ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Σ.Δ.Α.Ε.) ΔΗΜΟΥ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Σ.Δ.Α.Ε.) ΔΗΜΟΥ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ ΠΕΡΑΜΑ, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014

Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 ΜΕΡΟΣ Α Συνολική Στρατηγική... 5 1. Σκοπός και Στόχοι του Συμφώνου των Δημάρχων... 5 2. Το προφίλ του Δήμου και το όραμα για το μέλλον... 6 2.1. Γενικά χαρακτηριστικά... 6 2.2. Οικισμοί... 9 2.3. Φύση... 9 2.4. Υποδομές ενέργειας... 10 2.5. Κλιματικά χαρακτηριστικά... 11 2.6. Οργανωτική δομη... 13 ΜΕΡΟΣ Β Βασική Απογραφή Εκπομπών Ρύπων... 14 3. Απογραφή Εκπομπών αναφοράς και σχετικές πληροφορίες... 14 3.1. Ταυτότητα της έρευνας... 14 3.2. Δομή ερωτηματολογίου... 14 3.3. Προφίλ δείγματος... 15 3.3.1 Δημογραφικά, Δομή Οικογένειας, Επαγγελματική και Οικονομική Κατάσταση... 15 3.4. Εισαγωγικές ερωτήσεις... 17 3.4.1 Κατάσταση κατοικίας... 17 3.4.2 Είδος θέρμανσης σπιτιού και νερού και είδος ψύξης σπιτιού... 18 3.4.3 Πρόθεση επένδυσης σε ΑΠΕ για το σπίτι... 21 3.4.4 Βαθμός ενεργειακής απόδοσης ηλεκτρικών συσκευών... 22 3.4.5 Βαθμός απόδοσης κουφωμάτων... 23 3.5. Διερεύνηση ενημέρωσης και καταγραφή πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας... 24 3.5.1 Βαθμός ενημέρωσης για περιβαλλοντικά ζητήματα... 24 3.5.2 Βαθμός ενεργειακής κατανάλωσης στο σπίτι... 25 3.5.3 Βαθμός ενημέρωσης για πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας και Καταγραφή καθημερινών πρακτικών... 25 3.6. Συμπεράσματα... 29 4. Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κατά χρήση στο Δήμο Μυλοπόταμου... 30 5. Κατανάλωση καυσίμων (θερμική & κινητική ενέργεια) σε δημοτικά κτίρια και οχήματα... 35 6. Υπολογισμός εκπομπών CO₂... 35 ΜΕΡΟΣ Γ Σχεδιασμός δράσεων και μέτρων καθ όλη τη διάρκεια του σχεδίου (2020)... 39 7. Μακροπρόθεσμη στρατηγική, τελικοί στόχοι και δεσμεύσεις έως το 2020... 39 2

8. Βραχυπρόθεσμες / μεσοπρόθεσμες δράσεις ανά τομέα (περιγραφή, υπεύθυνος, χρόνος, κόστος, αναμενόμενα αποτελέσματα)... 40 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο Δήμος υπέγραψε το 2013 το Σύμφωνο των Δημάρχων που αποτελεί πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με αντικείμενο τη μείωση του ποσοστού εκπομπής CO2 κατά τουλάχιστον 20 % έως το 2020. Το Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας (Σ.Δ.Α.Ε.) είναι ένα αποδεικτικό στοιχείο κλειδί που προσδιορίζει την ενεργειακή πολιτική του Δήμου καθώς και την πρόθεση του για την επίτευξη του παραπάνω στόχου. Μέσα από την εισδοχή του αυτή στο Σύμφωνο, ο Δήμος μεταξύ άλλων δεσμεύτηκε: Να προετοιμάσει τη «Βασική Απογραφή Εκπομπών CO2» που περιλαμβάνει συγκέντρωση στοιχείων κατανάλωσης ενέργειας τόσο σε δημοτικά όσο και σε ιδιωτικά κτίρια και οχήματα. Να υποβάλλει το Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας στο οποίο θα έχει καταλήξει η ομάδα μελέτης και με το οποίο θα συμφωνεί το δημοτικό συμβούλιο, ένα χρόνο μετά την απόφαση προσχώρησης στην πρωτοβουλία «Σύμφωνο των Δημάρχων» και μέσα στο οποίο θα αποτυπώνονται τα μέτρα και οι πολιτικές για την επίτευξη των τοπικών ενεργειακών στόχων. Να προωθήσει τη δραστηριότητα του και να εμπλέξει τους κατοίκους της περιοχής αλλά και τους τοπικά δρώντες φορείς ή συλλόγους μέσα από δράσεις όπως είναι τα Local Energy Days Έχοντας σαν βάση τα αποτελέσματα της βασικής απογραφής εκπομπών ρύπων για το έτος 2013 που έχει ληφθεί ως έτος βάση για την παρούσα μελέτη, στόχος είναι να προσδιοριστούν οι στοχευμένες δράσεις που θα οδηγήσουν στον παραπάνω στόχο. Παράλληλα, το Σ.Δ.Α.Ε. στοχεύει και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών μέσω της προώθησης πράσινων πολιτικών. Ισχύει πως η μεγαλύτερη συμμετοχή στη μείωση των εκπομπών CO2 συγκεντρώνεται στον ιδιωτικό τριτογενή τομέα καθώς και στον τομέα των μεταφορών, όπου ο Δήμος δεν μπορεί να ασκήσει άμεση επίδραση. Παρόλα αυτά μέσα από ένα πλαίσιο δράσεων ευαισθητοποίησης και συμμετοχής των πολιτών παράλληλα με μηχανισμούς παρακολούθησης είναι εφικτή η επίτευξη του παραπάνω στόχου. Αντικείμενο της παρούσας έκθεσης αποτελεί η παρουσίαση και ανάλυση της αναγκαίας ενσωμάτωσης των αρχών και των στόχων του υπό εκπόνηση ΣΔΑΕ του Δήμου στον ευρύτερο αναπτυξιακό σχεδιασμό του Δήμου. Η ενσωμάτωση των στόχων της τοπικής ενεργειακής στρατηγικής μεταξύ των άλλων πολιτικών τοπικής ανάπτυξης που σχεδιάζει και ασκεί ο Δήμος εκτός από επιλογή είναι πλέον και υποχρέωση στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπως αυτή παρουσιάζεται και αναλύεται από τη Στρατηγική 2020, η οποία αποτελεί το πολιτικό πλαίσιο της νέας προγραμματικής περιόδου και θέτει σαφείς ποσοτικοποιημένους στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ θέτει και συγκεκριμένες δεσμεύσεις στην ενεργειακή κατάσταση των κτιρίων και των δημοσίων χώρων, σχετικά με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα τους. 4

