Απο τον Κώστα Μαθιό Σύµβουλο φωτισµού του Lucarte Περιοδικό BUILDINGS 2000 ΣΠΟΤΣ ΚΑΙ... ΣΠΟΤΟΜΑΝΙΑ!...Ένα φαινόµενο και µια πλάνη στον οικιακό φωτισµό... Ίσως η πιο συχνή επιθυµία, που ακούω στα 20 περίπου χρόνια που ασχολούµαι µε τον φωτισµό είναι: Θα θέλαµε σπότς για να φωτίσουµε το σπίτι µας. Παραδόξως την ίδια στιγµή το πιό συχνό παράπονο, που µου εκφράζεται απ όσους έχουν κάποιο πρόβληµα µε τον φωτισµό τους, είναι: έχουµε βάλει σπότς σπίτι µας και δεν βλέπουµε ή δεν τα...ανάβουµε!! Αυτή την τόσο διαµετρική αντίθεση ανάµεσα στην διακαή επιθυµία (αυτών που θέλουν φωτισµό µε σπότς) και την τραυµατική εµπειρία (αυτών που.. τάχουν δοκιµάσει) θα προσπαθήσω να αναλύσω όσο πιό απλά γίνεται, µε στόχο το ξεκαθάρισµα της αντίφασης να βοηθήσει σε σωστές επιλογές φωτισµού στο σπίτι, δηλ.στον χώρο που ζούµε και περνάµε τα 2/3 περίπου της ζωής µας... Το ρητό των προγόνων µας προειδοποιεί : ουδέν καλόν αµιγές κακού... και στον σύγχρονο τεχνητό φωτισµό το καλόν είναι τα σπότς και το κακόν η σποτοµανία... Και θέλω,λοιπόν, ευθύς εξ αρχής να ξεκαθαρίσω οτι δεν είµαι εναντίον των σπότς γενικώς, αλλά εναντίον της σποτοµανίας είµαι... Ο οικιακός φωτισµός σήµερα Οι διαφορετικοί τρόποι που χρησιµοποιούµε τον κάθε χώρο στο σπίτι µας, απαιτούν και διαφορετικούς τρόπους φωτισµού που να εξυπηρετούν την εκάστοτε ανάγκη ή διάθεσή µας. Ετσι, ακόµη και στο ίδιο δωµάτιο, το διάβασµα, η φιλική συζήτηση, η παρακολούθηση TV, το γεύµα, η γιορτή, το ρηλαξάρισµα, κλπ. είναι διαφορετικές
δραστηριότητες που απαιτούν και διαφορετικό είδος τεχνητού φωτισµού. Και ποσοτικά και ποιοτικά. Και πιστεύω οτι το γεγονός αυτό γίνεται όλο και πιό κατανοητό σε περισσότερο κόσµο, καθώς το ανερχόµενο βιοτικό επίπεδο ζητά την ικανοποίηση όλο και περισσοτέρων ποιοτικών αναγκών. Ακόµη περισσότερο, η διαπίστωση, πως αλλάζοντας τον φωτισµό και µόνο, µπορούµε να αλλάξουµε την όψη ενός χώρου, βοηθά αποφασιστικά στην κατανόηση της τεράστιας σηµασίας του σωστού τεχνητού φωτισµού στην διακόσµηση των σπιτιών µας,αλλά και στην ατµόσφαιρα που θέλουµε να δηµιουργήσουµε. Οι διαφορετικές αυτές ποιοτικές ανάγκες, βοήθησαν τα τελευταία χρόνια, στο να ξεφύγει σιγά-σιγά ο τεχνητός οικιακός φωτισµός, από τον δεσποτισµό του κρεµαστού φωτιστικού στην...