Καλή μας περιήγηση στα βουλεβάρτα της μνήμης.

Πριν αρχίση ο περίπατος... Τα ευρωπαϊκού τύπου καφενεία που κάνουν την εμφάνισή τους στην νεαρή πρωτεύουσα της Ελλάδας θα παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στην νεώτερη αθηναϊκή ιστορία. Τα χνάρια τους εντόπισε τον Ιούνιο του 2013 η Ομάδα Άστυ σε έναν περίπατο που ξεκίνησε από την οδό Αιόλου, όπου βρίσκονταν το καφενείον «η Ωραία Ελλάς» των σχολικών μας βιβλίων, για να καταλήξει στην πλατεία Ομόνοιας. Συνοδοιπόρος η οργάνωση «Δώσε Ελπίδα». Στον δεύτερο περίπατό μας συνεχίζουμε στα καφενεία της Πανεπιστημίου. Από τα θρυλικά αυτά λογοτεχνικά στέκια σήμερα ελάχιστα επιβιώνουν, όμως τα έργα των θαμώνων τους συνεχίσουν να αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του νεοελληνικού πολιτισμού. Συνοδοιπόροι μας σε αυτόν τον περίπατο ο κύκλος ποιητικών αναγνώσεων Με τα λόγια (γίνεται), μέλη του οποίου απάγγειλαν λογοτεχνικά αποσπάσματα στους χώρους όπου κάποτε σύχναζαν οι δημιουργοί τους και η Ανταλλακτική Βιβλιοθήκη στα ντουλάπια της οποίας ελπίζουμε να βρεθεί ξανά και ξανά αυτό το βιβλίο. Τέλος θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τα βιβλιοπωλεία Βιβλιοστάτης, Ο Μωβ Σκίουρος, και Φαρφουλάς για την ευγενική τους χορηγία να καλύψουν τα έξοδα εκτύπωσης αυτού του τεύχους που προτρέπει τους αναγνώστες να περιηγηθούν σε ένα παρελθόν πρόσφατο που όμως φαντάζει θαμπό και άγνωστο. Καλή μας περιήγηση στα βουλεβάρτα της μνήμης. Το παρόν τεύχος διανέμεται δωρεάν Φεβρουάριος 2014 ΟΜΑΔΑ ΑΣΤΥ Συλλογή/συγγραφή κειμένων: Γιώργος Θάνος και Νίκος Νικολαΐδης Σχεδιασμός έκδοσης και εξωφύλλου: Κατερίνα Συνοδινού

Κοσμικά Καφεζαχαροπλαστεία της Πανεπιστημίου Από τις αρχές του αιώνα το βουλεβάρτο της Πανεπιστημίου φιλοξενούσε πλήθος εστιατορίων, καφενείων και ζαχαροπλαστείων όπως το «Πανελλήνιον», το «Ηνωμένα Βουστάσια» και το ζαχαροπλαστείο του «Πετρίτση», το οποίο απαθανάτισε σε πίνακα του ο Π. Μαθιόπουλος. Τόσο κατά το Μεσοπόλεμο όσο και κατά τις δεκαετίες του 50 και του 60 η κοσμική Αθήνα θα συνεχίσει να συγκεντρώνεται στα πολυτελή εστιατόρια και ζαχαροπλαστεία της Πανεπιστημίου όπως το «Ιντεάλ» και το «Piccadilly», του οποίου την κόκκινη φωτεινή επιγραφή από νέον είχαν αποκαθηλώσει οι φοιτητές σε διαδήλωση για το κυπριακό, μετονομάζοντας το σε «Κύπρος». Άλλα γνωστά ζαχαροπλαστεία ήταν το «Ρωσικόν» στην Πανεπιστημίου και το «Πέτρογραδ» στην Σταδίου (αρ. 29) τα οποία είχαν ανοίξει κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου από Ρώσους πρόσφυγες. Το Πέτρογραδ άνοιξε το 1935 από τον πατέρα του γνωστού συνθέτη και πιανίστα Νίκυ Γιάκοβλεφ και τους τοίχους του διακοσμούσαν έργα Ελλήνων αλλά και ξένων ζωγράφων. Έκλεισε το 1969 όταν το κτήριο όπου στεγαζόταν (ιδιοκτησίας ΤΣΑΥ) κατεδαφίσθηκε. Ο Λουκιανός Κηλαηδόνης στο τραγούδι του The Fucking Fifties αναφέρει μαζί με το «Ρωσικόν» και το «Ζαχαροπλαστείο του Τσίτα». Ο «Τσίτας» ιδρύθηκε το 1888 στην οδό Σταδίου και το 1906 μετακόμισε στην Πα- 3