ΜΕΡΟΣ Α Συνολική Στρατηγική 1. Σκοπός και Στόχοι του Συμφώνου των Δημάρχων Το Σύμφωνο των Δημάρχων υπογράφηκε στις 2 Φεβρουαρίου του 2009 και αποτελεί τη φιλόδοξη πρωτοβουλία συμμετοχής των τοπικών αρχών και των πολιτών με στόχο την μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, την εξοικονόμηση πόρων και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των δημοτών. Στο σύμφωνο των Δημάρχων συμμετέχουν Δήμοι από 43 χώρες της ΕΕ και από την Ελβετία, τη Νορβηγία, την Ουκρανία, την Κροατία, την Τουρκία, τη Βοσνία Ερζεγοβίνη, την Αρμενία, τη Γεωργία καθώς και δήμοι από την Αργεντινή και τη Νέα Ζηλανδία έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον τους και συμμετέχουν στην πρωτοβουλία αυτή. Μέχρι σήμερα έχουν υπογράψει 4228 Δήμοι από όλο τον κόσμο. Οι κυριότερες δεσμεύσεις που αναλαμβάνουν οι Δήμαρχοι που έχουν υπογράψει το Σύμφωνο είναι οι παρακάτω : -Υπέρβαση των στόχων που έθεσε η Ε.Ε. για το 2020 μειώνοντας τις εκπομπές CO₂ στις επικράτειές τους τουλάχιστον κατά 20% μέσω του Σ.Δ.Α.Ε. -Υποβολή του Σ.Δ.Α.Ε. εντός ενός έτους από την υπογραφή του Συμφώνου. -Κινητοποίηση της κοινωνίας των Πολιτών στις γεωγραφικές περιοχές προκειμένου αυτή να συμμετάσχει στην ανάπτυξη του Σχεδίου Δράσης. -Υποβολή έκθεσης αξιολόγησης ανά διετία. -Διοργάνωση Ημερών Ενέργειας ή Ημερών Συμφώνου των Πόλεων με στόχο να μπορέσουν οι πολίτες να επωφεληθούν άμεσα των ευκαιριών που προκύπτουν από την ευφυέστερη χρήση ενέργειας. -Συμμετοχή και συμβολή στην ετήσια Διάσκεψη των Δημάρχων της Ε.Ε. για μία ενεργειακά βιώσιμη Ευρώπη. Το Σύμφωνο των Δημάρχων είναι ανοιχτό σε όλους τους Δήμους και κοινότητες ανεξάρτητα του μεγέθους τους. Η Ε.Ε. παρέχει συμβουλευτική τεχνική και οικονομική υποστήριξη σε όσους Δήμους δεν έχουν επαρκείς πόρους για την προετοιμασία και υλοποίηση των σχεδίων δράσης για τη βιώσιμη ενέργεια. Το Σ.Δ.Α.Ε. συμπεριλαμβάνει τις δράσεις και την πολιτική του Δήμου για τη μείωση εκπομπών CO₂ έως το 2020. Επίσης τη συμμετοχή των εμπλεκόμενων φορέων, την κοστολόγηση των δράσεων και το σχεδιασμό της χρηματοδότησης (financing) για την υλοποίησή τους. Τα στοιχεία κλειδιά για την προετοιμασία του Σ.Δ.Α.Ε. είναι: -Η απογραφή των εκπομπών ρύπων. -Ο καθορισμός της πολιτικής δράσεων για τη μείωση των εκπομπών. -Ο προσδιορισμός των ομάδων εργασίας του Δήμου για την υλοποίηση του σχεδίου. -Η εξεύρεση πηγών χρηματοδότησης. -Η διασφάλιση των εμπλεκόμενων φορέων και των πολιτών στην εφαρμογή του. 5

-Ο προϋπολογισμός της μείωσης εκπομπών ρύπων μέσω των παραπάνω δράσεων. 2. Το προφίλ του Δήμου και το όραμα για το μέλλον 2.1. Γενικά χαρακτηριστικά Ο Δήμος ανήκει στην Περιφέρεια Κρήτης (Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου). Βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο της Κρήτης και στο ανατολικό τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου. Ανατολικά συνορεύει με το Δήμο Μαλεβιζίου (Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου), νότια με τους Δήμους Ανωγείων και Αμαρίου και δυτικά με τον Δήμο Ρεθύμνης. Από το Βορρά βρέχεται από το Κρητικό Πέλαγος, ενώ Νότια ακουμπά, στον ορεινό όγκο του Ψηλορείτη, του οποίου η ψηλότερη κορφή στα 2.456 μέτρα, ο Τίμιος Σταυρός, ανήκει διοικητικά στον Δήμο. Το 52,8% της έκτασης του Δήμου χαρακτηρίζεται ως ορεινή, το 29,7% ως πεδινή και το 17,5% ως ημιορεινή. Από το βόρειο τμήμα του Δήμου διέρχεται ο Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης (ΒΟΑΚ),που είναι ο κύριος οδικός άξονας του νησιού συνδέοντας το Καστέλι Κισσάμου με τη Σητεία μέσω Χανίων, Ρεθύμνου, Ηρακλείου και Αγίου Νικολάου. Ο άξονας αυτός ταυτίζεται με έναν από τους κύριους άξονες ανάπτυξης της Ελλάδας που ανακοίνωσε στις αρχές του 2008 το ΥΠΕΧΩΔΕ για το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Ανάπτυξης (ΓΠΧΣΑ) της χώρας. Ο μόνιμος πληθυσμός ανέρχεται σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2011 στους 14.363 κατοίκους. Ο Δήμος συγκροτήθηκε, σύμφωνα με την τελευταία διοικητική μεταρρύθμιση (Πρόγραμμα "Καλλικράτης - Νόμος 3852/2010), από τους πρώην «καποδιστριακούς» Δήμους Γεροποτάμου και Κουλούκωνα, καθώς και την κοινότητα Ζωνιανών. Ο Δήμος αποτελείται από 3 Δημοτικές Ενότητες, 33 Τοπικές Κοινότητες και 79 οικισμούς. Όλα τα πρώην Δημοτικά / Κοινοτικά Διαμερίσματα έχουν πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων και για αυτό το λόγο όλες οι κοινότητες χαρακτηρίζονται ως Τοπικές. Οι 3 Δημοτικές ενότητες είναι οι α) Γεροποτάμου (πρώην Δήμος Γεροποτάμου), β) Ζωνιανών (πρώην Κοινότητα Ζωνιανών) και γ) Κουλούκωνα (πρώην Δήμος Κουλούκωνα). Στον πίνακα που ακολουθεί εμφανίζονται οι τοπικές κοινότητες με το μόνιμο πληθυσμό τους (απογραφή 2011) την έκταση και την πυκνότητα πληθυσμού. Δημοτική Ενότητα/Τοπική Κοινότητα Πληθυσμός Έκταση (km²) Πυκνότητα (κατ/km²) ΔΗΜΟΣ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ 14.363 361.12 39.77 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΕΡΟΠΟΤΑΜΟΥ 7.777 195 39.88 Τοπική Κοινότητα Αγγελιανών 653 13.58 48.09 Τοπική Κοινότητα Αγίου Μάμαντος 441 18.84 23.41 Τοπική Κοινότητα Αλφάς 381 8.78 43.39 Τοπική Κοινότητα Αχλαδέ 166 8.23 20.17 Τοπική Κοινότητα Καλανδαρές 24 4.5 5.33 Τοπική Κοινότητα Μαργαριτών 575 24.69 23.29 Τοπική Κοινότητα Μελιδονίου 1.255 37.84 33.17 Τοπική Κοινότητα Μελισσουργακίου 32 2.65 12.08 Τοπική Κοινότητα Ορθέ 130 7.53 17.26 Τοπική Κοινότητα Πανόρμου 628 7.55 83.18 Τοπική Κοινότητα Πασαλιτών 37 1.13 32.74 6