µέση του δωµατίου, και να περάσει σε πιό εξελιγµένα και πολύπλοκα σχήµατα, ικανά να ανταποκριθούν σε κάθε ειδική περίσταση. Η διαρκώς αναπτυσσόµενη τεχνολογία σε λαµπτήρες και φωτιστικά σώµατα και το σύγχρονο design µας δίνουν σήµερα µιά τεράστια ποικιλία και δυνατότητες εναλλακτικών λύσεων. Από την άλλη όµως µεριά, η ποικιλία αυτή κάνει τα πράγµατα πιό δύσκολα, κυρίως στον µή ειδικό, επειδή δηµιουργεί σύγχυση και λάθη στις τελικές επιλογές. Φωτιστικά για γενικό, θεατρικό, ατµοσφαιρικό, τοπικό ή διακοσµητικό φωτισµό σε κάθε µορφή, εδάφους, επιτραπέζια, οροφής, απλίκες και φυσικά σπότς χωνευτά, µεµονωµένα ή σε ράγα, και µιά πληθώρα λαµπτήρων υψηλόβολτων ή χαµηλόβολτων, ιωδίου, καθρέπτου, συµπαγείς φθορισµού, νατρίου, µεταλλικών ιωδιδίων, κλπ.κλπ. εµπλουτίζουν µεν καταπληκτικά την γκάµα των εναλλακτικών λύσεων που µας προσφέρονται, αλλά ταυτόχρονα µας κάνουν και τη ζωή...δύσκολη! Αντιµετωπίζουµε δηλ. το ίδιο µπέρδεµα όπως όταν, αντί γιά µιά απλή τηλεφωνική συσκευή, κλειθούµε να χειρισθούµε ενα πολύπλοκο τηλεφωνικό κέντρο! Και όταν η τελική επιλογή γίνει βιαστικά ή βασισθεί στην τύχη, (και χωρίς την καθοδήγηση καποιου ειδικού στον φωτισµό που να µπορεί να µας εξηγήσει τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά λαµπτήρων και φωτιστικών), τότε σπάνια τα αποτελέσµατα θα είναι και τα επιθυµητά. Κάπως έτσι εµφανίζεται και το πρόβληµα µε τα σπότς και την αλόγιστη χρήση τους σήµερα. Φωτίζοντας µε σπότς Τα σπότς πρωτοεµφανίστηκαν σαν τεχνική φωτισµού εκθεσιακών χώρων και καταστηµάτων, µε σκοπό να τονίσουν-ξεχωρίσουν-αναδείξουν τα διάφορα εκθέµατα και να τραβήξουν το µάτι µας. Ταυτόχρονα εξασφάλισαν εύκολη τοποθέτηση, ευελιξία και προσαρµοστικότητα του φωτισµού στις συχνές εναλλαγές ή µετακινήσεις των εκθεµάτων. Από κει η ιδέα ξαπλώθηκε στους εσωτερικούς χώρους και άνοιξε νέους ορίζοντες.οι δυνατότητες που παρέχουν τα σπότς στον τοπικό-θεατρικό φωτισµό, επέτρεψαν να ξεφύγουµε από τον flat φωτισµό ενός περιβάλλοντος και έδωσαν άπειρες διεξόδους
στην διακόσµηση σε τέτοιο βαθµό µάλιστα, που δίκαια να χαρακτηρίζεται ο τεχνητός φωτισµός σαν η 4η διάσταση του χώρου. Τα σπότς είναι δέσµες φωτισµού, προορισµένα να δώσουν ένα συγκεντρωµένο φως, µια µεγαλύτερη φωτεινότητα, πάνω σ ένα περιορισµένο χώρο και να τονίσουν ένα συγκεκριµένο αντικείµενο ή µια συγκεκριµένη επιφάνεια. Και αυτή ειναι -ίσως- η µοναδική λειτουργία τους. Λέω ίσως γιατί είναι δυνατόν να χρησιµοποιηθούν και διαφορετικά πχ. γιά φωτιστικά διακοσµητικά εφφέ, γιά τονισµό οριζοντίων ή καθέτων επιφανειών, γιά έµφαση σε σαγρέ ή ανάγλυφους τοίχους, για ανάδειξη αρχιτεκτονικών λεπτοµερειών κλπ. αλλά η χρήση τους σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να βασίζεται σε προσεκτική φωτοµετρική µελέτη από ειδικούς. Σε