Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ. εντάσσεται σε µια σειρά µελετών που θα ακολουθήσουν στη

1. ΣΚΟΠΟΣ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ Η παρούσα µελέτη συντάσσεται ύστερα από αίτηµα του Εµπορικού και Βιοµηχανικού Επιµελητηρίου Σερρών και εντάσσεται σε µια σειρά µελετών που θα ακολουθήσουν στη συνέχεια για επιµέρους τοµείς της οικονοµικής ζωής του νοµού. Βασικός σκοπός της παρούσας µελέτης είναι να αποτυπώσει την οικονοµική κατάσταση του Νοµού Σερρών µε τα πλέον πρόσφατα στοιχεία. Η γνώση της οικονοµικής κατάστασης ενός νοµού πέραν των άλλων, σηµαίνει και γνώση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος. Με βάση λοιπόν, τις ανάγκες πραγµατοποιείται η παρούσα µελέτη (για τις ανάγκες του Επιµελητηρίου) η γνώση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος αποτελεί ένα σηµαντικό πληροφοριακό υλικό για τη χάραξη και υλοποίηση συγκεκριµένης στρατηγικής και πολιτικής. Η παρούσα µελέτη είναι διαχρονική και συγκριτική από το γεγονός ότι η πορεία του νοµού και τα διάφορα µεγέθη εξετάζονται για µια σειρά ετών, στοιχείο που µας δίνει την δυνατότητα να εξετάσουµε τις διαχρονικές τάσεις που επικράτησαν. Η µελέτη είναι συγκριτική από το γεγονός ότι προβαίνει τόσο σε διαχρονικές συγκρίσεις όσο και σε συγκρίσεις µε τους µέσους όρους της χώρας, και µε τα αντίστοιχα µεγέθη άλλων περιφερειακών διαµερισµάτων. Η παρούσα µελέτη δεν είναι µόνο διαπιστωτική αφού από πλευράς µεθοδολογίας προχωρεί και στην εξέταση των δυνατοτήτων και των προοπτικών (SWOT ANALYSIS) στην οποία θα αναφερθούµε στην επόµενη παράγραφο. 1

2. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Από πλευράς δοµής και περιεχοµένου, η παρούσα µελέτη αποτελείται από (4) αυτοτελή µέρη: Στο ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ που είναι και το εισαγωγικό αναφερόµαστε στον σκοπό της σύνταξης της παρούσας µελέτης, στα χαρακτηριστικά της µελέτης, στην µεθοδολογία παρουσίασης της µελέτης, στις πηγές στοιχείων που χρησιµοποιήσαµε για τη σύνταξη της µελέτης ως και στη βιβλιογραφική επισκόπηση. Το ΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ αναφέρεται στην γενικότερη ανάπτυξη του νοµού µε βάση τους δείκτες ευηµερίας. Η εξέταση αυτή και παρουσίαση του νοµού στην πρώτη φάση µας δίνει το στίγµα του νοµού, τη θέση του σε σχέση µε τον εθνικό µέσο όρο και µε µια σειρά άλλων νοµών. Στο ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ γίνεται µια επισκόπηση των τοµέων της γεωργίας, της βιοτεχνίας και του εµπορίου. Η εξέταση και η έρευνα των τοµέων της βιοτεχνίας και βιοµηχανίας θα αποτελέσει στη συνέχεια αντικείµενο ειδικών µελετών οι οποίες θα υποβληθούν στο επιµελητήριο µέσα στα πλαίσια της συνεργασίας µας. Το ΤΕΤΑΡΤΟ και τελευταίο µέρος-ύστερα από τις διαπιστώσεις των προηγούµενων µερών- καταλήγει σε προτάσεις που αναλύονται µε βάση τις προοπτικές και τις δυνατότητες του νοµού. Οι δυνατότητες και οι προοπτικές του νοµού εξετάζονται µέσα στα πλαίσια της SWOT ANALYSIS, η οποία περιλαµβάνει: α) Τα δυνατά σηµεία του νοµού β) Τα αδύνατα σηµεία του νοµού γ) Τις ευκαιρίες ανάπτυξης του νοµού και δ) Τις πιθανές απειλές Μετά το τέλος του τετάρτου µέρους ακολουθούν τα γενικά συµπεράσµατα τα οποία και αποτελούν το καταστάλαγµα της παρούσας µελέτης. 2

3. ΠΗΓΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Για τη σύνταξη της παρούσας µελέτης χρησιµοποιήθηκε µια σειρά στατιστικών στοιχείων. Οι κύριες πηγές των στατιστικών στοιχείων ήταν η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (ΕΣΥΕ), οι στατιστικές υπηρεσίες των Υπουργείων, ΟΑΕ, το Επιµελητήριο Σερρών, Νοµαρχία Σερρών ως και λοιποί φορείς του δηµοσίου. Πέραν των στοιχείων του δηµοσίου, µια άλλη σειρά στοιχείων αποτελούν τα διάφορα δηµοσιεύµατα που είδαν το φως της δηµοσιότητας στο ηµερήσιο και οικονοµικό τύπο της χώρας. Σε ότι αφορά τη βιβλιογραφία που χρησιµοποιήθηκε, αυτή αναφέρεται σε µια σειρά µελετών και ερευνών που έγιναν κυρίως από το ΚΕΠΕ µέσα στα πλαίσια της περιφερειακής ανάπτυξης. Όλες οι πηγές που χρησιµοποιήθηκαν αναφέρονται στο τέλος της µελέτης. 3

ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ: ΕΙΚΤΕΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΤΟΥ Ν. ΣΕΡΡΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Προκειµένου να αξιολογηθεί ένας νοµός ή µία περιφέρεια και γιατί όχι και µία χώρα, χρησιµοποιούνται συχνά µία σειρά από δείκτες οι οποίοι ονοµάζονται και δείκτες ευηµερίας. Οι δείκτες αυτοί αποτελούν κριτήρια ανάπτυξης ενός νοµού και συγκριτικά πάντοτε µε τις τιµές των δεικτών του µέσου όρου της χώρας ή άλλων νοµών. Ένας από τους βασικούς δείκτες των οικονοµικών ανισοτήτων είναι το κατά κεφαλή ΑΕΠ. Ο δείκτης αυτός θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι αποτελεί το καταστάλαγµα της οικονοµικής ανάπτυξης ενός νοµού. Πέραν αυτού του βασικού δείκτη, από διάφορους επιστήµονες και µελετητές χρησιµοποιούνται µία σειρά από δείκτες που σχετίζονται µε τους παραγωγικούς συντελεστές, την ποιότητα ζωής, τους τοµείς δραστηριότητας, την παιδεία, τον τουρισµό κ.λ.π. Στα πλαίσια της µελέτης αυτής που εξετάζει την οικονοµική κατάσταση του νοµού, σε πρώτη φάση και σε µία γενική αξιολόγηση χρησιµοποιούνται οι παρακάτω δείκτες: 1. Το ΑΕΠ του νοµού και το ΑΕΠ κατά κεφαλή 2. ηλωθέν εισόδηµα ανά κάτοικο 3. Αποταµιευτικές καταθέσεις 4. Λοιποί δείκτες ευηµερίας 5. ηµόσιες επενδύσεις Στις παραγράφους που ακολουθούν στη συνέχεια, αναφερόµαστε στα παραπάνω θέµατα και ταυτόχρονα γίνονται διαχρονικές συγκρίσεις τόσο σε επίπεδο χώρας, όσο και περιφέρειας και σε µερικές περιπτώσεις και συγκρίσεις µε άλλους νοµούς της χώρας. 4

2. ΤΟ ΑΕΠ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗ ΑΕΠ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ Το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) εκφράζει σε µεγάλο βαθµό το επίπεδο διαβίωσης του πληθυσµού και αποτελεί κριτήριο προσδιορισµού των ανισοτήτων µεταξύ των περιοχών. Ταυτόχρονα, η διαχρονική µεταβολή του ΑΕΠ µιας χώρας αποτελεί κριτήριο του ρυθµού µεγέθυνσης της χώρας και της ανάπτυξης γενικότερα. Όταν αναφερόµαστε σε επίπεδο ενός νοµού, ένα από τα βασικά στοιχεία που εξετάζουµε είναι, αν ο συγκεκριµένος νοµός ακολουθεί τις γενικότερες τάσεις ανάπτυξης της χώρας. Η διαπίστωση αυτή εξετάζεται διαχρονικά µε το ποσοστό συµµετοχής του ΑΕΠ του νοµού στο σύνολο του ΑΕΠ της χώρας. Σε ότι αφορά το Ν. Σερρών, µε βάση το σχετικό πίνακα που ακολουθεί στη συνέχεια, στην πρώτη φάση θα µπορούσαµε να ισχυρισθούµε ότι στην δεκαετία 1995-2004, ο ρυθµός ανάπτυξης του νοµού Σερρών δεν ακολούθησε τα µέσα επίπεδα της χώρας. Το κατ αρχήν αυτό συµπέρασµα προκύπτει από την προσεκτική µελέτη του πίνακα Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, στον οποίο πίνακα παρουσιάζεται το ΑΕΠ του Ν. Σερρών και της χώρας σε τιµές αγοράς (σε εκατ. ευρώ). Πιο συγκεκριµένα, από τη µελέτη του σχετικού πίνακα φαίνεται ότι στην περίοδο 1995-2004 το µερίδιο του ΑΕΠ του νοµού Σερρών φθίνει διαχρονικά αφού από 1,28% που ήταν το 1995, στο έτος 2004 γίνεται 1,20%. Σε ότι αφορά το ΑΕΠ κατά κεφαλή παρατηρούµε ότι ειδικά για το Ν. Σερρών την περίοδο 2001-2004 είχε ως εξής ( σε ευρώ): ΕΤΟΣ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗ ΑΕΠ 2001 8.163 2002 8.889 2003 9.579 2004 10.294 Με βάση τα παραπάνω στοιχεία παρατηρούµε ότι µεταξύ των ετών 2001-2004, το κατά κεφαλή ΑΕΠ του Ν. Σερρών σε τρέχουσες τιµές αυξήθηκε κατά 26,10%, όταν στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας που ανήκει διοικητικά είχαµε αύξηση του ΑΕΠ 26,68%, ενώ στη χώρα είχαµε 26,24%. Η εξέλιξη αυτή είχε ως αποτέλεσµα το ΑΕΠ ανά κάτοικο του Ν. Σερρών να παραµένει σχεδόν σταθερά στο 68% περίπου του µέσου όρου της χώρας. Αν δούµε τις διαχρονικές µεταβολές που σηµειώνονται στο ΑΕΠ κατά 5

