3ο ΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ι ΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Κ Υ Κ Λ Ο Ι Μ Α Θ Η Μ Α Τ Ω Ν 2 0 1 5 1ος Κύκλος Σάββατο, 12 Σεπτεµβρίου 2015 2ος Κύκλος Σάββατο, 21 Νοεµβρίου 2015 3ος Κύκλος Σάββατο, 5 εκεµβρίου 2015 Αµφιθέατρο Παθολογικής Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών http://rheuma.diapanepistimiaka.gr
Πανεπιστηµιακές Κλινικές Πρόγραµµα Ρευµατολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών (Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Β Παθολογική Κλινική και Οµώνυµο Εργαστήριο, Παθολογική Κλινική, Κλινική Παθολογικής Φυσιολογίας) Ρευµατολογίας, Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας Παθολογική Κλινική, Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης Ρευµατολογίας, Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Ρευµατολογίας, Κλινικής Ανοσολογίας και Αλλεργιολογίας, Πανεπιστηµίου Κρήτης Παθολογίας, Πανεπιστηµίου Πατρών Για πληροφορίες, εγγραφές κ.λπ. σας παρακαλούµε επικοινωνήστε µε την Γραµµατεία του ιαπανεπιστηµιακού Προγράµµατος Εκπαίδευσης: ERA ΕΠΕ Ασκληπιού 17, 106 80 Αθήνα Τηλ.: 210 3634 944, Fax: 210 3631 690 E-mail: info@era.gr, Web Site: www.era.gr 2
ιοικούσα Επιτροπή ηµήτριος Α. Βασιλόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας-Ρευµατολογίας Παναγιώτης Βλαχογιαννόπουλος Καθηγητής Παθολογίας-Ανοσολογίας Αλέξανδρος Γαρύφαλλος Καθηγητής Παθολογίας-Κλινικής Ανοσολογίας ΑΠΘ Αλέξανδρος ρόσος Καθηγητής Παθολογίας-Ρευµατολογίας Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων Σταµάτιος - Νικόλαος Λιόσης Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας-Ρευµατολογίας Πανεπιστήµιο Πατρών ηµήτριος Μπούµπας Καθηγητής Παθολογίας Λάζαρος Σακκάς Καθηγητής Παθολογίας-Ρευµατολογίας Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Πρόδροµος Σιδηρόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας-Ρευµατολογίας Πανεπιστήµιο Κρήτης Πέτρος Π. Σφηκάκης Καθηγητής Παθολογίας Μαρία Τεκτονίδου Επίκουρη Καθηγήτρια Ρευµατολογίας Χριστίνα Τσαλαπάκη Ρευµατολόγος Αθανάσιος Τζιούφας Καθηγητής Ρευµατολογίας - Ανοσολογίας Αντώνης Φανουριάκης Ρευµατολόγος Χαράλαµπος Μ. Μουτσόπουλος Επίτιµος Πρόεδρος Οµότιµος Καθηγητής Υ π ε ύ θ υ ν ο ι Π ρ ο γ ρ ά µ µ α τ ο ς ηµήτριος Α. Βασιλόπουλος, Συντονιστής-Επιστηµονικός Υπεύθυνος, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας-Ρευµατολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών, Β Παθολογική Κλινική και Οµώνυµο Εργαστήριο, Ιπποκράτειο ΓΝΑ, Βασ. Σοφίας 114, 115 27 Αθήνα Τηλ.: 213-2088516, Fax: 213-2088399, e-mail: dvassilop@med.uoa.gr Μαρία Τεκτονίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια Ρευµατολογίας, Ιατρική Σχολή e-mail: mtektonidou@gmail.com web site ιαπανεπιστηµιακού Προγράµµατος: http://rheuma.diapanepistimiaka.gr/, e-mail: rheuma@diapanepistimiaka.gr 3
Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Οι Πανεπιστηµιακές Κλινικές: Πρόγραµµα Ρευµατολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών (Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Β Παθολογική Κλινική και Οµώνυµο Εργαστήριο, Παθολογική Κλινική, Κλινική Παθολογικής Φυσιολογίας) Ρευµατολογίας, Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας Παθολογική Κλινική, Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης Ρευµατολογίας, Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Ρευµατολογίας, Κλινικής Ανοσολογίας και Αλλεργιολογίας, Πανεπιστηµίου Κρήτης Παθολογίας, Πανεπιστηµίου Πατρών διοργανώνουν το 3 ο κύκλο του «ιαπανεπιστηµιακού Προγράµµατος Εκπαίδευσης στη Ρευµατολογία». Το πρόγραµµα αυτό απευθύνεται σε ειδικευοµένους στη Ρευµατολογία και νέους Ρευµατολόγους (< 5 χρόνια µετά την ολοκλήρωση της ειδικότητας). Οι βασικοί στόχοι του 3 ου Προγράµµατος είναι: - Η απόκτηση της βασικής γνώσης που καλύπτει ολόκληρο το γνωστικό αντικείµενο της ειδικότητας της Ρευµατολογίας (Core curriculum) - Η διαρκής ενηµέρωση σχετικά µε τις νέες εξελίξεις στην ειδικότητα της Ρευµατολογίας - Η απόκτηση κλινικών δεξιοτήτων (clinical skills) που αφορούν τη λήψη ιστορικού και αντικειµενική εξέταση ασθενών µε ρευµατικές παθήσεις καθώς και την εκτέλεση/ερµηνεία απεικονιστικών, παθολογοανατοµικών, παρακλινικών ή άλλων εξετάσεων συναφών µε την ειδικότητα της Ρευµατολογίας Το 3 ο Πρόγραµµα θα έχει συνολική διάρκεια 2 ½ έτη (έως τα τέλη του 2017) και θα περιλαµβάνει: - Σειρά θεωρητικών διαλέξεων που θα καλύπτουν όλο το γνωστικό αντικείµενο της Ρευ- µατολογίας µε βάση το Primer on Rheumatic Diseases - Σειρά πρακτικών µαθηµάτων - συνεδριών (workshops) για την απόκτηση αναγκαίων κλινικών δεξιοτήτων στα παρακάτω αντικείµενα: Λήψη ιστορικού αντικειµενική εξέταση ασθενών µε ρευµατικές παθήσεις Μετρολογία ρευµατικών παθήσεων Απεικόνιση ρευµατικών παθήσεων (απλές ακτινογραφίες, MRI, U/S, MRA/CTA, PET-CT) Aνοσολογικό εργαστήριο Εξέταση αρθρικού υγρού - Σειρά ειδικών διαλέξεων στα παρακάτω αντικείµενα: Παθολογοανατοµία των ρευµατικών παθήσεων Ρευµατισµοί µαλακών µορίων Συννοσηρότητες ρευµατικών παθήσεων Φυσικοθεραπεία Αποκατάσταση ρευµατοπαθών Ορθοπαιδική φροντίδα ρευµατοπαθών - ιαδραστική παρουσίαση και συζήτηση επιλεγµένων περιπτώσεων από τους εκπαιδευόµενους Τα Μαθήµατα θα γίνονται στο Αµφιθέατρο της Παθολογικής Φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών (ηµέρα Σάββατο). Η παρακολούθηση των µαθηµάτων είναι υποχρεωτική ενώ στο τέλος κάθε κύκλου θα εκτιµάται η κατανόηση των διδαχθέντων µε δοκιµασία πολλαπλών επιλογών. 4
