Σχέδιο Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια του Δήμου Τριφυλίας

0 Σ ε λ ί δ α

Πίνακας περιεχομένων ΣΥΝΟΨΗ... 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Συνολική Στρατηγική... 7 1.1 Στόχοι για το 2020... 7 1.2 Υφιστάμενη Κατάσταση... 7 1.2.1 Γεωγραφική θέση... 7 1.2.2 Δημογραφικές τάσεις... 8 1.2.3 Ηλικιακή διάρθρωση... 9 1.2.4 Κλιματικά Χαρακτηριστικά... 9 1.2.5 Χρήσεις γης... 10 1.2.6 Οικονομία... 10 1.2.7 Ενεργειακή Κατάσταση... 12 1.2.8 Όραμα Ανάπτυξης... 12 1.3 Οργανωτικά και Οικονομικά Θέματα... 12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Απογραφή Εκπομπών Αναφοράς... 16 2.1 Έτος Αναφοράς... 16 2.2 Τομείς μελέτης... 16 2.3 Μεθοδολογία... 17 2.4 Συλλογή δεδομένων... 18 2.4.1 Δήμος Τριφυλίας... 18 2.4.2 Εξωτερικοί Φορείς... 18 2.5 Δεδομένα... 18 2.5.1 Αγροτικός τομέας... 18 2.5.2 Κτίρια, εξοπλισμός/εγκαταστάσεις, βιομηχανία... 22 2.5.3 Μεταφορές... 30 2.6 Αποτελέσματα Εκπομπών Αναφοράς... 32 2.6.1 Τελική Κατανάλωση Ενέργειας... 32 2.6.2 Υπολογισμός εκπομπών CO2... 33 2.6.3 Γραφική Ανάλυση Αποτελεσμάτων... 37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - Μέτρα και Δράσεις ως το 2020... 40 1 Σ ε λ ί δ α

3.1 Εισαγωγή... 40 3.3Αγροτικός Τομέας... 40 3.4 Κτίρια, Εξοπλισμός/Εγκαταστάσεις... 42 3.4.1. Δημοτικά Κτίρια, Εξοπλισμός και Εγκαταστάσεις... 42 3.4.2. Δημοτικός Δημόσιος Φωτισμός... 45 3.4.3. Οικιακός Τομέας... 46 3.4.4. Κτίρια Τριτογενούς Τομέα... 48 3.5 Μεταφορές... 49 3.5.1. Δημοτικός Στόλος... 49 3.5.2. Δημόσιες Μεταφορές... 51 3.5.3. Ιδιωτικές και Εμπορικές Μεταφορές... 52 3.6 Δράσεις Παραγωγής Ενέργειας... 53 3.7 Παρακολούθηση Σχεδίου Δράσης... 54 Βιβλιογραφία... 57 Παράρτημα Α: Δημοτικά Κτίρια και Γραφεία... 58 Παράρτημα Β: Δημοτικά Κτίρια Σχολικών Συγκροτημάτων... 61 Παράρτημα Γ: Δημοτικές Εγκαταστάσεις... 62 Παράρτημα Γ: Δημοτικός Φωτισμός... 64 Παράρτημα Ε: Δημοτικός Στόλος... 72 Παράρτημα ΣΤ: Δημόσιες Μεταφορές... 74 2 Σ ε λ ί δ α