Δημοτική Ενότητα/Τοπική Κοινότητα Πληθυσμός Έκταση (km²) Πυκνότητα (κατ/km²) Τοπική Κοινότητα Περάματος 1.578 3.53 447.03 Τοπική Κοινότητα Ρουμελής 519 5.55 93.51 Τοπική Κοινότητα Σισών 673 34.52 19.50 Τοπική Κοινότητα Σκεπαστής 267 4.45 60.00 Τοπική Κοινότητα Χουμερίου 418 11.23 37.22 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΖΩΝΙΑΝΩΝ 1.117 17.93 62.30 Τοπική Κοινότητα Ζωνιανών 1.117 17.93 62.30 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΟΥΛΟΥΚΩΝΑ 5.469 148.19 36.91 Τοπική Κοινότητα Αγιάς 222 6.43 34.53 Τοπική Κοινότητα Αγίου Ιωάννου 74 4.95 14.95 Τοπική Κοινότητα Αΐμονα 215 5.35 40.19 Τοπική Κοινότητα Αλοΐδων 326 6.35 51.34 Τοπική Κοινότητα Αξού 424 10.4 40.77 Τοπική Κοινότητα Απλαδιανών 408 9.78 41.72 Τοπική Κοινότητα Βενίου 317 3.93 80.66 Τοπική Κοινότητα Γαράζου 358 12.95 27.64 Τοπική Κοινότητα Δαμαβόλου 210 4.05 51.85 Τοπική Κοινότητα Δοξαρού 294 12.88 22.83 Τοπική Κοινότητα Επισκοπής 306 5.63 54.35 Τοπική Κοινότητα Θεοδώρας 50 1.73 28.90 Τοπική Κοινότητα Καλύβου 327 12.3 26.59 Τοπική Κοινότητα Κρυονερίου 119 6.03 19.73 Τοπική Κοινότητα Λιβαδίων 1.739 38.04 45.72 Τοπική Κοινότητα Χώνου 80 6.49 12.33 Περιοχή Δήμος ΠΕ Ρεθύμνης Μορφολογία Εδάφους Αριθμός Δημοτικών / Τοπικών Κοινοτήτων Πληθυσμός Έκταση Ημιορεινό 27.30% 20.10% 17.50% Ορεινό 42.40% 62.90% 52.80% Πεδινό 30.30% 17% 29.70% Ημιορεινό 24.80% 11.20% 19.40% Ορεινό 48.10% 31.50% 64.80% Πεδινό 27.10% 57.30% 15.80% Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ 2001 το μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής του Δήμου καλύπτουν οι καλλιεργούμενες εκτάσεις και αγραναπαύσεις (44,29%), ακολουθούν οι βοσκότοποι (28,95%), τα δάση (22,61%). Οι εκτάσεις οικισμών καλύπτουν το 0,66% της συνολικής έκτασης και οι λοιπές εκτάσεις το 3,50%. 7

8

2.2. Οικισμοί Το Δημοτικό Διαμέρισμα Περάματος, έδρα του Δήμου, μπορεί να χαρακτηριστεί οικιστικό κέντρο 3ου επιπέδου. Στο Πέραμα υπάρχουν νηπιαγωγείο, δημοτικό, βρεφικός σταθμός, πολεοδομικό γραφείο, γήπεδα, γυμνάσιο, λύκειο, βιβλιοθήκη, ταχυδρομείο, αστυνομικός σταθμός, πυροσβεστική, Υποκαταστήματα Τραπεζών, Κέντρο Υγείας, ΚΑΠΗ, Πνευματικό Κέντρο, θέατρο, ειρηνοδικείο, αγρονομείο και είναι επίσης το εμπορικό κέντρο του Δήμου. Το Δημοτικό Διαμέρισμα Γαράζου, συγκεντρώνει κάποιες υπηρεσίες του Δήμου, αλλά για να χαρακτηριστεί οικιστικό κέντρο 4ου επιπέδου θα πρέπει να δημιουργηθούν μια σειρά υπηρεσιών όπως: πολεοδομικό γραφείο, βιβλιοθήκη, ΟΤΕ, Πυροσβεστική Υπηρεσία και γραφείο ΔΕΘ κλπ. Επομένως, όλοι οι υπόλοιποι οικισμοί της περιοχής, μπορούν να χαρακτηριστούν οικισμοί 5ου επιπέδου (απλά χωριά). 2.3. Φύση Ο Δήμος βρίσκεται στο Βορειοανατολικό τμήμα του Νομού Ρεθύμνης. Συνδυάζει βουνό και θάλασσα, καθώς καταλαμβάνει το βόρειο, ορεινό, πεδινό και παραθαλάσσιο τμήμα της επαρχίας. Είναι φυσικό το ανάγλυφο της περιοχής, να είναι υψηλό και έντονο, με μεγάλες εναλλαγές στη μορφολογία του, καθώς στη νοτιοανατολική πλευρά του Δήμου δεσπόζει το υψηλότερο βουνό της Κρήτης, ο Ψηλορείτης (2.456 μ.), ενώ στη νότια πλευρά κυριαρχεί το βουνό Κουλούκωνας, σχηματίζοντας μια μεγάλη κοιλάδα ανάμεσα στα δύο βουνά. Αντίθετα, τα βόρεια διοικητικά όρια του Δήμου βρέχονται από το Κρητικό Πέλαγος (μήκος ακτογραμμής 43 χλμ.) Η γεωλογία της περιοχής θεωρείται αντιπροσωπευτική της γεωλογίας του νησιού, καθώς στην ευρύτερη περιοχή εμφανίζονται όλα τα πετρώματα που μπορεί κανείς να συναντήσει πάνω στην Κρήτη. Η γεωλογική δομή των ορεινών όγκων είναι σχετικά απλή με εμφάνιση λίγων πετρωμάτων, σε αντίθεση με των κοιλάδων και χαμηλότερων περιοχών όπου εμφανίζεται μια μεγάλη ποικιλία πετρολογικών σχηματισμών. Ολόκληρος ο ορεινός όγκος και οι παρυφές του αποτελούνται από ασβεστόλιθους, δολομίτες και μάρμαρα. Η περιοχή εμφανίζει τη χαμηλότερη σχετικά σεισμικότητα με της υπόλοιπες περιοχές της Κρήτης. Η φύση των πετρωμάτων και οι ορεινοί όγκοι λειτουργούν σαν αποσβεστήρες των σεισμικών κυμάτων με συνέπεια οι εντάσεις των σεισμών να έχουν πολύ μικρές τιμές. Στην ευρύτερη περιοχή δεν υπάρχουν σημαντικά αποθέματα ορυκτών πόρων εκτός ίσως του νερού που αντλείται με γεωτρήσεις. Σήμερα εκμετάλλευση των πετρωμάτων της περιοχής γίνεται μόνο για δομικές και κατασκευαστικές ανάγκες. Το ανάγλυφο και η μορφολογία της περιοχής είναι ένα συνδυαστικό αποτέλεσμα της διάβρωσης, της πετρολογικής σύστασης και της τεκτονικής διεργασίας. Οι δομές και οι εικόνες του ανάγλυφου δημιουργούν τοπία με μεγάλη αισθητική και φυσική αξία για τα οποία ο Ψηλορείτης και οι ρίζες του είναι φημισμένα από τα Ομηρικά ακόμα χρόνια, με μικρά φαράγγια, πόλγες, δολγίνες, τάφκους και εντυπωσιακά σπήλαια αποτέλεσμα της καρστικής αποσάθρωσης. Στην περιοχή δεν αναπτύσσεται σημαντικό υδρογραφικό δίκτυο εξαιτίας της μεγάλης εμφάνισης ανθρακικών πετρωμάτων, με αποτέλεσμα να μην επαρκούν οι υδάτινοι πόροι ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες. Τα υδρογραφικά συστήματα της περιοχής χαρακτηρίζονται ως χείμαρροι, αφού δεν έχουν σταθερή παροχή και δεν ρέουν όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το σημαντικότερο όμως υδρολογικό χαρακτηριστικό της ευρύτερης περιοχής της επαρχίας, είναι ότι αποτελεί τον τροφοδότη σε νερό όλων των υπόγειων λεκανών που βρίσκονται γύρω από αυτόν, όπως οι πηγές του Αλμυρού Ηρακλείου με τις τεράστιες παροχές σε υφάλμυρο νερό (3-40 m3/sec). Η σπουδαιότητα του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής αναδεικνύεται από όλους εκείνους τους θεσμοθετημένους χαρακτηρισμούς που κατέχει (περιοχή NATURA 2000, σημαντική περιοχή για τα πουλιά IBA, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, διατηρητέα μνημεία της φύσης, καταφύγια άγριας 9