αντίθετη περίπτωση είναι σίγουρο πως θα δηµιουργήσουν περισσότερα προβλήµατα και παρενέργειες παρά θα ανταποκριθούν στις προσδοκίες µας. Βασικό χαρακτηριστικό των σπότς είναι η ευελιξία τους που επιτυγχάνεται χάρη σε ένα ή περισσότερα κινητά συνδετικά σηµεία της κατασκευής τους. Αυτά επιτρέπουν µιά οριζόντια περιστροφή µέχρι 359 και µιά κάθετη κίνηση περίπου 90. Συνήθως υπάρχει εκεί ένα stop ασφαλείας που προλαβαίνει την συνεχή περιστροφή και στρέψη των καλωδίων εσωτερικά, καθώς και την κατεύθυνση της φωτεινής δέσµης πρός την επιφάνεια που είναι στερεωµένο µε κίνδυνο λόγω της µικρής αποστάσεως την υπερθέρµανση και τις ευνόητες συνέπειες που συνεπάγεται αυτη. Από απόψεως τρόπου τοποθετήσεως,οι δυό βασικές κατηγορίες σπότς παραµένουν βέβαια τα χωνευτά, σε ψευδοροφή(downlighters ή περιστρεφόµενα ρυθµιζόµενα) και τα αναρτώµενα σε κάποια επιφάνεια (οροφή, τοίχο, ροηφόρο ράγα). αλλά τα τελευταία χρόνια η σειρά εµπλουτίστηκε και µε σπότς επιτραπέζια, δαπέδου, κρεµαστά, αυτά που στερεώνονται µε σφικτήρα, και ακόµη µε χωνευτά στο έδαφος, στεγανά εξωτερικών χώρων κλπ.κλπ. προσφέροντας ακόµη µεγαλύτερη ποικιλία. Από απόψεως εύρους δέσµης, τα σπότς της σηµερινής τεχνολογίας σε γενικές γραµµές διακρίνονται σε στενής(narrow beam), µέτριας(medium beam),ευρείας(wide flood) και πολύ ευρείας (very wide flood) δέσµης σε ποικιλία από 3-60. Από απόψεως χρησιµοποιούµενου λαµπτήρα,στην πιό απλή τους µορφή τα σπότς λειτουργούν µε απλό λαµπτήρα καθρέπτου που παρέχει συνήθως µιά δέσµη γύρω στις 35. Η σύγχρονη όµως τεχνολογία έχει προχωρήσει πολύ. Για βελτίωση της αποδοτικότητας και καλύτερο έλεγχο, συγκέντρωση και χειρισµό της δέσµης χρησιµοποιεί στα σπότς σχεδόν κάθε είδους λαµπτήρες σε συνδυασµό µε κάποιον ανακλαστήρα της φωτεινής ροής. Ο τρόπος κατασκευής(παραβολικότητα) αυτού του ανακλαστήρα, η ποιότητά του, η καλύπτρα της φωτεινής πηγής, και τα είδη των χρησιµοποιουµένων λαµπτήρων ποικίλουν τόσο πολύ, που θάταν σχεδόν αδύνατο να παραθέσουµε τις διάφορες παραλλαγές. Η γενιά των χαµηλόβολτων µε ή χωρίς ενσωµατωµένο µετασχηµατιστή και η χρήση λαµπτήρων µε δικό τους ανακλαστήρα συγκεκριµένης σε µοίρες δέσµης( dicroica, AR, PAR,κλπ.), βοήθησαν στο να µειωθεί αισθητά το µέγεθος των σπότς. Επίσης η χρήση λαµπτήρων ψυχρής δέσµης( cool beam) που στέλνουν το 60% της θερµικής ενέργειας προς τα πίσω, βοήθησε µεν στο
