Journal Odysseus Environmental & Cultural Sustainability of the Mediterranean Region: 4 (2013): 51-56. http://www.jodysseus.gr & Τροφίμων του ΤΕΙ Ε. Κατσαλήρου, Επίκουρος Καθηγήτρια και Α. Γεράκης, Επιστημονικός Συνεργάτης, Τμήμα Τροφίμων, ΤΕΙ >51 I. Σκοπιμότητα και Στόχοι Το 2012 και το 2013 λειτούργησαν στο Αργοστόλι συνολικά τέσσερα Θερινά Σχολεία για τη Βιολογική Γεωργία και δύο για τη Βιολογική Αμπελοκαλλιέργεια και Οινολογία, υπό την αιγίδα και Τροφίμων του ΤΕΙ. Το κάθε σχολείο διάρκειας 60 ωρών απευθύνονταν σε επιστήμονες με γεωπονικό, οινολογικό ή συναφές υπόβαθρο, φοιτητές, καλλιεργητές, οινοποιούς και ερασιτέχνες με ενδιαφέρον για τα αντικείμενα σπουδών. Τα υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο της Πράξης «Ανάδειξη του Τεχνολογικού Ιδρύματος ως Διεθνούς Πόλου Εκπαίδευσης και Καινοτομίας» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο-ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους. Συνεπώς, πρωταρχικός σκοπός ήταν να προσφερθούν προγράμματα σπουδών υψηλού επιπέδου που θα διδάσκονταν από καταξιωμένους επιστήμονες και εμπειρογνώμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ώστε να αναδειχθούν οι δυνατότητες του Τμήματος και Τροφίμων να αποτελέσει διεθνή πόλο εκπαίδευσης. Παράλληλα, σκοπός ήταν η ανάδειξη της καινοτομίας που έχει ξεκινήσει το Τμήμα μέσω πρωτότυπης γεωπονικής έρευνας. Ο στόχος του προγράμματος σπουδών για τη Βιολογική Γεωργία ήταν να προσφέρει μία όσο το δυνατόν ολοκληρωμένη εικόνα της διαδικασίας παραγωγής των βιολογικών προϊόντων φυτικής και ζωικής προέλευσης, από την εγκατάσταση του αγροκτήματος μέχρι την πιστοποίηση και τη διασφάλιση ποιότητας του τελικού προϊόντος. Ο στόχος του προγράμματος σπουδών για τη Βιολογική Αμπελοκαλλιέργεια και Οινολογία ήταν να προσφέρει μια όσο το δυνατόν ολοκληρωμένη εικόνα της διαδικασίας παραγωγής και μεταποίησης του σταφυλιού, από την εγκατάσταση του νέου αμπελώνα ως και την εμπορία του κρασιού. Επίσης, για την υλοποίηση των προγραμμάτων σπουδών, στόχος ήταν αφενός το να προσκληθούν καταξιωμένοι επιστήμονες και εμπειρογνώμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, μέσα στις οικονομικές δυνατότητες του προγράμματος και αφετέρου το να προσελκυθούν εκπαιδευόμενοι υψηλού επιπέδου που θα αξιοποιήσουν τις προσφερόμενες γνώσεις και μελλοντικά θα μπορούν να ηγηθούν στους επιστημονικούς και επαγγελματικούς τους χώρους.
>52 ΙΙ. Οργάνωση και Προετοιμασία Την επιστημονική διοργάνωση των Θερινών Σχολείων επωμίστηκε το Τμήμα και Τροφίμων, ενώ τη διοικητική στήριξη παρείχε οριζόντια η διοίκηση του ΤΕΙ. Σημαντική υλική υποστήριξη και τεχνογνωσία για το πρόγραμμα για τη Βιολογική Αμπελοκαλλιέργεια και Οινολογία παρείχε ο Αγροτοβιομηχανικός Συνεταιρισμός Παραγωγών Ρομπόλας Κεφαλληνίας, ενώ ο Δήμος Κεφαλονιάς χορήγησε το όχημα για τις μετακινήσεις των εκπαιδευόμενων από και προς την αμπελουργική περιοχή Εικ. 1. Οι εκπαιδευόμενοι προέρχονταν από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με πιο απομακρυσμένες τη Θεσσαλονίκη, τη Σαντορίνη και την Κρήτη. Εικ. 2 (αριστερά). Με την ολοκλήρωση των Θερινών Σχολείων απονεμήθηκαν βεβαιώσεις παρακολούθησης στους συμμετέχοντες. Εικ. 3 (δεξιά). Το Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας φιλοξένησε πολλά από τα μαθήματα στις εγκαταστάσεις του και παρείχε ουσιαστική υλικοτεχνική στήριξη.