νεπιστημίου (αρ. 43). Τόσο κατά τον Μεσοπόλεμο, όσο και κατά τη δεκαετία του 1950, ο «Τσίτας» απασχολούσε συνολικά 180 άτομα, ενώ ο εξοπλισμός που διέθετε (μηχανές εσπρέσο, αποχυμωτές, ζυμωτήρια) ήταν η τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Ανάμεσα στις πρωτοπορίες του Τσίτα ήταν και τα τσιπς, τα οποία πωλούνταν σε τεράστιες σακούλες. Ο «Τσίτας» έκλεισε μετά την παρακμή του που προκάλεσε η έντονη φημολογία για την ανεύρεση ενός τρωκτικού μέσα σε μία κατσαρόλα με σιρόπι από την Υγειονομική Υπηρεσία. Την μοίρα του Τσίτα θα ακολουθήσουν τα περισσότερα παλιά αθηναϊκά καφεζαχαροπλαστεία που θα κλείσουν το ένα μετά το άλλο στα τέλη της δεκαετίας του 60, με πολλά από τα κτήρια που τα στέγαζαν να κατεδαφίζονται. 4

Λογοτεχνικά Καφενεία, από το Πανεπιστήμιο μέχρι την πλατεία Συντάγματος Καφενείο «Μαύρος Γάτος» (Ακαδημίας και Ασκληπιού) Ο Μαύρος Γάτος βρισκόταν στη συμβολή των οδών Ακαδημίας και Ασκληπιού, δίπλα στο σπίτι του Κωστή Παλαμά, και σε χώρο ημιυπόγειο. Ιδρύθηκε το 1917 από τον Κερκυραίο Ιωάννη Σπαταλά, αδελφό του ποιητή Γεράσιμου Σπαταλά (1887-1971) και ονομάσθηκε έτσι από το αντίστοιχο φιλολογικό καφενείο του Παρισιού, το «Chat Noir». Το καφενείο έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του την περίοδο 1918-1919 και ταυτίστηκε με τον αθηναϊκό μποεμισμό. Εκεί σχεδιάζονταν εκδόσεις, γίνονταν παρουσιάσεις βιβλίων, καλλιτεχνικές και πολιτικές ζυμώσεις. Ο «Μαύρος Γάτος» άρχισε να αστυνομεύεται καθώς εκεί συναντιόντουσαν τα μέλη της πολιτικής οργάνωσης «Σοσιαλιστικό Τμήμα Αθηνών», καταλήγοντας να κλείσει οριστικά. Τακτικοί θαμώνες ήταν οι Τ. Άγρας, Δ. Βουτυράς, Φ. Γιοφύλλης, Κλ. Παράσχος, Λ. Πορφύρας, Σ. Σκίπης, Γερ. Σπαταλάς, Δ. Ταγκόπουλος, Ρ. Φιλύρας, Κ. Παρορίτης, Κ. Βάρναλης αλλά και ο Κ. Παλαμάς. 5

Πατάρι του Λουμίδη (Σταδίου 38) Οι αδελφοί Λουμίδη άνοιξαν το γνωστό πατάρι το 1938 ως συμπλήρωμα του καφεκοπτείου τους που βρίσκονταν στο ισόγειο. Σύντομα το πατάρι συγκέντρωσε τον καλλιτεχνικό, τον λογοτεχνικό και τον δημοσιογραφικό κόσμο της Αθήνας, αφού βρισκόταν σε καίρια θέση, κοντά σε γραφεία εφημερίδων, θέατρα και δίπλα ακριβώς στο τότε «Βιβλιοπωλείον της Εστίας». Στο πατάρι, τα τραπέζια ήταν διατεταγμένα σε σχήμα πι (στα αριστερά κάθονταν οι ηθοποιοί, οι δημοσιογράφοι και οι επιθεωρησιογράφοι, ενώ οι συγγραφείς μαζεύονταν στο βάθος). Τακτικοί θαμώνες ήταν οι Οδ. Ελύτης, Ν. Γκάτσος, Μ. Χατζιδάκις, Μ. Σαχτούρης, Μ. Κατσαρός, Μ. Θεοδωράκης, Γ. Τσαρούχης, Γ. Μόραλης, Α. Εμπειρίκος, Ελ. Βακαλό, Τ. Σινόπουλος κ.α., h Καφέ «Ζοναρ ς» (Πανεπιστημίου και Βουκουρεστίου) Το «Ζοναρ ς» στεγάζεται στο Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, έργο των αρχιτεκτόνων Βασίλη Κασσάνδρα και Λεωνίδα Μπόνη που ολοκληρώθηκε το 1938 και συνδυάζει Art Deco και κλασικιστικά στοιχεία. Απόρροια της πρόσφατης ανακαίνισης του Μεγάρου ήταν και η επαναλειτουργία του καφέ Ζόναρ ς, το οποίο 6

είχε παύσει τα λειτουργία του στις αρχές του 2000 (είχε ήδη αρχίσει να χάνει την αίγλη του μετά το θάνατο του ιδιοκτήτη του Κάρολου Ζωναρά το 1968). Ο Ζωναράς, Έλληνας της Αμερικής επιστρέφει στην Ελλάδα για να ανοίξει το 1934 το «Ζόναρ ς», το οποίο στεγάστηκε αρχικά στη γωνία Πανεπιστημίου και Κριεζώτου, για να μεταφερθεί το 1940 στο ισόγειο του Μεγάρου του ΜΤΣ. Το «Ζόναρ ς», ένα από τα πολυτελέστερα καφενεία της πρωτεύουσας, ήταν γνωστό για τα γλυκά του, όπως το παγωτό «Σικάγο», λέγεται ότι δημιουργήθηκε εκεί. Τακτικοί θαμώνες ήταν οι Οδ. Ελύτης, Ευ. Αβέρωφ, Γ. Ράλλης, Μ. Βολανάκης, Φρ. Γερμανός κ.α. Γνωστές προσωπικότητες που επισκέφθηκαν την Αθήνα όπως ο Άντονι Κουίν, η Σοφία Λόρεν και ο Χόρχε Λούις Μπόρχες δεν παρέλειψαν να το επισκεφθούν. h Ζαχαροπλαστείο «Φλόκας» (Πανεπιστημίου 9, στο μέγαρο του ΜΤΣ) Οι θεσσαλονικείς αδελφοί Φλόκα, επιχειρηματίες σοκολάτας, άνοιξαν το 1938 το πρώτο τους ζαχαροπλαστείο στην Αθήνα στην οδό Κοραή, στο μέγαρο της Εθνικής Ασφαλιστικής, ενώ το 1940 θα ανοίξουν το δεύτερο κατάστημά τους στο μέγαρο του ΜΤΣ. Ο Φλόκας όπως και το διπλανό του «Ζόναρ ς», θα σταματήσουν τη λειτουργία τους κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου, για να ξανανοίξουν μεταπολεμικά, το 1952. Λίγο πριν 7