κεφαλή του Ν. Σερρών και της χώρας την περίοδο 2001-2004, θα διαπιστώσουµε ότι µόνο στα έτη 2001 και 2002 το ΑΕΠ του Ν. Σερρών αυξήθηκε παραπάνω από τα µέσα επίπεδα της χώρας (8,89%, έναντι 7,36% της χώρας) και φυσικά για το λόγο αυτό το ΑΕΠ κατά κεφαλή του Ν. Σερρών στην περίοδο αυτή έφθανε στο 69,02% του µέσου όρου της χώρας. Η απόκλιση του Νοµού σε επίπεδο συµµετοχής στο ΑΕΠ της Κεντρικής Μακεδονίας έχει σταθεροποιηθεί στο 6,94%, όταν το 1970 ήταν 11%!!! 6

ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ ΣΕ ΤΙΜΕΣ ΑΓΟΡΑΣ (σε εκατ. ) ΑΕΠ ΕΤΟΣ N. ΣΕΡΡΩΝ ΧΩΡΑΣ ΑΕΠ ΣΕΡΡΩΝ/ΑΕΠ ΧΩΡΑΣ 1995 1.021 79.928 1,28% 1996 1.110 87.851 1,26% 1997 1.256 97.235 1,29% 1998 1.338 105.773 1,26% 1999 1.394 112.686 1,24% 2000 1.485 121.701 1,22% 2001 1.586 131.769 1,20% 2002 1.723 142.369 1,21% 2003 1.863 154.153 1,21% 2004 2.002 167.169 1,20% 7

ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ ΚΑΤΆ ΚΕΦΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΕΡΙΟ ΟΥ 2001-2004 ΠΕΡΙΟΧΗ πληθυσµός 2001 2002 2003 2004 Κ.ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ 1.876.558 12.182 13.118 14.231 15.382 Ν.ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ 1.084.001 14.061 15.128 16.588 17.821 Ν.ΚΙΛΚΙΣ 86.424 10.887 11.589 12.612 13.549 Ν.ΠΕΛΛΑΣ 143.957 8.972 9.553 10.434 11.205 Ν.ΠΙΕΡΙΑΣ 126.412 8.503 9.141 9.952 10.695 Ν.ΣΕΡΡΩΝ 194.483 8.163 8.889 9.579 10.294 Ν.ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ 98.810 12.986 13.935 15.201 16.334 Ν.ΗΜΑΘΙΑΣ 142.471 10.100 10.768 11.722 12.599 ΧΩΡΑ 10.934.097 11.995 12.878 13.984 15.142 Ως ποσοστό της χώρας ΠΕΡΙΟΧΗ πληθυσµός 2001 2002 2003 2004 Κ.ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ 17,16% 101,56% 101,86% 101,8% 101,6% Ν.ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ 9,91% 117,22% 117,47% 118,6% 117,7% Ν.ΚΙΛΚΙΣ 0,79% 90,76% 89,99% 90,2% 89,5% Ν.ΠΕΛΛΑΣ 1,32% 74,80% 74,18% 74,6% 74,0% Ν.ΠΙΕΡΙΑΣ 1,16% 70,89% 70,98% 71,2% 70,6% Ν.ΣΕΡΡΩΝ 1,78% 68,05% 69,02% 68,5% 68,0% Ν.ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ 0,90% 108,26% 108,21% 108,7% 107,9% Ν.ΗΜΑΘΙΑΣ 1,30% 84,20% 83,62% 83,8% 83,2% 8

Α.Ε.Π ΚΑΤΆ ΚΕΦΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΕΡΙΟ ΟΥ 2001-2004 ιαχρονικές µεταβολές ΠΕΡΙΟΧΗ 2001/02 2002/03 2003/04 Κ.ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ 7,68% 8,48% 8,09% Ν.ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ 7,59% 9,65% 7,44% Ν.ΚΙΛΚΙΣ 6,45% 8,83% 7,43% Ν.ΠΕΛΛΑΣ 6,48% 9,22% 7,39% Ν.ΠΙΕΡΙΑΣ 7,50% 8,87% 7,47% Ν.ΣΕΡΡΩΝ 8,89% 7,77% 7,46% Ν.ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ 7,31% 9,08% 7,46% Ν.ΗΜΑΘΙΑΣ 6,61% 8,86% 7,49% ΧΩΡΑ 7,36% 8,59% 8,28% 9

ΕΤΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ 1970 11,00% 1980 10,46% 1990 9,53% 1995 7,73% 2000 6,99% 2003 6,93% 2004 6,94% Ποσοστό συµµετοχής του Ν.Σερρών στο ΑΕΠ της Κεντρικής Μακεδονίας ΣΗΜΕΙΩΣΗ:Με βάση την απογραφή του 2001, το ποσοστό συµµετοχής του πληθυσµού του Ν.Σερρών στην Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας ήταν 10,36% 10

ΕΙΚΤΕΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ είκτες Ευηµερίας Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας Μέσος όρος χώρας Κατάταξη σε σχέση µε τις 13 περιφέρειες ΑΕΠ κατά κεφαλή 2003 14,2 χιλ. ευρώ 13,9 6 Αποταµιευτικές καταθέσεις ανά κάτοικο 2003 7,2 χιλ. ευρώ 9,1 7 ηλ. εισόδηµα ανά φορολογούµενο 2004 11,7 χιλ. ευρώ 13,2 6 Φόρος εισοδ.ανά φορολογούµενο 2004 0,77 χιλ. ευρώ 1,08 4 Φυσική αύξηση πληθυσµού/ 1000 2003 0,79-0,07 4 κατοίκους Μαθητές δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης/ 1000 κατοίκους 2003 68 64 2 Μαθητές δηµοτικού/ 1000 κατοίκους 2003 61 59 5 Ποσοστό ανεργίας 2004 12,2 10,5 5 Συµµετοχή στα συνολικά µεγέθη της χώρας ΑΕΠ 2003 17,6% 2 Φορολογούµενοι 2004 16,8% 2 ηλωθέν στην εφορία εισόδηµα 2004 15% 2 Φόρος εισοδήµατος φ.π. 2004 12% 2 11

Αποταµιευτικές καταθέσεις 2004 13,8% 2 ΕΙΚΤΕΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΤΟΥ Ν. ΣΕΡΡΩΝ είκτες Ευηµερίας Νοµός Σερρών Μέσος όρος χώρας Κατάταξη σε σχέση µε τους 52 νοµούς ΑΕΠ κατά κεφαλή 2002 8,89 χιλ. ευρώ 12,9 47 Κατά κεφαλή αποταµιευτικές καταθέσεις 2003 6,6 χιλ. ευρώ 9,1 30 ηλ. εισόδηµα ανά φορολογούµενο 2004 9,6 χιλ. ευρώ 13,2 48 Φόρος ειδ.ανά φορολογούµενο 2004 0,41χιλ. ευρώ 1,08 51 Φυσική αύξηση πληθυσµού/ 1000 κατοίκους 2003-4,7 Μαθητές δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης/ 1000 κατοίκους - 0,07 42 2003 57 64 40 Μαθητές δηµοτικού/ 1000 κατοίκους 2003 52 59 45 Συµµετοχή στα συνολικά µεγέθη της χώρας ΑΕΠ 2002 1,2% 16 Φορολογούµενοι 2004 1,6% 11 ηλωθέν στην εφορία εισόδηµα 2004 1,2% 15 Φόρος εισοδήµατος φ.π. 2004 0,6% 22 Αποταµιευτικές καταθέσεις 2004 1,2% 10 12

ΕΙΚΤΕΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΧΩΡΑΣ είκτες Ευηµερίας 2002 2003 2004 ΑΕΠ κατά κεφαλή, χιλ. ευρώ 13 14 15,1 ΑΕΠ κατά κεφαλή % µέσου όρου ΕΕ25 77,7 80,9 82,2 Αποταµιευτικές καταθέσεις ανά κάτοικο 8,3 9,1 10 ηλ. εισόδηµα ανά φορολογούµενο, χιλ. ευρώ 11,8 12,5 13,2 Φόρος εισοδ.ανά φορολογούµενο, ευρώ 989 1.076 1.077 Ρυθµός ανάπτυξης, % 3,8 4,6 4,7 Έλλειµµα τεχουσών συναλλαγών % ΑΕΠ 6,0 5,6 3,8 Έλλειµµα δηµόσιου τοµέα % ΑΕΠ 5,0 5,8 6,6 Φυσική αύξηση πληθυσµού/ 1000 κατοίκους -0,01-0,07 Μαθητές δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης/ 1000 κατοίκους 67 65 64 Μαθητές δηµοτικού/ 1000 κατοίκους 59 59 59 Ποσοστό ανεργίας 10,3 9,7 10,5 απάνες γενικής κυβέρνησης % ΑΕΠ 49,7 49,9 49,8 ηµόσιες δαπάνες για εκπαίδευση % ΑΕΠ 3,5 3,3 3,6 13

ΠΡΟΪΟΝ ΕΙΣΟ ΗΜΑ ΤΟΥ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΠΡΟΙΟΝ- ΕΙΣΟ ΗΜΑ 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Ακ. Προστιθέµενη αξία, εκατ. Ευρώ 944 1.020 1.145 1.224 1.258 1.340 1.440 1.554 Ακαθ. Εγχ. Προϊον, τιµές αγοράς, εκ. ευρώ 1.021 1.110 1.256 1.338 1.394 1.485 1.586 1.723 1.863 2.002 Γεωργία % ΑΕΠ 26,6 24,5 26,1 24,6 23,9 22,6 21,9 22,0 Βιοµηχανία % ΑΕΠ 13,7 13,9 11,4 12,7 11,5 11,7 11,9 11,8 Μεταλλεία- Ορυχεία % ΑΕΠ 0,1 0,2 0,2 0,2 0,4 0,3 0,3 Μεταποιήση % ΑΕΠ 8,6 8,7 5,2 5,8 4,9 4,9 4,4 4,5 Ενέργεια % ΑΕΠ 1,6 1,4 1,6 1,6 1,6 1,5 1,6 2 Κατασκευές % ΑΕΠ 3,5 3,7 4,5 5,0 4,8 5,0 5,5 5,3 Υπηρεσίες % ΑΕΠ 59,7 61,6 62,4 62,7 64,5 65,7 66,3 66,2 Ακαθ. Εγχ. Προϊόν κατά κεφαλή % µ.ό. χώρας 71,0 70,5 72,2 70,8 69,4 68,5 68,1 69,0 Ακαθ. Εγχ. Προϊόν κατά κεφαλή, ευρώ 5.339 5.779 6.513 6.915 7.185 7.639 8.163 8.889 Μεταποιήση % µεταποιήσης χώρας 0,84 0,84 0,56 0,62 0,51 0,49 0,45 0,47 Υπηρεσίες % υπηρεσιών χώρας 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 Γεωργία % γεωργίας χώρας 3,45 3,41 3,95 3,80 3,74 3,77 3,78 3,80 14

