Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Εισαγωγή στην ηλεκτρική ενέργεια

Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία Εισαγωγή στην ηλεκτρική ενέργεια Νίκος Μαμάσης και Γιάννης Στεφανάκος Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθήνα 2015 Διάρθρωση παρουσίασης: Εισαγωγή Εισαγωγικές έννοιες Παραγωγή Ζήτηση Μεταφορά Διαχείριση Ανανεώσιμες μορφές ενέργειας 1

Εισαγωγικές έννοιες Ενέργεια: H ικανότητα ενός φυσικού συστήματος να παράγει έργο. Το μέγεθος αυτό συνδέεται με κάθε μεταβολή στο φυσικό κόσμο. Η λέξη αναφέρεται πρώτη φορά από τον Αριστοτέλη (Ηθικά Νικομάχεια) με την έννοια της «δραστηριότητας που απαιτείται για να γίνει πράξη η δυνατότητα (δύναμις)» Μορφές ενέργειας Μηχανική (δυναμική, κινητική) Ηλεκτρομαγνητική (ηλεκτρική, μαγνητική) Πυρηνική Χημική Θερμική-βιολογική Θερμότητα-Ακτινοβολία Μόνο ο άνθρωπος καταναλώνει ενέργεια για άλλους λόγους εκτός από τροφή Ισχύς: Ο ρυθμός μεταβολής της ενέργειας στη μονάδα του χρόνου Ενέργεια Calorie (cal). Η ενέργεια που απαιτείται για να ανέβει η θερμοκρασία 1 gr νερού κατά 1 ο C Joule (J): 1 cal = 4.187 J Εισαγωγικές έννοιες Μονάδες Στον ηλεκτρισμό χρησιμοποιούνται: W= J/s Wh=3600 J British thermal unit: 1 Btu = 0.252 kcal Ισχύς Ίππος (hp). Η ισχύς ενός αλόγου όπως εκτιμήθηκε από τον James Watt τον 18 ο συγκρίνοντας την ατμομηχανές. Watt (W): 1 hp=746 W 1 toe = 10 7 kcal 1 kwh = 3.6 MJ = 860 kcal = 3412 Btu Τα ορυκτά καύσιμα μετρούνται σε τόνους ισοδύναμου πετρελαίου (ΤΙΠ) ή toe (tones oil equivalent) 1 toe προσεγγιστικά ισοδυναμεί με: 10 6 kcal ή 42 GJ ή 40*10 6 Btu ή 11.6 ΜWh Οβαθμός απόδοσης σε ηλεκτρική ενέργεια είναι κάτω από 40% 1 toe παράγει περίπου 4.4 MWh 2

Πηγές ενέργειας Ορυκτά Στερεά (Άνθρακας) καύσιμα Υγρά (Πετρέλαιο) Αέρια (Φυσικό Αέριο) Πυρηνικά (Ουράνιο) Ανανεώσιμες Ηλιακή Αιολική Υδραυλική Βιομάζας Γεωθερμική Θαλάσσια (κυμάτων παλιρροιών-ρευμάτων) Εισαγωγικές έννοιες Βαθμός απόδοσης Βαθμός απόδοσης Ανάγκες Μεταφορές Οικιακός Βιομηχανία Τριτογενής Γεωργία-Αλιεία Ηλεκτρική ενέργεια Συμπαραγωγή ηλεκτρισμού θερμότητας Βαθμός απόδοσης Ελλάδα: 32.7 Mtoe 24.1 9.3 0.04.8 Πετρέλαιο Φυσικό αέριο Άνθρακας Πυρηνική Υδροηλεκτρικά Ενεργειακή παραγωγή και ζήτηση ανά τομέα (Ελλάδα 2009) 61.9 Πρωτογενής (ΜΤΙΠ-Μtoe) Μεταφορές 9.2 (45 %) Οικιακός 4.8 24% Σύνολο 20.5 ΜΤΙΠ Βιομηχανία 3.5 (17%) Τριτογενής 2.1 (10%) Γεωργία-Αλιεία 0,9 (4)% Ηλεκτρική 52.5 TWh Ανανεώσιμες 2.8 TWh Υπόλοιπες: 55.3 TWh Σύνολο 12.2 ΜΤΙΠ 3

Εισαγωγικές έννοιες Σύντομη ιστορία της ενέργειας Η ηλιακή ενέργεια είναι το βασικό συστατικό της ζωής 400.000 έτη π.χ. Χρήση της φωτιάς με καύση βιομάζας 4 η χιλιετία π.χ. Οι Αιγύπτιοι πρώτοι χρησιμοποιούν την αιολική ενέργεια για την ναυσιπλοΐα 3 η χιλιετία π.χ. Ενδείξεις ότι οι Κινέζοι έκαιγαν άνθρακα για θέρμανση και μαγείρεμα 300 π.χ. Συγκέντρωση της ηλιακής ενέργειας με τη χρήση φακών. Αναφέρεται ότι ο Αρχιμήδης χρησιμοποίησε αυτήν την τεχνική για να κάψει ρωμαϊκά πλοία που πολιορκούσαν τις Συρακούσες (213 π.χ) 200 π.χ. Καύση φυσικού αερίου από τους Κινέζους 200 π.χ. Χρήση ανεμόμυλων από τους Κινέζους π.χ. Οι Έλληνες κάνουν χρήση υδρομύλων για άλεσμα δημητριακών μ.χ. Οι Κινέζοι χρησιμοποιούν πετρέλαιο για καύσιμο σε λάμπες φωτισμού μ.χ. Χρήση ρευμάτων στη ναυσιπλοΐα μ.χ. Ηλιακή ενέργεια για αφαλάτωση 200 μ.χ. Κατασκευή υδρόμυλων στην Ευρώπη Εισαγωγικές έννοιες Σύντομη ιστορία της ενέργειας 700 μ.χ. Ανεμόμυλοι κατακόρυφου άξονα χρησιμοποιούνται από τους Πέρσες για άλεσμα δημητριακών 1000 μ.χ. Ευρεία χρήση ανεμόμυλων σε όλη τη Μέση Ανατολή 1200 μ.χ. Ανεμόμυλοι οριζοντίου άξονα στην Ευρώπη 1300 μ.χ. Στην Αγγλία κατασκευάζονται ανεμόμυλοι οριζόντιου άξονα όπου το πάνω μέρος του κτίσματος μπορεί να αλλάξει διεύθυνση ώστε να εκμεταλλεύεται το σύνολο των ανέμων 1600 μ.χ. Χρήση ανεμόμυλων στην Ολλανδία για αποστράγγιση εδαφών 1600-1700 Χρήση του άνθρακα σαν καύσιμο στη Βρετανία. Ο άνθρακας γίνεται η κυρία πηγή ενέργειας τους επόμενους αιώνες 1629 O Ιταλός αρχιτέκτονας Giovanni Branca κατασκευάζει τον πρώτο στρόβιλο που αποτελείται από καυστήρα ο οποίος με στόμιο κατευθύνει ατμό προς τις ξύλινες λεπίδες ενός τροχού 1767 Ο Ελβετός Horace de Saussure, ανακαλύπτει τον πρώτο ηλιακό συλλέκτη 1774 Ο Γάλλος μηχανικός Bernard Forest de Blidor εκδίδει την πραγματεία Architecture Hydraulique για την εκμετάλλευση της υδροηλεκτρικής ενέργειας. 1820 Η πρώτη γεώτρηση φυσικού αερίου γίνεται στη περιοχή της Νέας Υόρκης 4