ζωής). Στον κατάλογο NATURA 2000 περιλαμβάνεται, το σύνολο του όρους Ίδη με τον κωδικό GR 4330005, καθώς στον ορεινό όγκο της Ίδης διακρίνονται συνολικά, 17 τύποι οικοτόπων, σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, ένας από τους οποίους είναι οικότοπος προτεραιότητας, και η περιοχή «Πρασιανό φαράγγι Πατσός Σφακόρυακο ρέμα παραλία Ρεθύμνου και εκβολή Γεροπόταμου» με τον κωδικό GR 4330004. Μέρος του Δήμου, είναι τμήμα του Φυσικού Πάρκου του Ψηλορείτη που αποτελεί μέλος του Ευρωπαϊκού και του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων υπό την ασπίδα της UNESCO, λόγω της γεωλογικής, φυσικής, ιστορικής και πολιτιστικής σπουδαιότητας του. 2.4. Υποδομές ενέργειας Ο τομέας της ενέργειας έχει ιδιαίτερη σημασία όχι μόνο για το Δήμο αλλά και για όλη την Κρήτη αφού είναι γνωστό ότι δεν συνδέεται με το δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας της κεντρικής Ελλάδας. Έτσι ο Δήμος όπως και ολόκληρη η Κρήτη αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα ηλεκτροδότησης, ιδιαίτερα την τουριστική περίοδο, λόγω της υπερφόρτωσης του συστήματος. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ενεργειακού Γραφείου της Περιφέρειας Κρήτης, στο νησί λειτουργούν οι εξής συμβατικοί σταθμοί παραγωγής ηλεκτρισμού της ΔΕΗ: α. Στα Λινοπεράματα Ν. Ηρακλείου, σταθμός εγκατεστημένης ισχύος 279 MW, αποτελούμενος από 6 ατμοστροβιλικές μονάδες στις οποίες συμπεριλαμβάνονται 4 μονάδες ντίζελ και 5 αεριοστροβιλικές μονάδες. β. Στην Ξυλοκαμάρα Ν. Χανίων, σταθμός εγκαταστημένης ισχύος 321 MW, αποτελούμενος από 6 αεριοστροβιλικές μονάδες η οποία συμπεριλαμβάνει 1 μονάδα συνδυασμένου κύκλου και 3 ατμοστροβιλικές μονάδες. γ. Στον Αθερινόλακο Ν. Λασιθίου, σταθμός εγκαταστημένης ισχύος 200 MW, αποτελούμενος από 4 ατμοστροβιλικές μονάδες στις οποίες συμπεριλαμβάνονται 2 μονάδες ντίζελ και 2 ατμοστροβιλικές μονάδες. Σημειώνεται ότι ο σταθμός αυτός τέθηκε σε ισχύ το 2004. Την περιοχή, εξυπηρετούν και οι δύο σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (Ηρακλείου και Χανίων), από όπου ουσιαστικά ξεκινάνε και οι δύο κεντρικές γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος υψηλής τάσης. Παράλληλα, λειτουργούν υποσταθμοί ηλεκτρικής ενέργειας σε όλα τα κεντρικά σημεία των ΠΕ της Κρήτης. Σήμερα υπάρχουν έντονα προβλήματα (διακοπής ρεύματος από έντονα καιρικά φαινόμενα) λόγω μη υπογειοποίησης του δικτύου της ΔΕΗ τόσο εκτός όσο και εντός οικισμών. Όσον αφορά τη χρήση εναλλακτικών ή ανανεώσιμων μορφών ενέργειας δεν υπάρχουν συστήματα ΑΠΕ σε δημόσια κτίρια, ενώ λίγοι μόνο ιδιώτες έχουν εγκαταστήσει συστήματα ΑΠΕ. Η σημαντικότερη ίσως ιδιωτική προσπάθεια, είναι η ίδρυση και λειτουργία αιολικού πάρκου στο όρος Κουλούκωνα από την Enel Green Power, εταιρεία με ευρεία παρουσία στον ελληνικό κλάδο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Πρόκειται για έξι ανεμογεννήτριες των 0,85 MW η καθεμία με προσδοκώμενη παραγωγή περίπου 9,5 εκατ. kwh ετησίως, για τις ενεργειακές ανάγκες 2.300 νοικοκυριών. Το δίκτυο τηλεπικοινωνιών στην περιοχή κρίνεται σε γενικές γραμμές ικανοποιητικό, καθώς καλύπτεται με υπηρεσίες ευρυζωνικότητας και εξυπηρετούνται οι περισσότεροι οικισμοί του Δήμου (δεν έχουν δυνατότητα υπηρεσιών ευρυζωνικότητας οι Τοπικές Κοινότητες Αγίου Ιωάννη, Αγίου Μάμα, Χουμερίου, Δαμαβόλου, Δοξαρού, Κρυονερίου, Αΐμονα, Χώνους, Αλόιδων και Θεοδώρας). Υπόγεια καλωδίωση του δικτύου και αλλαγή των τερματικών κέντρων αναλογικής τεχνολογίας σε ψηφιακή τεχνολογία, υλοποιήθηκε το τελευταίο διάστημα, ενώ στους μικρότερους οικισμούς η καλωδίωση αυτή είναι επιφανειακή. Τα προβλήματα τηλεπικοινωνιών παρουσιάζονται στις περιοχές που το δίκτυο είναι επιφανειακό και εκεί όπου ακόμα το σύστημα δεν έχει μετατραπεί σε ψηφιακό, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες λόγω των καιρικών συνθηκών. Σχεδόν το σύνολο της περιοχής και ιδιαίτερα οι περιοχές εντός των οικισμών καθώς και όπου το ανάγλυφο το επιτρέπει, καλύπτεται από υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας. 10