ΠΡΟΪΟΝ-ΕΙΣΟ ΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΠΡΟΙΟΝ- ΕΙΣΟ ΗΜΑ 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Ακ. Προστιθέµενη αξία, εκατ. Ευρώ 12.196 14.096 15.672 16.911 17.771 19.181 20.818 22.303 24566 Ακαθ. Εγχ. Προϊόν, τιµές αγοράς, εκ. ευρώ 13.199 15.351 17.178 18.487 19.671 21.250 22.930 24.840 26.866 28.865 Γεωργία % ΑΕΠ 10,9 9,4 9,2 8,7 8,4 7,7 7,3 7,4 7,0 Βιοµηχανία % ΑΕΠ 24,8 23,8 22,5 22,8 21,9 22,0 22,2 21,7 22,5 Μεταλλεία- Ορυχεία % ΑΕΠ 0,3 0,3 0,4 0,4 0,3 0,4 0,4 0,4 Μεταποιήση % ΑΕΠ 15,7 15,0 13,8 13,6 12,6 13,3 13,4 13,3 Ενέργεια % ΑΕΠ 1,5 1,3 1,3 1,3 1,3 1,1 1,1 1,1 Κατασκευές % ΑΕΠ 7,3 7,2 6,9 7,5 7,7 7,2 7,3 7,0 Υπηρεσίες % ΑΕΠ 64,3 66,8 68,4 68,5 69,7 70,3 70,4 70,9 70,6 Ακαθ. Εγχ. Προϊόν κατά κεφαλή % µ.ό. χώρας 97,0 103,0 104,0 102,0 102,0 102,0 101,6 101,7 102,1 Ακαθ. Εγχ. Προϊόν κατά κεφαλή, ευρώ 7.302 8.421 9.351 9.994 10.570 11.358 12.182 13.118 14231 Μεταποιήση % µεταποιήσης χώρας 19,99 20,03 20,91 20,07 18,75 19,29 19,79 20,26 Υπηρεσίες % υπηρεσιών χώρας 15,7 17,0 17,1 17,1 17,2 17,4 17,5 17,6 18 Γεωργία % γεωργίας χώρας 18,26 18,16 19,00 18,50 18,46 18,43 18,37 18,37 18,36 15

ΠΡΟΪΟΝ-ΕΙΣΟ ΗΜΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΠΡΟΙΟΝ- ΕΙΣΟ ΗΜΑ 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Ακ. Προστιθέµενη αξία, εκατ. Ευρώ 12.196 14.096 15.672 16.911 17.771 19.181 20.818 22.303 24566 Ακαθ. Εγχ. Προϊόν, τιµές αγοράς, εκ. ευρώ 13.199 15.351 17.178 18.487 19.671 21.250 22.930 24.840 26.866 28.865 Γεωργία % ΑΕΠ 10,9 9,4 9,2 8,7 8,4 7,7 7,3 7,4 7,0 Βιοµηχανία % ΑΕΠ 24,8 23,8 22,5 22,8 21,9 22,0 22,2 21,7 22,5 Μεταλλεία- Ορυχεία % ΑΕΠ 0,3 0,3 0,4 0,4 0,3 0,4 0,4 0,4 Μεταποιήση % ΑΕΠ 15,7 15,0 13,8 13,6 12,6 13,3 13,4 13,3 Ενέργεια % ΑΕΠ 1,5 1,3 1,3 1,3 1,3 1,1 1,1 1,1 Κατασκευές % ΑΕΠ 7,3 7,2 6,9 7,5 7,7 7,2 7,3 7,0 Υπηρεσίες % ΑΕΠ 64,3 66,8 68,4 68,5 69,7 70,3 70,4 70,9 70,6 Ακαθ. Εγχ. Προιόν κατά κεφαλή, ευρώ 7.302 8.421 9.351 9.994 10.570 11.358 12.182 13.118 14231 16

3. ΗΛΩΘΕΝ ΕΙΣΟ ΗΜΑ ΤΟΥ Ν. ΣΕΡΡΩΝ Το δηλωθέν εισόδηµα µιας περιοχής αποτελεί και αυτό µια άλλη διάσταση της ευηµερίας µιας περιοχής ή ενός νοµού. Ταυτόχρονα το δηλωθέν εισόδηµα αποτελεί και κριτήριο της φοροδοτικής ικανότητας των κατοίκων στα δηµοσιοοικονοµικά της χώρας. Με βάση το κριτήριο αυτό, το δηλωθέν εισόδηµα του Ν. Σερρών για την περίοδο 2002-2004 είχε ως εξής (σε ευρώ): ΕΤΟΣ ΗΛΩΘΕΝ ΕΙΣΟ ΗΜΑ (κατά φορολογική δήλωση) 2002 8.490 2003 9.138 2004 9.626 Με βάση τα παραπάνω στοιχεία και σε συνδυασµό µε τους σχετικούς πίνακες που ακολουθούν στη συνέχεια, παρατηρούµε ότι το δηλωθέν εισόδηµα κατά φορολογική δήλωση µεταξύ των ετών 2002 και 2004 παρουσίασε αύξηση κατά 13,38%. Στη χώρα µας στην ίδια περίοδο, το δηλωθέν εισόδηµα κατά φορολογική δήλωση παρουσίασε αύξηση 11,23%. Φαίνεται λοιπόν ότι τα τελευταία χρόνια επικράτησαν οι ίδιες τάσεις µε αυτές της εξέλιξης του ΑΕΠ. Από τη µελέτη των σχετικών πινάκων που ακολουθούν στη συνέχεια, φαίνεται ότι ο Ν. Σερρών υπολείπεται σηµαντικά στο κριτήριο του δηλωθέντος εισοδήµατος κατά φορολογική δήλωση, αφού το δηλωθέν εισόδηµα του νοµού αντιστοιχεί στο 73,05% του µέσου όρου της χώρας (δηλωθέν εισόδηµα κατά φορολογική δήλωση), όταν του Ν. ράµας είναι 81,17% και του Ν. καβάλας 85,47%. Το γενικό συµπέρασµα που προκύπτει είτε µε το κριτήριο του ΑΕΠ κατά κεφαλή, είτε µε το κριτήριο του δηλωθέντος εισοδήµατος κατά φορολογική δήλωση είναι η µεγάλη απόκλιση που παρουσιάζει ο Ν. Σερρών. Έτσι, ο νοµός Σερρών το έτος 2004 κατατάσσεται στη 48 η θέση από πλευράς δηλωθέντος εισοδήµατος κατά φορολογική δήλωση. Η εξέλιξη αυτή έχει ως παράγωγο αποτέλεσµα από πλευράς φόρου εισοδήµατος ανά φορολογούµενο να κατατάσσεται στην 51 η θέση µεταξύ των νοµών της χώρας. 17

Κατά φορολογική δήλωση ΗΛΩΘΕΝ ΕΙΣΟ ΗΜΑ/ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟ ΣΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΡΑΜΑΣ, ΚΑΒΑΛΑΣ, ΣΕΡΡΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΝΟΜΟΣ 2002 2003 2004 ΡΑΜΑΣ 9.703 10.253 10.692 ΚΑΒΑΛΑΣ 10.207 10.806 11.255 ΣΕΡΡΩΝ 8.490 9.138 9.622 ΧΩΡΑ 11.842 12.530 13.172 ΝΟΜΟΣ ΗΛΩΘΕΝ ΕΙΣΟ ΗΜΑ 2002 2003 2004 ΡΑΜΑΣ 81,94% 81,83% 81,17% ΚΑΒΑΛΑΣ 86,19% 86,24% 85,45% ΣΕΡΡΩΝ 71,69% 72,93% 73,05% ΧΩΡΑ 100,00% 100,00% 100,00% 18

19

4. ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΣΤΟ Ν. ΣΕΡΡΩΝ Τα τελευταία χρόνια έχει καλλιεργηθεί ένας µύθος για το νοµό Σερρών, ότι παρουσιάζει υψηλές αποταµιευτικές καταθέσεις και κατέχει µία από τις πρώτες θέσεις µεταξύ των νοµών της χώρας. Σε ότι αφορά το ύψος των καταθέσεων του νοµού, το πρώτο και βασικό στοιχείο το οποίο θα πρέπει να σηµειώσουµε είναι ότι το απόλυτο µέγεθος των αποταµιευτικών καταθέσεων σε καµιά περίπτωση δε µπορεί να αποτελέσει αξιολογικό κριτήριο. Προκειµένου να διαπιστώσουµε αν ο νοµός Σερρών έχει το προβάδισµα στις αποταµιευτικές καταθέσεις από τους άλλους νοµούς, θα πρέπει να λάβουµε υπόψη τις παρακάτω παραµέτρους: a) Το πληθυσµό του νοµού β) Το ΑΕΠ του νοµού γ) Το ποσοστό συµµετοχής των καταθέσεων του νοµού στο σύνολο της χώρας δ) Τη διαχρονική µεταβολή των αποταµιευτικών καταθέσεων ε) Τη φύση των καταθέσεων (κατηγορίες καταθέσεων) Προκειµένου να έχουµε µια σαφή εικόνα για τις καταθέσεις του νοµού επεξεργαστήκαµε µια σειρά στατιστικών στοιχείων της Ε.Σ.Υ.Ε και της τράπεζας Ελλάδος. Έτσι, προέκυψαν οι παρακάτω διαπιστώσεις (συµπεράσµατα): 1) Με το κριτήριο των καταθέσεων και συµφωνιών επαναγοράς (Repos) ανά κάτοικο ο νοµός Σερρών κατατάσσεται στην 11 η θέση µεταξύ των νοµών της χώρας. 2) Το πληθυσµιακό κριτήριο (πληθυσµός νοµού/ πληθυσµός χώρας) µετά την απογραφή του 2001 έφθανε στο 1,83% όταν το ποσοστό συµµετοχής των καταθέσεων του νοµού στο σύνολο της χώρας έφθανε στο τέλος του 2004 στο 1,08%, δηλαδή στο 59% του πληθυσµιακού κριτηρίου. 3) Στις καταθέσεις Repos που αποτελούν ουσιαστική επένδυση διαθεσίµων, το ποσοστό συµµετοχής του νοµού Σερρών είναι µόλις 0,60%!!! 4) Μεταξύ της περιόδου τέλος 2003-2004 οι καταθέσεις της χώρας σηµείωσαν αύξηση 9,02% ενώ στην ίδια περίοδο οι καταθέσεις του Ν. Σερρών παρουσίασαν αύξηση 5,09%. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της αγοράς χρήµατος του Ν. Σερρών σε ότι αφορά τις καταθέσεις είναι η σηµαντική µείωση των καταθέσεων που σηµειώθηκε στην εποχή του χρηµατιστηρίου και συγκεκριµένα στην περίοδο 1999-2000. Το ποσοστό της µείωσης 20