Εισαγωγικές έννοιες Σύντομη ιστορία της ενέργειας 1830 Κατασκευάζεται γεννήτρια ηλεκτρικού ρεύματος βασισμένη στις εργασίες για τον ηλεκτρομαγνητισμό του Βρετανού Faraday 1839 Ο Edmond Becquerel ανακαλύπτει ότι το ηλιακό φώς που απορροφάται από συγκεκριμένα υλικά παράγει ηλεκτρισμό 1859 Ο στρατηγός Edwin Drake κάνει την πρώτη γεώτρηση πετρελαίου στην Titusville Pennsylvania (ΗΠΑ) 1850 Οι Daniel Halladay and John Burnham βγάζουν στην αγορά τον ανεμόμυλο Halladay. Είναι κατασκευή ειδικά για τις Μεσοδυτικές πολιτείες της Αμερικής με ξύλινα πτερύγια και ανοικτό πύργο 1860 O Γάλλος August Mouchout κατασκευάζει ηλιακή γεννήτρια συγκεντρώνοντας με κάτοπτρο την ηλιακή ενέργεια ώστε να παραχθεί ατμός 1879 Ο Thomas Edison κατασκευάζει τον ηλεκτρικό λαμπτήρα 1880-90 Ο Σέρβος Nicola Tesla ανακαλύπτει το εναλλασσόμενο ρεύμα 1880 Ο Αμερικανός μηχανικός John Ericsson, κατασκευάζει μηχανή που χρησιμοποιεί την ηλιακή ενέργεια για την παραγωγή ατμού σε μηχανές πλοίων 1881 Μια γεννήτρια συνδέεται με ανεμόμυλο για την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος στον φωτισμό των δρόμων στην περιοχή της Νέας Υόρκης 1882 Ο πρώτος υδροηλεκτρικός σταθμός κατασκευάζεται στο Appleton, Wisconsin Εισαγωγικές έννοιες Σύντομη ιστορία της ενέργειας 1891 Ο Αμερικανός Clarence Kemp of Maryland εισάγει στην αγορά το Climax, την πρώτη συσκευή θέρμανσης νερού με ηλιακή ενέργεια 1892 Ο Poul LaCour χρησιμοποιεί ανεμόμυλους για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη Δανία 1892 Χρήση γεωθερμικής ενέργειας για τη θέρμανση κτηρίων στο Idaho ΗΠΑ 1908 Ο William J. Bailey of the Carnegie Steel Company εφευρίσκει τους ηλιακούς συλλέκτες 1920 Η υδροηλεκτρική ενέργεια καλύπτει το 25% της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας των ΗΠΑ 1948 Ανακάλυψη του μεγαλύτερου κοιτάσματος πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία 1950 Φωτοβολταϊκά χρησιμοποιούνται για την ενεργειακή τροφοδοσία δορυφόρων 1952 Τα πρώτα πυρηνικά εργοστάσια κατασκευάζονται στη Σοβιετική Ένωση και τις ΗΠΑ 1954 Κατασκευάζονται οι πρώτοι ηλιακοί συλλέκτες από σιλικόνη 1970 Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν την πρώτη ενεργειακή κρίση. Αρχίζει το ενδιαφέρον για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και το φυσικό αέριο 5

TJ*10 6 Εισαγωγικές έννοιες Χρονική εξέλιξη χρήσης πηγών ενέργειας στις ΗΠΑ (1775-2009) Πετρέλαιο Φυσικό αέριο Άνθρακας Ξύλο Πυρηνικά Υδροηλεκτρικά Πηγή: US Energy information administration-annual energy review 2009 Εισαγωγικές έννοιες Μονάδες Δύναμη Έργο 1 dyn = 1 gr x 1 cm/sec 2 (CGS) 1 erg = 1 dyn x 1 cm (CGS) 1 N = 1 kg x 1 m/sec 2 = 10 5 dyn (MKS) 1 kg* (kp) = 1 kg x 9,81 m/sec 2 = 9,81 N (kg = χιλιόγραμμο μάζης) 1 Joule = 1 N x 1 m = 10 7 erg (MKS) 1 kg*m = 9,81 Joule (kg* ή kp = χιλιόγραμμο βάρους) Ισχύς 1 Watt = 1 Joule/sec (MKS) 1 kw = 10 3 Joule/sec = 10 2 kg*m/sec = 1,36 PS 1 PS = 75 kg*m/sec = 0,735 kw Ενέργεια 1 kwh = 10 3 x 3.600 Watt x sec = 3,6x10 6 Joule = 367.000 Kg*m 1 toe = 10 7 kcal 1 kcal = 4,2 kj 1 British thermal unit (Btu) = 0,252 kcal 6

Εισαγωγικές έννοιες Χαρακτηριστικά μεγέθη Καύση 1kgκαι ενέργεια που αποδίδεται: άνθρακας 34 ΜJ λιγνίτης 10 ΜJ βενζίνη 44 ΜJ πετρέλαιο 42 ΜJ φυσικό αέριο 47 ΜJ ξύλο 15 ΜJ Η ημερήσια ενέργεια μεταβολισμού που χρειάζεται ένας άνθρωπος είναι περίπου 6-7,5 MJ (1400-1800 kcal). Η χημική ενέργεια που παίρνει από τις τροφές μετατρέπεται σε κινητική (κίνηση σώματος), δυναμική (σύσπαση μυών), θερμική (διατήρηση θερμοκρασίας) και ηλεκτρική (επικοινωνία εγκεφάλου με μέρη σώματος) Λαμπτήρας 100 W που λειτουργεί συνεχώς για μια ημέρα αποδίδει 2,4 kwh (8,6 MJ) Η ωριαία ενέργεια που χρειάζεται ένας άνθρωπος 75 kg οοποίοςτρέχειμε13km/hr είναι περίπου 3,5 MJ (800 kcal) Κινητήρας αυτοκινήτου 1400 cm 3 είναι 56 kw και σε μία ώρα αποδίδει 200 ΜJ Κινητήρας ενός αεροπλάνου Boeing 707 είναι 21 MW και σε ένα δευτερόλεπτο αποδίδει 21 ΜJ Η μέση ημερήσια ηλιακή ενέργεια Ιουνίου στο εξωτερικό όριο της ατμόσφαιρας σε1m 2 ενός τόπου που βρίσκεται σε γεωγραφικό πλάτος 40 ο είναι 42 MJ Η μέση ημερήσια ηλιακή ενέργεια Δεκεμβρίου στο εξωτερικό όριο της ατμόσφαιρας σε 1 m 2 ενός τόπου που βρίσκεται σε γεωγραφικό πλάτος 40 ο είναι 14 MJ Εισαγωγικές έννοιες Πηγές ενέργειας Ηλιακή ακτινοβολία. Η ηλιακή ενέργεια σε ένα έτος είναι περίπου 14.000 μεγαλύτερη από την παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας (ηλιακή σταθερά (1367 W/m 2 ). Εκτός των άλλων η ενέργεια αυτή: (α) απορροφάται από τη γη και μετατρέπεται σε θερμότητα διατηρώντας τη θερμοκρασία περιβάλλοντος, (β) συντηρεί τον υδρολογικό κύκλο (εξάτμιση-βροχόπτωση), (γ) συντηρεί την κατακόρυφη μεταφορά (αιολική ενέργεια, ρεύματα), και (δ) συντηρεί την φωτοσύνθεση Ορυκτά καύσιμα. Πρόκειται για τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που προέρχονται από τα λείψανα της αρχαίας χλωρίδας και πανίδας. Είναι αποθηκευμένα για 600 εκατομμύρια έτη και η καύση τους παράγει ενέργεια τα τελευταία 300 έτη. Ορυθμός κατανάλωσης είναι πολλαπλάσιος από το ρυθμό δημιουργίας τους και στο μέλλον θα εξαντληθούν Βιομάζα. Η χρήση της ξεκίνησε πριν 400.000 έτη (homo erectus) και προκάλεσε τεχνολογική επανάσταση Γη. Οι θερμικές, χημικές και ραδιενεργές πηγές που βρίσκονται στο εσωτερικό της γης προκαλούν ροή ενέργειας στην επιφάνεια (της τάξης των 0,063 W/m 2) Βαρύτητα. Προέρχεται από τη σχετική θέση Γης, Ηλίου και Σελήνης και δημιουργεί τις παλίρροιες και τα θαλάσσια ρεύματα. Εκτιμάται στο 10% τηςγήινηςενέργειας 7

Εισαγωγικές έννοιες Ηλεκτρική ενέργεια Μία από τις τέσσερις θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις της ύλης είναι η ηλεκτρομαγνητική Υπεύθυνο για την αλληλεπίδραση αυτή είναι το ηλεκτρικό φορτίο, το οποίο αποτελεί ιδιότητα των υποατομικών σωματιδίων Μία ροή ηλεκτρικού φορτίου αποτελεί το ηλεκτρικό ρεύμα, το οποίο διακρίνεται σε: (α) συνεχές (DC) το οποίο έχει σταθερή κατεύθυνση και (β) εναλλασσόμενο (AC) το οποίο αλλάζει συνεχώς κατεύθυνση Η ενέργεια που μεταφέρει το ηλεκτρικό ρεύμα είναι η ηλεκτρική ενέργεια Ο κύριος τρόπος για να παραχθεί ηλεκτρικό ρεύμα έγκειται στην περιστροφή ενός πηνίου εντός μαγνητικού πεδίου (Νόμος Ηλεκτρομαγνητικής Επαγωγής Faraday) Συνεπώς αυτό που απαιτείται είναι να παραχθεί μηχανικό έργο, το οποίο θα αξιοποιηθεί για την περιστροφή του πηνίου Στους σταθμούς που βασίζονται σε ορυκτά, πυρηνικά και βίο-καύσιμα, το μηχανικό έργο προκύπτει, μέσω παραγωγής ατμού, ο οποίος οδηγείται σε στρόβιλο, που με τη σειρά του κινεί την ηλεκτρογεννήτρια Στα αιολικά, τα υδροηλεκτρικά και τα συστήματα αξιοποίησης της κυματικής και παλιρροιακής ενέργειας, η ηλεκτρογεννήτρια κινείται από ρεύμα κάποιου ρευστού Εισαγωγικές έννοιες Ηλεκτρική ενέργεια Νυκτερινή φωτεινότητα 8