1ου ΚΥΚΛΟΥ 12/9/2015 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Εισαγωγή - Μυοσκελετικό σύστηµα: οµή και λειτουργία 09:00-09:30 Εισαγωγή - Περίγραµµα του Εκπαιδευτικού Προγράµµατος 2015-17 Βασιλόπουλος.-Τεκτονίδου Μ. 09:30-10:00 Αρθρώσεις-αρθρικός υµένας Σιδηρόπουλος Π. 10:00-10:30 Αρθρικός Xόνδρος: οµή και φυσιολογία Μαυραγάνη Κ. 10:30-11:00 Οστά: οµή και φυσιολογία Μαυραγάνη Κ. 11:00-11:30 ι ά λ ε ι µ µ α 11:30-12:00 Αγγεία-Ενδοθήλιο Πρωτογέρου Α. 12:00-12:30 Σπονδυλική στήλη: οµή και λειτουργία Πατρίκος. 12:30-13:00 Τένοντες και σύνδεσµοι Κατσιφής Γ.Κ. 13:00-13:30 Μύες-Περιφερικά νεύρα Κοσµίδης Μ. 13:30-14:30 Γ ε ύ µ α 14:30-15:00 Επιδηµιολογία ρευµατικών παθήσεων Τεκτονίδου Μ. 15:00-15:30 H αρθρίτιδα ως πρόβληµα δηµόσιας υγείας Καράσσα Φ. 2ου ΚΥΚΛΟΥ 21/11/2015 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Βασική ανοσολογία και µηχανισµοί ιστικής βλάβης 09:00-09:30 Κύτταρα φλεγµονής: Ουδετερόφιλα, µακροφάγα, αιµοπετάλια Ρίτης Κ. 09:30-10:00 Κύτταρα φλεγµονής: Β και Τ λεµφοκύτταρα Λιόσης Σ.Ν. 10:00-10:30 Αυξητικοί παράγοντες και κυταροκίνες Μπερτσιάς Γ. 10:30-11:00 Συµπλήρωµα Γερµενής Α.Ε. 11:00-11:30 ι ά λ ε ι µ µ α 11:30-12:00 Οστεοανοσολογία Ηλιόπουλος Α. 12:00-12:30 Βασικές αρχές µη ειδικής ανοσίας Μπούµπας. 12:30-13:00 Βασικές αρχές ειδικής ανοσίας Μανουσάκης Μ. 13:00-13:30 Οργανοειδικά αυτοάνοσα νοσήµατα: Μηχανισµοί ιστικής βλάβης Καλτσάς Γ. 13:30-14:30 Γ ε ύ µ α 14:30-15:00 Συστηµατικά αυτοάνοσα νοσήµατα: Μηχανισµοί ιστικής βλάβης Τζιούφας Α. 15:00-15:30 Αυτοφλεγµονώδη νοσήµατα: Μηχανισµοί ιστικής βλάβης Σιδηρόπουλος Π. 5
6 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 3ου ΚΥΚΛΟΥ 5/12/2015 Κλινική εκτίµηση ασθενούς µε αρθραλγίες/αρθρίτιδα (Κλινικό φροντιστήριο) 09:00-09:30 Ιστορικό και αντικειµενική εξέταση Βασιλόπουλος. 09:30-10:00 Μονο/πολυαρθρικά σύνδροµα - Πρώιµη αρθρίτιδα Γαρύφαλλος Α. 10:00-10:30 Περιοχικά σύνδροµα πόνου Μποκή Κ. 10:30-11:00 ιάχυτα σύνδροµα πόνου - Ινοµυαλγία Ηλιόπουλος Α. 11:00-11.30 ι ά λ ε ι µ µ α 11:30-12:00 Οµάδα 1 - Ασθενής #1 Μονο/ολιγο-αρθρίτιδα Μποκή Κ. Οµάδα 2 - Ασθενής #2 Πολυαρθρίτιδα Γαρύφαλλος Α. Οµάδα 3 - Ασθενής #3 ιαχυτος µυοσκελετικός πόνος-ινοµυαλγία Πατρίκος. Οµάδα 4 - Ασθενής #4 Πολυαρθραλγίες/ πολυαρθρίτιδα και συστηµατικές εκδηλώσεις Βασιλόπουλος. 12:00-12:30 Οµάδα 1 - Ασθενής #2 Πολυαρθρίτιδα Γαρύφαλλος Α. Οµάδα 2 - Ασθενής #1 Μονο/ολιγο-αρθρίτιδα Μποκή Κ. Οµάδα 3 - Ασθενής #4 Πολυαρθραλγίες/ πολυαρθρίτιδα και συστηµατικές εκδηλώσεις Βασιλόπουλος. Οµάδα 4 - Ασθενής #3 ιαχυτος µυοσκελετικός πόνος-ινοµυαλγία Πατρίκος. 