των καταθέσεων στην περίοδο αυτή έφθασε στο 15,5% όταν οι καταθέσεις ανά κάτοικο σε επίπεδο χώρας στην ίδια περίοδο σηµείωσαν αύξηση 6,7%. Αποτέλεσµα αυτής της µεταβολής ήταν ότι ενώ το 1999 οι καταθέσεις ανά κάτοικο του Ν. Σερρών αντιπροσώπευαν το 94,15% του µέσου όρου της χώρας, στο τέλος του Ιουνίου 2004 το ποσοστό αυτό γίνεται 60%. 21

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΕΠΑΝΑΓΟΡΑΣ ΤΩΝ ΕΓΧΩΡΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΝΟΙΚΟΝΥΡΙΩΝ ΚΑΤΆ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΟ(υπόλοιπα τέλος περιόδου σε εκ.ευρώ) Α/Α ΝΟΜΟΣ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 2003 2004 % συµµετοχής στο σύνολο χώρας % µεταβολής 1 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΗΣ 64.301,5 70.804,0 50,97% 51,48% 10,11% 2 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 11.546,5 12.683,4 9,15% 9,22% 9,85% 3 ΑΤΤΙΚΗΣ(υπόλοιπο) 3.934,8 5.428,7 3,12% 3,95% 37,97% 4 ΑΧΑΙΑΣ 2.471,1 2.712,1 1,96% 1,97% 9,75% 5 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 2.290,8 2.493,8 1,82% 1,81% 8,86% 6 ΛΑΡΙΣΑΣ 2.039,6 2.189,2 1,62% 1,59% 7,33% 7 Ω ΕΚΑΝΗΣΟΥ 2.035,5 2.050,5 1,61% 1,49% 0,74% 8 ΕΥΒΟΙΑΣ 1.644,8 1.728,0 1,30% 1,26% 5,06% 9 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 1.528,6 1.624,3 1,21% 1,18% 6,26% 10 ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 1.398,5 1.528,3 1,11% 1,11% 9,28% 11 ΣΕΡΡΩΝ 1.407,2 1.478,8 1,12% 1,08% 5,09% 12 ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 1.377,1 1.444,6 1,09% 1,05% 4,90% 13 ΧΑΝΙΩΝ 1.412,3 1.331,7 1,12% 0,97% -5,71% 14 ΚΑΒΑΛΑΣ 1.193,7 1.311,6 0,95% 0,95% 9,88% 15 ΚΥΚΛΑ ΩΝ 1.310,4 1.307,3 1,04% 0,95% -0,23% 16 ΑΙΤΩΛ/ΝΑΝΙΑΣ 1.229,6 1.288,1 0,97% 0,94% 4,76% 17 ΕΒΡΟΥ 1.232,1 1.253,5 0,98% 0,91% 1,74% 18 ΚΟΖΑΝΗΣ 1.216,6 1.226,8 0,96% 0,89% 0,84% 19 ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 1.204,3 1.219,4 0,95% 0,89% 1,25% 20 ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ 1.144,8 1.186,7 0,91% 0,86% 3,66% 21 ΛΕΣΒΟΥ 1.070,7 1.086,8 0,85% 0,79% 1,51% 22 ΚΕΡΚΥΡΑΣ 1.011,2 1.053,8 0,80% 0,77% 4,21% 23 ΑΡΚΑ ΙΑΣ 969,6 1.000,3 0,77% 0,73% 3,17% 24 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 948,5 999,7 0,75% 0,73% 5,40% 25 ΗΜΑΘΙΑΣ 923,5 984,5 0,73% 0,72% 6,61% 26 ΛΑΚΩΝΙΑΣ 901,6 946,0 0,71% 0,69% 4,92% 27 ΗΛΕΙΑΣ 890,8 933,5 0,71% 0,68% 4,79% 28 ΡΑΜΑΣ 913,2 931,3 0,72% 0,68% 1,98% 29 ΒΟΙΩΤΙΑΣ 852,7 924,3 0,68% 0,67% 8,40% 30 ΠΕΛΛΑΣ 874,8 916,3 0,69% 0,67% 4,74% 31 ΑΡΓΟΛΙ ΑΣ 845,7 892,0 0,67% 0,65% 5,47% 32 ΠΙΕΡΙΑΣ 811,6 864,1 0,64% 0,63% 6,47% 33 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 645,1 709,3 0,51% 0,52% 9,95% 34 ΚΑΡ ΙΤΣΑΣ 660,0 705,0 0,52% 0,51% 6,82% 35 ΧΙΟΥ 656,2 693,0 0,52% 0,50% 5,61% 36 ΞΑΝΘΗΣ 646,8 676,8 0,51% 0,49% 4,64% 37 ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ 653,1 640,3 0,52% 0,47% -1,96% 38 ΡΟ ΟΠΗΣ 584,5 636,2 0,46% 0,46% 8,85% 39 ΡΕΘΥΜΝΗΣ 542,5 591,3 0,43% 0,43% 9,00% 40 ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 544,8 535,5 0,43% 0,39% -1,71% 41 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 493,2 527,1 0,39% 0,38% 6,87% 42 ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 503,5 514,1 0,40% 0,37% 2,11% 43 ΚΙΛΚΙΣ 500,9 513,6 0,40% 0,37% 2,54% 44 ΑΡΤΑΣ 449,3 484,4 0,36% 0,35% 7,81% 45 ΠΡΕΒΕΖΑΣ 430,9 451,5 0,34% 0,33% 4,78% 46 ΣΑΜΟΥ 407,4 398,6 0,32% 0,29% -2,15% 47 ΖΑΚΥΝΘΟΥ 344,8 376,8 0,27% 0,27% 9,28% 48 ΦΛΩΡΙΝΑΣ 328,1 339,1 0,26% 0,25% 3,35% 49 ΦΩΚΙ ΑΣ 227,5 278,1 0,18% 0,20% 22,24% 50 ΓΡΕΒΕΝΩΝ 247,2 258,0 0,20% 0,19% 4,37% 51 ΛΕΥΚΑ ΑΣ 228,0 246,5 0,18% 0,18% 8,11% 52 ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ 124,1 132,7 0,10% 0,10% 6,93% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 126.151,6 137.531,6 100,00% 100,00% 9,02% 22

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΓΧΩΡΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΝΟΙΚΟΝΥΡΙΩΝ ΚΑΤΆ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΟ (υπόλοιπα τέλος περιόδου σε εκ.ευρώ) ΝΟΜΟΣ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ % συµµετοχής στο 2003 2004 σύνολο χώρας % µεταβολής ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΗΣ 58.008,1 64.936,4 50,11% 50,56% 11,94% ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 10.454,0 11.868,1 9,03% 9,24% 13,53% ΑΤΤΙΚΗΣ(υπόλοιπο) 3.635,6 5.140,5 3,14% 4,00% 41,39% ΑΧΑΙΑΣ 2.283,5 2.591,1 1,97% 2,02% 13,47% ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 2.189,7 2.409,5 1,89% 1,88% 10,04% ΛΑΡΙΣΑΣ 1.913,7 2.088,7 1,65% 1,63% 9,14% Ω ΕΚΑΝΗΣΟΥ 1.907,3 1.957,6 1,65% 1,52% 2,64% ΕΥΒΟΙΑΣ 1.536,2 1.641,9 1,33% 1,28% 6,88% ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 1.431,0 1.542,6 1,24% 1,20% 7,80% ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ 1.314,5 1.461,7 1,14% 1,14% 11,20% ΣΕΡΡΩΝ 1.344,8 1.421,5 1,16% 1,11% 5,70% ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ 1.273,8 1.353,8 1,10% 1,05% 6,28% ΧΑΝΙΩΝ 1.345,3 1.282,5 1,16% 1,00% -4,67% ΚΑΒΑΛΑΣ 1.117,2 1.254,7 0,97% 0,98% 12,31% ΚΥΚΛΑ ΩΝ 1.209,7 1.246,0 1,05% 0,97% 3,00% ΑΙΤΩΛ/ΝΑΝΙΑΣ 1.128,7 1.223,3 0,98% 0,95% 8,38% ΕΒΡΟΥ 1.166,3 1.196,0 1,01% 0,93% 2,55% ΚΟΖΑΝΗΣ 1.167,0 1.180,2 1,01% 0,92% 1,13% ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 1.143,4 1.164,7 0,99% 0,91% 1,86% ΦΘΙΩΤΙ ΟΣ 1.092,5 1.148,7 0,94% 0,89% 5,14% ΛΕΣΒΟΥ 1.013,1 1.044,5 0,88% 0,81% 3,10% ΚΕΡΚΥΡΑΣ 934,0 1.002,7 0,81% 0,78% 7,36% ΤΡΙΚΑΛΩΝ 913,9 968,0 0,79% 0,75% 5,92% ΑΡΚΑ ΙΑΣ 889,9 940,9 0,77% 0,73% 5,73% ΗΜΑΘΙΑΣ 865,0 930,6 0,75% 0,72% 7,58% ΛΑΚΩΝΙΑΣ 850,4 910,3 0,73% 0,71% 7,04% ΒΟΙΩΤΙΑΣ 824,8 905,9 0,71% 0,71% 9,83% ΡΑΜΑΣ 870,2 893,1 0,75% 0,70% 2,63% ΗΛΕΙΑΣ 845,1 891,2 0,73% 0,69% 5,45% ΠΕΛΛΑΣ 823,3 872,8 0,71% 0,68% 6,01% ΑΡΓΟΛΙ ΑΣ 777,5 829,0 0,67% 0,65% 6,62% ΠΙΕΡΙΑΣ 760,7 827,7 0,66% 0,64% 8,81% ΚΑΡ ΙΤΣΑΣ 645,0 692,2 0,56% 0,54% 7,32% ΛΑΣΙΘΙΟΥ 620,1 690,3 0,54% 0,54% 11,32% ΧΙΟΥ 645,2 681,8 0,56% 0,53% 5,67% ΞΑΝΘΗΣ 620,4 655,9 0,54% 0,51% 5,72% ΡΟ ΟΠΗΣ 541,7 604,5 0,47% 0,47% 11,59% ΧΑΛΚΙ ΙΚΗΣ 601,6 594,0 0,52% 0,46% -1,26% ΡΕΘΥΜΝΗΣ 521,2 575,1 0,45% 0,45% 10,34% ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ 472,1 512,1 0,41% 0,40% 8,47% ΚΙΛΚΙΣ 477,8 496,0 0,41% 0,39% 3,81% ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ 498,3 490,1 0,43% 0,38% -1,65% ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 469,9 488,6 0,41% 0,38% 3,98% ΑΡΤΑΣ 401,5 436,6 0,35% 0,34% 8,74% ΠΡΕΒΕΖΑΣ 404,7 430,3 0,35% 0,34% 6,33% ΣΑΜΟΥ 388,2 385,2 0,34% 0,30% -0,77% ΖΑΚΥΝΘΟΥ 331,6 367,6 0,29% 0,29% 10,86% ΦΛΩΡΙΝΑΣ 306,5 319,6 0,26% 0,25% 4,27% ΦΩΚΙ ΑΣ 212,6 267,4 0,18% 0,21% 25,78% ΓΡΕΒΕΝΩΝ 227,7 244,1 0,20% 0,19% 7,20% ΛΕΥΚΑ ΑΣ 212,8 236,1 0,18% 0,18% 10,95% ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ 121,3 131,0 0,10% 0,10% 8,00% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 115.750,4 128.424,7 100,00% 100,00% 10,95% 23