ΣΥΣΚΕΥΗ ΙΣΧΥΣ W Αυτόματος τηλεφωνητής 3 Αερόθερμο 2000 Αναμονή στερεοφωνικού-τηλεόρασης 8 Ανεμιστήρας οροφής 150 Αποκωδικοποιητής συνδρομητικής τηλεόρασης 15 Βίντεο 33 Η / P (PC) 80-350 Ηλεκτρική σκούπα 700-2000 Ηλεκτρικό θερμαντικό σώμα 2000 Ηλεκτρικό σίδερο 1000 Θερμοσίφωνας 2000-4000 Καταψύκτης 300-700 Καφετιέρα 900 Κλιματιστικό (ψύξη 9000 Btu) 1000 Εισαγωγικές έννοιες Ηλεκτρική ενέργεια Ο σύγχρονος κόσμος βασίζει την επιβίωση και την ευημερία του στην ηλεκτρική ενέργεια, που έχει ως βασικό πλεονέκτημα την ευκολία μετατροπής σε άλλες μορφές ενέργειας Ισχύς των οικιακών συσκευών ΣΥΣΚΕΥΗ ΙΣΧΥΣ W Κουζίνα: Μεγάλο μάτι 2000 Κουζίνα: Μεσαίο μάτι 1500 Κουζίνα: Φούρνος απλός 2700 Λαμπτήρας Κοινός 100W 100 Λαμπτήρας Χαμηλής κατανάλωσης 20W 20 Μίξερ 180 Πλυντήριο πιάτων μεγάλο 700-3000 Πλυντήριο ρούχων 500-5000 Στεγνωτήρας μαλλιών 800-2000 Στερεοφωνικό 30 Τηλεόραση 80-300 Φούρνος μικροκυμάτων 700-2100 Φριτέζα 1600 Ψυγείο 200-700 ΟΡΥΚΤΑ ΚΑΥΣΙΜΑ Στερεά καύσιμα (λιθάνθρακας, λιγνίτης) Υγρά καύσιμα (diesel, μαζούτ) Αέρια καύσιμα (φυσικό αέριο) Ραδιενεργά υλικά (ουράνιο, πλουτώνιο) Εισαγωγικές έννοιες Τα ορυκτά καύσιμα έχουν σχηματιστεί πριν από εκατοντάδες εκατομμύρια έτη και βρίσκονται αποθηκευμένα στο υπέδαφος. Τα αποθέματα είναι πεπερασμένα και η εκμετάλλευσή τους εξαρτάται από οικονομικούς παράγοντες ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ Οι ανανεώσιμες πηγές είναι Αιολική διαχρονικές, αλλά συνδεδεμένες με Ηλιακή φυσικά φαινόμενα που παρουσιάζουν Υδροηλεκτρική τυχαιότητα. Οι μορφές αυτές δεν αποδεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα, Γεωθερμία τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα. Βιομάζα (βιοαέριο, σκουπίδια) Θαλάσσια ενέργεια (κύματα, ρεύματα, παλίρροιες) ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΕΞΟΙΚΟΝOΜΙΣΗ 9

Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Παγκόσμια ηλεκτρική παραγωγή Έτος 2012: 22613TWh Ορυκτά καύσιμα 68.1% Πυρηνική ενέργεια 10.9% Υδροηλεκτρική ενέργεια 16.2% Αιολική ενέργεια 2.4% Βιομάζα 1.4% Ηλιακή 0.5% Γεωθερμία 0.3% Απορρίμματα 0.2% Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Εγκατεστημένη ισχύς στην Ελλάδα (2006) 6,3 % Ανανεώσιμα Παραγωγή ενέργειας στην Ελλάδα (2006) 3,4 % Ανανεώσιμα 7,0 % Εισαγωγές 17,3 % Φυσικό Αέριο 21,7 % Υδροηλεκτρικά 13,4 % Πετρέλαιο 17,0 % Φυσικό Αέριο 10,5 % Υδροηλεκτρικά 18,0 % Πετρέλαιο 36,7 % Λιγνίτης 48,7 % Λιγνίτης 10

3.6 Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Ανάλυση παραγωγής στην Ελλάδα 2009 Σύνολο: 53 TWh 2010 8.3 10,9 3,9 9.4 12,8 52,4 17.8 57.8 3.2 19,8 ΛΙΓΝΙΤΙΚΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΚΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Υ ΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΠΕ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ -ΕΞΑΓΩΓΩΝ 0,2 Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Εγκατεστημένη ισχύς στην Ελλάδα (10/2013) Παραγωγή ενέργειας στην Ελλάδα (10/2013) 11

Οι παραγωγοί Ηλεκτρικής Ενέργειας (Ισχύς - ΛΑΓΗΕ 10/2013) Ποσοστό (%) της ισχύος ανά παραγωγό (πλην ΑΠΕ) στο σύνολο της εγκατεστημένης ισχύος Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Χρονική εξέλιξη παραγωγής (1958-2012) σε GWh 60.000 ιασυνδεδεμένο Σύστημα Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας (GWh) 55.000 50.000 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 ΑΠΕ πλην Μεγ. ΥΗΕ Φυσικό Αέριο Εισαγωγές-Εξαγωγές Μεγάλα ΥΗΕ Πετρέλαιο Λιγνίτης 0 1958 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 Έτος 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 12

Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Χρονική εξέλιξη παραγωγής (1990-2012) σε GWh ιασυνδεδεμένο Σύστημα Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας (GW h) 60.000 55.000 50.000 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 ΑΠΕ πλην Μεγ. ΥΗΕ Φυσικό Αέριο Εισαγωγές-Εξαγ ωγ ές Μεγάλα ΥΗΕ Πετρέλαιο Λιγνίτης 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Έτος Για την Ελλάδα Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Το Πακέτο 20-20-20 ΑΠΕ: 18% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας υποχρεωτικά μέχρι το 2020 (Οδηγία 2009/28/ΕΚ) Υποχρεωτικός στόχος 10% μέχρι το 2020 για βιοκαύσιμα Εξοικονόμηση 20% πρωτογενούς ενέργειας μέχρι το 2020 Έμφαση στην δημοπράτηση - Ηλεκτρισμός δεν παίρνει κανένα δικαίωμα δωρεάν Τομείς εκτός 2003/87/ΕΚ, μείωση κατά 4% των εκπομπών του 2005 (66.7 εκατ) μέχρι το 2020 Τομείς εντός 2003/87/ΕΚ όπως όλα τα ΚΜ, μείωση κατά 1.74% ετησίως * Πηγή: Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Επιτροπή 20-20-20, 21/62010 13

Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Θερμικοί σταθμοί συνδεδεμένοι στο ελληνικό σύστημα (2009) Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ, Μελέτη ανάπτυξη συστήματος μεταφοράς (2010-2014) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Θερμικοί σταθμοί συνδεδεμένοι στο σύστημα (2009) Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ, Μελέτη ανάπτυξη συστήματος μεταφοράς (2010-2014) 14

Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Υδροηλεκτρικοί σταθμοί συνδεδεμένοι στο σύστημα (2009) Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ, Μελέτη ανάπτυξη συστήματος μεταφοράς (2010-2014) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας το 2006 (ΤWh) Οι 10 χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή United States 3.892 China 2.859 Russia 985 Japan 983 Germany 549 Canada 530 India 517 France 447 Brazil 402 S. Korea 369 67% της παγκόσμιας παραγωγής Οι 10 χώρες με τη μικρότερη παραγωγή Comoros 0,0186 Montenegro 0,0186 São Tomé and Príncipe 0,0167 Falkland Islands (Islas Malvinas) 0,0149 Kiribati 0,0093 Turks and Caicos Islands 0,0093 Saint Helena 0,0074 Niue 0,0037 Johnston Atoll 0,0020 Gaza Strip 0,0002 0.0006 % της παγκόσμιας παραγωγής 15