2.5. Κλιματικά χαρακτηριστικά Το κλίμα της περιοχής, όπως και ολόκληρης της Κρήτης, χαρακτηρίζεται γενικά ως Μεσογειακό, με δροσερό χειμώνα και θερμό καλοκαίρι, με τους ανέμους να σαρώνουν την περιοχή λόγω του έντονου ανάγλυφου. Ο Ψηλορείτης, ως ψηλό βουνό, εμφανίζει μεγαλύτερα κατακρημνίσματα και χαμηλότερες θερμοκρασίες, με τα ριζά των ορεινών όγκων να εμφανίζουν ηπιότερα κλιματολογικά χαρακτηριστικά, ενώ οι υψηλότερες θερμοκρασίες εμφανίζονται στο παραλιακό μέτωπο του Δήμου. Ο χειμώνας είναι ήπιος και υγρός με αρκετές βροχοπτώσεις και χιόνια στα ορεινά. Η χιονόπτωση είναι σπάνια στις πεδινές περιοχές, αλλά αρκετά συχνή στις ορεινές. Γενικά η ατμόσφαιρα είναι αρκετά υγρή, ανάλογα με την εγγύτητα στη θάλασσα. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η μέση θερμοκρασία κυμαίνεται μεταξύ 25-30 βαθμών Κελσίου. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 19,4 ºC, γεγονός που υποδηλώνει τον θερμό χαρακτήρα του κλίματος. Η διαφορά θερμοκρασιών χειμώνα καλοκαιριού είναι σχετικά μικρή, με τη μεγαλύτερη μέση μεταβολή της θερμοκρασίας από μήνα σε μήνα να παρουσιάζεται μεταξύ Μαΐου Ιουνίου με 4,2 ºC, ενώ ο χειμώνας χαρακτηρίζεται θερμός, καθώς η ελάχιστη μέση μηνιαία θερμοκρασία του ψυχρότερου μήνα (Φεβρουάριος) είναι 9,4 ºC και η θερμοκρασία κατεβαίνει σπάνια υπό το 0 ΟC. Τη μέγιστη μέση μηνιαία θερμοκρασία παρουσιάζει ο Ιούλιος με 29,9 ºC. Η απόλυτη μέγιστη θερμοκρασία για την περίοδο των 40 χρόνων είναι 41,4oC ενώ η απόλυτη ελάχιστη 0,8oC (ΕΜΥ, 2009). 11

12

2.6. Οργανωτική δομη Η κατάρτιση και υλοποίηση μίας ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής σε τοπικό επίπεδο είναι μία απαιτητική διαδικασία που πρέπει να σχεδιαστεί με συστηματικό τρόπο και να υλοποιηθεί με συνεχή παρακολούθηση των αποτελεσμάτων της. Απαιτεί τη συνεργασία μεταξύ διαφόρων τμημάτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ενώ μία από τις προκλήσεις που θέτει το Σύμφωνο των Δημάρχων και η επιτυχής υλοποίηση ενός Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια είναι η αποδοχή και ενσωμάτωση του Σχεδίου ως κομμάτι των κανονικών διαδικασιών και καθηκόντων του Δήμου. Στο πλαίσιο αυτό και προκειμένου ο Δήμος να ανταποκριθεί στις ανάγκες κατάρτισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης του ΣΔΑΕ, προχώρησε στη σύσταση - με την υπ'αριθμ. 105/11.02.2014 Απόφαση Δημάρχου - ειδικής ομάδας εργασίας (αμισθί) με διακριτικό τίτλο «Μονάδα Ενεργειακού Σχεδιασμού» (με αγγλική απόδοση για χρήση στην επίσημη αλληλογραφία της, ως «Energy Planning Unit»). Η σύνθεση της ομάδας, είναι η ακόλουθη: Λυρώνη - Βογιατζή Νικολέτα, Αντιδήμαρχος σε θέματα Ποιότητας Ζωής, Διαφάνειας και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Εποπτείας προσωπικού και λειτουργίας της υπηρεσίας Πολεοδομίας - ως προεδρεύων της ομάδας Νικηφόρος Μιχαήλ, αναπληρωτής προϊστάμενος του Αυτοτελούς Τμήματος Προγραμματισμού, Οργάνωσης και Πληροφορικής Παπαδουράκης Κωνσταντίνος, αναπληρωτής προϊστάμενος του Τμήματος Τεχνικών, Η/Μ Έργων και Συγκοινωνιών Κοντάνα Αναστασία, υπάλληλος του τμήματος Οικονομικών Υπηρεσιών και υπεύθυνη του γραφείου κίνησης Αντικείμενο της Ομάδας αποτελεί η προώθηση της δια-υπηρεσιακής συνεργασίας με σκοπό τη συλλογή στοιχείων και τη σύνθεση του απαιτούμενου υλικού για την επιτυχή ολοκλήρωση του Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια, όπως αυτό προσδιορίζεται και περιγράφεται από τις τεχνικές οδηγίες της τεχνικής γραμματείας του «Συμφώνου των Δημάρχων». Η ομάδα συγκαλείται έπειτα από πρόσκληση του προέδρου της και την υποστήριξη της αναλαμβάνει το Αυτοτελές Τμήμα Προγραμματισμού, Οργάνωσης και Πληροφορικής. Η διάρκεια της επιτροπής ταυτίζεται με την ολοκλήρωση της υποβολής του Σχεδίου Δράσης σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές. Ο ρόλος της επιτροπής μετά την υποβολή του Σχεδίου Δράσης, θα αφορά την παρακολούθηση υλοποίησης των προτάσεων του σχεδίου, αλλά και την προώθηση των παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης στο Δήμο και τις υπηρεσίες του. Η ομάδα δύναται να επικουρείται από εξωτερικούς συνεργάτες (φυσικά ή νομικά πρόσωπα), εφόσον προκύπτει αιτιολογημένη ανάγκη για παροχή εξειδικευμένων γνώσεων και υπηρεσιών. 13

ΜΕΡΟΣ Β Βασική Απογραφή Εκπομπών Ρύπων 3. Απογραφή Εκπομπών αναφοράς και σχετικές πληροφορίες Στο πλαίσιο κατάρτισης του Τοπικού Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια, διεξήχθη ποσοτική έρευνα στους κατοίκους του Δήμου με σκοπό τη διερεύνηση και καταγραφή της συμπεριφοράς τους ως προς τη χρήση ενέργειας, τις στάσεις τους, τις αντιλήψεις τους, τη γνώση τους και τυχόν προτάσεις προτροπής υιοθέτησης πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας στην καθημερινότητά τους. Σκοπός της έρευνας αποτελεί η εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων με βάση τα καταναλωτικά πρότυπα σε ότι αφορά τη χρήση και εξοικονόμηση ενέργειας, την υιοθέτηση ορθών πρακτικών στη χρήση και κατανάλωση, την περιβαλλοντική ενημέρωση, ευαισθητοποίηση κ.α. 3.1. Ταυτότητα της έρευνας Μεθοδολογία: Ποσοτική έρευνα Face-to-Face με τη μέθοδο self completion βάσει δομημένου ερωτηματολογίου η διάρκεια του οποίου είναι περίπου 5-7 λεπτά. Προφίλ δείγματος: Το προφίλ δείγματος είναι: Άντρες & Γυναίκες, ηλικίας άνω των 18 ετών, κάτοικοι (αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού βάσει της απογραφής του 2011 (ΕΛΣΤΑΤ), με αναλογική κατανομή στις Δημοτικές Ενότητες) Έκταση δείγματος: Συνολικά διανεμήθηκαν και συλλέχθηκαν n=126 ερωτηματολόγια διαμερισμένα ως εξής: Δημοτική Ενότητα Γεροποτάμου n=68 Δημοτική Ενότητα Ζωνιανών n=10 Δημοτική Ενότητα Κουλούκωνα n=48 Διάρκεια έρευνας: Η έρευνα διεξήχθη από τη 1 Σεπτέμβρη 2014 μέχρι τις 10 Οκτωβρίου 2014. 3.2. Δομή ερωτηματολογίου Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από τρεις βασικές ενότητες: Α. Δημογραφικά (φύλο, ηλικία, δομή οικογένειας, οικογενειακή & επαγγελματική κατάσταση, μορφωτικό επίπεδο) Β. Εισαγωγικές ερωτήσεις: κάποιες γενικές ερωτήσεις για την κατοικία στην οποία διαμένουν αναφορικά με: Ιδιοκτησία ή ενοικίαση κατοικίας Έτος κατασκευής 14