12:30-13:00 Οµάδα 1 - Ασθενής #4 Πολυαρθραλγίες/ πολυαρθρίτιδα και συστηµατικές εκδηλώσεις Βασιλόπουλος. Οµάδα 2 - Ασθενής #3 ιαχυτος µυοσκελετικός πόνος-ινοµυαλγία Πατρίκος. Οµάδα 3 - Ασθενής #1 Μονο/ολιγο-αρθρίτιδα Μποκή Κ. Οµάδα 4 - Ασθενής #2 Πολυαρθρίτιδα Γαρύφαλλος Α. 13:00-13:30 Οµάδα 1 - Ασθενής #3 ιαχυτος µυοσκελετικός πόνος-ινοµυαλγία Πατρίκος. Οµάδα 2 - Ασθενής #4 Πολυαρθραλγίες/ πολυαρθρίτιδα και συστηµατικές εκδηλώσεις Βασιλόπουλος. Οµάδα 3 - Ασθενής #2 Πολυαρθρίτιδα Γαρύφαλλος Α. Οµάδα 4 - Ασθενής #1 Μονο/ολιγο-αρθρίτιδα Μποκή Κ. 13:30-14:30 Γ ε ύ µ α 14:30-15:30 Συζήτηση περιπτώσεων ασθενών
Ο Μ Ι Λ Η Τ Ε Σ Βασιλόπουλος. Συντονιστής Επιστηµονικός Υπεύθυνος, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας-Ρευµατολογίας, Ιατρική Σχολή,, Αθήνα Γαρύφαλλος Α. Καθηγητής Παθολογίας-Κλινικής Ανοσολογίας Α.Π.Θ. ιευθυντής Παθολογικής Κλινικής Α.Π.Θ. Ιπποκράτειο Νοσοκοµέιο Θεσσαλονίκης Γερµενής ΑΕ Καθηγητής Ανοσολογίας, Τµήµα Ιατρικής, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Λάρισα Ηλιόπουλος Α. Ηλιόπουλος Α. ιευθυντής Ρευµατολογικού Τµήµατος Νοσοκοµείου ΝΙΜΤΣ Καλτσάς Γ. MD FRCP, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας - Ενδοκρινολογίας, Ιατρική Σχολή,, Αθήνα Καράσσα Φ. Λέκτορας Ρευµατολογίας, Τµήµα Ιατρικής, Σχολή Επιστηµών Υγείας, Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων, Coordinating Editor European Journal of Clinical Investigation Κατσιφής Γκ. ιεθυντής Ρευµατολογικής Κλινικής ΝΝΑ, ιδάκτωρ Κοσµίδης Μ. MD, PhD Νευρολόγος Λιόσης Σ.Ν. Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας/Ρευµατολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Πατρών, Πάτρα Μανουσάκης Μ. Καθηγητής Ρευµατολογίας-Ανοσολογίας, Ιατρική Σχολή,, Αθήνα Μαυραγάνη Κ. Λέκτορας Πειραµατικής Φυσιολογίας -Εφηρµοσµένης Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή,, Αθήνα Μπερτσιάς Γ. Λέκτορας Ρευµατολογίας-Κλινικής Ανοσολογίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήµιο Κρήτης, Ηράκλειο Μποκή Κ. Συντονίστρια- ιευθύντρια Ρευµατολογική Μονάδα, Σισµανόγλειο Νοσοκοµείο, Αθήνα Μπούµπας. Καθηγητής Παθολογίας, Ιατρική Σχολή,, Αθήνα Πατρίκος. ιευθυντής Ρευµατολογικού Τµήµατος, Νοσοκοµείο Metropolitan Πρωτογέρου Α. Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή,, Αθήνα Ρίτης Κ. Καθηγητής Παθολογίας ΠΘ, Αλεξανδρούπολη Σιδηρόπουλος Π. Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας-Ρευµατολογίας, Πανεπιστήµιο Κρήτης, Ηράκλειο Τεκτονίδου Μ. Επίκουρη Καθηγήτρια Ρευµατολογίας, Α Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή,, Αθήνα Τζιούφας Α. Καθηγητής- ιευθυντής Εργαστηρίου και Κλινικής Παθολογικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή,, Αθήνα 7
Με την ευγενική χορηγία των εταιρειών: AbbVie Bristol Myers Squibb MSD Hellas Novartis Hellas Pfizer Hellas Roche Hellas