ηράκλεια, την Πέλλα, τη Θεσσαλονίκη, την Αμφίπολη, τους Φιλίππους, το Τόπειρο, την Μαξιμιανούπολη και την Τραϊανούπολη. Ανακατασκευάστηκε μεταξύ του 146-120 π.χ., πάνω σε προϋπάρχοντα αρχαίο δρόμο, τον οποίο αναφέρει και ο Αριστοτέλης. Η αρχαία αυτή οδός συνέδεε τις ακτές της Αδριατικής με τις ακτές του Βορείου Αιγαίου και της Μαύρης Θάλασσας. Κατά μήκος του δρόμου υπήρχαν φυλάκια και πολλοί σταθμοί κατάλληλοι για ανάπαυση, διανυκτέρευση και κυρίως για ανεφοδιασμό σε τρόφιμα και νερό. Σύμφωνα με πληροφορίες που μας διασώζει ο Στράβων, το μήκος της, από την αφετηρία της στην Απολλωνία ή το υρράχιο της σημερινής Αλβανίας, μέχρι τον Έβρο ήταν 535 ρωμαϊκά μίλια (περίπου 800 χιλιόμετρα). 100 χρόνια λευτεριάς Σύσκεψη για τις εκδηλώσεις Σύσκεψη με θέμα τον εορτασμό των 100 χρόνων από της απελευθέρωση της Λέσβου στα πλαίσια του αγώνα για την απελευθέρωση του βορείου Αιγαίου, πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα συνεδριάσεων του Περιφερειακού Συμβουλίου. Στη σύσκεψη που έγινε με πρωτοβουλία και υπό την προεδρία του περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου, Νάσου Γιακαλή, συμμετείχαν εκπρόσωποι κοινωνικών και άλλων πολιτιστικών φορέων. Στη διάρκειά της, ακούστηκαν προτά- 5

σεις εκδηλώσεων για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Λέσβου και αποφασίστηκε η σύσταση μίας επιτροπής η οποία, σε συνεννόηση με το ήμο Λέσβου και την Περιφέρεια, θα προωθήσει τον τελικό τους προγραμματισμό. Σε πρώτη φάση, οι συμμετέχοντες κατέληξαν στην πραγματοποίηση ενός επιστημονικού συνεδρίου, ενώ να σημειωθεί ότι θα ακολουθήσουν και άλλες συναντήσεις με φορείς και πολιτιστικούς συλλόγους του νησιού, από τους οποίους θα ζητηθεί να καταθέσουν και άλλες προτάσεις. Η συνάντηση αυτή ήταν προγραμματική και αποδείχθηκε εποικοδομητική, και πλέον σε συνεννόηση με το ήμο Λέσβου θα συστηθεί μία επιτροπή που θα επιφορτιστεί με τον τελικό προγραμματισμό. Το ημοτικό Συμβούλιο Λέσβου αποφάσισε κατά πλειοψηφία να γίνει προσπάθεια για να αποκτήσει, μέσω του ΕΣΠΑ, η Μυτιλήνη μια καινούργια δομή, που θα απευθύνεται στους πάσχοντες από τη νόσο Αλτσχάιμερ και τις οικογένειές τους. Όπως εξήγησε η πρόεδρος του νομικού προσώπου Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης, Αναστασία Αντωνέλλη, υπάρχει μεγάλος αριθμός πασχόντων (2.000 σε όλο το νησί, περίπου 900 στη Μυτιλήνη) που χρήζουν υποστήριξης. Το κόστος δημιουργίας ενός κέντρου στο οποίο θα παρέχονται υπηρεσίες ημερήσιας φύλαξης, αλλά και ουσιαστικής παροχής φροντίδας στους πάσχοντες και το στενό οικογενειακό τους περίγυρο, θα καλυφθεί με την ένταξη της δομής στο ΕΣΠΑ. Μεγάλη συζήτηση έγινε στο Συμβούλιο για το κατά πόσον μια τέτοια δομή -που, σημειωτέον, θα δημιουργήσει περί τις 10 θέσεις απασχόλησης (νοσηλεύτριες, φυσικοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, βοηθητικό προσωπικό κ.λπ.)- θα μπορέσει οικονομικά να στηριχθεί απ το ήμο μετά τη λήξη της χρηματοδότησης. Ένα ακόμη θέμα που εκτενώς συζητήθηκε, ήταν η στέγαση της δομής σε κτήριο που θα παραχωρήσει ο ήμος. Η κ. Αντωνέλλη, υπογραμμίζοντας ότι έχει ελεγμένη καταλληλότητα, εισηγήθηκε να στεγαστεί στην παλιά Πυροσβεστική, επικαλούμενη και το γεγονός ότι η δομή θα πρέπει να είναι στον ιστό της πόλης, διευκολύνοντας τους συγγενείς των πασχόντων να κάνουν τις δουλειές τους όταν τους αφήνουν στο Κέντρο. Κέντρο Αλτσχάιμερ στη Μυτιλήνη ρομολόγηση μελέτης κατασκευής του φράγματος Τσικνιά Με απόφαση του υπουργού Υποδομών «κλείδωσαν» τελικά, τέσσερα εκατομμύρια ευρώ, για την οριστική μελέτη του φράγματος Τσικνιά. Η κατασκευή του φράγματος αυτού, σηματοδοτεί την αρχή της επίλυσης του προβλήματος της ύδρευσης, του νησιού μας, για τις επόμενες τρεις δεκαετίες τουλάχιστον. Το ποσόν αυτό θα διατεθεί από εθνικούς πόρους -θα γίνει στη συνέχεια προσπάθεια ένταξης της μελέτης και στο ΕΣΠΑ-, ώστε μέσα στα επόμενα τρία χρόνια να υπάρξει η δυνατότητα δημοπράτησης του έργου. Το έργο αυτό θα περιλαμβάνει την κατασκευή ενός τεράστιου φράγματος χωρητικότητας 12,5 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού και ύψους 38 μέτρων, διυλιστηρίου, δεξαμενών, αλλά και δεκάδων χιλιομέτρων αγωγού προς τη Μυτιλήνη, την Καλλονή και την Αγία Παρασκευή. 6

Πρόγραμμα εκδηλώσεων της «Λεσβιακής Παροικίας Μετά την Πρωτοχρονιάτικη πολύ επιτυχημένη εκδήλωσή της, η Παροικία συνεχίζει τις δραστηριότητές της έχοντας πάντα σαν σκοπό την προβολή του νησιού, της παράδοσής του τόπου και τη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των μελών και φίλων της. Ετοίμασε το φετινό χειμωνιάτικο πρόγραμμα της, όσο το δυνατόν καλύτερα, με γνώμονα τις σημερινές καταστάσεις. Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2012 Εορτασμός Αγίου Θεοδώρου πολιούχου της Μυτιλήνης με Θεία Λειτουργία και αρτοκλασία στον Άγιο Κωνσταντίνο (Ομόνοια) στις 9-10 το πρωί. Αμέσως μετά θα προσφερθούν καφές και αναψυκτικά στην αίθουσα του Συλλόγου Ζήνωνος 29-31. Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2012 Το.Σ. προσκαλεί τα μέλη και τους φίλους της Παροικίας σ ένα αποκριάτικο γλέντι με τραγούδια και κιθάρες, στην αίθουσα του Συλλόγου στις 11.30 το πρωί. Θα προσφερθούν μεζέδες και ποτά από το Σύλλογο. Είσοδος ελεύθερη. ευτέρα 3 Μαρτίου 2012 Μονοήμερη εκδρομή με επίσκεψη στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά Βοιωτίας και μετά για φαγητό στα παραθαλάσσια Αντίκυρα. Τιμή κατ άτομο 20. ( ηλώσεις στα τηλέφωνα: 210 5237710 & 210 8674520) Σάββατο 10 Μαρτίου 2012 Σε συνεργασία με τις εκδόσεις «Αιολίδα» Μυτιλήνης παρουσίαση του βιβλίου «άφνης και Χλόη» του Λόγγου σε απόδοση Απόστολου Γονιδέλλη, στην αίθουσα Ελλήνων Λογοτεχνών (Γεννάδιου 2) στις 11.30 το πρωί. ευτέρα 19 Μαρτίου 2012 Εορτασμός Παγκόσμιας ημέρας Γυναίκας και Ποίησης Στο κινηματοθέατρο «Τριανόν» Κορδικτώνος 21& Πατησίων ώρα 5.30 το απόγευμα. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει: Ομιλία του καταξιωμένου συμπατριώτη μας ποιητή ημήτρη Νικορέτζου με θέμα «Από τη Σαπφώ στον Ελύτη», απαγγελία ποιημάτων της Σαπφώς σε απόδοση Ο. Ελύτη, ενώ η γνωστή Ουρουγουανή τραγουδίστρια Ζανέτ Καπούγια με την κιθάρα της θα αποδώσει γνωστά μελοποιημένα τραγούδια Ελλήνων και ξένων ποιητών (Νερούδα, Ελύτη, Ρίτσου κ.α.). Στο τέλος, θα ακολουθήσει μικρή δεξίωση στο φουαγέ του θεάτρου με κρασί μεζέδες και αναψυκτικά. Τιμή πρόσκλησης το άτομο 10. 7

Eκδηλώσεις «Πριν τα Χριστούγεννα» Ξανά την Κυριακή, 18 εκεμβρίου 2011, η αίθουσα της «Λεσβιακής Παροικίας», στολίστηκε με τα γιορτινά της, χριστουγεννιάτικα κλαδιά, γιρλάντες και μπάλες και στρώθηκαν πάλι τα τραπεζομάντηλα στις ροτόντες. Ουζοποσία γαρ περιελάμβανε για το τέλος της εκδήλωσης το πρόγραμμα κι αυτό για τους Mυτιληνιούς και τους φίλους της Μυτιλήνης, είναι ένα παραπάνω κίνητρο για προσέλευση. Ο κόσμος άρχισε να έρχεται πριν τις έντεκα και μέχρι τις εντεκάμισυ η αίθουσα ήταν γεμάτη. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο βουλευτής Λέσβου κ. Σπύρος Γαληνός, οι πρόεδροι των λεσβιακών συλλόγων Πλωμαρίου «Το Πόλιον» κ. Μυρσίνη Βαρτή, Καλλονιατών κ. Χρήστος Τραγέλλης, Παγγεραγωτικού κ. Παν. Πελεκάνος, ο πρώην ήμαρχος Χολαργού κ. Χαράλαμπος Σκούρτης, η αρχαιολόγος κ. Αγλαΐα Αρχοντίδου και ο ηθοποιός-σκηνοθέτης κ. Νίκος Περέλλης. Έτσι άρχισε και η εκδήλωση με ένα σύντομο χαιρετισμό της Προέδρου της «Λ.Π.» κυρίας Καίτης Μεσσηνέζη -Πλατσή, η οποία αναφέρθηκε στους Πολλά μέλη τίμησαν την Χριστουγενιάτικη εκδήλωση. Από δεξιά, στη πρώτη σειρά: η Πρόεδρος του συλλόγου «Το Πόλιον» κα Μυρσίνη Βαρτή, ο Πρόεδρος των «Γεραγωτών» κος Π. Πελεκάνος, ο ποιητής. Νικορέτζος, ο φίλος. Κεφαλίδης και η ηθοποιός Έλενα Τσαλδάρη. 8

Από αριστερά: ο σκηνοθέτης Νίκος Περέλης, ο τενόρος ημήτρης Στεφάνου, η ζωγράφος Καίτη Μεσσηνέζη και η ηθοποιός Έλενα Τσαλδάρη. Με κιθάρα και τραγούδια οι καλεσμένοι μας έκλεισαν την όμορφη Χριστουγενιάτικη γιορτή. 9

σκοπούς του.σ. για τη νέα διετία με βασικό μέλημα την προβολή του νησιού μας. Αμέσως μετά έδωσε το βήμα στην Έλενα Τσαλδάρη, για να διαβάσει το «Χριστουγεννιάτικο Παραμύθι» του Στέλιου Σπεράντζα. Αυτές τις δύσκολες μέρες, η Μυτιληνιά ηθοποιός, συγκινημένη κι η ίδια, σαν την κυρούλα του παραμυθιού, διάλεξε την πάντα επίκαιρη ιστορία που μιλά για τη χαρά του να δίνεις, την προσφορά στους αναγκεμένους, που σαν ευλογία ξαναγυρίζει στα χέρια αυτών που ελεούν. Ο λογοτέχνης-ποιητής ημήτρης Νικορέτζος -εκτός προγράμματος- απήγγειλε ένα βραβευμένο του ποίημα, που άρεσε πολύ. Μετά, ξαναζωντάνεψαν οι μέρες του Λεσβιακού καλοκαιριού και συγκεκριμένα, το βράδυ της ευτέρας 8 Αυγούστου 2011, που στο ημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης, πραγματοποιήθηκε η μουσική εκδήλωση «Τραγούδια που έγραψαν ιστορία». Στη μεγάλη οθόνη που είχε στηθεί στην αίθουσα άρχισαν οι πρώτες παρουσιάσεις και προσφωνήσεις από την βιντεοσκοπημένη, πολύ επιτυχημένη γιορτή, που οργάνωσε η «Λεσβιακή Παροικία» για να τιμήσει τους συμπατριώτες μας μουσικοσυνθέτες: Νίκο Μυρογιάννη, Γιώργο Μυρογιάννη, Λεό Ραπίτη και Τίτο Ξηρέλλη. Ακούστηκαν στα τραγούδια η σοπράνο Χρύσα Βέκιου και ο βαρύτονος Μιχάλης Ψύρρας και στο πιάνο η Χρυσούλα Καμπουράκη, ενώ ο Αλφόνσος ελής παρενέβαινε με επιτυχία, για να αναφερθεί στα βιογραφικά των συνθετών. Ήταν κρίμα που η γιορτή δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί ξανά, ζωντανά στην Αθήνα, σύμφωνα με την υπόσχεση που είχε δοθεί το καλοκαίρι, γιατί οι Μυτιληνιοί καλλιτέχνες δεν μπόρεσαν να έρθουν. Όμως μπόρεσε να έρθει ο ημήτρης Στεφάνου, ο συμπατριώτης μας τενόρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στον οποίο είχε απονεμηθεί ειδική τιμητική πλακέτα, το καλοκαίρι από την «Παροικία», για την προσφορά του στο λυρικό τραγούδι. Ακούστηκαν τα τρία βιντεοσκοπημένα τραγούδια του και καταχειροκροτήθηκε και πάλι από τους παρευρισκόμενους στην εκδήλωση. Με ευγνωμοσύνη και συγκίνηση αναφέρθηκε και πάλι στην «Λ.Π.», που τον είχε στηρίξει στα πρώτα του βήματα. Ο επίτιμος πρόεδρος της Παροικίας κ. Τάκης Χατζηαναγνώστου, ήταν παρών στη χριστουγεννιάτικη εκδήλωση της Κυριακής και καταχειροκροτήθηκε επίσης στο άκουσμα των τραγουδιών με δικούς του στίχους. Στο τέλος και κατά τη μία και μισή, ήρθε η ώρα του ούζου, του κρασιού και των μεζέδων, που ετοίμασαν και πρόσφεραν τα μέλη του.σ. και που ο κόσμος τους τίμησε δεόντως. Απ το μπουφέ δεν έλειψαν οι ελιές και τα παστά, σε εκδήλωση Μυτιληνιά πώς να λείψουν βέβαια, κεφτέδες, μυδοπίλαφο, μπουρέκια, τονοσαλάτα και αυγά καθώς και φασολάδα που προσφέρεται συνέχεια τον τελευταίο καιρό, σε κάθε εκδήλωση της Λ.Π., άλλοτε με περισσότερη κι άλλοτε με λιγότερη επιτυχία. Και πώς να μη θυμηθεί κανείς μ αυτή την εμμονή, το συχωρεμένο τον Ιχ Μαμάμ, που σίγουρα θα αναφωνούσε και πάλι: «Ιχ μαμά μ, πάλι φασούλις;» Με κιθαρούλα και τραγούδια, στο τσακίρ κέφι, έκλεισε η γιορτή. Φιλιά, ευχές. Νάμαστε καλά, με υγεία και του χρόνου. Ειρήνη Βεκρή 10