Είδος θέρμανσης και ψύξης του σπιτιού Σύσταση θέρμανσης νερού Χρήση ΑΠΕ Πρόθεση επένδυσης σε ΑΠΕ για το σπίτι Βαθμός ενεργειακής απόδοσης ηλεκτρικών συσκευών Βαθμός απόδοσης κουφωμάτων Γ. Διερεύνηση ενημέρωσης και καταγραφή πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας: Βαθμός ενημέρωσης για περιβαλλοντικά ζητήματα Βαθμός ενεργειακής κατανάλωσης στο σπίτι Βαθμός ενημέρωσης για πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας Καταγραφή καθημερινών πρακτικών 3.3. Προφίλ δείγματος 3.3.1 Δημογραφικά, Δομή Οικογένειας, Επαγγελματική και Οικονομική Κατάσταση Στο προφίλ των ανθρώπων που συμμετείχαν στην έρευνα υπερέχουν ελάχιστα οι Γυναίκες (57,1% του δείγματος) ενώ ο μέσος όρος ηλικίας ανέρχεται στα 42,5 έτη με τις ηλικιακές ομάδες των 35-44 και 25-34 να αποτελούν το 56,3% του δείμγατός μας. Σχεδόν 8 στους 10 ερωτώμενους δήλωσαν παντρεμένοι, ενώ αναφορικά με την οικογενειακή δομή, τα νοικοκυριά τα οποία αντιπροσωπεύουν οι ερωτώμενοι αποτελούνται κυρίως από 4μελείς και 3μελείς οικογένειες (33,3% και 19,8% αντίστοιχα). Διάγραμμα 1: Φύλο, Ηλικία & οικογενειακή κατάσταση ερωτώμενων (%) Ως προς την επαγγελματική τους κατάσταση, το 66% δήλωσε ότι εργάζεται είτε σε Μόνιμη εργασία (53,2%) είτε με Μερική απασχόληση (13,5%). 15

Αναφορικά με το μορφωτικό επίπεδο του δείγματος, το 33,4% είναι μέσου-κατώτερου (από Καθόλου έως Γυμνάσιο), 37,3% μέσου μορφωτικού επιπέδου (Λύκειο), 19,1% ανώτερου (Απόφοιτοι Μέσων Σχολών & ΑΕΙ/ΤΕΙ) ενώ ένα 10,4% σπουδάζει ακόμα. Διάγραμμα 2: Επαγγελματική κατάσταση & μορφωτικό επίπεδο ερωτώμενων (%) Στην ερώτηση αναφορικά με την οικονομική κατάσταση των ερωτώμενων (να υπενθυμίσουμε σε αυτό το σημείο ότι επιλέχθηκε ερώτηση αυτο-αναφοράς προκειμένουνα αποφύγουμε το σφάλμα που πιθανόν να προέκυπτε από μια ρητή ερώτηση ετήσιου εισοδήματος), το 61,9% του δείγματος δήλωσε ότι «Ζει ικανοποιητικά» (είτε μπορεί και αποταμιεύει είτε όχι). Αξιοσημείωτο όμως είναι και το ποσοστό εκείνων που δήλωσαν ότι «Δεν μπορώ να ανταπεξέλθω» (είτε επειδή είναι χρεωμένοι είτε όχι). Διάγραμμα 3: Οικονομική κατάσταση ερωτώμενων (%) 16

3.4. Εισαγωγικές ερωτήσεις 3.4.1 Κατάσταση κατοικίας Σχεδόν όλο το δείγμα διαμένει σε Ιδιόκτητη κατοικία (93,7%). Διάγραμμα 4: Κατάσταση κατοικίας ερωτώμενων (%) Αναφορικά με το έτος κατασκευής των κατοικιών, το 38,9% είναι κατασκευασμένες μέσα στην 20ετία 1981-2000, το 24,6% είναι πιο καινούριες κατοικίες χτισμένες από το 2001 και έπειτα, ενώ το 34% αφορά σε παλαιότερες κατοικίες από 1980 και πίσω. Διάγραμμα 5: Έτος κατασκευής κατοικιών ερωτώμενων (%) 17

3.4.2 Είδος θέρμανσης σπιτιού και νερού και είδος ψύξης σπιτιού Ο τρόπος θέρμανσης χώρων των κατοικιών την περίοδο του χειμώνα πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο με συστήματα καλοριφέρ με λέβητα πετρελαίου (55,6%), ακολουθεί το τζάκι (τυπικό ή ενεργειακό) με 30,9%, η σόμπα με ξύλα (13,5%) και το σύστημα καλοριφέρ με λέβητα πέλετ/βιομάζα (11,1%). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι κατά μέσο όρο σημειώθηκαν 1,3 αναφορές. Διάγραμμα 6: Τρόπος θέρμανσης κατοικιών ερωτώμενων (%) 18

Στο σύνολο του δείγματος το 39,7% δήλωσε ότι έχει κλιματιστικό (aircondition) στο σπίτι του, ήτοι 50 άτομα, από τους οποίους μόλις το 18% το χρησιμοποιεί ως τρόπο θέρμανσης το χειμώνα ενώ το 98% το χρησιμοποιεί για την ψύξη χώρων του σπιτιού τους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. 19

Διάγραμμα 7: Κατοχή & χρήση κλιματιστικού ερωτώμενων Η συχνότητα με την οποία χρησιμοποιούν τα 49 άτομα το κλιματιστικό κατά τους καλοκαιρινούς μήνες δεν είναι και πάρα πολύ συχνή, κατά μέσο όρο η χρήση του κλιματιστικού πραγματοποιείται «Μερικές Φορές» (μέσος όρος χρήσης 3,1). Διάγραμμα 8: Συχνότητα χρήσης κλιματιστικού ερωτώμενων (%) 20

Αναφορικά με τον τρόπο θέρμανσης του νερού η πλειοψηφία του δείγματος χρησιμοποιεί ηλιακό θερμοσίφωνα (84,9%), το 68,3% το νερό ζεστένεται μέσα από το σύστημα θέρμανσης των χώρων του σπιτιού ενώ το 66,7% έχει στην κατοχή του και τα δύο παραπάνω συστήματα. Διάγραμμα 9: Τρόπος θέρμανσης νερού (%) 3.4.3 Πρόθεση επένδυσης σε ΑΠΕ για το σπίτι Στην ερώτηση ποιες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) χρησιμοποιούν στο σπίτι τους, στην περίπτωση που ισχύει, το 50% απάντησε την Ηλιακή ενέργεια, το 48,4% Καμία, ενώ υπήρξε και ένα 1,6% που απάντησε την Κινητική ενέργεια (νερό). Διάγραμμα 10: Χρήση ΑΠΕ (%) 21

Αξιοσημείωτο είναι το ποσοστό που δήλωσε ότι δεν χρησιμοποιεί την ηλιακή ενέργεια ενώ χρησιμοποιεί ηλικακό θερμοσίφωνο, ποσοστό που ανέρχεται στο 39,2% από τους κατόχους ηλιακού θερμοσίφωνα. Καταγράφοντας την πρόθεση επένδυσης σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), 7 στους 10 ερωτώμενους δηλώνουν ότι δεν προτίθενται να επενδύσουν σε καμία ΑΠΕ, ενώ για το υπόλοιπο 30% που προτίθεται να επενδύσει επιλέγει πρώτη την Ηλιακή ενέργεια. Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι από όσους δήλωσαν ότι «Δεν προτίθενται να επενδύσουν» (90 άτομα) τα μισά ακριβώς χρησιμοποιούν ήδη κάποια από τις ΑΠΕ και στην πλειονότητα την Ηλιακή. Διάγραμμα 11: Πρόθεση επένδυσης σε ΑΠΕ (%) 3.4.4 Βαθμός ενεργειακής απόδοσης ηλεκτρικών συσκευών Κατά μέσο όρο οι ερωτώμενοι θεωρούν τις ηλεκτρικές συσκευές που χρησιμοποιούν ενεργειακά ουδέτερες προς αποδοτικές (μέσος όρος χαρακτηρισμού 3,5). Το 46,8% δηλώνει ότι χρησιμοποιούν αποδοτικές & απόλυτα αποδοτικές ηλεκτρικές συσκευές ενώ μόλις το 6,4% τις χαρακτηρίζει ως μη καθόλου αποδοτικές. 22