5. ΛΟΙΠΟΙ ΕΙΚΤΕΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ Στους λοιπούς δείκτες ευηµερίας, προέχουσα θέση έχει το δηµογραφικό πρόβληµα του νοµού, ένα πρόβληµα που είναι άµεσα συνδεδεµένο µε τους εισοδηµατικούς δείκτες που αναφέρουµε στην προηγούµενη παράγραφο. Ο Ν. Σερρών εδώ και χρόνια αντιµετωπίζει έντονο δηµογραφικό πρόβληµα. Πιο συγκεκριµένα, η φυσική µεταβολή του πληθυσµού ανά χίλιους κατοίκους ανέρχεται στο -4,7%, όταν ο αντίστοιχος δείκτης στα µέσα επίπεδα της χώρας (µέσος όρος) ανέρχεται στο -0,07% µε βάση τα στοιχεία του έτους 2003. Με βάση το κριτήριο αυτό, ο νοµός Σερρών κατατάσσεται στη 42 η θέση µεταξύ των νοµών της χώρας. Στις τελευταίες θέσεις µεταξύ των νοµών της χώρας κατατάσσεται ο Ν. Σερρών σε ότι αφορά τους µαθητές δευτεροβάθµιας και πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης. Πιο συγκεκριµένα, όπως παρατηρούµε από το σχετικό πίνακα των δεικτών ευηµερίας, οι µαθητές δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης ανά 1000 κατοίκους ανέρχονται σε 57 όταν ο αντίστοιχος δείκτης σε επίπεδο χώρας ανέρχεται στο 64. Με βάση αυτό το κριτήριο, ο νόµος Σερρών κατατάσσεται στην 40 η θέση µεταξύ των 52 νοµών της χώρας. Σε ότι αφορά τους µαθητές δηµοτικών σχολείων η κατάσταση εκεί είναι ακόµη χειρότερη αφού στην περίπτωση αυτή ο δείκτης µαθητές ανά 1000 κατοίκους ανέρχεται σε 52, όταν στη χώρα ο αντίστοιχος δείκτης είναι 59. Με το κριτήριο αυτό ο νόµος Σερρών κατατάσσεται στη 45 η θέση µεταξύ των νοµών της χώρας. Κλείνοντας τους δείκτες ευηµερίας του νοµού, το γενικό συµπέρασµα που προκύπτει είναι ότι ο νοµός Σερρών βρίσκεται σε µία χρόνια στασιµότητα ή καλύτερα σε µια σηµαντική απόσταση σε σχέση µε τους νοµούς της χώρας. 24

ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 1991Α 2001Α 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Αριθµός µόνιµων κατοίκων 185.824 194.483 192.064 192.834 193.487 194.007 194.377 194.297 193.820 193.095 Επιφάνεια τ.χµ. 3.968 3.968 3.968 3.968 3.968 3.968 3.968 3.968 3.968 Πυκνότητα πληθυσµού, κάτοικοι/ τ.χµ. 49 49,01 48 49 49 49 49 49 49 49 Αστικός Πληθυσµός 89.735 94.317 Αγροτικός πληθυσµός 103.093 106.599 Γάµοι (µόνιµη κατοικία γαµπρού) 1.192 856 995 1.018 1.033 857 898 880 879 Γενήσεις (µόνιµη κατοικία µητέρας) 1.582 1.406 1.525 1.489 1.385 1.508 1.444 1.402 1.393 Θάνατοι (µόνιµη κατοικία θανόντος) 2.229 2.290 2.123 2.328 2.270 2.357 2.223 2.243 2.307 Αριθµός νοικοκυριών, µόνιµοι κάτοικοι 65.088 Άνεργοι 5.068 10.236 4.411 8.784 10.532 10.053 Γάµοι ανά 1000 κατοίκους 6 4,45 5,15 5,26 5,32 4,40 4,62 4,54 4,55 Φυσική αύξηση πληθυσµού/1000 κατοίκους -3-4,6-3,1-4,3-4,6-4,4-4,0-4,3-4,7 Αριθµός κατοικιών 78.334 88.294 25

ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 1991Α 2001Α 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Αριθµός µόνιµων κατοίκων 1.707.753 1.876.558 1.822.944 1.837.050 1.849.776 1.861.023 1.870.783 1.881.933 1.895.281 1.905.612 Επιφάνεια τ.χµ. 19.147 19.147 19.147 19.147 19.147 19.147 19.147 19.147 19.147 19.147 19.147 Πυκνότητα πληθυσµού, κάτοικοι/ τ.χµ. 89,2 98 95,2 95,9 96,6 97,2 97,7 98,3 99,0 99,5 Αστικός Πληθυσµός 1.260.283 1.413.279 Αγροτικός πληθυσµός 450.050 460.935 Γάµοι (µόνιµη κατοικία γαµπρού) 10.842 8.283 10.156 9.595 10.533 8.909 9.829 9.993 10.093 Γεννήσεις (µόνιµη κατοικία µητέρας) 17.172 17.982 18.451 18.099 18.104 18.596 18.383 18.831 18.288 Θάνατοι (µόνιµη κατοικία θανόντος) 14.541 15.750 15.387 16.213 16.216 16.548 16.078 16.351 16.788 Αριθµός νοικοκυριών, µόνιµοι κάτοικοι 625.107 Άνεργοι 51.376 92.608 37.693 43.585 62.201 92.986 Φυσική αύξηση πληθυσµού/1000 κατοίκους 1,22 1,67 1,02 1,01 1,09 1,22 1,31 0,79 Άνεργοι % εργατικού δυναµικού 9,6 9,2 10,4 11,9 11,1 11,0 11,5 10,3 12,2 Αριθµός κατοικιών 748.430 912.794 26

ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΩΡΑΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 1991Α 2001Α 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Αριθµός µόνιµων κατοίκων 10.223.392 10.934.097 10.709.150 10.776.531 10.834.910 10.882.607 10.917.457 10.949.953 10.987.559 11.023.532 11040400 Αριθµός κατοικιών πρωτεύουσας 3.195.245 3.358.712 3.785.957 3.817.009 3.844.701 3.867.884 3.885.366 3.898.400 3.910.096 3.928.006 19.147 Πυκνότητα πληθυσµού, κάτοικοι/ τ.χµ. 77,5 82,9 81 82 82 82 83 83 83,0 84 Αστικός Πληθυσµός 7.363.995 7.980.414 Αγροτικός πληθυσµός 2.895.725 2.983.606 Γάµοι 62.679 44.240 59.060 54.054 59.512 47.076 56.380 55.493 58.807 Γεννήσεις 101.102 100.365 101.512 100.314 100.044 102.739 101.823 103.263 104.199 Θάνατοι 99.665 100.165 99.120 102.100 102.667 104.610 101.928 103.339 105.025 Αριθµός νοικοκυριών, µόνιµοι κάτοικοι 3.664.392 Άνεργοι, Έρευνα Εργ. δυναµικού, χιλ. 425 446 440 508 555 523 494 480 460 506 Φυσική αύξηση πληθυσµού/1000 κατοίκους 0,13 0,01 0,22-0,16-0,24-0,17-0,01-0,01-0,07 Άνεργοι % εργατικού δυναµικού 10,0 10,3 10,3 11,2 12,1 11,4 10,8 10,3 9,7 10,5 Αριθµός κατοικιών 4.657.036 5.476.162 27

6. ΟΙ ΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ Ν. ΣΕΡΡΩΝ 6.1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Μέσα στη δέσµη των πολιτικών περιφερειακής ανάπτυξης εντάσσεται η πολιτική των δηµοσίων επενδύσεων. ε χωράει αµφιβολία ότι η ανάπτυξη µιας περιφέρειας και ειδικότερα ενός νοµού (όπως η περίπτωση µας στα πλαίσια αυτής της µελέτης) συνδέεται άµεσα µε την ανάπτυξη του νοµού. Έτσι, η άποψή µας είναι, ότι τα κίνητρα αυτά καθ αυτά χωρίς υποδοµές δεν µπορούν να προσελκύσουν επενδύσεις και δε µπορούν να συµβάλουν αποτελεσµατικά στην ανάπτυξη ενός νοµού. Η κατανοµή των δηµόσιων επενδύσεων στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο, δηλαδή ο τρόπος µε τον οποίο κατανέµονται οι επενδύσεις, αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της δηµοσιονοµικής πολιτικής και κατά συνέπεια τα στοιχείο της ισότητας και της δίκαιης κατανοµής θα πρέπει να θεωρούνται αυτονόητα. Τα κυρίαρχα ερωτήµατα για την κατανοµή αυτή είναι: Ποιος εισπράττει Πόσο εισπράττει Ποιος πληρώνει Η αλήθεια είναι ότι µέχρι σήµερα δεν έχει βρεθεί η ασφαλιστική δικλείδα που θα εξασφαλίζει την δίκαιη κατανοµή των επενδύσεων, ωστόσο όµως µε βάση το πληθυσµιακό κριτήριο, τη γεωγραφική έκταση του νοµού, το ΑΕΠ ενός νοµού και γενικότερα οι ανάγκες σε υποδοµές θα πρέπει να λαµβάνονται σοβαρά υπόψη στην κατανοµή των επενδύσεων. Στο τµήµα αυτό της µελέτης που αναφέρεται στις δηµόσιες επενδύσεις, θα αναφερθούµε στο µερίδιο των δηµόσιων επενδύσεων του νοµού µας για την περίοδο από το 1976 εώς το 2001. Θα πρέπει στο σηµείο αυτό να υπογραµµίσουµε ότι αφ ενός µεν, οι ηµόσιες επενδύσεις έχουν πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στην ανάπτυξη µιας περιοχής, αφού κατά κύριο λόγο δηµιουργούν εισοδήµατα και απασχόληση αφ ετέρου δε, τα αποτελέσµατα αυτά δεν είναι άµεσα αλλά έρχονται µετά από παρέλευση αρκετού χρόνου, αφού δηµιουργούνται εξωτερικές οικονοµίες κλίµακας. Η εξέταση των ηµόσιων επενδύσεων που γίνεται στις παρακάτω παραγράφους ακολουθεί την παρακάτω διαχρονική κατανοµή: 1976-1981 1982-1987 1988-1993 28

