Θέματα Εξετάσεων Τμήμα: Νομική Αθηνών Μάθημα: Κληρονομικό Δίκαιο Φεβρουάριος 2015 - Κλιμάκιο Α' Ο Κ συνέταξε με το χέρι του το εξής κείμενο: "Σήμερα που συμπληρώνω ογδόντα χρόνια ζωής θέλω να εκφράσω την πίκρα μου για τον γιο μου (Γ) που δεν με νοιάζεται. Γι' αυτό ο Γ να μην πάρει τίποτα από την περιουσία μου, αλλά όλα να τα πάρει ο παιδικός μου φίλος (Φ) και όταν ο Φ πεθάνει η περιουσία μου να πάει στο μοναστήρι του Αγ. Βλασίου, Τρικάλων Κορινθίας. Ο Φ ας δώσει και στην κυρία Α, που με φροντίζει όλα αυτά τα χρόνια, 1.000 ευρώ" Στη συνέχεια ο Κ υπέγραψε το κείμενο και το κατέθεσε σε φίλο του συμβολαιογράφο για φύλαξη. Λίγους μήνες μετά ο Κ απεβίωσε, χωρίς να αφήσει εν ζωή σύζυγο, με μοναδικό εξ αίματος συγγενή του τον Γ. 1) Αποτελεί έγκυρη διαθήκη το προαναφερόμενο κείμενο; 2) Ποιοι κληρονομούν τον Κ και κατά ποιο ποσοστό; Τι δικαίωμα αποκτά το μοναστήρι( Μ); 3) Ποια η απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα, αν ο Φ είχε πεθάνει πριν από τον Κ; 4) Τι δικαίωμα αποκτά η Α; Ποιες οι αξιώσεις της Α αν ο κληρονόμος του Κ δεν της καταβάλει τα 1.000 ευρώ; 5) Αν ο Κ συνέταξε το κείμενο μετά την υποβολή αίτησης από τον Γ για την υποβολή του Κ σε πλήρη στερητική δικαστική συμπαράσταση, αλλά απεβίωσε πριν εκδοθεί απόφαση επί της αιτήσεως αυτής, αλλάζουν οι απαντήσεις στα προαναφερόμενα ερωτήματα; Φεβρουάριος 2015 - Κλιμάκιο Β' Η Α συνέταξε ιδιοχείρως και υπέγραψε διαθήκη με το ακόλουθο περιεχόμενο: "Σήμερα, κατά την ημέρα των 70ών γενεθλίων μου, επιθυμώ ολόκληρη η περιουσία μου να περιέλθει στο σύζυγό μου Σ, με εξαίρεση το κατάστημα επί της οδού Σόλωνος 54, το οποίο θέλω να περιέλθει στον ανιψιό μου Χ και το διαμέρισμα επί της οδού Ακαδημίας 14, στην ανιψιά μου Β. Τα μισθώματα των τριών πρώτων ετών μετά το θάνατό μου από το ως άνω κατάστημα επιθυμώ να διατεθούν από τον ανιψιό μου Χ για την προώθηση ιατρικών αντικαρκινικών ερευνών και αν αυτός παραμελήσει την υποχρέωση αυτή να χάσει κάθε δικαίωμα στο κατάστημα." 6 μήνες αργότερα η Α συμπλήρωσε στην ως άνω διαθήκη της υπό μορφή υστερόγραφου, το οποίο και υπέγραψε χωρίς προσθήκη άλλης χρονολογίας, το ακόλουθο κείμενο: "Επίσης, επιθυμώ ο σύζυγός μου Σ να διαθέσει το ΙΧ αυτοκίνητό μου στο ίδρυμα Ι." Κατά το χρόνο θανάτου της η Α κατέλιπε ως στενότερους συγγενείς της τα μνημονευόμενα στη διαθήκη της πρόσωπα, ενώ η περιουσία αποτελείτο από το ως άνω κατάστημα αξίας 200.000 ευρώ, το ως άνω διαμέρισμα αξίας 100.000 ευρώ, τραπεζικές καταθέσεις ύψους 200.000 ευρώ και το ΙΧ αυτοκίνητο αξίας 5.000 ευρώ. 1) Είναι η διαθήκη της Α έγκυρη; 2) Είναι η προσθήκη στο υστερόγραφο της διαθήκης της Α έγκυρη;