Η «Λεσβιακή Παροικία» γιόρτασε τον νέο χρόνο με το κόψιμο της βασιλόπιτας! Το κατ εξοχήν διαδεδομένο έθιμο της καινούργιας χρονιάς, σ όλη την Ελλάδα, αλλά και σε πολλά μέρη του κόσμου είναι το κόψιμο της βασιλόπιτας. Για τους μυτιληνιούς, είναι βέβαια παράδοση αλλά και η πρώτη ευκαιρία του ζεστή ατμόσφαιρα και με την μεταφορική και την κυριολεκτική της έννοια. Η πρόεδρος κυρία Καίτη Μεσσηνέζη- Πλατσή καλωσόρισε τους καλεσμένους και διάβασε μηνύματα και ευχές από τους επίσημους που δεν κατάφεραν να Το ιοικητικό Συμβούλιο έκοψε τη πίτα και ευχήθηκε Χρόνια Πολλά. νέου έτους να συναντηθούν, να ανταλλάξουν ευχές, να φάνε και να ξεδώσουν λιγάκι. Αυτό και έγινε την Παρασκευή, 20 Ιανουαρίου 2012, που η «Λεσβιακή Παροικία» μάζεψε τα μέλη της και τους φίλους και έκοψε την πίτα της. Η αίθουσα στον ημιώροφο του Ξενοδοχείου Τιτάνια γέμισε, παρά το τσουχτερό κρύο, σε αντίθεση μάλιστα με τις εξωτερικές συνθήκες, γρήγορα δημιουργήθηκε έρθουν: Από τον Περιφερειάρχη Β. Αιγαίου κ. Νάσο Γιακαλή, τον ήμαρχο Λέσβου κ. ημήτρη Βουνάτσο και τον συμπατριώτη μας καθηγητή και πρώην Υπουργό κ. ημήτρη Νιάνια. Τίμησαν με την παρουσία τους όμως τη γιορτή, ο υπουργός κ. Νίκος Σιφουνάκης, ο βουλευτής Λέσβου κ. Σπύρος Γαληνός και πολλοί Πρόεδροι άλλων λεσβιακών σωματείων. 11

Στη συνέχεια μετά την κοπή της βασιλόπιτας από την Πρόεδρο, έγινε η βράβευση των διακριθέντων στον 1ο Λογοτεχνικό ιαγωνισμό ιηγήματος Νέων, με θέμα που να αναφέρεται στη Λέσβο, που πέρσι περίπου τέτοιον καιρό προκήρυξε η «Λεσβιακή Παροικία», συμμετέχοντας στο έτος Οδυσσέα Ελύτη, για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή του. Όσοι από τους βραβευθέντες μπόρεσαν να παρευρεθούν, παρέλαβαν τους επαίνους και τα βραβεία τους. Στους δύο πρώτους δόθηκαν και χρηματικές επιταγές, 1000 ο πρώτος και 500 ο δεύτερος. Το πρώτο βραβείο εκλήθη και το έδωσε ο Πρόεδρος της επιτροπής κρίσεως συγγραφέας κ. Τάκης Χατζηαναγνώστου. Ήρθε και η σειρά των «Γλεντηστάδων». Εφτά βρακοφορεμένοι Μεσοτοπίτες, διαφόρων ηλικιών (κι αυτό είναι πολύ όμορφο και ζηλευτό για κάθε σύλλογο) με τα τουμπερλέκια τους, τραγούδησαν, χόρεψαν και έκαναν το «ποδαρικό». Το νερό, η πέτρα, το ρόδι, το κλαδί της ελιάς, σύμβολα, φανεροί και κρυφοί συμβολισμοί και ευχές, για υγεία, καλή σοδειά, δύναμη, μακροζωία και ευτυχία ήταν τα εργαλεία της μικρής παράστασης που έδωσαν οι «Γλεντηστάδες» και δεν πρέπει να παραλειφθεί η ζωντάνια και το κέφι τους. Η βραδιά περιελάμβανε και λαχειοφόρο αγορά, με πολλά και πλούσια δώρα (περίπου τριάντα πέντε δώρα κληρώθηκαν για τους τυχερούς). Το φλουρί το βρήκε για δεύτερη χρονιά η κυρία Όλγα Αλεξέλλη. Να είναι πάντα γερή και τυχερή. Η ζωντανή μουσική και τα τραγούδια ξεσήκωσαν τον κόσμο που χόρεψε στη πίστα κάθε ρυθμό, παλιό και καινούργιο καθώς και τους καθιερωμένους νησιώτικους, μέχρι αργά το βράδυ. Στο τέλος, με κιθάρες και τραγούδια, λίγων που επιμένουν και αντέχουν στο ξενύχτι, έκλεισε η γιορτή, πολύ περασμένα μεσάνυχτα. Και του χρόνου, με υγεία. Ειρήνη Βεκρή Το τραπέζι με τον Υπουργό κ. Νίκο Σηφουνάκη, τον Bουλευτή Λέσβου κ. Σπύρο Γαληνό, τον επίτιμο Πρόεδρό μας κ. Τάκη Χατζηαναγνώστου, τον Πρόεδρο της ΟΛΣΑ κ. Χ. Τσακιρέλλη και τον πρώην Πρόεδρό μας κ. Στρατή Μολίνο με την σύζυγό του Ιωάννα. 12

