Τα δάνεια των ελληνικών νοικοκυριών

11/2012 3-2013 Τα δάνεια των ελληνικών νοικοκυριών 2012 Ημερομηνία δημοσίευσης 26/2/2013 www.publicissue.gr

Η Public Issue ιδρύθηκε το 2001. Εξειδικεύεται στην πολιτική και εκλογική έρευνα κοινής γνώμης, στην κοινωνική έρευνα, στην έρευνα Μέσων και στην έρευνα συμπεριφοράς καταναλωτή. Είναι μέλος της WAPOR (WorldAssociationforPublicOpinionResearch), της ESOMAR (EuropeanSocietyforOpinionandMarketingResearch) & του ΣΕΔΕΑ (Σύλλογος Εταιρειών Δημοσκοπήσεων & Ερευνών Αγοράς). Στοιχεία επικοινωνίας Βασιλέως Κωνσταντίνου 16, 116 35, Αθήνα, t: +30 210 7575000, f: +30 210 7575100, w: www.publicissue.gr, e: info@publicissue.gr Πηγή: Βάση Ερευνών Public Issue, 2001-2013, Πανελλαδικές τηλεφωνικές έρευνες γενικού πληθυσμού

Μειώνεται η κατοχή δανείων των νοικοκυριών Αυξάνεται η δυσκολία αποπληρωμής τους Μετά την υπαγωγή της χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την υπογραφή του Μνημονίου (2010), οι συνθήκες διαβίωσης στην Ελλάδα έχουν επιδεινωθεί, με αποτέλεσμα αρκετοί πολίτες να στερούνται υλικών αγαθών, ή να αδυνατούν να ανταποκριθούν στις οικονομικές υποχρεώσεις τους(όπως είναι η πληρωμή ενοικίων, φόρων, η εξόφληση λογαριασμών, δανείων κλπ.). Μέσα σε αυτή τη συγκυρία, ένα από τα ζητήματα που αποκτά ιδιαίτερη σημασία είναι η κατοχή δανείων των νοικοκυριών και η δυνατότητα αποπληρωμής τους. Μείωση της κατοχής δανείων ΣύμφωναμεστοιχείατηςPublicIssueγιατο2012,4 στα 10 νοικοκυριά στην Ελλάδα (41%) έχουν λάβει κάποιο δάνειο από τράπεζα (Διάγραμμα 1). Η προβολή του ποσοστού αυτού στον πληθυσμό των νοικοκυριών της χώρας αντιστοιχεί περίπου σε 1.541.735 νοικοκυριά 1. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων πρόκειται για στεγαστικό δάνειο (25%), και ακολουθούν με μικρότερα ποσοστά τα καταναλωτικά (10%), τα δάνεια για αγορά αυτοκινήτου (4%), τα επαγγελματικά (4%) και τα επισκευαστικά(3%)(διάγραμμα 2). 1 Με βάση τη διαθέσιμη εκτίμηση της ΕΛΣΤΑΤ, ο αριθμός των νοικοκυριών με ένα, τουλάχιστον, μέλος ηλικίας 16-74 ετών στην Ελλάδα υπολογίζεται σε 3.760.329 (βλέπε σχετικά, ΕΛΣΤΑΤ (2012), Έρευνα Χρήσης Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας - Έτους 2012, Δείκτες e- Europe). Στον εν λόγω αριθμό δεν συνυπολογίζεται ο αριθμός των μονομελών νοικοκυριών με μέλη άτομα άνω των75ετών. Δ.1 Κατοχή δανείων, 2012 Δεν έχουν δάνειο 57% Δ.2 Κατοχή δανείου κατά κατηγορία, 2012 Δεν έχουν δάνειο Έχουν στεγαστικό Έχουν καταναλωτικό Έχουν αγοράς αυτοκινήτου Έχουν επαγγελματικό Έχουν επισκευαστικό Έχουν προσωπικό Έχουν άλλο Χωρίς γνώμη 4 4 3 1 1 2 10 25 Έχουν δάνειο 41% Χωρίς γνώμη 2% 57 3/10

Δ.3 Κατοχή δανείων, 2008-2012 Δ.4 Κατοχή δανείου κατά κατηγορία, 2008-2012 58 57 25 51 21 16 49 43 41 15 15 7 7 10 5 4 4 4 4 3 3 2008 2009 2012 Δεν έχουν δάνειο Έχουν δάνειο 2008 2009 2012 Στεγαστικό Καταναλωτικό Αγοράς αυτοκινήτου Επαγγελματικό Επισκευαστικό Τα τελευταία τέσσερα χρόνια 2, το ποσοστό των νοικοκυριών με δάνειο έχει μειωθεί κατά 8%. Από 49% το 2008, και 43% το 2009, σε 41% το 2012 (Διάγραμμα 3). Όσον αφορά τη σύνθεση των αναλαμβανόμενων πιστώσεων ανά νοικοκυριό διαχρονικά εντοπίζονται οι εξής μεταβολές: Αύξηση στα στεγαστικά (21% το 2008, 16% το 2009, 25% το 2012), μείωση στα καταναλωτικά (15% το 2008, 15%το 2009,10% το2012),μείωσησταδάνειαγιααγορά αυτοκινήτου (7%το2008, 7% το2009,4% το 2012), μείωση στα επαγγελματικά (5% το 2008, 4% το 2009, 4% το 2012) και μείωση στα επισκευαστικά(4%το2008,3%το2009,3%το2012)(διάγραμμα4). 2 Για πληροφορίες σχετικά με την κατοχή δανείων των νοικοκυριών πριν το 2007, βλέπε Τράπεζα της Ελλάδος (2008), Δανεισμός και χρηματοοικονομική πίεση στα νοικοκυριά: Αποτελέσματα από τη δειγματοληπτική έρευνα του 2007, http://www.bankofgreece.gr/, και Μητράκος Θεόδωρος και Συμιγιάννης Γεώργιος (2009), "Προσδιοριστικοί παράγοντες του δανεισμού και της χρηματοοικονομικής πίεσης των νοικοκυριών στην Ελλάδα", Τράπεζα της Ελλάδος, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 32, σελ. 7-29. 4/10