3) Πώς διαμορφώνεται η κληρονομική διαδοχή της Α; (να αναγραφούν τα πρόσωπα τα οποία αντλούν κληρονομικά δικαιώματα και το είδος των δικαιωμάτων τους) 4) Αν υποτεθεί ότι ο Χ, τρία χρόνια μετά το θάνατο της Α, και ενώ ζουν ο Σ και η Β, δεν διαθέτει τα μισθώματα του διαμερίσματος προς το σκοπό των αντικαρκινικών ερευνών, πώς διαμορφώνεται η κληρονομική διαδοχή της; Σεπτέμβριος 2015 Ο ιατρός Κ συνέταξε νομότυπα την από 1.8.2013 ιδιόγραφη διαθήκη του, στην οποία αναγράφει ότι "...αφήνω ως κληρονόμους μου τα τρία παιδιά μου Α,Β και Γ σε όλη την περιουσία μου καθώς και τη νοσοκόμα Ν σε ποσό 10.000 ευρώ που έχω στην Τράπεζα Τ". Τον Ιούλιο του 2015 πεθαίνει ο Κ αφήνοντας πλησιέστερους συγγενείς τη σύζυγό του Σ, την οποία είχε εγκαταλείψει ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2012 συνάπτοντας εξωσυζυγική σχέση με τη Ν, και τα τρία παιδιά του Α,Β και Γ. Κατά το χρόνο του θανάτου η αξία των περιουσιακών στοιχείων του Κ ανερχόταν σε 200.00 ευρώ. 1. Πώς κληρονομείται ο Κ; Ειδικότερα, ποιά πρόσωπα έλκουν δικαιώματα από την κληρονομία μετά το θάνατο του Κ και με ποιό ακριβώς περιεχόμενο; 2. Εάν η Ν είχε ήδη πεθάνει αδιάθετη το Δεκέμβριο του 2014 αφήνοντας πλησιέστερους συγγενείς τη θυγατέρα της Θ και τη μητέρα της, σε ποιόν θα περιέλθει το ποσό της χρηματικής κατάθεσης στη τράπεζα Τ; 3. Εάν ο Κ διατηρούσε στην τράπεζα Ψ και άλλη τραπεζική κατάθεση ύψους 20.000 ευρώ σε κοινό λογαριασμό με συνδικαιούχο τη Ν, σε ποιόν θα περιέλθει το ποσό της χρηματικής κατάθεσης στην τράπεζα Ψ; 4. Εάν ο Γ μετείχε ήδη από το 2010 στην προσφάτως εξαρθρωθείσα συμμορία διακινητών ναρκωτικών και μαστροπών που δρούσε στη Μύκονο, γεγονός όμως που αγνοούσε ο Κ, επηρεάζεται το κληρονομικό δικαίωμα του Γ ή το κύρος της διάταξης της διαθήκης με την οποία αυτός εγκαθίσταται ως κληρονόμος; Ιούνιος 2014 (Σειρά Β ) Ο Κ πεθαίνει το 2013, αφήνοντας τη σύζυγό του Σ και τους υιούς του Α και Β. Ο Κ είχε συντάξει νομότυπη ιδιόγραφη διαθήκη το 2010, με την οποία εγκαθιστούσε μοναδικό του κληρονόμο στην περιουσία του, τον φίλο του Φ. α) Πώς θα διαμορφωθεί η κληρονομική διαδοχή του Κ, αν μετά τον θάνατό του οι Α και Β αποποιηθούν νομότυπα την κληρονομία του; β) Ποιοι και πώς θα κληρονομούσαν τον Κ, αν ο τελευταίος όριζε στη διαθήκη του ότι "επιθυμούσε να διατεθεί το σύνολο της περιουσίας του στους Έλληνες χριστιανούς ορθόδοξους"; γ) Αν υποτεθεί ότι ο Κ δεν συνέταξε τελικά καμία διαθήκη επειδή τον ανάγκασαν προς τούτο οι Α και Β με απειλές κατά της ζωής του, ποιοι και πώς θα κληρονομούσαν τότε τον Κ;