Οι «γλεντηστάδες» του Μεσότοπου έκαναν το ποδαρικό όπως αυτό γίνεται στο Μεσότοπο. Ο συγγραφέας κ. Τάκης Χατζηαναγνώστου βραβεύει τον πρώτο επιτυχόντα του Λογοτεχνικού διαγωνισμού Νέων, Απόστολο Θηβαίο. 13

Μια ενδιαφέρουσα ημερίδα στη Μυτιλήνη για τις μαθησιακές δυσκολίες Σε πολύ επίκαιρη εποχή, την 1η Σεπτεμβρίου τρ.ε., με την έναρξη δηλαδή του νέου σχολικού έτους, διοργανώθηκε στο ημοτικό Θέατρο της πόλης μας από την κ. Μαριάννα Ν. Λαγουμίδη -σε συνεργασία με τα «Κέντρα Ξένων Γλωσσών και Πληροφορικής Πλωμαρίου-Παπάδου» του Άλεξ και της Μέρσιας Τηνιακού και με την υποστήριξη του ήμου Λέσβου- Ημερίδα με θέμα: «Για να είναι το παιδί σου πάντα καλός μαθητής». Η διοργανώτρια της Ημερίδας κ. Μ. Λαγουμίδη είναι πτυχιούχος της Παιδαγωγικής Σχολής του Α.Π.Θ., έχει μετεκπαιδευτεί στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου στην εξελικτική Ψυχολογία, εξειδικευτεί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στη υσλεξία και είναι συγγραφέας παιδαγωγικών βιβλίων, που αναφέρονται, κυρίως, στις μαθησιακές δυσκολίες. Σκοπός της Ημερίδας ήταν η ενημέρωση των δασκάλων, καθηγητών και γονιών στο θέμα της δυσλεξίας και των άλλων μαθησιακών δυσκολιών των παιδιών της σχολικής ηλικίας. Η ενημέρωση αυτή δεν περιορίστηκε στην απλή αναφορά στο θέμα με την επισήμανση μόνο, την περιγραφή, ανάλυση και διασαφήνιση των μορφών και των κατηγοριών των μαθησιακών δυσκολιών, αλλά -κυρίως αυτό- προτάθηκαν και παρουσιάστηκαν οι μέθοδοι, οι τρόποι και τα μέσα που πρέπει να μεταχειριστεί ο δάσκαλος και ο γονιός για να αντιμετωπίσει -με τη βοήθεια ειδικών παιδαγωγών και επιστημόνων- του σοβαρού αυτού, για τα παιδιά που το παρουσιάζουν, προβλήματος. Απαιτείται κατ αρχήν και από τους δύο, όπως εμφαντικά τόνισαν οι ομιλήτριες, να έχουν επαρκή γνώση του αντικειμένου, αληθινό ενδιαφέρον για τα παιδιά, να είναι οπλισμένοι με υπομονή και καρτερία και να τρέφουν απεριόριστη αγάπη γι αυτά. Κατά τη διάρκεια των εργασιών της Ημερίδας -μετά από τον χαιρετισμό της κ. Μέρσιας Τηνιακού- μίλησαν οι κυρίες Μαριάννα Λαγουμίδη και η Ψυχολόγος -Παιδοψυχολόγος Μαρία Βερβέρη με θέμα «Ανατρέφω και διαπαιδαγωγώ έξυπνα το παιδί 3-6 ετών», η πρώτη και «Η σχολική προετοιμασία και ετοιμότητα», η δεύτερη. Οι εισηγήτριες αναφέρθηκαν πρώτα στο σημερινό Σχολείο και επεσήμαναν τις αδικαιολόγητα υπερβολικές απαιτήσεις, οι οποίες και έχουν επιπτώσεις στη φυσιολογική εξέλιξη του παιδιού. Ο γονιός κι ο δάσκαλος υπογράμμισαν, πρέπει να σταθεί κοντά στο παιδί και να το βοηθήσει να αντιμετωπίσει το βαρύ σχολικό πρόγραμμα, τα εξωσχολικά του μαθήματα (ξένες γλώσσες, φροντιστήρια κ.λπ.) και ορισμένες άλλες υποχρεώσεις του. Έτσι, θα μπορέσει να ανταποκριθεί επαρκώς στις δυσκολίες του Σχολείου, να προπαρασκευαστεί για τις ανώτερες σπουδές του, να βάλει τις βάσεις της μελλοντικής επαγγελματικής και οικογενειακής του ζωής, να γίνει ένα, κατά το δυνατόν, ευτυχισμένο άτομο και -το κυριότερο- να κάμει και τους άλλους που θα ζουν κοντά του ευτυχισμένους. Αυτό, εξάλλου, δεν είναι το «σταθερά ζητούμενο» και «επιθυμητό» της Παιδείας; Αναφορικά στις μαθησιακές δυσκολίες, οι ομιλήτριες τόνισαν τον ιδιαίτερα καθοριστικό ρόλο του ενημερωμένου δασκάλου και γονιού στο πρόβλημα αυτό που αντιμετωπίζουν ορισμένα παιδιά. Έτσι θα μπορέσουν να το εντοπίσουν έγκαιρα και, με τη βοήθεια των ειδικών στο θέμα αυτό, να το περιορίσουν και, σε μεγάλο βαθμό, να το επιλύσουν. Αντίθετα, οι ανενημέρωτοι εκπαιδευτικοί και γονείς, λόγω της άγνοιάς τους, μπορεί να προξενήσουν ανεπανόρθωτο κακό σε παιδιά, με μαθησιακές δυσκολίες και άθελά τους να οδηγήσουν 14