των Ομαλών και το οινοποιείο του Συνεταιρισμού. Το Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας του ΤΕΙ φιλοξένησε πολλά από τα μαθήματα στις εγκαταστάσεις του και παρείχε ουσιαστική υλικοτεχνική στήριξη. Η προετοιμασία κάθε Σχολείου ξεκινούσε με την οργάνωση του προγράμματος σπουδών. Τα αντικείμενα των σπουδών επιλέγησαν με κριτήριο να δώσουν μία κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη εικόνα από όλα τα στάδια της παραγωγής βιολογικών προϊόντων ή αμπελοοινικών προϊόντων, κατά περίπτωση. Περίπου έξι μήνες πριν από την έναρξη του κάθε σχολείου, ξεκινούσε η διαδικασία επιλογής και πρόσκλησης των εκπαιδευτών. Η πλειονότητα των εκπαιδευτών προέρχονταν από την ανώτατη εκπαίδευση. Τα κριτήρια για την επιλογή των εκπαιδευτών ήταν η συνάφεια του γνωστικού τους αντικειμένου με το πρόγραμμα σπουδών, το κύρος τους στην ακαδημαϊκή κοινότητα και η διαθεσιμότητά τους για τις προγραμματισμένες ημερομηνίες πραγματοποίησης των Σχολείων, ενώ έγινε προσπάθεια να κληθούν εκπαιδευτές και από πανεπιστήμια του εξωτερικού. Εκτός από τους πανεπιστημιακούς διδασκάλους, κλήθηκαν και εμπειρογνώμονες με σημαντική επαγγελματική εμπειρία στα γνωστικά τους αντικείμενα. Ο τελικός κατάλογος των εκπαιδευτών περιλάμβανε διδασκάλους από το ΤΕΙ, το ΤΕΙ Ηπείρου, το ΤΕΙ Κρήτης, το ΤΕΙ Μεσολογγίου, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Πανεπιστήμιο του Newcastle της Βρετανίας, το Πανεπιστήμιο των Βασιλικάτων της Ιταλίας, το Πανεπιστήμιο του Μπορντώ της Γαλλίας, τον ΕΛΓΟ Δήμητρα (πρώην ΕΘΙΑΓΕ), τον Αγροτοβιομηχανικό Συνεταιρισμό Παραγωγών Ρομπόλας Κεφαλληνίας, τα Ιχθυοτροφεία Κεφαλονιάς Α. Ε. και την αμπελοοινική επιχείρηση Kitrvs της Πιερίας. Οι εκπαιδευτές έλαβαν συμβολική ωριαία αντιμισθία, ενώ οι προερχόμενοι εκτός Κεφαλονιάς αποζημιώθηκαν για τα έξοδα μετακίνησης και διαμονής. Μερικές εβδομάδες πριν από την ημερομηνία έναρξης κάθε σχολείου, ανακοινώθηκαν στα ΜΜΕ προσκλήσεις ενδιαφέροντος προς υποψήφιους εκπαιδευόμενους. Οι υποψήφιοι υπέβαλαν αιτήσεις συμμετοχής και με βάση τα τυπικά προσόντα τους αξιολογήθηκαν. Αυτοί που συγκέντρωσαν τα περισσότερα προσόντα έλαβαν και τη συμβολική επιδότηση. Η παρακολούθηση ήταν ελεύθερη για το κοινό. >53 ΙΙΙ. Υλοποίηση Κάθε Θερινό Σχολείο παρακολούθησαν περίπου 25 επιδοτούμενοι εκπαιδευόμενοι καθώς και αρκετοί επισκέπτες. Η εκπαίδευση περιλάμβανε διαλέξεις, εργαστηριακές ασκήσεις, πρακτική άσκηση στο πεδίο καθώς και εκπαιδευτικές εκδρομές σε αγροκτήματα, αμπελώνες, το οινοποιείο του Αγροτοβιομηχανικού Συνεταιρισμού Ρομπόλας και τα Ιχθυοτροφεία Κεφαλονιάς, κατά περίπτωση. Με πρωτοβουλία των εκπαιδευόμενων οργανώθηκαν και έκτακτες εκπαιδευτικές επισκέψεις για να