αναστείλει την λειτουργία του, Γερμανοί στρατιώτες φωτογραφίζονται να πίνουν καφέ στα τραπεζάκια του. Σύντομα ο Φλόκας άνοιξε υποκαταστήματα στη Φωκίωνος Νέγρη, στη Βασ. Σοφίας και αλλού, απευθυνόμενος πάντοτε στην μεγαλοαστική τάξη. Το κατάστημα στο μέγαρο του ΜΤΣ έκλεισε το 1987. Στου Φλόκα σύχναζαν το τότε πρωθυπουργικό ζεύγος Κωνσταντίνος και Αμαλία Καραμανλή, ο Γ. Σεφέρης, ο οποίος έβρισκε το γειτονικό «Ζόναρ ς» χυδαία διακοσμημένο, ο Οδ. Ελύτης, ο Ν. Γκάτσος, ο Μ. Χατζιδάκις κ.ά. Ειδικά οι δυο τελευταίοι είχαν και δικό τους, ξεχωριστό τραπέζι στο πατάρι. h Καφέ «Μπραζίλιαν» (Οδός Βουκουρεστίου) Ο γνώστης του καφέ Ευάγγελος Σαραβάνος, μετά από χρόνια στη Βραζιλία και στην Αλεξάνδρεια, αποφάσισε να ανοίξει καφενείο και στην Αθήνα. Το «Μπραζίλιαν» είχε ως σήμα κατατεθέν του την εξαιρετικής ποιότητας καφέ (εδώ πρωτοήπιαν οι Αθηναίοι espresso), και τα εξαιρετικά γλυκά. Το Μπραζίλιαν κατά τις δεκαετίας του 50 και του 60 παραγκωνίζει σταδιακά άλλα λογοτεχνικά στέκια, όπως το «Πατάρι του Λουμίδη». Στην καθιέρωση του «Μπραζίλιαν» ως λογοτεχνικού στεκιού συνέβαλε και η γειτνίασή του με το βιβλιοπωλείο «Πυρσός». Την ακμή του Μπραζίλιαν ανέκοψε η δικτατορία του 1967, καθώς αρκετοί από τους επιφανείς θαμώνες του είτε με- 8

τακόμισαν στο εξωτερικό είτε απλώς σταμάτησαν να το επισκέπτονται. Συχνός θαμώνας του Μπραζίλιαν ήταν ο Κώστας Ταχτσής, το ποίημα του οποίου Η συμφωνία του Μπραζίλιαν, εικονογραφημένο από τον Γιάννη Τσαρούχη, κοσμεί τον τοίχο του σημερινού Μπραζίλιαν στον αριθμό 10 της οδού Βαλαωρίτου, όπου μεταφέρθηκε το 2007. Εκεί διατηρούνται στους τοίχους του οι 45 φωτογραφίες του Α. Φασιανού, στις οποίες μπορεί κανείς να διακρίνει πολλούς από τους λογοτέχνες και καλλιτέχνες που σύχναζαν εδώ, όπως τους Ν. Γκάτσο, Ν. Βαλαωρίτη, Μ. Σταχτούρη, Μ. Κατράκη, Μ. Χατζιδάκι, Μ. Μερκούρη κ.α. h Ουζερί του «Απότσου» (Πανεπιστημίου 10) Το ουζερί ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1897 και αρχικά βρισκόταν στην οδό Σταδίου 5 Α. Το 1969 μεταφέρθηκε στην οδό Βουκουρεστίου για να καταλήξει το 1971 στη στοά επί της οδού Πανεπιστημίου 10. Τους τοίχους του κοσμούσαν διαφημίσεις ευρωπαϊκών ποτών. Στους επώνυμους θαμώνες του συγκαταλέγονταν οι Μ. Μαλακάσης, Ζ. Παπαντωνίου, Δ. Βουτυράς, Γ. Κατσίµπαλης, Οδ. Ελύτης, Γ. Σεφέρης, Ανδρ. Καραντώνης κ.ά., ενώ στους κόλπους του ζυμώθηκε το φιλολογικό περιοδικό Τετράδιο. 9

