ΕΛΛΗΝΙΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΑΠΟ Α..Π.Ε.. Λεωφ. Μεσογείων 85, 115 26 Αθήνα, τηλ.: 210 69 68 418, Fax: 210 69 68 031 ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΣΗΑΠΕ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΡΑΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΓΧΩΡΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Α. Γενικά σχόλια για το περιβάλλον και τους στόχους των αλλαγών 1. Η συνοπτική περιγραφή του οικονομικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο θα γίνουν οι προτεινόμενες δομικές αλλαγές αντανακλά σε γενικές γραμμές ρεαλιστικά τις επικρατούσες συνθήκες εντός και εκτός Ελλάδος. 2. Η τάση για επιταχυνόμενη διείσδυση των ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα μπορεί να μην είναι διατηρήσιμη βραχυπρόθεσμα, ιδιαίτερα αν ληφθούν υπ όψιν οι νομοθετικές ρυθμίσεις που εξήγγειλε τον Αύγουστο και ήδη θεσμοθέτησε εν μέρει το ΥΠΕΚΑ. Επομένως, οι προβλέψεις για μεγάλη αύξηση του ΕΤΜΕΑΡ και μείωση των συντελεστών χρήσης των υποδομών που σχετίζονται με τη θερμική παραγωγή από φυσικό αέριο εξ αιτίας αυτής της τάσης μπορεί να μην ευσταθούν. 3. Ο στόχος της συμπίεσης, κατά το δυνατόν, του κόστους παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας για την προστασία των καταναλωτών και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας είναι αναγκαίος και απολύτως αποδεκτός. Το ίδιο ισχύει και για τους στόχους της εναρμόνισης της αγοράς με αυτές των γειτονικών χωρών (Τarget Model), της εξασφάλισης ισότιμης πρόσβασης των συμμετεχόντων στην αγορά στους διαθέσιμους ενεργειακούς πόρους της χώρας και της άρσης των στρεβλώσεων και σταυροειδών επιδοτήσεων στα τιμολόγια λιανικής. 4. Ωστόσο, η ανάπτυξη υποδομών σύνδεσης της Ελληνικής αγοράς φυσικού αερίου με νέες πηγές προμήθειας/αγορές/προμηθευτές/γειτονικές χώρες θα πρέπει να γίνει στη βάση ενός συνολικότερου στρατηγικού εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού, που θα λαμβάνει υπ όψιν του την κατά προτεραιότητα αξιοποίηση των εγχώριων πηγών ενέργειας (κυρίως ΑΠΕ, λιγνίτη, ακόμη και υδρογονανθράκων εφόσον βεβαιωθεί η ύπαρξη και τεκμηριωθεί η εκμεταλλευσιμότητά τους). 5. Στους στόχους των προτεινόμενων αλλαγών θα πρέπει να προστεθεί η ενίσχυση των υποδομών για τη μεταφορά (και τη διανομή) της ηλεκτρικής ενέργειας μέσα και έξω από τη χώρα. Παρά τη δύσκολη οικονομική συγκυρία και τις αβεβαιότητες ως προς την πορεία της απελευθέρωσης της ηλεκτρικής αγοράς, πρέπει να επιμείνουμε στο σχεδιασμό και την προώθηση επιλογών όπως η αντλησιοταμίευση, οι νησιωτικές διασυνδέσεις με την ηπειρωτική Ελλάδα, οι νέες διεθνείς διασυνδέσεις με - 1 -
γειτονικές χώρες και τα «έξυπνα» δίκτυα και να διευκολύνουμε τη χρηματοδότησή τους από την ΕΕ (ΕΤΕπ) ή και από ιδιώτες. Β. Ειδικά σχόλια και προτάσεις για τις ΑΠΕ 1. Εδώ και ένα έτος περίπου, η Πολιτεία δια του ΥΠΕΚΑ, με την ουσιαστική συνδρομή και της ΡΑΕ, ανακοίνωσε και προσπαθεί να εφαρμόσει μια σειρά συμπληρωματικών μεταξύ τους μέτρων για να αντιμετωπίσει το γενικότερο και, εν τέλει, υπαρξιακό πρόβλημα της έλλειψης ρευστότητας της αγοράς ηλεκτρισμού, με κεντρικό άξονα την κάλυψη της ρευστότητας και του αυξανόμενου χρέους του ΛΑΓΗΕ. Τα μέτρα εντάσσονται στη λογική της κατά προτεραιότητα ανεύρεσης νέων πόρων για τη διασφάλιση της ομαλής τροφοδοσίας της αγοράς και πρόσθετου χρόνου για την οριστικοποίηση και εφαρμογή διαρθρωτικων αλλαγών. Για τις ΑΠΕ τέτοιες νοούνται, κατά τη ΡΑΕ, «η