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Παράγοντες διαμόρφωσης ζήτησης Η ζήτηση ενέργειας από ένα σύστημα (π.χ. κράτος-νησί) εξαρτάται από: Τον πληθυσμό (κάτοικοι-επισκέπτες, μετανάστες) Το είδος των δραστηριοτήτων (βιομηχανία) Τις κλιματολογικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, ηλιακή ακτινοβολία, ταχύτητα ανέμου) Διάφορα οικονομικά μεγέθη (τιμή ενέργειας, μέσο εισόδημα, ΑΕΠ κλπ) Υποδομές (δίκτυα μεταφοράς, κατοχή οικιακών συσκευών κλπ) Κοινωνικές συνθήκες (καταναλωτικές συνήθειες, ημέρες και ώρες που γίνονται διάφορες δραστηριότητες) Πολιτικές συνθήκες (εξοικονόμηση ενέργειας, περιβαλλοντικοί περιορισμοί) Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Κατανάλωση (kwh ανά κάτοικο ανά έτος) Χώρα 2005 2006 2007 Iceland 27.987 31.328 36.853 Norway 25.083 24.100 24.980 Finland 16.120 17.177 17.162 Canada 17.319 16.724 16.995 Luxembourg 15,681 16,414 16,315 Kuwait 15.345 16.311 16.198 United Arab Emirates 13.759 14.622 16.165 Sweden 15.440 15.231 15.238 Bahrain 11.622 12.527 14.153 United States 13.701 13.582 13.652 Χώρα 2005 2006 2007 Haiti 36 37 30 Ethiopia 34 38 40 Benin 75 74 72 Nepal 79 80 80 Tanzania 69 69 82 Sudan 79 85 90 Cambodia 55 75 94 Myanmar 81 92 94 Togo 102 102 96 Congo 91 94 97 Ελλάδα 5.242 5.372 5.628 16

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Γενικά στοιχεία για την Ελλάδα Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα εκτιμάται σε περίπου 5.500 kwh/άτομο/έτος, ενώ το 1990 ήταν 3.000 kwh/άτομο/έτος Η συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας είναι της τάξης των 50 TWh/έτος Η τιμή της kwh για οικιακή χρήση ξεκινά από τα 0,09 ΕURO Καταναλώνεται περισσότερη ενέργεια κατά τους μήνες με ακραίες θερμοκρασίες (χειμώνα, καλοκαίρι) και λιγότερη κατά τους μεταβατικούς μήνες (άνοιξη, φθινόπωρο) Καταναλώνεται περισσότερη ενέργεια τις καθημερινές από ότι τα Σαββατοκύριακα Εκλύονται περίπου 0,875 kg CO 2 ανά παραγόμενη kwh Οι συνθήκες θερμικής άνεσης είναι θερμοκρασία 20 ο C και σχετική υγρασία 40-60% Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Ετήσια κατανάλωση στην Ελλάδα (kwh ανά κάτοικο) 17

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Παράδειγμα οικιακής κατανάλωσης Τριμελής οικογένεια (10/2008-2/2009) Κατηγορία kwh EURO/kWh Σύνολο (EURO) Ημερήσιο 1 833 0,08925 74 Ημερήσιο 2 833 0,11373 95 Ημερήσιο 3 417 0,13959 58 Ημερήσιο 4 432 0,18674 81 Σύνολο Ημερήσιου 2.515 308 Νυκτερινό 810 0,05279 43 Γενικό Σύνολο 3.325 351 Μέση τιμή ανά kwh: 0,105 EURO Κατανάλωση νοικοκυριού: 27,7 kwh ανά ημέρα Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Κατανομή σε χρήσεις (Ελλάδα-2003) 0.5 (ΕΕ-2004) 2.7 29.1 33.9 28.8 41.1 5.7 30.8 Οικιακός Εμπόριο Υπηρεσίες Γεωργία Βιομηχανία Μεταφορές Οικιακός Εμπόριο-Υπηρεσίες-Γεωργία Βιομηχανία Μεταφορές 27.4 18

Ηλεκτρική ενέργεια (ΤWh) ανά περιφέρεια και χρήση (μέσες τιμές περιόδου 2002-2012) Σύνολο Οικιακή χρήση Εμπορική χρήση Βιομηχανική χρήση Γεωργική χρήση Δημόσιες & Δημοτικές Αρχές Φωτισμός οδών Αν. Μακεδονία-Θράκη 2,4 0,8 0,6 0,7 0,2 0,1 0,0 Κεντρική Μακεδονία 8,3 2,9 2,4 2,3 0,4 0,3 0,1 Δυτική Μακεδονία 0,9 0,4 0,2 0,1 0,1 0,1 0,0 Θεσσαλία 4,2 1,0 0,7 1,7 0,6 0,1 0,1 Ήπειρος 1,2 0,4 0,4 0,2 0,1 0,1 0,0 Ιόνιοι Νήσοι 0,9 0,3 0,4 0,0 0,0 0,1 0,0 Δυτική Ελλάς 2,5 1,0 0,7 0,5 0,2 0,1 0,1 Στερεά Ελλάς 7,3 0,8 0,6 5,2 0,4 0,1 0,1 Πελοπόννησος 2,5 1,0 0,7 0,4 0,3 0,1 0,1 Αττική 16,2 7,2 5,6 2,6 0,1 0,6 0,2 Βόρειο Αιγαίο 0,6 0,3 0,2 0,0 0,0 0,1 0,0 Νότιο Αιγαίο 1,6 0,6 0,9 0,1 0,0 0,1 0,0 Κρήτη 2,5 0,9 1,0 0,2 0,2 0,2 0,0 Σύνολο 51,2 17,5 14,4 13,8 2,7 2,0 0,8 Ηλεκτρική ενέργεια (%) ανά περιφέρεια και χρήση (μέσες τιμές περιόδου 2002-2012) Οικιακή Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Βιομηχανική Δημόσιες & Δημοτικές Αρχές Σύνολο Εμπορική Γεωργική Φωτισμός οδών Ιόνιοι Νήσοι Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Κατανομή χρήσεων (%) μέσες τιμές (2002-2012) Θεσσαλία Ήπειρος Δυτική Μακεδονία Κεντρική Μακεδονία Αν. Μακεδονία- Θράκη Δυτική Ελλάς Βόρειο Αιγαίο Πελοπόννησος Στερεά Ελλάς Αττική Κρήτη Νότιο Αιγαίο 19

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Κατανομή χρήσεων (ΤWh) την περίοδο 2002-2012 Δυτική Μακεδονία Κεντρική Μακεδονία Αν. Μακεδονία-Θράκη Ήπειρος Βόρειο Αιγαίο Θεσσαλία Αττική Ιόνιοι Νήσοι Πελοπόννησος Νότιο Αιγαίο Δυτική Ελλάς Στερεά Ελλάς Κρήτη Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Κατανομή χρήσεων (ΤWh) το 2011 20

8 6 4 2 0 Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Ηλεκτρική ενέργεια (ΤWh) ανά χρήση και νομό την περίοδο 2008-2012 Οικιακή 8 6 4 2 0 Εμπορική 8 6 4 2 0 Βιομηχανική 8 6 4 2 0 Γεωργική Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Ηλεκτρική ενέργεια (ΜWh/κάτοικο) ανά νομό για την περίοδο 2008-2012 Οικιακή Εμπορική Σύνολο 21

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Πληθυσμός και συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανά νομό το 2011 Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Ηλεκτρική ενέργεια (ΜWh/κάτοικο) ανά νομό για το 2011 22

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Συσχέτιση ημερήσιας θερμοκρασίας και ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας Η ζήτηση έχει σταθμιστεί ώστε να αφαιρεθεί η ανοδική τάση που οφείλεται στην αύξηση του ΑΕΠ Αθήνα Λονδίνο Υπάρχει εποχιακή διακύμανση με τους χειμωνιάτικους μήνες να απαιτείται περισσότερη ενέργεια Η Αθήνα (όπως και άλλες μεσογειακές πόλεις) παρουσιάζει δεύτερη αιχμή τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω της ενέργειας για ψύξη Πηγή: Factors affecting electricity demand in Athens, Greece and London, UK:A comparative assessment. B.E. Psiloglou, C. Giannakopoulos, S. Majithia, M. Petrakis, Energy 34 (2009) 1855 1863 Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Σχέση αιχμών ζήτησης και θερμοκρασίας Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ, Μελέτη ανάπτυξη συστήματος μεταφοράς (2010-2014) Αθήνα Λονδίνο Πηγή: Factors affecting electricity demand in Athens, Greece and London, UK:A comparative assessment. B.E. Psiloglou, C. Giannakopoulos, S. Majithia, M. Petrakis, Energy 34 (2009) 1855 1863 23

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Συσχέτιση ζήτησης με τη θερμοκρασία (2003-2013) Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Εξέλιξη μηνιαίας ζήτησης στο έτος Οι μηνιαίες ζητήσεις έχουν διαιρεθεί με την μέση ετήσια ζήτηση Αθήνα Λονδίνο Αθήνα: χειμερινοί και καλοκαιρινοί μήνες με υψηλές ζητήσεις (θέρμανση, ψύξη) Αθήνα: το Δεκέμβριο η υψηλότερη ζήτηση (Χριστούγεννα), Αύγουστο ή μικρότερη (μετακίνηση πληθυσμού) Λονδίνο: δεν υπάρχει η καλοκαιρινή αιχμή (λόγω θερμοκρασιακής άνεσης) Πηγή: Factors affecting electricity demand in Athens, Greece and London, UK:A comparative assessment. B.E. Psiloglou, C. Giannakopoulos, S. Majithia, M. Petrakis, Energy 34 (2009) 1855 1863 24