Κοσμικά Καφεζαχαροπλαστεία γύρω από την πλατεία Συντάγματος Καφενείο του «Ζαχαράτου» (Σταδίου και Γεωργίου Ά) Στο Μέγαρο Γιαννόπουλου μέχρι το 1888 στεγαζόταν το ομώνυμο καφενείο το οποίο υπήρξε στέκι λογοτεχνών, όπως του Κ. Παλαμά, του Γ. Δροσίνη και του Ε. Ροΐδη. Αργότερα το μέγαρο του Γιαννόπουλου φιλοξένησε το πρώτο κατάστημα του θρυλικού «Ζαχαράτου». Το καφενείο του «Ζαχαράτου» ωστόσο, γρήγορα μεταφέρθηκε στην απέναντι γωνία, στην οικία Βούρου. Ιδιοκτήτης του ήταν ο επιχειρηματίας Σπύρος Ζαχαράτος, ο οποίος διατηρούσε καφενεία και στην Πλατεία Ομονοίας. Το καφενείο επισκέφθηκε και ο Κωνσταντίνος Καβάφης, κατά το πρώτο του ταξίδι στην Αθήνα, το 1901. Το Καφενείο του «Ζαχαράτου», λόγω της γειτονίας με το Παλάτι και την Βουλή, έγινε γρήγορα στέκι στρατιωτικών, πολιτικών και δημοσιογράφων. Ήταν τέτοια η σημασία του στην πολιτική ζωή της Αθήνας, που στον Γεώργιο Παπανδρέου χρεώνεται η φράση ότι το καφενείον του Ζαχαράτου είναι το δεύτερο και ίσως πιο ελεύθερο κοινοβούλιο από το πραγματικό. Το οριστικό του τέλος θα έρθει την δεκαετία του 1960, μαζί με την κατεδάφιση του μεγάρου. 12

Καφενείο του «Ζαβορίτη» (Πλατεία Συντάγματος και Ερμού) Το καφενείο «της Ανατολής», ιδιοκτησίας Βασίλη Βασιλείου, ήταν το μοναδικό που υπήρχε στον τότε «Κήπο των Μουσών», τη σημερινή Πλατεία Συντάγματος. Συχνός θαμώνας του «Καφενείου της Ανατολής» ήταν ένας τραμβαγέρης, ο Γιώργος Ζαβορίτης. Όντες δυσαρεστημένοι και οι δυο από τη δουλειά τους, Βασιλείου και Ζαβορίτης αποφασίζουν να αλλάξουν επάγγελμα. Έτσι ο Ζαβορίτης άνοιξε το περίφημο καφεζαχαροπλαστείο του το οποίο ήταν ιδιαίτερα πολυτελές και στεγαζόταν στο ισόγειο της οικίας Κορομηλά, με το χαρακτηριστικό αέτωμα, έργο του αρχιτέκτονα Παναγή Κάλκου. Το 1897 το καφενείο μετονομάστηκε σε «High Life» και επιβίωσε μέχρι τη δεκαετία του 1960, οπότε και έκλεισε λόγω κατεδάφισης του κτηρίου. Όσο για τον Βασίλη Βασιλείου, το μοναδικό που είναι γνωστό, είναι ότι πέθανε σε βαθιά γεράματα, σαν σταθμάρχης στο σταθμό του Θησείου. Τόσο το Καφενείο του Ζαβορίτη, όσο και το γειτονικό καφενείο του Ζαχαράτου, γέμιζαν το χώρο της πλατείας Συντάγματος με τραπεζάκια κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. 13

«Γιαννάκης» και «Ντορέ» Τα Δαρδανέλια (Πανεπιστημίου 2 και 5) Τα δύο καφεζαχαροπλαστεία του «Γιαννάκη», το οποίο άνοιξε το 1905 και το «Maison Dorée» που θα ακολουθήσει δύο χρόνια αργότερα, ήταν κατά τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη σημείο συνάντησης όλων των αθηναίων σνομπ. Ο Λαπαθιώτης μάλιστα ισχυριζόταν ότι περνώντας από τα δύο καφενεία αναγκάζονταν να βγάζει το καπέλο του για να χαιρετήσει τόσο συχνά, ώστε αυτό κατέληγε να φθείρεται στις άκρες. Απόρροια ακριβώς αυτής της κοσμικότητας, ήταν η διασταύρωση που φιλοξενούσε τα δύο καφενεία να πάρει το όνομα «Δαρδανέλια», τοπωνύμιο που διατηρήθηκε τουλάχιστον μέχρι τον πόλεμο. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο καφεζαχαροπλαστείων θα τα οδηγήσει στο κυνήγι της καινοτομίας, και σε αυτό το κλίμα πρωτοεμφανίστηκαν στον «Γιαννάκη» τα καλαμάκια για τα αναψυκτικά. Άντρο Βενιζελικών, ο «Γιαννάκης» έπεσε πολλές φορές θύμα βανδαλισμών από βασιλόφρονες, ενώ οι Βενιζελικοί ανταπέδιδαν καταστρέφοντας το «Ντορέ», στο οποίο μαζευόντουσαν οι υποστηρικτές του παλατιού. Τακτικοί θαμώνες των Δαρδανελίων ήταν οι λογοτέχνες Ρ. Φιλύρας και Ν. Λαπαθιώτης. 14