κι αυτά και τις οικογένειές τους στην απόγνωση και στη δυστυχία. Πάντως, είναι παρήγορο, σημείωσα, το ότι οι σημερινοί γονείς και εκπαιδευτικοί είναι κατά πολύ πιο ενημερωμένοι στο θέμα αυτό σε σχέση με τους παλαιότερους. Είναι ακόμη παρήγορο και το ότι η Πολιτεία, καθώς και η Κοινωνία μας, τα τελευταία χρόνια, έχουν αρκετά ευαισθητοποιηθεί σχετικά, όπως βλέπουμε από τη θέσπιση με την πρώτη Ειδικών Εξετάσεων για την πρόσβαση στα Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία, προβλήματα ακοής, όρασης, λόγου, μυασθένεια των άνω άκρων κ.λπ.) και ακόμη από την μέριμνά της για την επαγγελματική αποκατάστασή τους σε δημόσιες Υπηρεσίες ή στον Ο.Τ.Α. κ.λπ. και από τη δεύτερη με την αποδοχή τους στους κόλπους της και όχι με την περιθωριοποίησή τους, με την ενθάρρυνσή της για δημιουργία Συλλόγων τους (στη Μυτιλήνη π.χ. υπάρχει «Σύλλογος ατόμων με δυσλεξία») και με την απάλειψη από το σημερινό λεξιλόγιό μας όρων που παλαιότερα τους απεδίδοντο, όπως «μη φυσιολογικά», «αναπηρία», «προβληματικά» κ.λπ.. Μετά από το τέλος των εισηγήσεων επακολούθησε ενδιαφέρουσα συζήτηση μεταξύ των ομιλητριών και πολλών ακροατών, κατά την οποία, με τις επισημάνσεις, διασαφηνίσεις, τοποθετήσεις και παρατηρήσεις τους, έγιναν ακόμη περισσότερο κατανοητά τα θέματα της Ημερίδας. Τέλος, οι εργασίες της έκλεισαν με την ανακεφαλαίωση των κυριοτέρων σημείων των θεμάτων στα οποία έγινε αναφορά και με τη διατύπωση συμπερασμάτων. Φεύγοντας οι σύνεδροι είχαν την ευκαιρία να σταθούν στη μικρή έκθεση βιβλίων που λειτουργούσε στο φουαγιέ του θεάτρου και περιελάμβανε βιβλία για τις μαθησιακές δυσκολίες. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές της επιτυχημένης αυτής Ημερίδας και ιδιαίτερα στις δύο ομιλήτριες. Νίκος. έτσης Ανακοίνωση Κατά την εκδήλωση κοπής της πίτας του Συλλόγου μας, εκ παραδρομής έγινε λάθος (αλλαγή) κατά την παραλαβή 2 παλτών (1 ανδρικό καμηλό και 1 γυναικείο μαύρο). Παρακαλούμε αν κάτι υποπέσει στην αντίληψή σας, ενημερώστε μας στα τηλέφωνα: 210 5237789-2108674520 - 6947267277. Ευχαριστήριο Η «Λεσβιακή Παροικία» ευχαριστεί τους πιο κάτω φίλους της για την προσφορά δώρων στο πρωτοχρονιάτικο λαχείο του Συλλόγου: 1. Την συγγραφέα Μαρία Αναγνωστοπούλου (6 βιβλία), 2. Τον αγιογράφο κ. Σπύρο Τουζόπουλο (δύο εικόνες αγίων), 3. Τον συγγραφέα Απόστολο Γονιδέλλη (6 βιβλία), 4. Τον εκδοτικό οίκο «ΑΣΤΕΡΙΑΣ» του Θ. Πλατσή (3 λευκώματα), 5. Την εταιρεία φωτιστικών Λέσβου «Αφοι Τριανταφύλλου ΑΒΕΕ» (1 φωτιστικό), 6. Την ποτοποιία «Ι. Γιαννακάκης-Α. Λίγκος» (2 συσκ. δώρων ούζο «Ψαροπούλα»), 7. Τους Αφους Τζωρτζή Πηγή Λέσβου (Ελαιόλαδα βιολογικής καλλιέργειας), 8. Τον Ευάγγελο Βογιατζή «Στέγη Θεόφιλου» (1 μεταξοτυπία έργου Θεόφιλου), 9. Τον Νίκο ημητριάδη (2 δοχεία λάδι Παλαιοχωρίου), 10. Τον Πρόεδρο του Μουσείου Αθηνών κ. Αντώνη Βογιατζή (4 βιβλία), 11. Τον Σύλλογο Καλλονιατών (1 λεύκωμα «Καλλονή»), 12. Το ξενοδοχείο «Σαπφώ» Μυτιλήνης (2 διανυκτερεύσεις σε δίκλινο δωμάτιο), 13. Το ξενοδοχείο «Μυτιλάνα» (3 διανυκτερεύσεις σε δίκλινο δωμάτιο), 14. Τη Ναυτιλιακή εταιρία ΝEL LINES (2 εισιτήρια Πειραιάς-Μυτιλήνη). 15