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Εξέλιξη μηνιαίας ζήτησης στην Ελλάδα και την Αττική (2009) 6 5 Ενέργεια (TWh) 4 3 2 1 0 ΤWh (ΣΥΝΟΛΟ) ΤWh (ATTIKH) ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΪ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Εξέλιξη ημερήσιας ζήτησης στην εβδομάδα Οι ημερήσιες ζητήσεις έχουν διαιρεθεί με τη μέση εβδομαδιαία ζήτηση Αθήνα Λονδίνο Σημαντική μείωση τα Σαββατοκύριακα λόγω μείωσης των δραστηριοτήτων και τη Δευτέρα λόγω αδράνειας Το Σαββατοκύριακα μικρότερες ζητήσεις τον Ιούλιο σε σχέση με τον Δεκέμβριο λόγω των εξόδων στην ύπαιθρο Πηγή: Factors affecting electricity demand in Athens, Greece and London, UK:A comparative assessment. B.E. Psiloglou, C. Giannakopoulos, S. Majithia, M. Petrakis, Energy 34 (2009) 1855 1863 25

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Εξέλιξη ωριαίας ζήτησης στην ημέρα Οι ωριαίες ζητήσεις έχουν διαιρεθεί με τη μέση μηνιαία ζήτηση Αθήνα Λονδίνο Στην Αθήνα αιχμή το μεσημέρι λόγω δραστηριοτήτων και δεύτερη αιχμή το βράδυ λόγω φωτισμού Στο Λονδίνο σταθερή ζήτηση μέχρι το απόγευμα γιατί πολλές δραστηριότητες συνεχίζονται Στη Αθήνα η βραδινή αιχμή τον Ιούλιο εξαφανίζεται γιατί οι άνθρωποι μένουν έξω Πηγή: Factors affecting electricity demand in Athens, Greece and London, UK:A comparative assessment. B.E. Psiloglou, C. Giannakopoulos, S. Majithia, M. Petrakis, Energy 34 (2009) 1855 1863 Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Εξέλιξη μηνιαίας ζήτησης (TWh) τα έτη 2003-2013 26

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Σύγκριση μηνιαίας ζήτησης (TWh) στα έτη 2003-2013 Φθινόπωρο Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Μέσο φορτίο (MW) ανά ώρα της ημέρας Χειμώνας 27

Άνοιξη Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Μέσο φορτίο (MW) ανά ώρα της ημέρας Καλοκαίρι Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Απαιτήσεις ισχύος το 2009 σε ετήσια, μηνιαία και ωριαία βάση 23/7/2007 Στιγμιαία 10610 ΜW (Μέγιστη παρατηρημένη) 14000 22/7/2008 Στιγμιαία 10393 ΜW 24/7/2009 14:00 9828 ΜW 12000 10000 ΙΣΧΥΣ (MW) 8000 6000 4000 2000 0 ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΜΕΣΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΜΕΓΙΣΤΗ ΩΡΙΑΙΑ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΪ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ 28

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Χαρακτηριστικά αιχμών ζήτησης το 2009 ΜΕΓΙΣΤΗ ΩΡΙΑΙΑ ΙΣΧΥΣ (MW) ΗΜΕΡΑ ΩΡΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΣΤΟ ΡΟΥΦ ( ο C) ΙΑΝ 8332 ΤΡΙΤΗ 19 8 ΦΕΒ 8358 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 9 ΜΑΡ 7809 ΠΕΜΠΤΗ 20 12 ΑΠΡ 7331 ΔΕΥΤΕΡΑ 21 12 ΜΑΪ 7515 ΔΕΥΤΕΡΑ 14 31 ΙΟΥΝ 9106 ΠΕΜΠΤΗ 14 36 ΙΟΥΛ 9828 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 14 40 ΑΥΓ 9402 ΤΡΙΤΗ 14 36 ΣΕΠ 8345 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 14 34 ΟΚΤ 7361 ΠΕΜΠΤΗ 21 14 ΝΟΕ 7822 ΤΡΙΤΗ 20 15 ΔΕΚ 8171 ΔΕΥΤΕΡΑ 19 4 Bαθμοημέρες* θέρμανσης τεσσάρων πόλεων που βρίσκονται στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος (θερμοκρασία βάσης 20 ο C) Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Επίδραση υψομέτρου * Σε ένα έτος προσδιορίζονται οι ημέρες που η θερμοκρασία (Τ) είναι κάτω από τους 20 o C και αθροίζονται οι ποσότητες (20-Τ) Ετήσια κατανάλωση ενέργειας (kwh) Οι ανάγκες του Μετσόβου σε θερμότητα είναι κατά 266% μεγαλύτερες σε σχέση με την παραθαλάσσια Κέρκυρα 29

Ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας Αιχμή 50 ωρών (2001-2006) για το Διασυνδεδεμένο Σύστημα 10000 2001 (Ι= 775 MW, E=13,4 GW h) 2002 (I= 690 MW, E=13,1 GW h) 2003 (I= 620 MW, E=10,6 GW h) 9500 2004 (I=1050 MW, E=13,4 GW h) 2005 (I=1070 MW, E=13,6 GW h) 2006 (Ι=967 MW, E=12,5 GW h) 9000 Ισχύς (MW) 8500 8000 7500 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Ώρες το Έτος Μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας Καύσιμη ύλη- Νερό-Αέρας-Ήλιος Σταθμός παραγωγής Γεννήτρια Μετασχηματιστής Σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (δίκτυο υψηλής και υπερύψηλής τάσης) Υποσταθμός Δίκτυο διανομής ηλεκτρικής ενέργειας (μέσης και χαμηλής τάσης) Κατανάλωση 30

Μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας Στους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρισμού, παράγεται από την ηλεκτρογεννήτρια ηλεκτρικό ρεύμα με μία ορισμένη τιμή τάσης (6.6 kv) Ητάσημέσωμετασχηματιστών ανυψώνεται σε υψηλές (66 και 150 kv) και υπερυψηλές τιμές (400 kv) ώστε να μειωθούν οι απώλειες μεταφοράς Με το Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (το δίκτυο υψηλής και υπερυψηλής τάσης) η ηλεκτρική ενέργεια μεταφέρεται προς τους υποσταθμούς. Στους υποσταθμούς ητιμήτηςτάσηςυποβιβάζεταιγιαναδιανεμηθεί στους καταναλωτές Με το Δίκτυο Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (μέσης και χαμηλής τάσης), η ηλεκτρική ενέργεια μεταφέρεται από τους υποσταθμούς στους καταναλωτές Στον οικιακό τομέα η τιμή της τάσης του ηλεκτρικού ρεύματος είναι 230V Μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας Κύριο χαρακτηριστικό του Ελληνικού Διασυνδεδεμένου Συστήματος είναι η μεγάλη συγκέντρωση σταθμών παραγωγής στο βόρειο τμήμα της χώρας (Δυτική Μακεδονία, περιοχή Πτολεμαΐδας), ενώ το κύριο κέντρο κατανάλωσης βρίσκεται στο Νότο (περιοχή Αττικής). Δεδομένου ότι και οι διεθνείς διασυνδέσεις με Βουλγαρία και ΠΓΔΜ είναι στο Βορρά, υπάρχει μεγάλη γεωγραφική ανισορροπία μεταξύ παραγωγής και φορτίων. Το γεγονός αυτό οδηγεί στην ανάγκη μεταφοράς μεγάλων ποσοτήτων ισχύος κατά το γεωγραφικό άξονα Βορρά Νότου, η οποία εξυπηρετείται κυρίως από έναν κεντρικό κορμό 400kV αποτελούμενο από τρεις γραμμές μεταφοράς 400kV διπλού κυκλώματος. Οι γραμμές αυτές συνδέουν το κύριο κέντρο παραγωγής (Δυτική Μακεδονία) με τα ΚΥΤ που βρίσκονται πέριξ της ευρύτερης περιοχής της Πρωτεύουσας. Η μεγάλη γεωγραφική ανισορροπία μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης είχε οδηγήσει στο παρελθόν σε σημαντικά προβλήματα τάσεων. Η ένταξη νέων μονάδων παραγωγής στο Νότιο Σύστημα αναμένεται να διαφοροποιήσει σημαντικά αυτή τη γεωγραφική ανισορροπία στο άμεσο μέλλον. Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ, Μελέτη ανάπτυξη συστήματος μεταφοράς (2010-2014) 31