επανεξέταση των οικονομικών κινήτρων και των μηχανισμών στήριξης, καθώς και των διαδικασιών υλοποίησης μονάδων ΑΠΕ, αλλά και των ποσοτικών στόχων σε σχέση με το μίγμα, την τεχνολογική ωριμότητα και τους ρυθμούς διείσδυσης των διαφόρων τεχνολογιών ΑΠΕ, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι εθνικοί στόχοι για τη συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, με ταυτόχρονη συγκράτηση της περαιτέρω αύξησης του ΕΤΜΕΑΡ (ΑΠΕ & ΣΗΘΥΑ)» 2. Ο Σύνδεσμός μας, σε συνεργασία με έγκριτους επιστημονικούς φορείς και τους συλλογικούς φορείς της αγοράς των ΑΠΕ στη Ελλάδα, έχει τεκμηριώσει αναλυτικά και κατ επανάληψιν την υπερώριμη ανάγκη να αλλάξει ο τρόπος υπολογισμού και πληρωμής του κόστους στήριξης των ΑΠΕ. Αυτή είναι μακράν η σημαντικότερη διαρθρωτική αλλαγή για τις ΑΠΕ. Ως γνωστόν, το κόστος στήριξης των ΑΠΕ χρηματοδοτείται από όλους τους Ελληνες καταναλωτές μέσω της καταβολής από αυτούς του ΕΤΜΕΑΡ (πρώην Τέλους ΑΠΕ) που υπερτιμάται λόγω του εσφαλμένου τρόπου υπολογισμού του. Η υπερτίμηση αυτή ωφελεί τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας και τα ορυκτά καύσιμα και ήταν η αιτία της συσσώρευσης ενός ελλείμματος του Ειδικού Λογαριασμού για τις ΑΠΕ του ΔΕΣΜΗΕ της τάξης των 150 εκατ. Ευρώ κατά τη διετία 2010-2011. Οσο διατηρείται ο συγκεκριμένος τρόπος υπολογισμού, το έλλειμμα του Λογαριασμού αυτού εξακολουθεί να αυξάνει και να λειτουργεί ως βραδυφλεγής βόμβα στα θεμέλια της αγοράς ηλεκτρισμού, καθώς ο δοκιμαζόμενος από την κρίση καταναλωτής, ελλείψει άλλων δυνατοτήτων χρηματοδότησης της λειτουργίας της αγοράς, θα καλείται - με τον ένα ή τον άλλο τρόπο - να πληρώνει όλο και μεγαλύτερα ποσά (που δεν θα διαθέτει) για την κάλυψή του. Σ αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφέρουμε ότι δεν κατανοούμε γιατί η ΡΑΕ, παρ όλον ότι παίζει έναν εξαιρετικά θετικό ρόλο στις προσπάθειες επίλυσης των προβλημάτων βιωσιμότητας της εθνικής αγοράς ηλεκτρισμού, ειδικά στο θέμα της υπερτίμησης του ΕΤΜΕΑΡ αποφεύγει συστηματικά τη συζήτηση. - 2 -
3. Ο ΕΣΗΑΠΕ, από κοινού με τους υπολοίπους συλλογικούς φορείς των ΑΠΕ, έχει προτείνει το κόστος στήριξης των ΑΠΕ να προσδιορίζεται στη βάση του αποφευγόμενου κόστους από τη μη χρήση ορυκτών καυσίμων και όχι στη βάση της διαφοράς FIT ΟΤΣ. Επίσης, έχουμε προτείνει την πλήρη και διαφανή ενσωμάτωση του έτσι υπολογιζόμενου αυτού κόστους στο κόστος προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας. Η συγκεκριμένη πρόταση είναι η ορθολογική λύση για την άρση της υφιστάμενης στρέβλωσης της λειτουργίας της αγοράς ΑΠΕ και δεν θα είχε πρόβλημα στην εφαρμογή της, στο βαθμό που οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας επιθυμούσαν ή και ήταν σε θέση να ανεχθούν την εξάλειψη της υπερτίμησης του ΕΤΜΕΑΡ. 4. Η ανάπτυξη των περίπου 3.000 εγκατεστημένων MW ΑΠΕ στην Ελλάδα στηρίχθηκε στο σύστημα των Feed-In Tariffs, που έδωσε τη δυνατότητα σε ιδιώτες επενδυτές (κατά κύριο λόγο) να ξεπεράσουν σημαντικά εμπόδια (αδειοδότηση, δίκτυα, νοοτροπία, δικαστικές προσφυγές) και να υλοποιήσουν τα έργα. Το σύστημα αυτό σήμερα απειλείται: Από την αδυναμία της Πολιτείας να εκπληρώσει έγκαιρα τις οικονομικές της υποχρεώσεις προς τους παραγωγούς ΑΠΕ (υπερτετράμηνες καθυστερήσεις πληρωμών λόγω της έλλειψης ρευστότητας του ΛΑΓΗΕ) Από την καθυστέρηση / αδυναμία άρσης της προαναφερθείσας βασικής στρέβλωσης στον υπολογισμό και τον τρόπο καταβολής του κόστους στήριξης των ΑΠΕ (με συνέπεια τη δημιουργία και τη συνεχή διόγκωση του ελλείμματος του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ) Από την αδυναμία παρακολούθησης και αποτελεσματικού ελέγχου του ρυθμού ανάπτυξης των διαφόρων τεχνολογιών ΑΠΕ και ΣΗΘ στο πλαίσιο του σχεδιασμού για την επίτευξη των στόχων για το 2020 (π.