Λογοτεχνικά καφενεία του Κολωνακίου Καφενείο το «Βυζάντιον» (Πλατεία Κολωνακίου και Κανάρη) Το «Βυζάντιον» της Πλατείας Κολωνακίου άρχισε να προσελκύει λογοτέχνες κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1950, λόγω της σταδιακής παρακμής άλλων φιλολογικών στεκιών, όπως του «Λουμίδη», και ακολουθώντας την μετακίνηση της αθηναϊκής εστίασης προς την Πλατεία Συντάγματος και το Κολωνάκι κατά τα χρόνια εκείνα. Το καφενείο δεν παρέλειπε να επισκεφθεί ο Αντρέ Μπρετόν, όποτε τύχαινε να βρεθεί στην Ελλάδα. Άλλοι γνωστοί θαμώνες του ήταν ο Οδ. Ελύτης, ο Ν. Γκάτσος, ο Ν. Βαλαωρίτης, ο Φασιανός και ο Ακριθάκης, αλλά και ο Κώστας Ταχτσής, τον οποίο τα φιλολογικά καφενεία φαίνεται να είχαν επηρεάσει βαθιά, καθώς η τελευταία του ποιητική συλλογή, πριν στραφεί οριστικά στην πεζογραφία, είχε τον τίτλο «Καφενείον το Βυζάντιον». h Καφενείο της Δεξαμενής (Πλατεία Δεξαμενής) Τη φήμη του, το καφενεδάκι του μπαρμπα-γιάννη (δήμαρχου μάλιστα του Αγκιστρίου) την χρωστάει κυρίως 15

στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, ο οποίος υπήρξε τακτικός του θαμώνας κατά τα τελευταία χρόνια της διαμονής του στην Αθήνα, στις αρχές του 20 ου αιώνα. Ο Παπαδιαμάντης, που απέφευγε τους λογοτεχνικούς κύκλους και προτιμούσε τα λαϊκά καφενεία του Ψυρρή, γνώρισε το καφενείο της Δεξαμενής το 1906 από τον Γιάννη Βλαχογιάννη, και από τότε το επισκεπτόταν καθημερινά, συνήθιζε δε να κάθεται απομονωμένος στην πίσω πλευρά του καφενείου. Εκεί έχουν τραβηχτεί και οι μόνες δύο γνωστές φωτογραφίες του Αλ. Παπαδιαμάντη, από τον Παύλο Νιρβάνα. Άλλοι γνωστοί του θαμώνες ήταν οι Κ. Βάρναλης, Ν. Καζαντζάκης, Μ. Αυγέρης κ.α. Το καφενείο εικάζεται ότι βρισκόταν πολύ κοντά στο σημερινό Δημοτικό Αναψυκτήριο, που ξανάνοιξε πρόσφατα μετά από σιωπή χρόνων. 16