Κύριο χαρακτηριστικό του Ελληνικού Διασυνδεδεμένου Συστήματος είναι η μεγάλη συγκέντρωση σταθμών παραγωγής στο βόρειο τμήμα της χώρας (Δυτική Μακεδονία, περιοχή Πτολεμαΐδας), ενώ το κύριο κέντρο κατανάλωσης βρίσκεται στο Νότο (περιοχή Αττικής). Δεδομένου ότι και οι διεθνείς διασυνδέσεις με Βουλγαρία και ΠΓΔΜ είναι στο Βορρά, υπάρχει μεγάλη γεωγραφική ανισορροπία μεταξύ παραγωγής και φορτίων. Μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας Το γεγονός αυτό οδηγεί στην ανάγκη μεταφοράς μεγάλων ποσοτήτων ισχύος κατά το γεωγραφικό άξονα Βορρά Νότου, η οποία εξυπηρετείται κυρίως από έναν κεντρικό κορμό 400kV αποτελούμενο από τρεις γραμμές μεταφοράς 400kV διπλού κυκλώματος. Οι γραμμές αυτές συνδέουν το κύριο κέντρο παραγωγής (Δυτική Μακεδονία) με τα ΚΥΤ που βρίσκονται πέριξ της ευρύτερης περιοχής της Πρωτεύουσας. Η μεγάλη γεωγραφική ανισορροπία μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης είχε οδηγήσει στο παρελθόν σε σημαντικά προβλήματα τάσεων. Η ένταξη νέων μονάδων παραγωγής στο Νότιο Σύστημα αναμένεται να διαφοροποιήσει σημαντικά αυτή τη γεωγραφική ανισορροπία στο άμεσο μέλλον. Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ, Μελέτη ανάπτυξη συστήματος μεταφοράς (2010-2014) Μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας 2012 Ελλάδα-10/2013 Εισαγωγές Εξαγωγές 32

Μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας Διασύνδεση νησιών με υποβρύχιους αγωγούς Αυτόνομα-μη διασυνδεδεμένα νησιά Μεγάλες διακυμάνσεις μεταξύ χειμώνακαλοκαιριού και ημέραςνύχτας Τοπικοί πετρελαϊκοί σταθμοί Ευαίσθητα δίκτυα Υψηλό κόστος παραγόμενης ενέργειας Εξάρτηση από την τιμή του πετρελαίου Διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας Η τροφοδότηση του ηλεκτρικού δικτύου με ενέργεια, έχει δύο βασικούς περιορισμούς: Το δίκτυο πρέπει συνεχώς να τροφοδοτείται με ακριβώς τόση ενέργεια όση καταναλώνεται για αυτό και η παραγωγή πρέπει να μεταβάλλεται συνεχώς Ο χρόνος ενεργοποίησης και μεταβολής του φορτίου των σταθμών παραγωγής είναι διαφορετικός. Η τάξη μεγέθους του χρόνου αυτού είναι ημέρες για τους λιγνιτικούς, ώρες για τους σταθμούς φυσικού αερίου και λεπτά για τους υδροηλεκτρικούς Οι αιχμές ζήτησης φορτίου καθορίζουν τη συνολική ισχύ που πρέπει να υπάρχει εγκατεστημένη (Μονάδες Αιχμής) Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας 12:00 24:00 Ώρες ημέρας Το κατώφλι ζήτησης φορτίου καθορίζει την τιμή της ισχύος που αδιάλειπτα πρέπει να παρέχεται (Μονάδες Βάσης) 33

Διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας Διασυνδεδεμένο Σύστημα: Ωριαία παραγωγή MWh στην ημέρα Φθινόπωρο Καλοκαίρι Τρίτη 10/10/2006 Τρίτη 27/06/2006 Υδροηλεκτρικά Αεριοστρόβιλοι Πετρέλαιο Εισαγωγές-εξαγωγές ΑΠΕ Άντληση Λιγνιτικές Τρίτη 11/10/2011 Τρίτη 28/6/2011 Διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας Η μεταβολή της παραγωγής ώστε να ισούται με την κατανάλωση πραγματοποιείται με την παρακάτω διαδικασία: Όταν η ΔΕΗ προγραμματίζει την παραγωγή ενέργειας για τους επόμενους μήνες, με βάση την προηγούμενη εμπειρία για το ποια είναι η κατανάλωση κάθε μήνα, καθώς και τις διεθνείς τιμές ενέργειας, κάνει διεθνείς συμφωνίες για αγορά ή πώληση ενέργειας. Έτσι, άλλους μήνες αγοράζει ενέργεια και άλλους μήνες πουλά ενέργεια, πράγμα που επηρεάζει το ενεργειακό ισοζύγιο. Όταν προγραμματίζει την παραγωγή ενέργειας για τις επόμενες μέρες, με βάση την προηγούμενη εμπειρία και την πρόγνωση του καιρού, μπορεί να μεταβάλλει την «ενέργεια βάσης», δηλαδή την ελάχιστη ισχύ της ημέρας, αυξομειώνοντας την ισχύ των λιγνιτικών σταθμών. Όταν προγραμματίζει την παραγωγή για τις επόμενες ώρες, μπορεί να μεταβάλλει την ισχύ μικρών θερμοηλεκτρικών σταθμών, ιδιαίτερα σταθμών φυσικού αερίου, που έχουν σχετικά γρήγορη απόκριση. Η ρύθμιση της παραγωγής ενέργειας ώστε να προσαρμόζεται στην κατανάλωση από λεπτό σε λεπτό γίνεται μεταβάλλοντας την παραγωγή των υδροηλεκτρικών σταθμών, που έχουν απόκριση λίγων λεπτών Τέλος με τη χρήση αεριοστροβίλων επιτυγχάνεται η κάλυψη των αιχμών σε χρονική κλίμακα λεπτού 34

Διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας Φορείς Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) Παρακολούθηση και έλεγχος λειτουργίας αγοράς ενέργειας Εισηγήσεις για τήρηση κανόνων ανταγωνισμού και προστασία καταναλωτών Γνωμοδοτήσεις προς τον Υπουργό Ανάπτυξης για αδειοδότηση εγκαταστάσεων μονάδων ΑΠΕ Παρακολούθηση πορείας υλοποίησης έργων μέσω τριμηνιαίων δελτίων Δημοσίευση αρχείου αιτήσεων για άδεια παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας Διαχειριστής Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ) Αντικατεστάθει πρόσφατα από τους ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς ΗΕ) και ΛΑΓΗΕ (Λειτουργός ΑΓοράς ΗΕ) Διαχείριση λειτουργίας Συστήματος Μεταφοράς Καταγραφή οικονομικών υποχρεώσεων μεταξύ παραγωγών πελατών καταναλωτών Ακριβής καταμέτρηση των διακινούμενων ποσοτήτων ενέργειας Συμμετοχή στη διαμόρφωση κανόνων λειτουργίας και υποστήριξη ενεργειακή αγοράς με εκπόνηση μελετών για τις ανάγκες του συστήματος Διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας Λειτουργία ενεργειακής αγοράς Ρ.Α.Ε. Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Γνωμοδοτήσεις για ενεργειακή πολιτική Παρακολούθηση της ενεργειακής αγοράς Υπουργείο Ανάπτυξης Γενική εποπτεία και έλεγχος του συστήματος Γνωμοδοτήσεις για άδειες παραγωγής Δ.Ε.Σ.Μ.Η.Ε. (Α.Δ.Μ.Η.Ε. + Λ.ΑΓ.Η.Ε.) Διαχειριστής Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας ΗΕΠ Παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας Καθορίζουν τη ζήτηση Καταναλωτές Διοχέτευση ενέργειας με βάση τον ΗΕΠ Με βάση τη ζήτηση κάθε μέρα μέχρι τις 12.00 γίνεται ο Ημερήσιος Ενεργειακός Προγραμματισμός (ΗΕΠ), με στόχο την ελάχιστη δαπάνη. Ο ΔΕΣΜΗΕ (που έχει ήδη διαχωριστεί στους Α.Δ.Μ.Η.Ε. + Λ.ΑΓ.Η.Ε.) καταστρώνει το πρόγραμμα, κατανέμει το φορτίο και υπολογίζει την οριακή τιμή συστήματος 35

Διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας Καμπύλη διάρκειας φορτίου και συμμετοχή πηγών ενέργειας (2008) Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ, Μελέτη ανάπτυξη συστήματος μεταφοράς (2010-2014) Φορτίο (MW) 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 0 Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Διασυνδεδεμένο Σύστημα Καμπύλη Διαρκείας Φορτίου (2003) Αεροστρόβιλοι στην Αιχμή (14 GWh, 542 MW) Ενδιάμεσο Φορτίο (14222GWh, 2250 MW) Υπόλ. Φορτίου Βάσης (31098 GWh, 3550 MW) 1000 2000 3000 4000 Ώρες 5000 Υδροηλεκτρικά στην Αιχμή (3453 GWh, 2500 MW) Υδροηλεκτρικά στη Βάση (1752 GWh, 200 MW) 6000 7000 8000 36

Διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας Υδροηλεκτρικά έργα με δυνατότητα αποθήκευσης της ενέργειας Okinawa Λειτούργησε το 1999 στο νησί Okinawa της Ιαπωνίας. Tο πρώτο έργο άντλησηςταμίευσης στον κόσμο που χρησιμοποιεί θαλασσινό νερό. Έχει ισχύ 30 MW, μέγιστο ύψος πτώσης 140 m και μέγιστη παροχή 26 m 3 /s Kazunogawa Ολοκληρώθηκε το 2001 στην περιοχή Yamnashi-Ken της Ιαπωνίας, ισχύος 1600 MW. Αποτελείται από 2 ταμιευτήρες χωρητικότητας 19.2 και 18.4 hm 3 που έχουν υψομετρική διαφορά 685 m. Διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας Υδροηλεκτρικά έργα με δυνατότητα αποθήκευσης της ενέργειας Αυτού του είδους τα υδροηλεκτρικά έργα έχουν δύο ταμιευτήρες (λίμνες), έναν πάνω και έναν κάτω, και το νερό, όταν ρέει από τον πάνω προς τον κάτω, γυρίζει την τουρμπίνα και παράγει ηλεκτρική ενέργεια. Όταν υπάρχει πλεόνασμα ενέργειας στο δίκτυο, η τουρμπίνα λειτουργεί ως αντλία, χρησιμοποιώντας την περίσσεια ενέργειας του δικτύου για να αντλεί το νερό από κάτω προς τα πάνω. Η ΔΕΗ έχει δύο τέτοια έργα, τη Σφηκιά και το Θησαυρό. Ένα υδροηλεκτρικό όπως η Σφηκιά, που έχει ισχύ 315 MW, μπορεί από πλευράς ισχύος να υποστηρίξει μέχρι 1000 MW αιολικής ενέργειας, γιατί μπορεί είτε να δίνει ισχύ 315 MW όταν λειτουργεί κανονικά, είτε να απορροφά ισχύ 315 MW όταν λειτουργεί αντίστροφα, δηλαδή δίνει στο δίκτυο μια διαφορά μέχρι 630 MW η οποία γενικά είναι αρκετή για να αντισταθμίσει ανεμογεννήτριες 1000 MW, γιατί στατιστικώς είναι απίθανο να σταματήσουν όλες μαζί ή να λειτουργούν όλες μαζί, οπότε γενικά παράγουν μεταξύ 200 και 800 MW. Όμως, παίζει ρόλο και η χωρητικότητα των ταμιευτήρων. Στην περίπτωση της Σφηκιάς, ο περιοριστικός παράγοντας είναι κυρίως η χωρητικότητα του κάτω ταμιευτήρα, γιατί, λαμβάνοντας υπόψη και το νερό που χρησιμοποιείται για άρδευση, το υδροηλεκτρικό μπορεί να λειτουργήσει αντίστροφα μόνο μέχρι 3 ώρες το καλοκαίρι και 5 το χειμώνα. 37

Οριακή Τιμή Ενέργειας ( /MWh) 110 105 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 60,33 36,77 Διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας Ελληνικό ιασυνδεδεμένο Σύστημα Ημερήσια Καμπύλη ιαρκείας Οριακών Τιμών Συστήματος (πηγή ΕΣΜΗΕ, τιμές ανά ώρα από 19.11.2001 έως 16.1.2006) 20,26 19.11.2001-16.1.2006 Μ.Ο. 36,18 /MWh Αιχμή Ενδιάμεση Ζώνη Βάση 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 Χρόνος (ποσοστό % της ημέρας) Μ.Ο. 36,18 /MWh Διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας Οριακή Τιμή Ενέργειας ( /MWh) 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 75,10 Ελληνικό ιασυνδεδεμένο Σύστημα Ημερήσια Καμπύλη ιαρκείας Οριακών Τιμών Συστήματος (πηγή ΕΣΜΗΕ, τιμές ανά ώρα από 17.1.2006 έως 28.2.2007) 56,27 17.1.2006-28.2.2007 Μ.Ο. 65,79 /MWh Αιχμή 28,85 0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 Χρόνος (ποσοστό % της ημέρας) Μ.Ο. 65,79 /MWh Ενδιάμεση Ζώνη Βάση 38

Διαχείριση ηλεκτρικής ενέργειας Συμμετοχή των ΑΠΕ Η αιολική και η ηλιακή ενέργεια έχουν την ιδιαιτερότητα ότι δεν παράγονται όταν το σύστημα τις χρειάζεται, αλλά όταν οι καιρικές συνθήκες είναι κατάλληλες. Επομένως εισάγουν επιπλέον πολυπλοκότητα στο (ήδη περίπλοκο) σύστημα διαχείρισης της ενέργειας, αφού ο διαχειριστής πρέπει επιπλέον να αυξομειώνει την παραγόμενη ενέργεια από τους άλλους σταθμούς ακολουθώντας την αυξομείωση της παραγόμενης αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Για να συμμετάσχει η αιολική ενέργεια κατά 20% στο ενεργειακό ισοζύγιο, χρειάζονται ανεμογεννήτριες εγκατεστημένης ισχύος περίπου 3 GW. Σήμερα η συνολική εγκατεστημένη αιολική ισχύς είναι περίπου 1.3 GW, αλλά αφορά και τα νησιά που δεν συνδέονται με το ηπειρωτικό δίκτυο. Μελέτη του ΕΜΠ* καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτό δεν είναι εφικτό χωρίς την αλλαγή υποδομών αφού η ΔΕΗ δεν θα μπορεί να διαχειριστεί την ενέργεια, καθόσον μάλιστα η νομοθεσία την υποχρεώνει να αγοράζει όλη την παραγόμενη ενέργεια από ΑΠΕ ανεξάρτητα από το αν τη χρειάζεται. Για να μπορέσει λοιπόν να αυξηθεί η συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας χρειάζονται σημαντικές επεμβάσεις όπως η κατασκευή υδροηλεκτρικών έργων με δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας, και η δρομολόγηση διεθνών συμφωνιών για ανταλλαγή ενέργειας προσαρμοζόμενη σε πραγματικό χρόνο. * Ε. Διαλυνάς, Ν. Χατζηαργυρίου, Σ. Παπαθανασίου, και Κ. Βουρνάς, Μελέτες ορίων αιολικής διείσδυσης, Εργαστήριο Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, 2007 Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Οι Ήπιες Μορφές Ενέργειας (ΗΜΕ) είναι μορφές εκμεταλλεύσιμης ενέργειας που προέρχεται από διάφορες φυσικές διαδικασίες, όπως ο άνεμος, η γεωθερμία, η κυκλοφορία του νερού και άλλες. Ο όρος "ήπιες" αναφέρεται σε δυο βασικά χαρακτηριστικά τους: Δεν απαιτείται κάποια ενεργητική παρέμβαση για την εκμετάλλευσή τους (εξόρυξη, άντληση, καύση), αλλά απλώς η εκμετάλλευση της ήδη υπάρχουσας ροής ενέργειας στη φύση. Πρόκειται για μορφές ενέργειας οι οποίες που δεν αποδεσμεύουν υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του άνθρακα ή τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα Οι τεχνολογίες αυτές αναφέρονται και ως Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας δεδομένου ότι το βασικό τους χαρακτηριστικό είναι η διαχρονική τους ανανέωση και η απεριόριστη διαθεσιμότητά τους. Ακόμη είναι γνωστές και σαν Εναλλακτικές Μορφές Ενέργειας γιατί αποτελούν σήμερα εναλλακτικές λύσεις για την παραγωγή ενέργειας αντί των συμβατικών Σήμερα οι Ήπιες Μορφές Ενέργειας χρησιμοποιούνται είτε άμεσα (κυρίως για θέρμανση) είτε μετατρεπόμενες σε άλλες μορφές ενέργειας (κυρίως ηλεκτρισμό ή μηχανική ενέργεια). Υπολογίζεται ότι το τεχνικά εκμεταλλεύσιμο ενεργειακό δυναμικό από τις μορφές αυτές είναι πολλαπλάσιο της παγκόσμιας συνολικής κατανάλωσης. 39