να ελαχιστοποιηθούν τα προβλήµατα υπερθέρµανσης της φωτιζόµενης επιφάνειας, αλλά ταυτόχρονα...αύξησε τον κίνδυνο υπερθέρµανσης της επιφάνειας που στερεώνεται το σπότ (ιδίως στα χωνευτά σποτς που δεν διαθέτουν τρόπο απαγωγής της θερµοκρασίας και συχνά καίνε τις ψευδοροφές!). Τέλος τα σπότς συνοδεύονται από µιά µεγάλη γκάµµα αξξεσσουάρ όπως φίλτρα υπεριωδών, χρωµατιστά κρύσταλλα για χρωµατισµένο φωτισµό, προστατευτικά κρύσταλλα ή πλέγµατα, κινητά πτερύγια ή καταυγαστήρες περιορισµού της δέσµης, αντιθαµβωτικές γρύλλιες, συγκεντρωτικούς φακούς, διαφράγµατα, µηχανισµούς µετακίνησης του λαµπτήρα για σωστή εστίαση, κλπ. κλπ. Σύγχιση και πλάνη Από την συνοπτική αυτή περιγραφή της τεράστιας ποικιλίας των σπότς το µόνο που µπορεί να συµπεράνει κανείς εύκολα είναι η δυσκολία στην επιλογή του κατάλληλου τύπου για την κατάλληλη δουλειά. Είναι σχεδόν αδύνατο να πούµε, βλέποντας απλώς την εξωτερική εµφάνιση ενός σπότ, ποιές είναι οι δυνατότητες του. Χρειάζονται αξιόπιστες τεχνικές πληροφορίες που να περιγράφουν την λειτουργία, την απόδοση, τις προδιαγραφές και το προφίλ της δέσµης του. Αυτές σε συνδυασµό µε αλλες παραµέτρους (απόσταση τοποθέτησης, έκταση φωτιζόµενης επιφάνειας, contrast φωτεινότητας του φόντου, χρωµατισµούς κ.λ.π. ) θα καθορίσουν αν το συγκεκριµένο σπότ κάνει για τη συγκεκριµένη δουλειά που το θέλουµε. υστυχώς στη σηµερινή πραγµατικότητα η έλλειψη τέτοιων πληροφοριών - µε εξαίρεση τους µεγάλους κατασκευαστές - η ευρεία εµπορική διάδοση των σπότς, ο µιµητισµός, ή κακή πληροφόρηση και η ψευδαίσθηση της φθηνής λύσης έχουν µετατρέψει αυτό φαινόµενο του τοπικού τεχνητού φωτισµού στην µάστιγα που αποκαλείται σποτοµανία. Στην πλανηµένη δηλ. εντύπωση πως τα σπότς κάνουν για όλες τις δουλειές µε οτι τυρανικές συνέπειες για τα µάτια µας και την... τσέπη µας µπορεί να συνεπάγεται τούτο. Αυτό το παράδοξο των καιρών µας θα εξετάσουµε αναλυτικότερα πιο κάτω. ύο παγίδες Μια ελάχιστη γνώση του πως αντιδρούν τα µάτια µας σε διαφορετικές στάθµες φωτισµού είναι απαραίτητη όταν σχεδιάζουµε τον φωτισµό ενός χώρου. Η γνώση αυτή θα µας βοηθήσει να αποφύγουµε τις παγίδες του έντονου contrast και της θάµβωσης - δυό εκ των πλέον βασανιστικών προβληµάτων στο φωτισµό. Τα µάτια µας µπορούν να λειτουργήσουν µέσα σε τεράστιες διακυµάνσεις φωτισµού από τα 100.000 lux στην ηλιοφάνεια µέχρι το 0,5 lux στο φεγγαρόφωτο. Παρόλα αυτά χρειάζονται κάποιο χρόνο προσαρµογής στις απότοµες µεταβολές της φωτεινότητας, που κυµαίνεται από λίγες στιγµές, όταν από ένα καλά φωτισµένο περιβάλλον περάσουµε σ ενα λιγότερο φωτισµένο, µέχρι αρκετή ώρα όταν από ένα πολύ έντονα φωτισµένο χώρο βρεθούµε σ έναν σκοτεινό και αντιστρόφως.