Εισαγωγικό Σημείωμα Ο Δήμος Τριφυλίας αναδεικνύοντας την ισχυρή πολιτική βούληση και δέσμευση του προς την κατεύθυνση του βιώσιμου ενεργειακού σχεδιασμού, προσχώρησε την 30 η Σεπτεμβρίου 2015 στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία του Συμφώνου των Δημάρχων. Το παρόν ΣΔΑΕ αναπτύχθηκε από την εταιρεία DATAGRIG, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης του ΕΜΠ, και σε στενή συνεργασία με τις υπηρεσίες του Δήμου Τριφυλίας. Μετά την προσχώρησή του στο Σύμφωνο των Δημάρχων προχώρησε στην σύνταξη του Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια (ΣΔΑΕ) με σκοπό την οργάνωση μιας συνολικής στρατηγικής με κατεύθυνση την αειφόρο ανάπτυξη. Μέσω αυτής της εθελοντικής δράσης τίθενται οι παρακάτω στόχοι τους οποίους ο Δήμος Τριφυλίας σκοπεύει να επιτύχει: Ανάδειξη του δήμου σε πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης τόσο σε περιφερειακό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και αναζήτηση λύσεων εξοικονόμησης ενέργειας. Αναζήτηση χρηματοδοτικών προγραμμάτων στήριξης με στόχο την πράσινη ανάπτυξη. Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και συμβολή στην τοπική ανάπτυξη. Ανάδειξη του Δήμου στην Ευρώπη μέσω συνεργασίας και ανταλλαγής εμπειριών και τεχνογνωσίας με δήμους από όλη την Ευρώπη. Παναγιώτης Κατσίβελας Δήμαρχος Τριφυλίας Ο Δήμος Τριφυλίας μπορεί να χαρακτηριστεί ως πρωτοπόρος σε τοπικό αλλά και σε εθνικό επίπεδο διότι θα εφαρμόσει πρότυπες δράσεις που αφορούν τη διαχείριση των απορριμμάτων του καθώς και τη συλλογή των κλαδεμάτων από ελαιόδεντρα για μετατροπή σε βιοκαύσιμα πέλλετ. Το όραμα του Δήμου περιλαμβάνει την οικονομική και βιώσιμη ενεργειακά αξιοποίηση των πρωτογενών πόρων του, ώστε να επιτύχει το συνολικό στόχο μείωσης του ανθρακικού του αποτυπώματος κατά 20% μέχρι το 2020. 3 Σ ε λ ί δ α

ΣΥΝΟΨΗ Το Σύμφωνο των Δημάρχων αποτελεί μία σημαντική Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία με την οποία η κάθε Τοπική Αυτοδιοίκηση αποκτά νέες προοπτικές με στόχο την αποτελεσματική λειτουργία και τον αυξημένο ρόλο της στα πλαίσια προστασίας του περιβάλλοντος και της διαχείρισης της τοπικής οικονομίας. Για τον ενεργειακό σχεδιασμό του κάθε δήμου κρίνεται αρχικά απαραίτητος ο προσδιορισμός του στόχου για τη μείωση των εκπομπών αερίων CO 2 μέχρι το 2020 επιλέγοντας δράσεις Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΕΞΕΝ) που ταιριάζουν στο προφίλ του εκάστοτε δήμου. Στις 30 Σεπτεμβρίου του 2015 ο Δήμος Τριφυλίας προσχώρησε στο Σύμφωνο των Δημάρχων αναδεικνύοντας έτσι την ισχυρή πολιτική του βούληση και δέσμευση προς την κατεύθυνση του βιώσιμου ενεργειακού σχεδιασμού. Ο ενεργειακός σχεδιασμός θα εστιάζει στην προσέλκυση νέων επενδύσεων ΑΠΕ και ΕΞΕΝ στο δήμο καθώς και στην αξιοποίηση των ευκαιριών που δίνονται σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο έχοντας ως γνώμονα τα χαρακτηριστικά της περιοχής με σκοπό την αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση τους. Το παρόν Σχέδιο Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια (ΣΔΑΕ) αναπτύχθηκε από το Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης (ΕΣΑΔ- ΕΜΠ) και τη DataGrid, σε στενή συνεργασία με το Δήμο Τριφυλίας. Όσον αφορά την απογραφή των ενεργειακών καταναλώσεων του δήμου, προέκυψε ότι κατά το έτος αναφοράς (2010) καταναλώθηκαν 417 GWh από τις οποίες το 53 % οφείλεται στις Μεταφορές, το 40% στα Κτίρια, Εξοπλισμό/Εγκαταστάσεις και το 7% στον Αγροτικό Τομέα. Ο δημοτικός τομέας (κτίρια/εγκαταστάσεις, φωτισμός, οχήματα) είναι υπεύθυνος για λιγότερο από 3% των καταναλώσεων συνολικά. Στις πηγές ενέργειας το μεγαλύτερο ποσοστό καταλαμβάνει η βενζίνη με 34% στη συνέχεια έρχεται το πετρέλαιο κίνησης με 24% και ακολουθούν η ηλεκτρική ενέργεια με 21%, το πετρέλαιο θέρμανσης με 14%, η ξυλεία με 6% και η ηλιοθερμική ενέργεια με 1%. Εικόνα 1: Τελική Ενεργειακή Κατανάλωση του Δήμου Τριφυλίας 4 Σ ε λ ί δ α