Διάγραμμα 12: Βαθμός ενεργειακής απόδοσης συσκευών (%) 3.4.5 Βαθμός απόδοσης κουφωμάτων Με 3,5 αξιολόγησαν οι ερωτώμενοι το βαθμό απόδοσης των κουφωμάτων του σπιτιού τους ενώ σχεδόν 6 στους 10 θεωρούν τα κουφώματά τους Αποδοτικά Απόλυτα αποδοτικά, ενώ το 21,4% του δείγματος θεωρούν την απόδοση των κουφωμάτων τους Μη αποδοτικά Καθόλου αποδοτικά. Διάγραμμα 13: Βαθμός απόδοσης κουφωμάτων (%) 23

3.5. Διερεύνηση ενημέρωσης και καταγραφή πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας 3.5.1 Βαθμός ενημέρωσης για περιβαλλοντικά ζητήματα Το γράφημα που ακολουθεί απεικονίζει το βαθμό ενημέρωσης των κατοίκων του Δήμου ως προς τα περιβαλλοντικά ζητήματα γενικά αλλά και σε επιμέρους ζητήματα. Σε γενικές γραμμές λιγότερο από 4 στους 10 ερωτώμενους δηλώνει ενημερωμένος για τα περιβαλλοντικά ζητήματα γενικά, η πλειονότητα θεωρεί τον εαυτό του «Λίγο ενημερωμένο» (56,3%). Ως προς τα επιμέρους ζητήματα, τα υψηλότερα ποσοστά ανήκουν στον χαρακτηρισμό «Καθόλου ενημερωμένος-η». Το πιο δημοφιλές ζήτημα για το οποίο το σχεδόν το μισό δείγμα των ερωτώμενων είναι ενήμερο είναι η «Μόλυνση των υδάτων», ακολουθούν η «Επίδραση των χημικών προϊόντων στην υγεία», η «Ρύπανση από γεωργικές καλλιέργειες» και η «Κλιματική αλλαγή». Σε μικρότερο βαθμό η «Ρύπανση του αέρα», η «Μείωση των φυσικών πόρων», η «Αύξηση του όγκου των αποβλήτων» και η «Μείωση της βιοποικιλότητας/εξαφάνιση ειδών και τέλος η «Ερημοποίηση των εδαφών». Διάγραμμα 14: Βαθμός ενημέρωσης για περιβαλλοντικά ζητήματα (%) 24

3.5.2 Βαθμός ενεργειακής κατανάλωσης στο σπίτι Μεσαίας ενεργειακής κατανάλωσης χαρακτηρίζει λίγο παραπάνω από το μισό δείγμα (54%) το σπίτι του. 2 στους 10 ερωτώμενους χαρακτηρίζουν το σπίτι τους υψηλής / πολύ υψηλής ενεργειακής κατανάλωσης ενώ με λίγο χαμηλότερο ποσοστό 17,4% χαμηλής πολύ χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Διάγραμμα 15: Βαθμός οικιακής ενεργειακής κατανάλωσης (%) 3.5.3 Βαθμός ενημέρωσης για πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας και Καταγραφή καθημερινών πρακτικών 6 στους 10 ερωτώμενους δηλώνει Λίγο / Καθόλου ενημερωμένος-η (57,9%) αναφορικά με τις πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας στο σπίτι. Αυτό επιβεβαιώνεται και απο το παρακάτω γράφημα που ακολουθεί αναφορικά με τις συνήθειές τους στο σπίτι. Διάγραμμα 16: Βαθμός ενημέρωσης για πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας (%) 25

Η πιο συχνή, σχεδόν πάντα, συνήθεια είναι η «Χρήση κρύου νερού για το πλύσιμο των χεριών». Στις μερικές φορές / συχνά ανήκουν η «Χρήση χύτρας ταχύτητας» και το «Σβήσιμο του φωτός όταν βγαίνουν από ένα δωμάτιο». Ακολουθούν η «Σημασία που δίνουν στην ενεργειακή κλάση των ηλεκτρικών συσκευών, όταν πρόκειται να αγοράσουν κάποια», το ότι «Κάνουν ανακύκλωση» και τέλος η «Χρήση ενεργειακών λαπτήρων». Οριακά σε αυτή την κατηγορία (μερικές φορές) ανήκει και η δήλωση «Όταν δεν χρησιμοποιώ μια ηλεκτρική συσκευή δεν την αφήνω σε κατάσταση αναμονής αλλά τη σβήνω». Τέλος αυτό που συνηθίζουν να κάνουν σχεδόν σπάνια είναι να «Αφήνουν τη βρύση να τρέχει για πολλή ώρα», να «Χρησιμοποιούν το πλυντήριο ρούχων ή πιάτων μόνο όταν είναι γεμάτο» και «Κατά το χειμώνα, να κλείνουν τις πόρτες και τα παράθυρα για να μην έχουν απώλεια ενέργειας». Διάγραμμα 17: Καθημερινές πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας (%) 26

27

Ο κυριότερος λόγος που θα ευαισθητοποιούσε τους δημότες του να βάλουν τις πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας ακόμα περισσότερο στη ζωή τους είναι ο «Οικονομικός» και η «Ενημέρωση». Ακολουθούν λόγοι αναφορικά με το «Περιβάλλον και τις Κλιματολογικές αλλαγές» και τη «Σωστή/Ανταποδοτική Ανακύκλωση». Πίνακας 1: Λόγοι ευαισθητοποίησης για υιοθέτηση πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας Λόγοι Ευαισθητοποίησης Όσοι απάντησαν 24 % Οικονομικοί λόγοι / Οικονομική κατάσταση 50,0 Ενημέρωση 33,3 Περιβάλλον / Κλιματολογικές αλλαγές 16,7 Σωστή / Ανταποδοτική ανακύκλωση 12,5 Συλλογικότητα 4,2 Τίποτα 8,3 Είμαι αρκετά ευαισθητοποιημένη 4,2 Σύνολο σχολίων 30 Παρακάτω παρατίθενται κάποια ανοιχτά σχόλια όπως ειπώθηκαν και καταγράφηκαν από τους ερωτώμενους. 28