Κατά συνέπεια ο φωτισµός ενός χώρου πρέπει να είναι µελετηµένος έτσι, ώστε τα µάτια µας να µη αναγκάζονται να αντιµετωπίζουν µεγάλες αλλαγές στη στάθµη του σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Με άλλα λόγια τα έντονα contrast φωτεινότητας (πάνω από 1:5) δηµιουργούν παύσεις στην όραση µε αρνητικό αντίκτυπο στην λειτουργία και την υγιεινή των µατιών µας και κατ επέκταση και την ψυχοσωµατική µας ισορροπία. Σε χώρους µε έντοντες διαφορές στάθµης φωτισµού είναι απαραίτητη η δηµιουργία µεταβατικής ζώνης (buffer zone) που θα επιτρέπει την βαθµιαία προσαρµογή της όρασής µας από το ένα επίπεδο στο άλλο. Από την άλλη µεριά θάµβωση παθαίνουµε όταν τα µάτια µας αντιµετωπίζουν µια πηγή πολύ πιό λαµπερή από τον όλο φωτισµό του περιβάλλοντος. ιακρίνουµε την κυρίως θάµβωση (disability glare)που σχεδόν ισοδυναµεί µε προσωρινή τύφλωση και την λανθάνουσα ή ψυχολογική θάµβωση (discomfort glare κατά κυριολεξία θάµβωση από έλλειψη οπτικής άνεσης) που είναι αποτέλεσµα της οπτικής κόπωσης από το στρέςς που υφίστανται τα µάτια µας, και προκαλεί ανεξήγητα συµπτώµατα πονοκεφάλων, κακοδιαθεσίας, εκνευρισµού, υπνηλίας αδικαιολόγητης κούρασης, µείωσης του χρόνου προσοχής κ.λ.π. Κυρίως θάµβωση υφιστάµεθα όταν τα µάτια µας δεν µπορούν να προσαρµοσθούν στην ένταση µιάς φωτεινής πηγής ή όταν παρεµβληθεί στην όρασή µας κάτι πολύ φωτεινότερο από το αντικείµενο που παρατηρούµε. Και τούτο γιατί το µάτι µας έλκεται και προσαρµόζεται ενστικτωδώς στην µεγαλύτερη φωτεινότητα υπακούοντας σ αυτό που αποκαλείται φωτοτροπική αντίδραση π.χ. ο ήλιος που µπαίνει απ το παράθυρο µας εµποδίζει να δούµε έναν πίνακα στον δίπλανό τοίχο ή έντονη δέσµη ενός προβολέα που αντανακλάται πάνω σ αυτόν τον πίνακα µας εµποδίζει να παρατηρήσουµε την εικόνα και τις λεπτοµέρειες. ηλ. η κυρίως θάµβωση προκαλείται είτε απ ευθείας από την φωτεινή πηγή είτε εξ αντανακλάσεως Κατ αναλογία πολλές περιστάσεις µπορεί να επιφέρουν λανθάνουσα θάµβωση. Η ύπαρξη µιας πολύ λαµπρής περιοχής σ ένα δωµατιο που υποχρεώνει τα µάτια µας να αντιµετωπίσουν ταυτόχρονα δύο διαφορετικές στάθµες φωτισµού, ή παρατεταµένη έκθεση σε συνθήκες ακατάλληλου ανοµοιογενούς ή ανεπαρκούς φωτισµού,κ.λ.π. αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγµατα. Αξιοσηµείωτο είναι οτι ενώ την κυρίως θάµβωση την αντιλαµβανόµαστε αµέσως και αντιδρούµε διακόπτοντας την οπτική επαφή µε την αφόρητη φωτεινότητα ή λαµπρότητα, την λανθάνουσα θάµβωση δεν την αντιλαµβανόµαστε εύκολα και συνήθως αποδίδουµε τα συµπτώµατά της στην κακοκεφιά µας, στο νέφος, στον καιρό, κοκ... Ο κίνδυνος να πέσουµε σ αυτές τις παγίδες είναι, πολύ πιθανός όταν χρησιµοποιούµε σπότς, και σχεδόν... σίγουρος όταν χρησιµοποιούµε µόνον σποτς δηλ... όταν διακατεχώµαστε από σποτοµανία! Σποτοµανία και συνέπειες.