Ελληνικά Αγριολούλουδα Ελληνικά Αγριολούλουδα Οι νάρκισσοι της Λέσβου Γράφει ο Αρτέμης Γιαννίτσαρος Ο Νάρκισσος, κατά τη μυθολογία μας, ήταν ένας ωραιότατος νέος, γιος του ποταμού Κηφισού και της νύμφης Λειριόπης, ο οποίος ερωτεύθηκε παράφορα τη μορφή του, βλέποντάς την να αντικατοπτρίζεται στα νερά μιας πηγής στο βουνό Ελικώνα. Σύμφωνα πάντα με τη μυθολογία ήταν τόσο ερωτευμένος που, επειδή δεν μπορούσε να φτάσει και να αγγίξει το είδωλό του, έμεινε στο σημείο αυτό πεθαίνοντας από θλίψη και μαρασμό. Σύμφωνα με άλλη άποψη από την απελπισία του αυτοκτόνησε. Μετά το θάνατό του κοντά στην πηγή φύτρωσε ένα όμορφο λουλούδι, που οι αρχαίοι πρόγονοί μας ονόμασαν νάρκισσο. Υπάρχει και άλλη εκδοχή, καθώς και τροποποιήσεις του μύθου στον οποίο αναφέρονται διάφοροι αρχαί- Νάρκισσος ο κυπελλοφόρος, υποείδος χρυσός (Narcissus tazetta subsp. aureus) (Φωτογραφία: Μ. Αξιώτης). 16

οι συγγραφείς, όπως ο Οβίδιος στις «Μεταμορφώσεις» του, ο Παυσανίας, ο Πλίνιος και άλλοι. Μια πρωτότυπη γεωγραφική προσέγγιση του θέματος έχει κάνει ο Ισπανός ερευνητής Πέδρο Ολάγια. Επειδή το άρθρο αυτό έχει άλλο σκοπό δε θα αναφέρω περισσότερα. Από το όνομα, λοιπόν, του ωραίου Νάρκισσου της μυθολογίας προέρχεται και το επιστημονικό όνομα ενός γένους φυτών που ανήκουν στην οικογένεια Αμαρυλλιδίδες (Amaryllidaceae). Σ αυτήν ανήκουν πολλά ωραία και διακοσμητικά φυτά. Στην Ελλάδα υπάρχουν αυτοφυή 4 ή 5 είδη Νάρκισσου (Narcissus). Από αυτά στη Λέσβο υπάρχει ένα είδος, ο Νάρκισσος ο ταζέττιος ή Ν. ο κυπελλοφόρος (Narcissus tazetta), με δύο υποείδη του, το υποείδος ταζέττιος (subsp. tazetta) και το υποείδος χρυσός (subsp. aureus), που παλαιότερα οι επιστήμονες βοτανικοί το θεωρούσαν ανεξάρτητο είδος (Narcissus aureus). Οι νάρκισσοι αυτοί είναι φυτά ποώδη, πολυετή, με βολβούς που κάθε χρόνο δίνουν τα νέα φύλλα και άνθη. Τα φύλλα τους είναι στενά και μακριά. Τα άνθη είναι πολύ αρωματικά και σχηματίζονται στην κορυφή ενός λεπτού στελέχους, συνήθως πολλά μαζί. Χαρακτηριστικό του άνθους είναι ότι έχει έξι λευκά ή κίτρινα τμήματα και στο κέντρο υπάρχει ένας σχηματισμός σαν μικρό αβαθές κύπελλο, που έχει κίτρινο ή πορτοκαλλοκίτρινο χρώμα. Από το σχηματισμό αυτό προέρχεται και η ειδική ονομασία tazetta, που σημαίνει μικρό φλιτζάνι ή κύπελλο, κυπελλάκι (από το ιταλικό tazza που σημαίνει φλιτζάνι, κύπελλο). Ίσως υπάρχει αυτοφυής στη Λέσβο ένας ακόμη Νάρκισσος αλλά αυτό πρέπει να ερευνηθεί. Τα δύο υποείδη του Narcissus tazetta, που υπάρχουν αυτοφυή στη Λέσβο, μοιάζουν πολύ μεταξύ τους. ιαφέρουν κυρίως στο χρώμα του άνθους. Στο τυπικό υποείδος tazetta αυτό είναι λευκό με κίτρινο ή πορτοκαλλοκίτρινο το κυπελλάκι του κέντρου, ενώ στο υποείδος aureus όλο το άνθος είναι χρυσοκίτρινο. Τα άνθη, όπως αναφέραμε, είναι πολύ αρωματικά και με ειδική κατεργασία δίνουν ένα αιθέριο έλαιο. Από την αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν τα άνθη Νάρκισσος ο κυπελλοφόρος υποείδος κυπελλοφόρος (Narcissus tazetta subsp. tazetta) (Φωτογραφία: Α. Γιαννίτσαρος). 17

του νάρκισσου για την παρασκευή του ναρκίσσινου μύρου. Ο τυπικός Narcissus tazetta, δηλ. το υποείδος tazetta, είναι φυτό με ευρεία γεωγραφική εξάπλωση στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες παραμεσόγειες χώρες. Το υποείδος aureus (χρυσός) έχει πιο περιορισμένη εξάπλωση και είναι πολύ σπανιότερος. Στην Ελλάδα υπάρχει εκτός από τη Λέσβο και σε κάποια άλλα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Αλλά και στη Λέσβο το υποείδος αυτό είναι σπάνιο. Το ξέρουμε, ως αυτοφυές, μόνο από μία περιοχή κοντά στο χωριό Αγία Μαρίνα πάνω από το αεροδρόμιο, όπου φυτρώνει σε χωράφια και ελαιώνες σε σημαντικούς αριθμούς. Οι νάρκισσοι φύονται σε διάφορους βιότοπους: υγρά λιβάδια, πετρώδεις πλαγιές, χωράφια, ελαιώνες, ρεματιές, άκρες δρόμων κ.