Μεταξύ της κατοχής δανείου και του τύπου νοικοκυριού προκύπτει ισχυρή συσχέτιση. Το ποσοστό των παντρεμένων με παιδιά που έχουν δάνειο είναι 45%, των παντρεμένων χωρίς παιδιά 43%, των ανύπαντρων που συζούν 41%, ενώ των ανύπαντρων που μένουν μόνοι 31% (Διάγραμμα 5). Το φαινόμενο αυτό υποδηλώνει ότι η πιθανότητα κατοχής δανείου συμβαδίζει με την αύξηση των κοινωνικών υποχρεώσεων των πολιτών. Δ.5 Κατοχή δανείων: Δημογραφικό προφίλ νοικοκυριών ΣΥΝΟΛΟ ΚΑΤΟΧΗΣ ΔΑΝΕΙΩΝ ΤΥΠΟΣ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΟΥ Ανύπαντροι/Μένουν μόνοι* Ανύπαντροι/Συζούν Παντρεμένοι/Χωρίς παιδιά* 31 41 41 43 Τα νοικοκυριά που κατέχουν δάνεια προέρχονται κυρίως από τα μεσαία (44%) και κατώτερα (42%) κοινωνικά στρώματα, και σε Παντρεμένοι/Με παιδιά Διαζευγμένοι/Χήροι/Άλλο 24 45 μικρότερο ποσοστό από τα ανώτερα-αστικά (27%) (Διάγραμμα 5). Η εικόνα αυτή ΑΥΤΟΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΑΞΗ επιβεβαιώνεται και με βάση το δείκτη υποκειμενικής αξιολόγησης του διαθέσιμου ΑΝΩΤΕΡΗ-ΑΣΤΙΚΗ* 27 εισοδήματος: σχεδόν 1 στα 2 νοικοκυριά (45%) που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες έχει κάποιο δάνειο, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό ΜΕΣΑΙΑ ΚΑΤΩΤΕΡΗ 44 42 για τα νοικοκυριά με οικονομική ευχέρεια περιορίζεται σε 31%, δηλαδή λιγότερο από 1 ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ στα 3(Διάγραμμα 5). Υπάρχει δυσκολία 45 Η κατοχή δανείων είναι μάλλον υπόθεση των νοικοκυριών των αστικών κέντρων. Στις μεγάλες πόλεις της χώρας, σχεδόν 4 στα 10 Ζουν άνετα/τα καταφέρνουν ΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ 31 νοικοκυριά (44%) έχουν δάνειο στην τράπεζα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις ημιαστικές Αστικά 44 και αγροτικές περιοχές περιορίζεται σε 36% και 35% αντίστοιχα(διάγραμμα 5). Ημιαστικά Αγροτικά 36 35 * Ενδεικτικά στοιχεία λόγω μικρής αριθμητικής βάσης 5/10

Αυξημένη δυσκολία αποπληρωμής Δ.6 Δυσκολία αποπληρωμής δανείου, 2012 Όσον αφορά το ζήτημα της κανονικής εξυπηρέτησης των δανείων, σχεδόν 3 στα 4 νοικοκυριά (78%) αναφέρουν ότι πληρώνουν με δυσκολία τις μηνιαίες δόσεις, ενώ ένα επιπλέον ποσοστό 6% εμφανίζει πλήρη αδυναμία αποπληρωμής (Διάγραμμα 6). Το συνολικό ποσοστό, που αγγίζει το 84%, είναι ιδιαίτερα αυξημένο σε σχέση με το παρελθόν (μετρήσεις της Public Issue πριν από την υπογραφή του Μνημονίου). Συγκεκριμένα, για τα έτη 2009 και 2008, για τα οποία διατίθενται σχετικά στοιχεία, το ποσοστό των νοικοκυριών που αντιμετώπιζαν δυσκολία στην αποπληρωμή των δανείων ανέρχεται σε 60% και 65% αντίστοιχα(διάγραμμα 7). Αναλυτικότερα, η δυσκολία εξυπηρέτησης των δανείων διαχρονικά αυξάνεται ως εξής: Στεγαστικά (από 58% το 2008, και 62% το 2009, σε 86% το 2012), Καταναλωτικά (78% το 2008, 68% το 2009, 86% το 2012), Αγοράς αυτοκινήτου (66% το 2008, 58% το 2009, 79% το 2012), Επαγγελματικά (67% το 2008, 61% το 2009, 90% το 2012), Επισκευαστικά (59% το 2008, 48% το 2009, 82% το 2012) (Διάγραμμα 8). Άνεση 16% Χωρίς γνώμη 1% Δεν μπορούν να τις πληρώσουν 6% Δυσκολία 77% 78% Δ.7 Δυσκολία αποπληρωμής δανείου, 2008-2012 64 34 Δ.8 Δυσκολία & αδυναμία αποπληρωμής δανείου, 2008-2012 59 40 1 1 6 78 16 2008 2009 2012 Άνεση Δυσκολία Δεν μπορούν να τις πληρώσουν 78 67 66 59 58 68 62 58 48 61 90 86 86 82 79 2008 2009 2012 Στεγαστικό Αγοράς αυτοκινήτου Επισκευαστικό Καταναλωτικό Επαγγελματικό 6/10