Πολλές φορές προσπαθώντας να λύσουµε ένα πρόβληµα, εφαρµόζουµε µιά λύση η οποία από µόνη της είναι χειρότερο πρόβληµα από αυτό που αρχικά προσπαθήσαµε να λύσουµε! Ετσι συµβαίνει, και βάζουµε τα µάτια µας σε σοβαρό στρέςς όταν επιπόλαια χρησιµοποιούµε µόνον σπότς για γενικό φωτισµό. Τα σπότς όπως είδαµε είναι δέσµες φωτός µε γωνία εκποµπής από 3 0 µέχρι 60 0 µοίρες (ευρείας δέσµης). Αλλά πάντοτε δέσµης και σπότς δηλ. προβολείς µε... διάχυτο φωτισµό που έχω ακούσει να µου ζητάνε είναι σχήµα οξύµωρο και φυσικά ανύπαρκτο! Σαν να λέµε...ξύλινη πέτρα...! Τα σπότς είναι θεατρικός-τοπικός φωτισµός,συµπληρωµατικός του γενικού φωτισµού. Η αλόγιστη λοιπόν χρήση τους για γενικό φωτισµό (που πρέπει να είναι οµοιόµορφος και ισοκατανεµηµένος) είναι σχεδόν σίγουρο πως θα δηµιουργήσει στον χώρο περιοχές µε περισσότερο και λιγότερο φώς( δηλ.φωτεινούς κώνους στον χώρο και νησίδες φωτισµού στο δάπεδο) και θα αναγκάζει τα µάτια µας να βρίσκονται σε µια συνεχή δοκιµασία αλλεπαλλήλων προσαρµογών µε όλες τις συνέπειες που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Πιο σοβαρό θα γίνει το πρόβληµα όταν στο χώρο υπάρχουν και γυαλιστερές επιφάνειες που θα αντανακλούν έντονα τις φωτεινές πηγές. Οταν µάλιστα χρησιµοποιούνται για γενικό φωτισµό της κουζίνας είναι εν πολλοίς επικίνδυνα, επειδή η κουζίνα θεωρείται χώρος επικίνδυνης εργασίας (µαχαίρια, τρύφτες, ζεµατιστά πράγµατα κλπ.) µέσα στον οποίο δεν επιτρέπονται παύσεις στην όραση, αν θέλουµε να αποφύγουµε τα ατυχήµατα... Ταυτόχρονα και κατά φαινοµενικά παράδοξο τρόπο ένας τέτοιος φωτισµός θα είναι και ανεπαρκής. Είναι γνωστός ο νόµος του τετραγώνου στο φωτισµό που απλά διατυπωµένος ορίζει πως : όσο αποµακρυνόµαστε από µια φωτεινή πηγή το φως της µειώνεται κατά το τετράγωνο της αποστάσεως. Ετσι χονδρικά σε 2 µέτρα απόσταση δεχόµαστε 2 2 =4 φορές λιγότερο φώς στα 3 µέτρα 3 2 =9 φορές λιγότερο και στα 5 µέτρα 5 2 =25 φορές λιγότερο φως! Αν τώρα λάβετε υπ όψιν οτι τα περισσότερα σποτς χρησιµοποιούν λαµπτήρες κάτω των 100 Watt, µπορείτε κάλλιστα να κατανοήσετε γιατί το πιο συχνό παράπονο - που ανέφερα στην αρχή - είναι : έχουµε βάλει σπότς και δεν βλέπουµε! Περαιτέρω είναι πολύ πιθανό- και ιδίως από άνευ προδιαγραφών προχειροφτιαγµένες