Σεπτέμβριος 2014 (ένα ενιαίο κλιμάκιο) Πρακτικό ζήτημα Ο Κ απεβίωσε αδιάθετος τον Ιανουάριο 2014 και άφησε εν ζωή τη σύζυγό του Σ και δύο ανεψιούς, τους Ε1 και Ε2, μοναδικούς εξ αίματος συγγενείς του. Ο Κ ήταν σε διάσταση με τη Σ ήδη από το 2009, δεν είχε όμως ασκήσει αγωγή διαζυγίου. Η κληρονομία του Κ περιελάμβανε ένα διαμέρισμα στην Αθήνα, τραπεζικές καταθέσεις, αλλά και χρέη. 1) Ποιοι κληρονομούν τον Κ; Ποιο είναι το κληρονομικό μερίδιο καθενός από τους κληρονόμους του Κ; 2) Αν το Σεπτέμβριο 2014 βρεθεί έγκυρη διαθήκη του Κ, με μοναδική διάταξη την αποκλήρωση της Σ λόγω της διάστασης, ποιοι κληρονομούν τον Κ; 3) Αλλάζει η απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα αν η Σ, γνωρίζοντας το περιεχόμενο της διαθήκης, την κατέστρεψε; 4) Αν το διαμέρισμα στην Αθήνα ήταν μισθωμένο από τον Κ, ενόσω ακόμα αυτός ζούσε, και ο μισθωτής, μετά τη λήξη της μίσθωσης, αρνείται να το παραδώσει στους κληρονόμους του Κ, μπορούν αυτοί να ασκήσουν κατά του μισθωτή την περί κλήρου αγωγή; 5) Ο Ε2, μόνιμος κάτοικος Αυστραλίας, που πληροφορήθηκε το θάνατο του Κ τον Αύγουστο 2014, όταν ήλθε στην Ελλάδα για διακοπές, μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία; Ιανουάριος 2013 (Σειρά Α') Ο Κ συντάσσει ιδιόγραφη διαθήκη με την οποία εγκαθιστά κληρονόμο του την ανιψιά του Α, κόρη του αδερφού του Β που είχε προαποβιώσει. Κατά τον χρόνο του θανάτου του (2010) ο Κ καταλείπει ως πλησιέστερο συγγενή τον αδερφό του Γ. Αμέσως μετά τον θάνατό του Κ, η Α φρόντισε να κηρυχθεί κύρια η ανωτέρω διαθήκη, απεδέχθη την κληρονομία και, αφού μετέγραψε την αποδοχή και πέτυχε την έκδοση υπέρ αυτής κληρονομητηρίου, πώλησε και μετεβίβασε το μοναδικό ακίνητο της κληρονομίας στον Τ. Ωστόσο, τώρα (2013) η ιδιόγραφη διαθήκη του Κ αποδεικνύεται μη γνήσια και μάλιστα ως συνταχθείσα από την Α, η οποία μιμήθηκε τη γραφή και την υπογραφή του Κ. 1) Πως διαμορφώνεται η κληρονομική διαδοχή; 2) Έγινε κύριος ο Τ του ακινήτου της κληρονομίας; 3) Τι θα απαντούσατε στο ανωτέρω υπό 1) ερώτημα, εάν ήθελε υποτεθεί ότι ιδιόγραφη διαθήκη του Κ ήταν μεν γνήσια μετά τον θάνατό του όμως ανακαλυπτόταν τυχαία ένα δακτυλογραφημένο κείμενό του, ενυπόγραφο και χρονολογημένο, στο οποίο οριζόταν τα εξής: «Στη διαθήκη μου εγκατέστησα ως κληρονόμο μου την Α. Αυτό όμως το έκανα όχι γιατί το ήθελα αλλά μόνο και μόνο για να απαλλαγώ από τις συνεχείς οχλήσεις της να την εγκαταστήσω κληρονόμο μου. Σε κάθε περίπτωση, την παραπάνω διαθήκη την ανακαλώ με το παρόν έγγραφο. Στην πραγματικότητα ως κληρονόμο μου θέλω τον φίλο μου Φ, στον οποίον επιθυμώ να περιέλθει η περιουσία μου»
Ιανουάριος 2013 (Σειρά Β') Πρακτικό θέμα Κατά το χρόνο του θανάτου του Α υπήρχαν στη ζωή η σύζυγός του Β, η κόρη του Γ και οι γιοί του Δ και Ε. Στην περιουσία του βρέθηκαν ένα παραθαλάσσιο οικόπεδο αξίας 100.000, ένα κατάστημα αξίας 300.000, μετοχές αξίας 200.000 και τραπεζικές καταθέσεις ύψους 200.000. Ο Α ήταν φανατικός φίλαθλος και παρακολουθούσε συστηματικά τις επιδόσεις των αθλητικών σωματείων της συνοικίας του Κ, Λ, Μ και Ν. Λίγες μέρες μετά το θάνατό του βρέθηκε στο συρτάρι του γραφείου του ένα έγγραφο, γραμμένο σε θαλασσί φύλλο χαρτιού με γραμμές, στο οποίο ήταν τυπωμένη η επωνυμία και ο διακριτικός τίτλος του καταστήματός του, το οποίο ήταν όλο γραμμένο με το χέρι του, είχε ημερομηνία με το χέρι του και την υπογραφή του και στο οποίο έγραφε τα ακόλουθα: «Αφήνω στην αγαπημένη μου σύζυγο το παραθαλάσσιο οικόπεδο και την υπόλοιπη περιουσία μου την αφήνω στα αθλητικά σωματεία της συνοικίας μας. Στην κόρη μου Γ δεν αφήνω τίποτε, γιατί ζει χωρίς γάμο με τον δεύτερο εξάδελφό της, τον Θ, παρά την αντίθεσή μου, ενώ στους γιούς μου Δ και Ε δεν αφήνω τίποτε, γιατί με απείλησαν ότι δεν θα μου ξαναμιλήσουν». Η Β αποδέχτηκε την κληρονομία του Α, πέτυχε την έκδοση κληρονομητηρίου, το οποίο και μετέγραψε και στη συνέχεια πούλησε το παραθαλάσσιο οικόπεδο στην Χ. 1. Ήταν έγκυρη ως ιδιόγραφη η διαθήκη του Α; 2. Ποιοι κληρονομούν τον Α, κατά ποιο ποσοστό ο καθένας και γιατί; 3. Αν υποτεθεί ότι η Ψ ήταν ανέκαθεν η πραγματική κυρία του οικοπέδου, το οποίο ουδέποτε περιήλθε στην κυριότητα του Α και άσκησε διεκδικητική αγωγή κατά της Χ, η οποία για να αμυνθεί ένσταση από το κληρονομητήριο, που είχε χορηγηθεί στη Β, ποια θα είναι η τύχη αυτής της αγωγής; Να απαντήσετε αιτιολογημένα στα τιθέμενα ερωτήματα Επιτρέπεται η χρήση μη σχολιασμένου ΑΚ Φεβρουάριος 2012 (Α Σειρά Κλιμάκιο Παπαδοπούλου, Λέκκα, Παπαρσενίου) Την 26.10.2002 πέθανε ο διάσημος συγγραφέας Ν.