Δ.9 Δυσκολία & αδυναμία αποπληρωμής δανείου, 2012 ΣΥΝΟΛΟ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ & ΑΔΥΝΑΜΙΑΣ ΑΠΟΠΛΗΡΩΜΗΣ ΔΑΝΕΙΟΥ 84 ΤΥΠΟΣ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΟΥ Ανύπαντροι/Μένουν μόνοι* 84 Ανύπαντροι/Συζούν* Παντρεμένοι/Χωρίς παιδιά* Παντρεμένοι/Με παιδιά Διαζευγμένοι/Χήροι/Άλλο* ΑΥΤΟΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΑΞΗ ΑΝΩΤΕΡΗ-ΑΣΤΙΚΗ* ΜΕΣΑΙΑ ΚΑΤΩΤΕΡΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ 77 84 83 88 100 79 90 Το 2012, τα νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη δυσκολία στην καταβολή των μηνιαίων δόσεων των δανείων είναι οι οικογένειες με παιδιά (83%) και τα νοικοκυριά που προέρχονται από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα (90%) (Διάγραμμα 9). Όπως είναι αναμενόμενο, η δυνατότητα αποπληρωμής του δανείου εξαρτάται απευθείας από το εισόδημα. Συγκεκριμένα, σχεδόν 9 στα 10 νοικοκυριά (92%) που δηλώνουν οικονομική δυσκολία, αντιμετωπίζουν προβλήματα και στην αποπληρωμή του δανείου τους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα νοικοκυριά που δηλώνουν ότι διαβιούν με σχετική άνεση είναι 48%(Διάγραμμα 9). Υπάρχει δυσκολία 92 Ζουν άνετα/τα καταφέρνουν* 48 * Ενδεικτικά στοιχεία λόγω μικρής αριθμητικής βάσης 7/10

Δ.10. Διακανονισμός δανείου, 2012 Όχι 68% Ναι 29% Προσπάθησαν αλλά δεν τα κατάφεραν 2% Χωρίς γνώμη 1% Δ.11. Διακανονισμός δανείου, κατά κατηγορία, 2012 Επαγγελματικό* 50 Καταναλωτικό 43 Επισκευαστικό* 38 Στεγαστικό 25 Αγοράς αυτοκινήτου* 26 * Ενδεικτικά στοιχεία λόγω μικρής αριθμητικής βάσης 8/10

Δ.12. Διακανονισμός δανείου, κατά ενεργό/μηενεργό πληθυσμό, 2012 Δ.13. Διακανονισμός δανείου, κατά υποκειμενική παράσταση εισοδήματος, 2012 Ενεργοί 26 71 31 Υπάρχει δυσκολία 31 65 21 Άνεργοι 37 57 33 Μη-ενεργοί 31 68 11 Ζουν άνετα/τα καταφέρνουν 20 77 11 Ναι Όχι Προσπάθησαν αλλά δεν τα κατάφεραν Χωρίς γνώμη Ναι Όχι Προσπάθησαν αλλά δεν τα κατάφεραν Χωρίς γνώμη Τα τελευταία τρία χρόνια, 3 στα 10 νοικοκυριά (29%) έχουν πραγματοποιήσει διακανονισμό του δανείου τους, ενώ 2% των περιπτώσεων επεδίωξε κάποια ευνοϊκή ρύθμιση αλλά χωρίς αποτέλεσμα (Διάγραμμα 10). Το ποσοστό επιτυχημένου διακανονισμού εξαρτάται από το είδος του δανείου, καθώς είναι υψηλότερο για τα καταναλωτικά δάνεια (43%) και σημαντικά χαμηλότερο για τα στεγαστικά (25%) (Διάγραμμα 11). Οι ευνοϊκές ρυθμίσεις εφαρμόζονται κυρίως στον οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό (31%), στους ανέργους (37%) (Διάγραμμα 12), και στα νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες(31%)(διάγραμμα 13). 9/10

www.publicissue.gr