1994-1999 2000-2001 Στις επόµενες παραγράφους εξετάζεται η περιφερειακή κατάταξη των δηµόσιων επενδύσεων µε επίκεντρο ενδιαφέροντος το Ν. Σερρών, ενώ η διάκριση των περιόδων έχει διακριτές πολιτικές περιόδους. 29

6.2. Η ΠΕΡΙΟ ΟΣ 1976-1981 Στην περίοδο 1976-1981, ο Ν. Σερρών κατείχε την τρίτη θέση σε ότι αφορά το µερίδιο συµµετοχής στην κατανοµή των ηµόσιων επενδύσεων στη χώρα µας. Πιο συγκεκριµένα, µε δείκτη η χώρα το 100, ο νοµός Σερρών έπαιρνε το 197,7, δηλαδή σχεδόν διπλάσιες δηµόσιες επενδύσεις από το µέσο όρο της χώρας. Θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι την ίδια εποχή το ΑΕΠ του Ν. Σερρών ως ποσοστό του µέσου όρου της χώρας έφθανε στο 88,3% του µέσου όρου της χώρας (κατά κεφαλή ΑΕΠ χώρας). Φαίνεται λοιπόν ότι στην περίοδο 1976-1981 εµµέσως πλην σαφώς, οι ηµόσιες επενδύσεις είχαν πλήρη θετική συσχέτιση µε τη σύγκλιση του νοµού στα µέσα επίπεδα της χώρας σε ότι αφορά το ΑΕΠ ανά κάτοικο. Αυτό σε καµιά περίπτωση δε µπορεί να χαρακτηρισθεί, ως εύνοια της πολιτείας προς το Ν. Σερρών, αφού σε απόλυτες τιµές το µερίδιο του νοµού ήταν στις δηµόσιες επενδύσεις κατώτερο του πληθυσµιακού κριτηρίου αφού έφθανε στο 1,8% της χώρας. 30

6.3. ΠΕΡΙΟ ΟΣ 1982-1987 Στην παράγραφο αυτή εξετάζουµε την κατανοµή των ηµόσιων επενδύσεων στην περίοδο 1982-1987 (πενταετία) σε µια περίοδο που είχαµε µεταβολή της κυβέρνησης στη χώρα µας. Στην περίοδο αυτή το ποσοστό των δηµόσιων επενδύσεων στο Ν. Σερρών µε δείκτη χώρας 100 ανά κάτοικο γίνεται τώρα µόλις 77,7, όταν στην προηγούµενη περίοδο που εξετάσαµε ήταν 197,17 (1976-1981), δηλαδή είχαµε µία µείωση του ποσοστού κατά 60,43%. Η εξέλιξη αυτή είχε ως αποτέλεσµα, ο Ν. Σερρών από πλευράς µεριδίου στην κατανοµή των ηµόσιων επενδύσεων από την 3 η Θέση, να φθάσει στην 44 η. Θα πρέπει να σηµειώσουµε ότι το µερίδιο του νοµού Σερρών σε επίπεδο απόλυτων τιµών µειώθηκε από 1,80% που ήταν στην προηγούµενη περίοδο, στο 1,60%. 6.4. ΠΕΡΙΟ ΟΣ 1988-1993 Στην περίοδο 1988-1993, παρατηρείται περαιτέρω επιδείνωση για το Ν. Σερρών σε ότι αφορά το µερίδιο του Ν. Σερρών στις συνολικές δηµόσιες επενδύσεις. Πιο συγκεκριµένα, µε δείκτη το 100 (µέσος όρος δηµόσιων επενδύσεων ανά κάτοικο) στο Ν. Σερρών αντιστοιχεί δείκτης 68,4, από 77,7 που είχαµε κατά µέσο όρο την περίοδο 1982-1987, δηλαδή είχαµε ακόµη µία µείωση της τάξεως του 12%. Στην ίδια περίοδο, το ποσοστό του ΑΕΠ ανά κάτοικο ως ποσοστό του µέσου της χώρας έφθανε στο 83,0%. 31

6.5. ΠΕΡΙΟ ΟΣ 1994-1999 Η απόσταση από το µέσο όρο της χώρας µεγαλώνει ακόµη περισσότερο για το Ν. Σερρών στην περίοδο 1994-1999. Έτσι, µε βάση και πάλι το µέσο όρο 100 της χώρας ( ηµόσιες επενδύσεις ανά κάτοικο), ο νοµός Σερρών παρουσιάζει ποσοστό 62,6, µε τη µεγαλύτερη τιµή να έχουµε στη Σάµο 204,5 και τη µικρότερη τιµή να συναντάµε στο Ν. Κορινθίας µόλις 50. Στην περίοδο αυτή 1994-1999, το ΑΕΠ ανά κάτοικο του νοµού ως ποσοστό του µέσου όρου της χώρας έφθανε στο 84,3. 6.6. ΠΕΡΙΟ ΟΣ 2000-2001 Στην περίοδο 2000-2001 τίποτα δεν αλλάζει ουσιαστικά στο µερίδιο του Ν. Σερρών στις ηµόσιες Επενδύσεις. Πιο συγκεκριµένα, το ποσοστό του νοµού γίνεται τώρα από 62,6, 64,3 και κατατάσσεται και πάλι στις τελευταίες θέσεις µεταξύ των νοµών της χώρας. Φαίνεται λοιπόν, ότι η στέρηση του νοµού µας από ικανοποιητικό ύψος ηµόσιων επενδύσεων, σύµφωνα µε το πληθυσµιακό κριτήριο, έχει άµεση συσχέτιση µε τη διαµόρφωση του ΑΕΠ ανά κάτοικο και η απόκλιση να συνεχίζεται. 32

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΟΙ ΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ & Ο Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΠΕΡΙΟ Ο Σ ΠΟΣΟΣΤΟ.Ε ΑΝΑ ΚΑΤΟΙΚΟ ΘΕΣΗ ΑΕΠ ΑΝΑ ΚΑΤΟΙΚΟ 1976-1981 197,7 3 88,3 1982-1987 77,7 44 83,1 1988-1993 68,4 47 83,0 1994-1999 62,9 44 84,3 2000-2001 64,3 43 67,2 33

ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΧΩΡΑ ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ 2003 2004 2003 2004 2003 2004 Ιδιωτικές Γ ΚΠΣ 1.324 21.087 192.918 330.221 1.043.787 1.795.004 Ιδιωτικές Γ ΚΠΣ ΜΜΕ 8.668 19.017 67.746 173.346 347.365 776.174 Ιδιωτικές Γ ΚΠΣ 110 65 55.776 78.654 340.324 524.306 Νοµαρχιακά 203.31 2 282.599 2.599.431 3.417.952 16.563.965 21.540.459 Συµµετοχή Ν. Σερρών Συµµετοχή Ν. Σερρών ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ στην Κεντρική Μακεδονία στη χώρα ΕΠΕΝ ΥΣΕΩΝ 2003 2004 2003 2004 Ιδιωτικές Γ ΚΠΣ 0,69% 6,39% 0,13% 1,17% Ιδιωτικές Γ ΚΠΣ ΜΜΕ 12,79% 10,97% 2,50% 2,45% Ιδιωτικές Γ ΚΠΣ 0,20% 0,08% 0,03% 0,01% Νοµαρχιακά 7,82% 8,27% 1,23% 1,31% 34

ΟΙ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΣΤΟ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ (εκ.δρχ.) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Ιδιωτικές σε κατοικίες, εκ. δρχ., εκ. ευρώ από 2002 19.011 21.048 19.385 20.812 22.315 23.442 24.810 88 Επενδύσεις µετ/κών επιχ/σεων (απασχ.>10 άτοµα) 1.554 2.468 2.930 3.131 4.065 3.757 3.593 Ενταγµένες στο Γ' ΚΠΣ ιδιωτικές επενδύσεις ως 31/12, χιλ. ευρώ 1.324 21.087 Ενταγµένες στο Γ' ΚΠΣ ιδιωτικές επενδύσεις,μμε, ως 31/12, χιλ. ευρώ 8.668 19.017 Ενταγµένες στο Γ' ΚΠΣ ιδιωτικές επενδύσεις, Τουρισµός, ως 31/12, χιλ. ευρώ 110 65 Σύνολο ενταγµένων έργων Γ' ΚΠΣ 2000-2006, ως 31/12, χιλ.ευρώ(νοµαρχιακά) 203.312 282.599 35

ΟΙ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ (εκ.δρχ.) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Ιδιωτικές σε κατοικίες, εκ. δρχ., εκ. ευρώ από 2002 229.845 251.876 276.223 325.095 371.181 344.247 363.203 1.167 Επενδύσεις µετ/κών επιχ/σεων (απασχ.>10 άτοµα) 72.302 73.746 77.967 95.225 121.978 147.762 132.259 Ενταγµένες στο Γ' ΚΠΣ ιδιωτικές επενδύσεις ως 31/12, χιλ. ευρώ 192.918 330.221 Ενταγµένες στο Γ' ΚΠΣ ιδιωτικές επενδύσεις,μμε, ως 31/12, χιλ. ευρώ 67.746 173.346 Ενταγµένες στο Γ' ΚΠΣ ιδιωτικές επενδύσεις, Τουρισµός, ως 31/12, χιλ. ευρώ 55.776 78.654 Σύνολο ενταγµένων έργων Γ' ΚΠΣ 2000-2006, ως 31/12, χιλ.ευρώ(νοµαρχιακά) 2.599.431 3.417.952 36