Κ. αφήνοντας την από 12.04.2002 ιδιόγραφη διαθήκη του με το ακόλουθο περιεχόμενο: "Καταλείπω την κινητή και ακίνητη περιουσία μου και τα δικαιώματά μου εκ της εκδόσεως των έργων μου στη σύζυγό μου Ε. Η σύζυγός μου θα είναι ελεύθερη να διαχειρίζεται κατά βούληση τα ως άνω περιουσιακά στοιχεία μου. Παραγγέλλω όμως σε αυτήν όπως μεριμνήσει να περιέλθουν τα βιβλία μου, τα χειρόγραφά μου, εικόνες, το χρυσό δαχτυλίδι και τα μπιμπελό μου στο ίδρυμα που εδρεύει στην Κρήτη, με το όνομα "ΣΠΙΤΙ Ν.Κ.", το οποίο επιθυμώ να αποκτήσει και την πατρική μου οικία στην Κρήτη. Μετά το θάνατο της συζύγου μου η εναπομένουσα περιουσία μου να περιέλθει στους φυσικούς μου κληρονόμους." Κατά το χρόνο θανάτου του Ν.Κ. εκτός από τη σύζυγό του Ε, ζούσε η αδερφή του Ν.Κ., Α, και η ακίνητη περιουσία του Ν.Κ. αποτελείτο από την πατρική οικία στην Κρήτη, αξίας 50.000 ευρώ και μια εξοχική κατοικία στην Αίγινα, αξίας 150.000 ευρώ. Μετά το θάνατο του
Ν.Κ. η Ε υιοθέτησε τον Υ. Την 18.02.2004 πέθανε η Ε, έχοντας ως μοναδικό συγγενή το θετό γιο της Υ. Κατά το χρόνο του θανάτου της Ε, ζούσαν ο Γ, γιος της προαποβιωσάσης αδερφής του Ν.Κ., Α, και οι Δ και Ζ, εγγονές της προαποβιωσάσης αδερφής του Ν.Κ., Α, από την επίσης αποβιώσασα κόρη της Α, Θ. Α) Ποιοί αποκτούν δικαιώματα και τι είδους δικαιώματα αποκτούν από την κληρονομιά του Ν.Κ.; Β) Θίγεται η νόμιμη μοίρα της Ε με βάση την ως άνω διαθήκη του Ν.Κ.; Γ) Αν κατά το χρόνο θανάτου της Ε, η Ε είχε έσοδα από τις πωλήσεις των έργων του Ν.Κ. ύψους 100.000 ευρώ, μπορούν οι κληρονόμοι του Ν.Κ. να αξιώσουν την απόδοση του ποσού αυτού από το θετό γιο της Ε, Υ; Δ) Αν ο Υ πέτυχε την 1.02.2005 έκδοση κληρονομητηρίου, στο οποίο αναφέρεται ως μοναδικός κληρονόμος του Ν.Κ. και ακολούθως την 1.03.2005 πώλησε και μεταβίβασε κατά κυριότητα στον Χ αντί τιμήματος 170.000 ευρώ την εξοχική κατοικία της Αίγινας, έχουν, και αν ναι, κατά ποίου δικαιώματα οι αληθείς κληρονόμοι του Ν.Κ.; Φεβρουάριος 2012 (Β Σειρά Κλιμάκιο Βάθη, Πελλένη, Γεωργιάδη) Ο δικηγόρος Κ συνέταξε νομότυπα την από 1.1.1990 ιδιόγραφη διαθήκη του με το ακόλουθο περιεχόμενο: «...