ά. Ανθίζουν σε διάφορες εποχές του έτους από το Σεπτέμβριο έως το Μάιο, ανάλογα με το είδος, τη γεωγραφική θέση και το υψόμετρο που φύονται, αλλά και τις μετεωρολογικές συνθήκες της κάθε χρονιάς. Οι αυτοφυείς νάρκισσοι της Λέσβου είναι φυτά χειμωνιάτικα και ανθίζουν από το τέλος εκεμβρίου έως το Μάρτιο. Επειδή είναι φυτά με ωραία άνθη και συνήθως αρωματικά πολλά είδη Νάρκισσου καλλιεργούνται ως διακοσμητικά και μερικά ως μυρεψικά για το αιθέριο έλαιο που παράγουν. Μεταξύ αυτών είναι και τα δύο υποείδη του N. tazetta της Λέσβου. Μερικά έχουν πολλές μορφές και καλλιεργητικές ποικιλίες. Ίσως η πιο γνωστή, η οποία υπάρχει και στη Λέσβο ως καλλιεργούμενη, είναι η διπλανθής ποικιλία του N. tazetta. Υπάρχουν επίσης και υβρίδια. Λόγω της καλλιέργειας, η οποία φαίνεται να είναι πολύ παλιά, είναι πολλές φορές δύσκολο να διακρίνει κανείς αν κάποιοι πληθυσμοί είναι αυτοφυείς ή είναι κατάλοιπα παλιάς καλλιέργειας. Οι νάρκισσοι, γενικά, είναι φυτά τοξικά και ιδιαίτερα οι βολβοί τους γι αυτό δεν τρώγονται από τα ζώα. Έτσι οι αυτοφυείς νάρκισσοι της Λέσβου δεν κινδυνεύουν απ αυτά και τους δίνεται η δυνατότητα να ανθίζουν. Οι άνθρωποι όμως, συλλέγουν τα άνθη για διακόσμηση, τα οποία πολλές φορές κάποιοι τα πουλούν και στις αγορές. Ακόμα συχνά ξεριζώνουν τους βολβούς που τους μεταφέρουν για καλλιέργεια. Αυτά πρέπει να γίνονται πάντα με πολλή προσοχή και σεβασμό προς τη φύση και όσο το δυνατόν να αποφεύγονται. Παραπάνω αναφέραμε αρκετά στοιχεία για τους νάρκισσους χρησιμοποιώντας τα επιστημονικά τους ονόματα. Αλλά ποια είναι τα δημώδη ονόματα αυτών των φυτών, δηλαδή πώς τα λένε οι άνθρωποι στη Λέσβο και σε άλλα μέρη της Ελλάδας; Το κοινό όνομα «νάρκισσος» είναι, όπως είπαμε, σε χρήση από την αρχαιότητα και διασώθηκε μέχρι σήμερα. Σ αυτό συνέβαλε ίσως και η χρήση του ως επιστημονικού ονόματος. Στη Λέσβο όμως, αυτά τα φυτά ο κόσμος τα ξέρει με διάφορα άλλα ονόματα. Στη Μυτιλήνη και σε άλλα μέρη του νησιού, όπως στον Μανταμάδο, τα λένε «κατ μέρια» (κατιμέρια). Έτσι τα λένε συνήθως και οι ανθοκαλλιεργητές και 18

οι ανθοπώλες. Στη Γέρα τα λένε «ζουμπούλια», καθώς και σε κάποιες άλλες περιοχές του νησιού. Μ αυτό όμως το όνομα, δηλαδή «ζουμπούλι», λέγεται και κάποιο άλλο λουλούδι που δεν έχει σχέση με το νάρκισσο και συγκεκριμένα ο Hyacinthus orientalis (Υάκινθος ο ανατολικός). Στον Μεσότοπο υπάρχει το όνομα «τσυραδάκρ» (κυραδάκρυ), δηλαδή «της Κυράς το δάκρυ», με το «Κυρά» να παραπέμπει στην Παναγία. Αυτό αναφέρεται περισσότερο στη διπλανθή ποικιλία του Narcissus tazetta, που καλλιεργείται. Η άγρια απλή μορφή του υποείδους tazetta, η οποία επίσης πολλές φορές καλλιεργείται, λέγεται κι αυτή «τσυραδάκρ». Αλλά για να ξεχωρίζουν αυτά τα «τσυραδάκρυα» από τα διπλά τα λένε και «καυκέλια». Η ονομασία προέρχεται από το «καυκί» (μεσαιωνικό «καυκίν»), που σύμφωνα με τα λεξικά σημαίνει «ξύλινο αβαθές δοχείο» ή «ξύλινη ή λίθινη γαβάθα», και σαφώς αναφέρεται στο κεντρικό κυπελλοειδές τμήμα του άνθους. Το υποείδος χρυσός (subsp. aureus) στη Μυτιλήνη λέγεται «κίτρινο κατ μέρ», ενώ σύμφωνα με πληροφορία του Μ. Αξιώτη παλαιότερα αυτά τα λουλούδια τα έλεγαν «φλουριά». Νάρκισσος ο κυπελλοφόρος υποείδος χρυσός (Narcissus tazetta subsp. aureus) (Φωτογραφία: Ι. Μπαζός). 19