ΟΙ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ (εκ.δρχ.) 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Ιδιωτικές, εκ. ευρώ 12.329 14.316 15.938 18.592 21.583 23.760 26.110 28.698 Ιδιωτικές σε κατοικίες, εκ. δρχ., εκ. ευρώ 4.031 4.256 4.805 5.577 6.024 5.916 6.369 7.109 7.837 8.027 Επενδύσεις µετ/κών επιχ/σεων (απασχ.>10 άτοµα), εκ. δρχ. 369.300 376.170 450.160 576.598 691.472 839.135 783.048 ηµόσιες, εκ. ευρώ 2.538 2.788 3.310 3.756 3.946 4.957 5.172 5.081 6.121 6.853 Σύνολο, εκ. δρχ. 14.867 17.104 19.248 22.348 25.529 28.717 31.282 33.779 39.299 42.396 Ενταγµένες στο Γ' ΚΠΣ ιδιωτικές επενδύσεις ως 31/12, χιλ. ευρώ, (νοµαρχιακά) Ενταγµένες στο Γ' ΚΠΣ ιδιωτικές επενδύσεις,μμε, ως 31/12, χιλ. ευρώ, (νοµαρχιακά) Ενταγµένες στο Γ' ΚΠΣ ιδιωτικές επενδύσεις, Τουρισµός, ως 31/12, χιλ. ευρώ, (νοµαρχιακά) 1.043.787 1.795.004 347.365 776.174 340.324 524.306 Σύνολο ενταγµένων έργων Γ' ΚΠΣ 2000-2006, ως 31/12, χιλ.ευρώ(νοµαρχιακά) 16.563.965 21.540.459 37

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΜΕΙΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Στο µέρος αυτό της παρούσας µελέτης, εξετάζουµε την οικονοµική κατάσταση του Ν. Σερρών κατά τοµέα δραστηριότητας. Οι τοµείς που εξετάζονται είναι: ο τοµέας της γεωργίας (φυσική και ζωική παραγωγή), ο τοµέας της βιοτεχνίας και βιοµηχανίας ως και ο τοµέας του εµπορίου. Το γεγονός ότι, όπως αναφέραµε στο εισαγωγικό µέρος της µελέτης, ο τοµέας της βιοτεχνίας- βιοµηχανίας θα αποτελέσει ξεχωριστό αντικείµενο µελέτης στα πλαίσια της συνεργασίας µας µε το Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο Σερρών, η εξέταση θα έχει ένα συνοπτικό περιεχόµενο. Με το σκεπτικό ότι το αντικείµενο της παρούσας µελέτης αποτελεί η οικονοµική κατάσταση του Ν. Σερρών µε την ευρεία έννοια του όρου, η βασική παράµετρος της παρούσας µελέτης θα είναι το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) του κάθε τοµέα δραστηριότητας. 38

2. Ο ΤΟΜΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Τα τελευταία χρόνια σηµειώθηκαν σηµαντικές εξελίξεις στη χώρα µας στα πλαίσια αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονοµίας. Παρά το γεγονός αυτό, η συντριπτική πλειοψηφία των περιφερειών της χώρας µας εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από έντονο γεωργικό χαρακτήρα. Με βάση αυτό το δεδοµένο ο πρωτογενής τοµέας εξακολουθεί να αποτελεί τον κεντρικό άξονα κάθε οικονοµικής πολιτικής. Τα βασικά χαρακτηριστικά του πρωτογενούς τοµέα στη χώρα µας µεταξύ των άλλων είναι: α) χαµηλή παραγωγικότητα β) χαµηλό ύψος αγροτικού εισοδήµατος γ) µη ικανοποιητικές συνθήκες εµπορίας και µεταποίησης αγροτικών προϊόντων Στο µέρος αυτό της µελέτης µας, εξετάζουµε τη διαχρονική εξέλιξη του τοµέα της γεωργίας του Ν. Σερρών σε όλο το εύρος της παραγωγικής βάσης. 39

2.1. Ο ΤΟΜΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟ Ν. ΣΕΡΡΩΝ Ο νοµός Σερρών εδώ και χρόνια χαρακτηρίζεται γεωργικός νοµός παρά το γεγονός ότι όπως συµβαίνει σχεδόν σε όλη τη χώρα µας, ο τοµέας υπηρεσιών κερδίζει συνεχώς έδαφος στη συµµετοχή του συνολικού Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος στο σύνολο του ΑΕΠ. Όπως θα δούµε στη συνέχεια, στη γεωργία αναλογεί το 22% του ΑΕΠ του νοµού, ποσοστό που αποτελεί την πέµπτη (5 η ) υψηλότερη συµµετοχή στη χώρα. Ο νοµός Σερρών συµµετέχει µε ποσοστό 3,8% στο συνολικό γεωργικό προϊόν της χώρας και µε το κριτήριο αυτό έρχεται τέταρτος κατά σειρά νοµός µεταξύ των νοµών της χώρας. Με βάση τα παραπάνω δεδοµένα που αναφέρουµε στην εισαγωγική παράγραφο του µέρους αυτού, ενδιαφέρον παρουσιάζει στη συνέχεια να εξετάσουµε τα παρακάτω θέµατα που αφορούν τις επιδόσεις του γεωργικού τοµέα του Ν. Σερρών όπως: a) Η διαχρονική δραστηριότητα του τοµέα φυτικής παραγωγής β) Η διαχρονική δραστηριότητα του τοµέα ζωικής παραγωγής Για τα παραπάνω θέµατα θα χρησιµοποιήσουµε µία σειρά στατιστικών στοιχείων που αντλήθηκαν όπως αναφέραµε στην παράγραφο της µεθοδολογίας- από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος και άλλους δηµόσιους φορείς. 40

2.2. Ο ΤΟΜΕΑΣ ΤΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Τα βασικά γεωργικά προϊόντα που παράγονται στο Ν. Σερρών είναι: - καπνός - βαµβάκι - σιτάρι - ρύζι - πατάτες - τοµάτες Σε ότι αφορά τη θέση του νοµού στα βασικά γεωργικά προϊόντα που παράγει µεταξύ των άλλων είναι: 2 η παραγωγός περιοχή ρυζιού της χώρας µε 14% της συνολικής παράγωγής, 4 η παραγωγός περιοχή βαµβακιού µε 8%, 6 η παραγωγός περιοχή σιταριού µε 6%, 6 η περιοχή στην παραγωγή καπνού και 7 η στην παραγωγή τοµάτας. Στο παρελθόν όµως η θέση του νοµού σε ότι αφορά την παραγωγή προϊόντων ήταν πολύ καλύτερη από ότι είναι σήµερα. Ειδικότερα τώρα για τις διαχρονικές µεταβολές που σηµειώνονται στα βασικά προϊόντα του νοµού έχουν ως εξής: α) Καπνός Η παραγωγή του καπνού ύστερα από την περιοριστική πολιτική της Ε.Ε µειώνεται σηµαντικά. Η παραγωγή του καπνού σε τόνους στο Ν. Σερρών, στην Κεντρική Μακεδονία και στην Ελλάδα στην ΠΕΡΙΟ Ο 1995-2004 είχε ως εξής: ΕΤΟΣ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΕΛΛΑ Α 1995 8.128 51.328 148.543 1996 7.306 53.941 149.294 1997 7.551 53.308 141.518 1998 6.863 53.249 137.114 1999 7.324 52.614 139.791 2000 7.312 48.950 136.593 2001 7.019 50.948 136.491 2002 6.863 48.523 127.223 2003 7.643 47.818 126.671 2004 7.470 48.023 127.118 Με βάση τα παραπάνω στοιχεία προκύπτουν τα εξής συµπεράσµατα : 41

Η παραγωγή του καπνού µειώθηκε κατά 8,09% στο νοµό Σερρών στην εξεταζόµενη περίοδο, όταν η µείωση της παραγωγής στην Κεντρική Μακεδονία ήταν 6,4% και όταν η συνολική µείωση σε επίπεδο χώρας ήταν 14,42%. Αυτό δείχνει ότι στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας σε αντίθεση µε ότι έγινε στην Κεντρική Μακεδονία και στο Ν. Σερρών, είχαµε υποκατάσταση των καλλιεργειών. β) Βαµβάκι Το βαµβάκι εξακολουθεί να είναι ένα από τα βασικά γεωργικά προϊόντα στο Ν. Σερρών, παρά τα όποια προβλήµατα έχουµε τόσο στην παραγωγή όσο και κυρίως στη διάθεση. Η παραγωγή του βαµβακιού στο Ν. Σερρών, στην Κεντρική Μακεδονία και στην Ελλάδα είχε ως εξής (περίοδος 1995-2004 σε τόνους): ΕΤΟΣ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΕΛΛΑ Α 1995 88.077 264.925 1.326.633 1996 82.386 231.534 1.276.241 1997 97.000 258.871 1.126.674 1998 110.212 286.668 1.186.682 1999 19.106 273.925 1.248.583 2000 112.371 314.515 1.259.628 2001 132.970 356.265 1.326.457 2002 127.269 345.649 1.282.154 2003 88.840 277.182 1.090.832 2004 91.942 280.073 1.173.220 Από τη µελέτη των παραπάνω στοιχείων φαίνεται ότι η παραγωγή του βαµβακιού στο Ν. Σερρών µεταξύ των ετών 1995-2004 παρουσίασε αύξηση κατά 4,38%, όταν στη χώρα µειώθηκε κατά 11,56%. Η εξέλιξη αυτή είχε ως αποτέλεσµα το µερίδιο του Ν. Σερρών από 6,64% που ήταν το 1995, να φθάνει τώρα στο 7,84%. γ) Σιτάρι Ο νοµός Σερρών ήταν ένας από τους µεγαλύτερους σιταροπαραγωγούς της χώρας, ωστόσο, όπως θα δούµε στη συνέχεια, η παραγωγή µειώνεται σηµαντικά τα τελευταία χρόνια. 42

Ειδικότερα, η παραγωγή σιταριού στο Ν. Σερρών, Κεντρική Μακεδονία και στο σύνολο της χώρας παρουσίασε την παρακάτω εικόνα για την περίοδο 1995-2004: ΕΤΟΣ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΕΛΛΑ Α 1995 155.258 759.686 2.314.838 1996 128.165 656.711 2.086.212 1997 122.076 606.677 1.990.803 1998 102.130 611.763 2.059.673 1999 111.740 687.795 2.063.990 2000 119.009 584.992 2.183.366 2001 113.227 622.637 2.084.404 2002 89.914 549.539 2.075.861 2003 114.025 484.038 1.724.730 2004 129.324 664.364 2.061.592 Σε ότι αφορά το ύψος της παραγωγής του σιταριού, όπως βέβαια σε σχετικό βαθµό συµβαίνει και µε άλλα γεωργικά προϊόντα, η ετήσια παραγωγή επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες. Για την εξεταζόµενη περίοδο παρατηρούµε ότι η µείωση φθάνει στο 16,70%, όταν στην Κεντρική Μακεδονία και στο σύνολο της χώρας, η µείωση έφθανε στο 12,54% και στο 10,90% αντίστοιχα. δ) Ρύζι Η παραγωγή ρυζιού στο Νοµό µας γίνεται στις πεδινές περιοχές και εκεί που υπάρχει αφθονία νερού, λόγω ιδιαιτεροτήτων της παραγωγής του. Στην εξεταζόµενη περίοδο 1995-2004, η παραγωγή ρυζιού στο Ν. Σερρών, Στην Κεντρική Μακεδονία και στην Ελλάδα διαµορφώθηκε ως εξής: ΕΤΟΣ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΕΛΛΑ Α 1995 25.826 196.579 211.599 1996 28.515 201.966 221.907 1997 37.000 194.010 213.893 1998 32.500 189.013 208.975 1999 21.055 141.895 161.435 2000 18.132 126.068 147.466 2001 20.200 126.483 150.469 43