αφήνω όλη την περιουσία μου στην πιστή και αφοσιωμένη σύζυγό μου και στα δύο παιδιά μας.» Το έτος 2009 συνέταξε νομότυπα δημόσια διαθήκη με το εξής περιεχόμενο: «Μετά τον θάνατό μου η βιβλιοθήκη με τα νομικά βιβλία μου να περιέλθει στο σπουδαστήριο της Νομικής ΕΚΠΑ. Επιπλέον για τα επόμενα δέκα χρόνια απ' το θάνατό μου οι κληρονόμοι μου να δίνουν στη μνήμη μου χρηματικό έπαθλο ποσού 3000 ευρώ στον απόφοιτο που θα τους υποδεικνύει η γραμματεία της Νομικής ότι συγκέντρωσε τον υψηλότερο βαθμό πτυχίου σε κάθε περίοδο ορκωμοσίας. Τέλος, στην πολύτιμη γραμματέα μου να δοθεί το ποσό των 10000 ευρώ.» Τον Ιανουάριο του 2012 πεθαίνει ο Κ. Η γραμματέας του είχε ήδη πεθάνει αδιάθετη ένα χρόνο πριν και είχε κληρονομηθεί απ' το σύζυγο και τη μοναχοκόρη της. 1) Πώς κληρονομείται ο Κ; Ειδικότερα, ποια πρόσωπα έλκουν δικαιώματα απ' την κληρονομία μετά τον θάνατο του Κ και με ποιο ακριβώς περιεχόμενο; 2) Εάν αποδεικνύεται ότι ήδη απ' το 2003 η σύζυγος του Κ είχε συνάψει εν αγνοία του εξωσυζυγικό δεσμό, αλλάζει η απάντησή σας στο πρώτο ερώτημα και ως προς τι; Ειδικότερα, ποια θα είναι τα δικαιώματα των παιδιών και ποια τα δικαιώματα της συζύγου; 3) Από ποιον δικαιούται να ζητήσει ο αριστεύσας φοιτητής της περιόδου Μαρτίου 2012 το έπαθλο των 3000 ευρώ; Σε περίπτωση άρνησης καταβολής θα μπορεί αυτός να ασκήσει την περί κλήρου αγωγή;
Σεπτέμβριος 2012 Την 15.1.2012 δημοσιεύτηκε συνταγμένη νομότυπα διαθήκη του Κ, που είχε αποβιώσει έναν μήνα νωρίτερα, με το εξής περιεχόμενο: «Το σύνολο της περιουσίας μου το αφήνω στον γιο μου Γ. Στον αδελφό μου Α δεν αφήνω τίποτε τώρα, αλλά προ διετίας του είχα χαρίσει 500.000 ευρώ και έσωσε την εταιρία του. Αυτοί οι δύο επομένως να επιβαρυνθούν με την αποπληρωμή όσων τυχόν χρεών δεν θα έχω προλάβει δυστυχώς να εξοφλήσω μέχρι τον θάνατό μου. Αθήνα, 15.9.2011» Στον χρόνο του θανάτου του το ενεργητικό της περιουσίας του Κ ήταν 400.000 ευρώ, ενώ υφίσταντο και δανειακές υποχρεώσεις του Κ προς την τράπεζα Τ ύψους 200.000 ευρώ. Άλλοι κοντινοί συγγενείς δεν υπάρχουν. Την 10.6.2012 η τράπεζα Τ στράφηκε κατά του Γ, απαιτώντας την αποπληρωμή του χρέους του Κ. Ο Γ, ο οποίος γνώριζε εξ αρχής τη δημοσίευση της διαθήκης, αλλά μέχρι την 10.6.2012 δεν είχε προβεί σε καμία ενέργεια σε σχέση με την κληρονομία, πίστευε δε ότι τα χρέη του πατέρα του ήταν αμελητέα, επικοινωνεί αμέσως με τον δικηγόρο του, ζητώντας να απαλλαγεί πάση θυσία από τα χρέη της κληρονομίας λόγω των τεράστιων προβλημάτων ρευστότητας που αντιμετωπίζει προσωπικά. 1) Πώς κληρονομείται ο Κ; 2) Έχει ο Γ αξιώσεις κατά του Α; 3) Μπορεί ο Γ να απαλλαγεί από τα χρέη προς την Τ και υπό ποιες προϋποθέσεις; 4) Πώς μπορεί να προστατευτεί η Τ αν ο Γ είναι καταχρεωμένος;