χ. εμπροσθοβαρής ανάπτυξη ΦΒ σε σχέση με το ΕΣΔ 2020, με συνέπεια την υπερβάλλουσα επιβάρυνση του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ) Από την άμεση προοπτική της επιβολής εκ των υστέρων αλλαγών - έμμεσων μειώσεων των FITs - με τη μορφή της έκτακτης εισφοράς ως ποσοστό επί του τζίρου σε υφιστάμενες συμβάσεις αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ του κράτους και των παραγωγών ΑΠΕ (Power Purchase Agreements PPAs) Κίνδυνο για την ανάπτυξη των ΑΠΕ συνιστούν και οι πρόσφατες ιδέες για την προσκόμιση εγγυητικών επιστολών από όλα έργα ΑΠΕ, ακόμα και αυτά που έχουν διέλθει την αξιολόγηση της ΡΑΕ, ως προϋπόθεση για τη χορήγηση ή τη διακράτηση της δεσμευτικής προσφοράς σύνδεσης. Οι ιδέες αυτές δεν συνάδουν με την πραγματική κατάσταση της αγοράς και της χώρας, αγνοούν τον τρόπο με τον οποίο όλες οι επιχειρήσεις λαμβάνουν επενδυτικές αποφάσεις, αυξάνουν το κόστος ανάπτυξης, μειώνουν τον ανταγωνισμό και δεν επιλύουν κανένα από τα προβλήματα που υποτίθεται ότι επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν. Αντίθετα συμβάλλουν στην επιτάχυνση του μαρασμού του κλάδου. 5. Η μη έγκαιρη ή και αναποτελεσματική αντιμετώπιση των κινδύνων αυτών θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια στην ταχεία και μη αντιστρεπτή απαξίωση του συστήματος των «εγγυημένων τιμών», με όλες τις αρνητικές επιπτώσεις που αυτή συνεπάγεται για τη λειτουργία υφιστάμενων και την ανάπτυξη νέων έργων ΑΠΕ - 3 -
αλλά και γενικότερα για την προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων για παραγωγικές επενδύσεις στην Ελλάδα. Για αυτό και προτείνεται: Οι όποιες επεμβάσεις σε υφιστάμενες συμβάσεις (ΡΡΑs) να είναι αποκλειστικά σε εθελοντική και ανταποδοτική βάση, π.χ. αποδοχή έκτατης εισφοράς για την επόμενη διετία με αντάλλαγμα την επέκταση της ισχύος των συμβάσεων για ορισμένο πρόσθετο χρονικό διάστημα (επετεύχθη πρόσφατα στην Πορτογαλία) Να εντατικοποιηθούν και να επεκταθούν οι προσπάθειες για την οικονομική ενίσχυση του ΛΑΓΗΕ (π.χ. ταχεία διενέργεια δημοπρασιών δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων και δημιουργία φορέα κάλυψης του συνόλου των οικονομικών συναλλαγών της αγοράς) και να διερευνηθεί η δυνατότητα της τροποποίησης διαχείρισης των πληρωμών (π.χ. ενοποίηση των τηρούμενων από τον ΛΑΓΗΕ και τον ΑΔΜΗΕ, λογιστικών λογαριασμών πληρωμών όλων των παραγωγών), με στόχο την αποκατάσταση ενός κανονικού ρυθμού πληρωμής του συνόλου των παραγωγών ρεύματος (έχουν κατατεθεί δημόσια αρκετές σχετικές ιδέες και προτάσεις τόσο από το Σύνδεσμό μας όσο και από άλλους συλλογικούς φορείς ΑΠΕ) Να εξαντληθούν τα περιθώρια εφαρμογής της, έστω μερικής, διόρθωσης της υπερτίμησης του ΕΤΜΕΑΡ Να θεσμοθετηθεί με πρωτοβουλία του ΥΠΕΚΑ ειδική μόνιμη μεικτή επιτροπή υπό την ηγεσία της ΡΑΕ και με συμμετοχή εμπειρογνωμόνων των ΑΠΕ για την συνεχή παρακολούθηση και τον τακτικό έλεγχο της πορείας επίτευξης των στόχων του ΕΣΔ 2020. Στο πλαίσιο των εργασιών της η επιτροπή αυτή θα διερευνά το κόστος και την απόδοση των επενδύσεων ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ και θα εισηγείται στην Πολιτεία αναγκαίες ρυθμίσεις και μέτρα για τη βέλτιστη προσέγγιση των στόχων. - 4 -