2002 18.077 141.057 168.681 2003 15.901 136.755 158.049 2004 23.063 147.923 170.693 Το πρώτο και βασικό στοιχείο που έχουµε να παρατηρήσουµε από την ανάγνωση των παραπάνω στοιχείων είναι ότι η παραγωγή ρυζιού στη χώρα µας παρουσίασε έντονες διακυµάνσεις µε µεγαλύτερη τιµή το έτος 1997, 37.000 τόνους και την µικρότερη το έτος 2003, 15.901 τόνους. Αν συγκρίνουµε το έτος 2004 µε το έτος 1995 του Ν. Σερρών τότε θα διαπιστώσουµε ότι έχουµε µία µείωση που φθάνει στο 10,70%. Στην ίδια σύγκριση, η Κεντρική Μακεδονία παρουσιάζει µείωση 24,75%, ενώ σε επίπεδο χώρας έχουµε 19,33%. ε) Πατάτες Η παραγωγή της πατάτας, όπως θα δούµε στη συνέχεια παρουσιάζει έντονες πτωτικές τάσεις σε όλα τα γεωγραφικά διαµερίσµατα. Πιο συγκεκριµένα, η παραγωγή της πατάτας στην εξεταζόµενη περίοδο παρουσίασε την παρακάτω εικόνα (σε τόνους): 44

ΕΤΟΣ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΕΛΛΑ Α 1995 33.486 69.832 1.050.827 1996 31.375 65.559 1.031.309 1997 27.081 57.368 883.428 1998 24.400 59.442 876.086 1999 27.100 63.666 866.716 2000 27.849 62.164 883.289 2001 24.082 58.315 936.703 2002 15.059 47.395 881.874 2003 27.233 55.590 804.443 2004 24.052 52.602 836.364 Από τη µελέτη των παραπάνω στοιχείων προκύπτει ότι η παραγωγή πατάτας στην περίοδο 1995-2004 παρουσίασε τη µεγαλύτερη µείωση στο Ν. Σερρών 28,17%, ενώ το ποσοστό µείωσης στην Κεντρική Μακεδονία έφθασε στο 24,67% και στη χώρα αντίστοιχα στο 20,4%. στ) Τοµάτα Εκεί όµως που φαίνεται έντονα η µείωση της παραγωγής είναι, η περίπτωση της τοµάτας. Με βάση τα διαθέσιµα στοιχεία, η παραγωγή της τοµάτας στην περίοδο 1995-2004 παρουσίασε την παρακάτω εικόνα (σε τόνους): ΕΤΟΣ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΕΛΛΑ Α 1995 199.171 543.446 2.064.244 1996 153.573 492.148 2.062.430 1997 172.000 487.252 2.013.279 1998 155.400 439.773 2.085.110 1999 85.750 380.215 2.098.446 2000 112.520 375.040 2.057.184 2001 93.318 348.599 1.819.928 2002 100.342 317.886 1.574.016 2003 78.351 287.218 1.700.989 2004 69.200 332.074 1.932.235 Για το Ν. Σερρών στην περίοδο που εξετάζουµε, η µείωση της παραγωγής φθάνει στο 65,25%, στην περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας στο 38,84%, ενώ σε επίπεδο χώρας η µείωση περιορίζεται στο 6,39%. 45

2.3. Ο ΤΟΜΕΑΣ ΤΗΣ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η εξέταση της ζωικής παραγωγής αναφέρεται στα προϊόντα κρέας, γάλα, τυρί. Για τη διαµόρφωση των προϊόντων αυτών της κτηνοτροφίας του Ν. Σερρών, Κεντρικής Μακεδονίας και Ελλάδας µε βάση τα διαθέσιµα στοιχεία της παραγωγής έχουµε να κάνουµε τις παρακάτω αξιολογικές παρατηρήσεις: α) κρέας Η παραγωγή του κρέατος στις αναφερόµενες ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές που εξετάζουµε για την περίοδο 1995-2004 είχαν ως εξής (σε τόνους): ΕΤΟΣ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΕΛΛΑ Α 1995 15.113 82.860 495.835 1996 14.488 83.130 493.313 1997 11.505 82.298 481.316 1998 11.750 79.155 482.148 1999 11.750 83.564 471.671 2000 12.350 82.608 473.938 2001 12.690 83.390 469.733 2002 12.579 86.095 465.928 2003 13.224 80.876 454.210 2004 14.672 78.386 446.848 Σύµφωνα µε τα παραπάνω στοιχεία η παραγωγή κρέατος στο Ν. Σερρών παρουσίασε µείωση µεταξύ των ετών 1995 και 2004, 2,87%, αλλά µε σηµαντική µείωση να παρουσιάζει στην περίοδο 1997-2000. Το ποσοστό της µείωσης στην Κεντρική Μακεδονία ανέρχεται στο 5,3%, ενώ το ποσοστό της µείωσης σε επίπεδο χώρας ανέρχεται 9,80%. β) Γάλα Σε ότι αφορά το γάλα και πάντα σε ότι αφορά τις ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές, η παραγωγή του γάλατος είχε ως εξής (σε τόνους): ΕΤΟΣ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΕΛΛΑ Α 1995 85.107 502.863 1.970.648 1996 81.840 510.298 1.976.574 46

1997 65.200 489.131 1.892.608 1998 65.000 490.632 1.913.934 1999 65.000 481.913 1.909.614 2000 66.800 483.409 1.958.688 2001 68.950 473.255 1.941.770 2002 77.873 495.165 1.990.539 2003 82.707 496.585 1.986.494 2004 82.613 447.514 1.965.583 Από την ανάγνωση των παραπάνω στοιχείων ειδικά για τον Ν. Σερρών, όπως και στην περίπτωση του κρέατος που εξετάσαµε σε προηγούµενη παράγραφο, στην περίοδο 1997-2000 παρατηρείται µία σηµαντική µείωση της παραγωγής, για να παρουσιάσει στη συνέχεια αυξητικές τάσεις µέχρι και την περίοδο του 2003. Το ποσοστό µείωσης της παραγωγής γάλατος για το Ν. Σερρών έφθασε στο 2,93%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό της µείωσης για την Κεντρική Μακεδονία στο 11,00%, ενώ η µείωση σε επίπεδο χώρας περιορίσθηκε στο 0,25%. γ) Τυρί Μεγάλη µείωση παρουσιάζεται στην παραγωγή του τυριού (µαλακό τυρί ) στο Ν. Σερρών όπως θα δούµε στη συνέχεια. Η παραγωγή τυριού στο Ν. Σερρών, στην Κεντρική Μακεδονία και στην Ελλάδα για την περίοδο 1995-2004 έχει ως εξής: ΕΤΟΣ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΕΛΛΑ Α 1995 1.611 16.801 125.627 1996 1.517 16.276 125.502 1997 1.344 13.732 113.788 1998 1.335 13.882 116.420 1999 1.200 19.173 124.117 2000 1.324 19.106 122.934 2001 1.225 19.820 127.455 2002 801 16.955 133.409 2003 729 15.686 127.227 2004 711 13.787 141.281 Από τη µελέτη των στοιχείων φαίνεται ότι η παραγωγή του τυριού στο νοµό Σερρών µειώθηκε κατά 55,86%, όταν στην Κεντρική Μακεδονία είχαµε µείωση 17,93%. Χωρίς το Ν. Σερρών, η µείωση παραγωγής στην Κεντρική Μακεδονία φθάνει στο 13,63%. Ενώ αυτά συµβαίνουν στο Ν. Σερρών και στην Κεντρική Μακεδονία, σε 47

επίπεδο χώρας έχουµε αύξηση στο ύψος παραγωγής του τυριού που φθάνει στο 13,63%. 48

ΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΑ ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο 1995-2004 ΠΡΟΙΟΝ Ν. ΣΕΡΡΩΝ ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΕΛΛΑ Α Καπνός -8,09% -6,4% -14,42% Βαµβάκι +4,38% +5,71% -11,56% Σιτάρι -16,70% -12,54% -10,90% Ρύζι -10,70% -24,75% -19,33% Πατάτες -28,17% -24,67% -20,40% Τοµάτες -65,25% -38,84% -6,39% Κρέας -2,87% -5,3% -9,87% Γάλα -2,93% -11% -0,25% Τυρί -55,86% -17,93% +12,46% 49

2.4. ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Με βάση όσα αναφέραµε παραπάνω και σε συνδυασµό µε το σχετικό συνοπτικό πίνακα που ακολουθεί στη συνέχεια, παρατηρούµε ότι ο ευρύτερος γεωργικός τοµέας της χώρας µας βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία. Στα περισσότερα γεωργικά προϊόντα ο νοµός Σερρών παρουσιάζει µεγαλύτερη µείωση τόσο σε επίπεδο χώρας, όσο και σε επίπεδο περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Μεγάλη συρρίκνωση του όγκου της παραγωγής για τα γεωργικά προϊόντα του νοµού σηµειώνεται στο σιτάρι, πατάτες, τοµάτες και τυρί. Στο µόνο γεωργικό προϊόν που έχουµε αύξηση το 2004 σε σχέση µε το 1995 είναι το βαµβάκι +4,38%, έναντι χώρας -11,56%. Αυτό όµως δε σηµαίνει τίποτα το ουσιαστικά για τους βαµβακοπαραγωγούς, αν λάβουµε τους περιορισµούς της Ευρωπαικής Ένωσης και τα ειδικότερα προβλήµατα που παρουσιάζει η καλλιέργεια του βαµβακιού. Ιδιαίτερα σηµαντική χαρακτηρίζεται η µείωση της παραγωγής πατάτας που φθάνει στο -28,17% και στο τυρί στο 55,86%. 50