καλύψουν ειδικά ενδιαφέροντα. Η τελετή λήξης των Θερινών Σχολείων περιλάμβανε μικρή δεξίωση κατά την οποία προσφέρονταν μπουφές με ορεκτικά και αναψυκτικά. Η τελετή λήξης του δεύτερου Θερινού Σχολείου για τη Βιολογική Αμπελοκαλλιέργεια και Οινολογία συνοδεύτηκε και από γευσιγνωσία οίνων, προσφορά της αμπελοοινικής επιχείρησης Kitrvs της Πιερίας. Με την ολοκλήρωση των θερινών σχολείων απονεμήθηκαν βεβαιώσεις παρακολούθησης στους συμμετέχοντες.
>54 Εικ. 4. Το πρόγραμμα για τη Βιολογική Αμπελοκαλλιέργεια και Οινολογία περιλάμβανε εκπαιδευτικές εκδρομές στην αμπελουργική περιοχή των Ομαλών. IV. Αποτελέσματα Ο στόχος των 25 εγγεγραμμένων για κάθε Θερινό Σχολείο εκπληρώθηκε, καθότι τα περισσότερα Σχολεία δέχθηκαν πολύ υψηλότερο αριθμό αιτήσεων. Οι εκπαιδευόμενοι προέρχονταν από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με πιο απομακρυσμένες τη Θεσσαλονίκη, τη Σαντορίνη και την Κρήτη. Οι περισσότεροι εκπαιδευόμενοι ήταν πτυχιούχοι και φοιτητές γεωπονικών και συναφών γνωστικών πεδίων, όμως δεν έλειψαν και ερασιτέχνες με ενδιαφέρον για τα αντικείμενα των σπουδών. Ενθαρρυντική ήταν η συμμετοχή φοιτητών από το Τμήμα και Τροφίμων. Σκοπός των Θερινών Σχολείων ήταν η προβολή και ανάδειξη του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων σε πανελλήνιο και διεθνές επίπεδο, όπως και η σύσφιξη σχέσεων και σύναψη συνεργασιών με εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ο σκοπός αυτός εκπληρώθηκε, καθότι δόθηκε η ευκαιρία σε πολλούς πανεπιστημιακούς δασκάλους και εμπειρογνώμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό να εξοικειωθούν με το διδακτικό και ερευνητικό έργο που επιτελείται στο Τμήμα και Τροφίμων. Κορύφωση των δι-ιδρυματικών επαφών ήταν η πρόσκληση από τον προϊστάμενο του προγράμματος Αμπελουργίας του Πανεπιστημίου των Βασιλικάτων Dr. Vitale Nuzzo προς το Τμήμα και Τροφίμων για να συμμετάσχει στο νεότευκτο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Αμπελουργία και Περιβάλλον». Το πρόγραμμα έχει ξεκινήσει ως συνεργασία μεταξύ του Πανεπιστημίου των Βασιλικάτων της Ιταλίας και του Πανεπιστημίου της Ρενς της Γαλλίας. Ο επιστημονικός στόχος του μεταπτυχια-
κού προγράμματος είναι να ενσωματώσει τις νέες αμπελουργικές τεχνικές σε ένα ευρύτερο πλαίσιο της διαχείρισης του περιβάλλοντος, του τοπίου και του «terroir», ο οποίος συνάδει απόλυτα με την αποστολή και Τροφίμων. Για την απόκτηση του πτυχίου, οι φοιτητές φοιτούν τον πρώτο χρόνο στην Ιταλία και το δεύτερο στη Γαλλία. 