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Αιολική ενέργεια. Χρησιμοποιείται η ένταση του ανέμου. Τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Ηλιακή ενέργεια. Χρησιμοποιείται η ηλιακή ακτινοβολία. Η χρήση της για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος προωθείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Υδατοπτώσεις. Χρησιμοποιείται η κινητική ενέργεια του νερού. Είναι η πιο διαδεδομένη μορφή ανανεώσιμης ενέργειας. Βιομάζα. Χρησιμοποιούνται οι υδατάνθρακες των φυτών με σκοπό την αποδέσμευση της ενέργειας που δεσμεύτηκε απ' το φυτό με τη φωτοσύνθεση. Είναι μια πηγή ενέργειας με πολλές δυνατότητες και εφαρμογές. Γεωθερμική ενέργεια. Προέρχεται από τη θερμότητα που παράγεται απ' τη ραδιενεργό αποσύνθεση των πετρωμάτων της γης. Είναι εκμεταλλεύσιμη εκεί όπου η θερμότητα ανεβαίνει με φυσικό τρόπο στην επιφάνεια. Ενέργεια από τη θάλασσα. Παλίρροιες. Εκμεταλλεύεται την ανύψωση της στάθμης του νερού η οποία προκαλείται από δυνάμεις βαρύτητας. Κύματα. Εκμεταλλεύεται την κινητική ενέργεια των κυμάτων της θάλασσας. Ρεύματα. Εκμεταλλεύεται την κινητική ενέργεια των θαλασσίων ρευμάτων. Πλεονεκτήματα Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Είναι ανεξάντλητες, σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα. Είναι πολύ φιλικές προς το περιβάλλον, έχοντας σχεδόν μηδενικά κατάλοιπα και απόβλητα. Μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτική πρόταση σε σχέση με την οικονομία του πετρελαίου. Είναι ευέλικτες εφαρμογές που μπορούν να παράγουν ενέργεια ανάλογη με τις ανάγκες του επί τόπου πληθυσμού σε απομεμακρυσμένες περιοχές Στις περισσότερες εφαρμογές ο εξοπλισμός είναι κατασκευαστικά απλός και με μεγάλο χρόνο ζωής. Η υλοποίηση ΑΠΕ σήμερα επιδοτείται από τις περισσότερες κυβερνήσεις. Μειονεκτήματα Έχουν αρκετά μικρό συντελεστή απόδοσης και γι αυτό απαιτείται αρκετά μεγάλο αρχικό κόστος εφαρμογής. Η απόδοση της αιολικής, υδροηλεκτρικής και ηλιακής ενέργειας εξαρτάται από την εποχή του έτους, το γεωγραφικό πλάτος και το κλίμα της περιοχής στην οποία εγκαθίστανται. Για τις αιολικές μηχανές υπάρχει η άποψη ότι δεν είναι κομψές από αισθητική άποψη κι ότι προκαλούν θόρυβο και θανάτους πουλιών. Σήμερα τα προβλήματα αυτά έχουν επιλυθεί. 40

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ στην ΕΕ το 2001 και 2010 (TWh) Χώρα Νερό Άνεμος Βιομάζα Γεωθερμία Σύνολο 2001 (%) 2010 (%) Γερμανία 20,5 10,5 5,3 36,3 6,2 12,5 Αυστρία 40,2 0,2 1,8 42,2 67,3 78,1 Βέλγιο 0,4 0,0 0,9 1,4 1,6 6,0 Δανία 0,0 4,3 2,1 6,4 17,4 29,0 Ισπανία 41,0 7,0 3,3 51,3 21,2 29,4 Φιλανδία 13,2 0,1 8,4 21,7 25,7 35,0 Γαλλία 75,0 0,1 3,6 78,7 16,4 21,0 Ελλάδα 2,1 0,8 0,0 2,9 5,1 20,1 Ιρλανδία 0,6 0,3 0,1 1,0 4,2 13,2 Ιταλία 46,8 1,2 2,6 4,5 55,1 16,8 25,0 Λουξεμβούργο 0,0 0,0 0,1 0,1 1,5 5,7 Ολλανδία 0,1 0,8 3,5 4,4 4,0 12,0 Πορτογαλία 14,0 0,3 1,6 0,1 16,0 34,2 45,6 Βρετανία 4,1 1,0 5,0 10,0 2,5 10,0 Σουηδία 79,1 0,5 3,9 83,4 54,1 60,0 Σύνολο Ε.Ε 337,1 27,0 42,1 4,6 410,9 15,2 22,1 41

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Ισχύς σταθμών παραγωγής (ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ) το Σεπτέμβριο του 2009 Α/Π: Αιολικά πάρκα ΜΥΗΣ: Μικρά υδροηλεκτρικά ΣΥΘΗΑ: Σταθμοί συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας υψηλής απόδοσης Φ/Β: Φωτοβολταϊκά ΣΒΙΟ: Μονάδες καύσης βιομάζας και βιοαερίου Πηγή: ΔΕΣΜΗΕ, Μελέτη ανάπτυξη συστήματος μεταφοράς (2010-2014) Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Χρονική εξέλιξη παραγωγής ΜΥΗΕ και λοιπών ΑΠΕ στην Ελλάδα (GWh) Πηγή: ΛΑΓΗΕ, 2013 42

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Εγκατεστημένη (MW) ισχύς και παραγωγή ενέργειας (GWh) Μονάδων ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ το 2013 Αξία (m ) και μέση τιμή Ενέργειας ( /MWh) από ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ το 2013 Πηγή: ΛΑΓΗΕ, 2013 Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Νόμοι - αποφάσεις οδηγίες της Ε.Ε. για ΑΠΕ-ΜΥΗΕ Οδηγία 96/92 ΕΚ Ελεύθερη διακίνηση εμπορευμάτων. Απελευθέρωση εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Προτεραιότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε, χωρίς δεσμεύσεις Απόφαση 646/2000 ΕΚ (Πρόγραμμα Altener ) Προαγωγή έρευνας σε τεχνολογικό και διαχειριστικό επίπεδο σχετικά με ΑΠΕ Ανάπτυξη στρατηγικών, προτύπων και πιστοποιήσεων Ενημέρωση κοινού Προσέλκυση επενδυτικού ενδιαφέροντος & δημιουργία μηχανισμών παρακολούθησης Οδηγία 2001/77 ΕΚ Κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο για την προώθηση των ΑΠΕ. Εισάγεται ο θεσμός των Εγγυήσεων Προέλευσης Απόφαση 1230/2003 (Πρόγραμμα «Ευφυής ενέργεια Ευρώπη) Αύξηση ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμους φυσικούς πόρους, παρακολούθηση, έλεγχος και αξιολόγηση των μέτρων που βρίσκονται σε εξέλιξη στα κράτη μέλη 43

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Νόμοι - αποφάσεις οδηγίες της Ε.Ε. για ΑΠΕ-ΜΥΗΕ Νόμος 2244/1994 Ουσιαστική ανάπτυξη Α.Π.Ε. Καθορισμός συστήματος τιμολόγησης ενέργειας που παράγεται από ΑΠ. και διαδικασία έκδοσης αδειών εγκατάστασης, λειτουργίας Ανώτατο επιτρεπόμενο όριο ισχύος ΜΥΗΕ για σταθμούς ιδιωτών τα 5 MW Νόμος 2773/1999 Είσοδος του ιδιωτικού τομέα στους τομείς παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας Σύσταση Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) ως ανεξάρτητη αρχή, και καθορισμός των αρμοδιότητές της και των κανόνων εσωτερικής λειτουργίας Ίδρυση Διαχειριστή Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ) ως Ανώνυμη Εταιρεία ιδιοκτησίας 51% του Δημοσίου και 49% της ΔΕΗ. Θέσπιση των κανόνων λειτουργίας του. Πρόσφατος (2012) διαχωρισμός του ΔΕΣΜΗΕ σε ΑΔΜΗΕ και ΛΑΓΗΕ Ορισμός των ΜΥΗΕ ως ΑΠΕ με το όριο εγκατεστημένης ισχύος τα 10 MW Νόμος 2941/2001 (εγκατάσταση ΑΠΕ σε δάση και δασικές εκτάσεις Δυνατότητα έκδοσης κοινής υπουργικής απόφασης με την οποία καθορίζονται ευνοϊκότεροι όροι δομήσεως εκτός σχεδίου πόλεων Θεωρούνται έργα δημόσιας ωφέλειας και είναι δυνατή η αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτων ή η σύσταση εμπραγμάτων δικαιωμάτων Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Νομικό Πλαίσιο για ΑΠΕ ΜΥΗΕ στην Ελλάδα Οδηγία 2001/77/εκ (πράσινη βίβλος) Προέβλεπε η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ το 2010 να είναι τουλάχιστον 20% Οδηγία 2009/28/ΕΚ σχετικά με την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και την τροποποίηση και τη συνακόλουθη κατάργηση των οδηγιών 2001/77/ΕΚ και 2003/30/ΕΚ Η οδηγία θεσπίζει κοινό πλαίσιο για την προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Θέτει υποχρεωτικούς εθνικούς στόχους για το συνολικό μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας και το μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στις μεταφορές. Καθορίζει κανόνες για τη στατιστική μεταβίβαση μεταξύ κρατών μελών, για κοινά έργα μεταξύ κρατών μελών και με τρίτες χώρες, τις εγγυήσεις προέλευσης, τις διοικητικές διαδικασίες, την πληροφόρηση και την κατάρτιση και την πρόσβαση στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Καθιερώνει κριτήρια αειφορίας του περιβάλλοντος για τα βιοκαύσιμα και τα βιορευστά. 44