3.6. Συμπεράσματα Η εικόνα που παρουσιάζεται μπροστά μας όσο αφορά τη συμπεριφορά, τις στάσεις και τις αντιλήψεις των κατοίκων του γύρω από την κατανάλωση ενέργειας, έχει ταυτόχρονα θετικά και αρνητικά στοιχεία. Στα θετικά συγκαταλέγεται η εκτεταμένη χρήση της ηλιακής ενέργειας ή υβριδικών συστημάτων για τη θέρμανση του νερού, καθώς επίσης και η χρήση παραδοσιακών μορφών θέρμανσης, όπως είναι το τυπικό τζάκι, σε μεγάλο ποσοστό. Ταυτόχρονα, ένα μικρό αλλά καθόλου αμελητέο ποσσοστό των κατοίκων έχει ήδη στραφεί προς «σύγχρονες» και αποδοτικές μορφές θέρμανσης, όπως το ενεργειακό τζάκι και το σύστημα καλοριφέρ με πέλετ ή βιομάζα, ενώ η χρήση του κλιματιστικού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες είναι μετριασμένη. Ακόμα ένα θετικό στοιχείο είναι η αποδοτικότητα (με την επιφύλαξη του σφάλματος της αυτοαναφοράς) των κουφωμάτων των κατοικιών, που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην απώλεια/διατήρηση της ενέργειας, εύρημα που συνάδει με την μικρή παλαιότητα των κατοικιών. Η αποδοτικότητα των ηλεκτρικών συσκευών είναι επίσης σχετικά υψηλή, σύμφωνα με τους ερωτώμενους. Στον αντίποδα, είναι παραπάνω από εμφανές ότι υπάρχει ελλιπής ενημέρωση γύρω από τα σημαντικότερα σύγχρονα περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως επίσης και για τους διάφορους τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας στα πλαίσια της καθημερινής ζωής. Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν προκειμένου να μπορέσουμε να σχεδιάσουμε μια αποτελεσματική στρατηγική επικοινωνίας είναι δύο: 1. Γιατί να εξοικονομήσω ενέργεια 2. Πως να εξοικονομήσω ενέργεια Όσο αφορά το πρώτο ερώτημα, η απάντηση έρχεται από τους ίδιους τους ερωτώμενους και είναι ξεκάθαρη: εξοικονόμηση χρημάτων. Χαρακτηριστικό είναι ότι σχεδόν το 40% των κατοίκων δηλώνουν αδυναμία να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους. Αντίθετα, τα μείζονα περιβαλλοντικά ζητήματα της εποχής μας δεν φαίνεται να αποτελούν ισχυρό κίνητρο αλλαγής της συμπεριφοράς. Όσον αφορά το δεύτερο ερώτημα, φαίνεται να υπάρχει πολύς χώρος για ενημέρωση και εκπαίδευση των κατοίκων του γύρω από μικρές καθημερινές πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας, ωστόσο, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι αν αυτές οι πρακτικές δεν συνδεθούν επικοινωνιακά με την εξοικονόμηση χρημάτων, είναι πολύ πιθανό να μην επιτευχθεί ο επιθυμητός στόχος. 29

4. Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κατά χρήση στο Δήμο Μυλοπόταμου Στην ενότητα αυτή εξετάζεται η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για τα έτη 2009, 2010, 2011, 2012 και 2013 σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχει η ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) ανά χρήση. Στον πίνακα και το διάγραμμα που ακολουθούν συγκεντρώνονται τα σύνολα των καταναλισκόμενων κιλοβατώρων (kwh) για όλο το Δήμο κατά τα έτη 2009, 2010, 2011, 2012 και 2013 για οικιακή, εμπορική, γεωργική, βιομηχανική, δημόσια χρήση και φωτισμό οδών και πλατειών(φοπ). Πίνακας 2: Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Δήμου ανά έτος και χρήση (kwh) 2009 2010 2011 2012 2013 ΦΟΠ 490.582 498.503 502.930 492.637 486.083 Βιομηχανική 3.124.733 2.251.877 2.006.649 2.057.658 2.485.911 Γεωργική 4.790.297 5.869.596 4.325.887 5.422.476 5.374.417 Δημόσια 4.598.496 5.104.092 4.667.092 5.158.007 4.823.455 Οικιακή 13.895.140 13.809.843 14.290.227 13.990.115 13.603.473 Εμπορική 19.733.312 22.295.305 21.957.166 22.779.516 22.755.043 Πηγή: ΔΕΔΔΗΕ Διάγραμμα 18: Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Δήμου ανά έτος και χρήση (kwh) 30

Είναι προφανές ότι η υψηλότερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για το Δήμο πραγματοποιείται από την Εμπορική χρήση κατέχοντας περίπου το 45% (κατά μέσο όρο για τη τελευταία 5ετία) στις συνολικές καταναλώσεις. Ακολουθεί η Οικιακή χρήση, η Γεωργική και η Δημόσια. 2009 2010 2011 2012 2013 ΦΟΠ 1,1% 1,0% 1,1% 1,0% 1,0% Βιομηχανική 6,7% 4,5% 4,2% 4,1% 5,0% Γεωργική 10,3% 11,8% 9,1% 10,9% 10,9% Δημόσια 9,9% 10,2% 9,8% 10,3% 9,7% Οικιακή 29,8% 27,7% 29,9% 28,0% 27,5% Εμπορική 42,3% 44,7% 46,0% 45,6% 45,9% Επεξεργασία στοιχείων ΔΕΔΔΗΕ Αξιοσημείωτη είναι η μεταβολή κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας για Βιομηχανική, Οικιακή και ΦΟΠ χρήση, συγκρίνοντας τα στοιχεία καταναλώσεων από το 2009 μέχρι το 2013. Πίνακας 3: Μεταβολή Χρήσης Κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας Δήμου (kwh) 2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2009-2013 ΦΟΠ 1,61% 0,89% -2,05% -1,33% -0,92% Βιομηχανική -27,93% -10,89% 2,54% 20,81% -20,44% Γεωργική 22,53% -26,30% 25,35% -0,89% 12,19% Δημόσια 10,99% -8,56% 10,52% -6,49% 4,89% Οικιακή -0,61% 3,48% -2,10% -2,76% -2,10% Εμπορική 12,98% -1,52% 3,75% -0,11% 15,31% Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για Φωτισμό Οδών και Πλατειών από το 2009 μέχρι το 2011 σημειώνε συνεχή αύξηση (ρυθμός αύξησης 2009-2011 κατά 3%). Το 2012 εμφανίζει μείωση κατά - 2,05% η οποία συνεχίζεται και το 2013 με -1,33%. Διάγραμμα 19: Ετήσια Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για ΦΟΠ χρήση και ρυθμός μεταβολής (kwh) 31

Αναφορικά με τη Βιομηχανική χρήση, η υψηλότερη πτώση κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας παρατηρήθηκε το 2010 (μεταβολή από 2009 σε 2010-27,93%), ενώ από το 2011 και έπειτα σημειώνει σταδιακή αύξηση. Διάγραμμα 20: Ετήσια Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για Βιομηχανική χρήση και ρυθμός μεταβολής (kwh) Το 2011 η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για Γεωργική χρήση, σημειώνει μια πτώση της τάξεως - 26,3% την οποία αναπληρώνει το επόμενος έτος σημειώνοντας σχεδόν τον ίδιο ρυθμό μεταβολής. Διάγραμμα 21: Ετήσια Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για Γεωργική χρήση και ρυθμός μεταβολής (kwh) 32

Η ίδια εικόνα εμφανίζεται και στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για Δημόσια χρήση, πτώση το 2011 και επανέρχεται το 2012 σε πιο υψηλά επίπεδα από το 2010. Διάγραμμα 22: Ετήσια Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για Δημόσια χρήση και ρυθμός μεταβολής (kwh) Σε αντίθεση λοιπόν με τις δύο παραπάνω μεταβολές χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας, η Οικιακή χρήση το 2011 σημειώνεται ρυθμό αύξησης κατά 3,48%ενώ τα έτη που ακολουθούν επανέρχεται περίπου στα ίδια επίπεδα με τα έτη 2009 και 2010 αλλά με σταθερά πτωτικό ρυθμό μεταβολής. Διάγραμμα 23: Ετήσια Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για Οικιακή χρήση και ρυθμός μεταβολής (kwh) 33