1 Ως πρώτο βήμα για τη δι-ιδρυματική συνεργασία, το Τμήμα Βιολογικής Γεωργίας και Τροφίμων έχει συνάψει συμφωνίες ανταλλαγής ERASMUS με τα δύο ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, ώστε να ενισχυθούν περαιτέρω οι δεσμοί μεταξύ τους και να διευκολυνθεί η κινητικότητα των υποψηφίων φοιτητών μεταξύ των συνεργαζόμενων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Το επόμενο βήμα πρέπει να προέλθει από τους φοιτητές, ώστε να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες που προκύπτουν από τις δι-ιδρυματικές συμφωνίες. >55 Εικ. 5. Η εκπαίδευση περιλάμβανε εργαστηριακές ασκήσεις στις εγκαταστάσεις του Τμήματος και Τροφίμων. V. Συμπεράσματα και Προτάσεις Η διοργάνωση των Θερινών Σχολείων υπήρξε άψογη και η λειτουργία ομαλή σε όλα τα επίπεδα. Παρά την έλλειψη εμπειρίας από ανάλογα συμβάντα, το προσωπικό και οι συνεργάτες και Τροφίμων και η Διοίκηση του ΤΕΙ ανταπεξήλθαν αφιερώνοντας τους απαραίτητους πόρους ώστε να μην υπάρξουν προσκόμματα. 1. http://agraria.unibas.it/site/home/didattica/offerta-didattica/cds-lm-viticoltura-e-ambiente 0431/documento5000636.html (εξακριβώθηκε 14 Νοε. 2013).
>56 Από την οργάνωση και υλοποίηση των Θερινών Σχολείων προέκυψαν μια σειρά από διδάγματα τα οποία θα βοηθήσουν στην επιτυχέστερη διεξαγωγή παρόμοιων Σχολείων στο μέλλον: Χρόνος διεξαγωγής: Κατά τη διάρκεια των Σχολείων χρειάστηκε να φιλοξενηθεί στο Αργοστόλι μεγάλος αριθμός εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων. Όμως, μέσα στο καλοκαίρι η τουριστική υποδομή της Κεφαλονιάς είναι φορτωμένη. Καλύτερης ποιότητας εξυπηρέτηση και σε φιλικότερες τιμές προσφέρει ο τουριστικός κλάδος στην αρχή και στο τέλος της τουριστικής περιόδου. Συνεπώς, για καλύτερη φιλοξενία των συμμετεχόντων (εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων) αλλά και για την οικονομία των προγραμμάτων σπουδών θα πρέπει να αποφεύγεται η πραγματοποίησή τους κατά την περίοδο αιχμής της τουριστικής περιόδου. Αποζημιώσεις εκπαιδευτών: Η ωριαία αντιμισθία που είχε προϋπολογιστεί και καταβλήθηκε στους εκπαιδευτές το 2012, ουσιαστικά εξανεμίστηκε το 2013 με απόφαση του Υπουργού Παιδείας (Υ.Α. 644 / ΦΕΚ Β 171 / 31.01.2013). Όταν ανακοινώθηκε η περικοπή, οι περισσότεροι εκπαιδευτές είχαν ήδη δεσμευτεί να συμμετάσχουν στα Σχολεία του 2013 και ευτυχώς έδειξαν κατανόηση. Όμως, με τις τρέχουσες αμοιβές, ο στόχος της προσέλκυσης εκπαιδευτών υψηλού επιπέδου είναι πολύ δύσκολος -αν όχι ανέφικτος. Στέγαση εκπαιδευόμενων: Το υψηλό κόστος καταλυμμάτων εντός της πόλης του Αργοστολίου αποθάρρυνε αρκετούς υποψήφιους εκπαιδευόμενους από το να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα. Στο μέλλον προτείνεται να εξευρεθεί λύση για πιο οικονομική στέγαση, με τη συνδρομή του ΤΕΙ ή άλλων φορέων. Εικ. 7. Ο Αγροτοβιομηχανικός Συνεταιρισμός Παραγωγών Ρομπόλας Κεφαλληνίας παρείχε υλική υποστήριξη και εκπαιδευτές