Βιβλιογραφία Αλέξανδρος Παπαγεωργίου - Βενετάς, Η Αθήνα του Μεσοπολέμου μέσα από τις μέρες του Γιώργου Σεφέρη, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 2007 Άρτεμις Σκουμπουρδή, Καφενεία της Παλιάς Αθήνας, Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Αθηναίων, Αθήνα 2001 Βασίλης Κολώνας, Το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Πειραιώς, Αθήνα 2006 Γιάννης Καιροφύλλας, Τοπωνύμια της Αθήνας, του Πειραιά και των περιχώρων, εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα 1995 Γιάννης Παπακώστας, Φιλολογικά Καφενεία και Στέκια της Αθήνας, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα 1988 Ελευθέριος Σκιαδάς, Πώς καθιερώθηκαν τα «καλαμάκια» των αναψυκτικών στην Αθήνα, άρθρο στον ιστότοπο «Μικρός Ρωμιός», Αθήνα 2013 Θανάσης Γιοχάλας και Τόνια Καφετζάκη, Αθήνα: Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2012 Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, Πρώτο ταξίδι στην Ελλάδα, Ροές, Αθήνα 2002 Κώστας Ταχτσής, Από τη Χαμηλή Σκοπιά, εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα 1992 Ματούλα Σκαλτσά, Στο επίκεντρο της κοινωνικής ζωής: Με το άρωμα του Καφέ, αφιέρωμα του ένθετου «7 Ημέρες» της εφημερίδας Καθημερινή, 15/2/1998 Μάχη Τράτσα, Η Αθήνα βρίσκει πάλι το βουλεβάρτο της, εφημερίδα Το Βήμα, 3/3/2013 Ναπολέων Λαπαθιώτης, Η ζωή μου: απόπειρα συνοπτικής αυτοβιογραφίας, εκδόσεις Στιγμή, Αθήνα 1986 Πάνος Κουτρουμπούσης, Μπραζίλιαν, μέρος του αφιερώματος «30 λόγοι που αγαπάμε την Αθήνα, εφημερίδα Lifo, 29/11/2007 Τίνα Μανδηλαρά, Οι λογοτεχνικές παρέες πέριξ του Ζώναρ ς, εφημερίδα Lifo, 28/3/2013

Συνοδοιπόροι στον περίπατο: metalogiaginetai.blogspot.gr f: www.facebook.com/me.ta.logia.ginetai με τα λόγια [γίνεται] Οι μηνιαίες ποιητικές αναγνώσεις «Με τα λόγια (γίνεται)» ξεκίνησαν το 2011. Σ αυτές τις συναντήσεις, τα ποιήματα διαβάζουν οι ίδιοι οι ποιητές ή οι μεταφραστές, ώστε αυτά να ξαναβρούν το κατά τον Τ. Άγρα «ειδικό βάρος ενός μικρού φυσικού φαινομένου». www.vivliothiki.org f: www.facebook.com/vivliothikiorg t: twitter.com/vivliothikiorg Ανταλλακτική Βιβλιοθήκη Η ανταλλακτική βιβλιοθήκη αποτελεί μια εναλλακτική προσέγγιση στην παραδοσιακή έννοια της δημόσιας βιβλιοθήκης. Εξελίσσει την κοινωνική αλληλεπίδραση που μπορεί να επιτευχθεί μέσω των βιβλίων. Ένα δήμοσιο, υπαίθριο έπιπλο όπου ο καθένας μπορεί να ανταλλάξει το βιβλίο του δωρεάν, 24/7 χωρίς ωράριο, χωρίς έλεγχο και χωρίς εγγραφή σε μητρώο.

Η ΟΜΑΔΑ ΑΣΤΥ ιδρύθηκε το 2012 και διοργανώνει δωρεάν περιπάτους ανιχνεύοντας τα μονοπάτια της αφανούς αθηναϊκής ιστορίας και καλώντας τους Αθηναίους να περπατήσουν, να παρατηρήσουν το αστικό τοπίο και να γνωρίσουν την ιστορία, την αρχιτεκτονική κληρονομιά αλλά και τα προβλήματά διαφόρων γειτονιών της Αθήνας. Η αφήγηση των περιπάτων μας διανθίζεται με ιστορικά και κοινωνιολογικά στοιχεία, προφορικές μαρτυρίες αλλά και αποσπάσματα από την λογοτεχνία και τον Τύπο. Οι θεματικές των περίπατων μας εστιάζουν στην παρουσία και την κληρονομιά μειονοτήτων, μεταναστών και διάφορων άλλων κοινωνικών ομάδων που παρέμειναν στα «ψιλά της ιστορίας». omadaasty.blogspot.gr f: www.facebook.com/omadaasty omada.asty@gmail.com

Μαυρομιχάλη 18, Αθήνα τηλ. 211.18.45.583 Πλ. Καρύτση 3, Αθήνα τηλ. 210.32.51.872 Αρχιμήδους 2-6, Παγκράτι τηλ. 213.02.63.337