φτηνοκατασκευές - να παρατηρήσετε σύντοµα µαυρίλες, µουστάκια και κάψιµο της οροφής γύρω από τα σπότς που θα απαιτήσουν δαπανηρές επισκευές, ή ακόµη χειρότερα να αντιµετωπίσετε και κινδύνους πυρκαγιάς από ακατάλληλα χωνευτά σπότς που δεν αερίζονται. Τέλος η υπερβολική χρήση προβολέων θα δηµιουργήσει αναπόφευκτα και υπερβολικές σκιές που πιθανό να καλύψουν σηµαντικές λεπτοµέρειες του χώρου. Με δυό λόγια η σποτοµανία οδηγεί σε έναν ακατάλληλο, ανθυγιεινό, ανεπαρκή και αντιαισθητικό φωτισµό, που το λιγότερο θα µας κάνει την ζωή δύσκολη. Υπ αυτές τις συνθήκες θάταν εύκολο να συµπεράνει κανείς βιαστικά οτι η χρήση των σπότς σχεδόν... απαγορεύεται!
Φυσικά όχι. Το αντίθετο µάλιστα, αρκεί να µην είναι ο µοναδικός, αλλά ένας από τους πολλούς τρόπους φωτισµού ενός χώρου. Και τούτο γιατί ο φωτισµός µε σπότς µας επιτρέπει να αποφύγουµε µια ακόµη παγίδα. Μια τρίτη παγίδα στον φωτισµό Αν στο ένα άκρο βρίσκεται η σποτοµανία,στο άλλο κατοικεί η σποτοφοβία... Οσο λάθος είναι η µοναδική παρουσία σπότς σ ένα χώρο, άλλο τόσο λάθος είναι και η παντελής έλλειψή τους. Γιατί τότε κινδυνεύουµε να πέσουµε στην παγίδα της µονοτονίας. Είµαστε όλοι συνηθισµένοι στις διαρκείς διακυµάνσεις του φυσικού φωτισµού και τα παιχνίδια που κάνει µε τις φωτοσκιάσεις. Κατά τον ίδιο τρόπο πρέπει να διαµορφώνεται και ο τεχνητός φωτισµός. Οι λέξεις κλειδιά είναι, Μελέτη, Ποικιλία, Ευελιξία και Μέτρο. Ας µη ξεχνάµε οτι τα σπίτια µας δεν είναι θεατρικές σκηνές, αλλά χώροι που ζούν άνθρωποι. Και ενας χώρος µε προσεκτικά σχεδιασµένα διαφορετικά επίπεδα φωτισµού οχι µόνο δείχνει ωραίος, αλλά επιτρέπει στα µάτια να ξεκουράζονται περνώντας περιοδικά από φωτεινότερες σε σκοτεινότερες περιοχές (µε σωστό contrast φυσικά! ). Ταυτόχρονα µας δίνει την δυνατότητα να τονίσουµε και να αναδείξουµε πίνακες, γλυπτά, φυτά και αρχιτεκτονικές ή διακοσµητικές λεπτοµέρειες που θα χάνονταν ή θα παραµορφώνονταν κάτω από έναν flat ή ακατάλληλο φωτισµό. Και όταν - σε τελική ανάλυση - ο τεχνητός φωτισµός, είναι ποικιλότροπος και ευέλικτος ώστε να ταιριάζει στις εκάστοτε ανάγκες και διαθέσεις µας, τότε µπορούµε να είµαστε σίγουροι πως το σπίτι που φτιάξαµε θα χαιρόµαστε οχι µόνο να το βλέπουµε αλλά και πραγµατικά να το ζούµε...