Η κατανάλωση ενέργειας για το έτος 2010 καθώς και η καύση των απορριμμάτων και των κλαδεμάτων οδήγησε στην εκπομπή 211.964 tn CO 2. Εικόνα 2: Απογραφή εκπομπών CO2 του Δήμου Τριφυλίας Ο Δήμος Τριφυλίας στο πλαίσιο του Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια έθεσε για το 2020 στόχο για μείωση του CO 2 στην ατμόσφαιρα κατά 20,15%. Η στρατηγική που ορίσθηκε για την επίτευξη του στόχου έγινε με βάση τον αποδοτικότερο συνδυασμό των προτεινόμενων δράσεων και με άξονα τις οικονομικές δυνατότητες του Δήμου. Ο Δήμος Τριφυλίας λοιπόν δεσμεύεται για μία σειρά δράσεων σε όλους τους τομείς του Δήμου, με έμφαση στις δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας και στην ένταξη δράσεων σχετικά με την τοπική ηλεκτροπαραγωγή. Το παρόν ΣΔΑΕ δομείται σε τρία κύρια κεφάλαια ως εξής: Συνολική Στρατηγική: Συνολικός στόχος και μακροπρόθεσμο όραμα του Δήμου ως το 2020, καθώς και οργανωτικές και οικονομικές παράμετροι για την προετοιμασία και την υλοποίηση του ΣΔΑΕ. Απογραφή Εκπομπών Αναφοράς: Τελική κατανάλωση ενέργειας εντός της περιοχής του Δήμου και εκπομπές CO 2 ανά τομέα δραστηριότητας για το έτος 2010. Δράσεις και Μέτρα για το 2020: Πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα ενεργειακής απόδοσης, τα έργα ΑΠΕ και άλλες δράσεις που σχετίζονται με την ενέργεια. 5 Σ ε λ ί δ α

6 Σ ε λ ί δ α

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Συνολική Στρατηγική 1.1 Στόχοι για το 2020 Η αειφόρος ενεργειακή πολιτική που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια έχει αποτελέσει πρόκληση για το Δήμο Τριφυλίας. Τα τελευταία χρόνια η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει μέσω μελετών και πρακτικών εφαρμογών ότι η έννοια και η πρακτική της αειφόρου ανάπτυξης στηρίζεται στο σχεδιασμό, την έρευνα, την αναζήτηση της καινοτομίας και τον προσδιορισμό του είδους της ανάπτυξης που θέλει η κάθε περιοχή να ακολουθήσει. Ο σχεδιασμός αυτός προσδιορίζεται με βάση τρεις αλληλένδετες παραμέτρους: την οργανωμένη προσπάθεια, τη διερεύνηση εναλλακτικών σεναρίων και την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Σημαντικοί ανασταλτικοί παράγοντες για την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του Δήμου Τριφυλίας αποτελούν ανάμεσα σε άλλους και η εξάρτηση του Δήμου από ορυκτά καύσιμα για θέρμανση και αγροτικές εργασίες. Παράλληλα η υψηλή κατανάλωση ενέργειας για την κάλυψη των αναγκών του οικιακού τομέα καθώς και για τη λειτουργία των εγκαταστάσεων ύδρευσης/άρδευσης αποτελεί άλλο ένα εμπόδιο στον δρόμο για την πράσινη ανάπτυξη. Παρόλα αυτά υπάρχουν εφόδια τα οποία μπορούν να ενισχύσουν την προσπάθεια για βιώσιμη ανάπτυξη. Μερικά από αυτά θωρούνται: η ύπαρξη υψηλής ποιότητας επιστημονικού δυναμικού, το μεγάλο εθνικό και διεθνές ενδιαφέρον για επενδύσεις πάνω στην ενεργειακή βιωσιμότητα, οι ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για άμεση εμπλοκή των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κλιματική αλλαγή και τέλος η προνομιακή θέση του Δήμου Τριφυλίας με τα συναφή χαρακτηριστικά. Ο Δήμος Τριφυλίας λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ρόλος του δεν περιορίζεται μόνο στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών προς τους πολίτες, αλλά οφείλει να λειτουργήσει ως πολιτικός, κοινωνικός και αναπτυξιακός θεσμός, έχει προχωρήσει στην υιοθέτηση μιας σειράς πρωτοβουλιών και δράσεων. Αναγνωρίζοντας λοιπόν τη δυνατότητα για βιώσιμη ανάπτυξη, ο Δήμος Τριφυλίας προσχώρησε την 30 η Σεπτεμβρίου 2015 στο Σύμφωνο των Δημάρχων αναδεικνύοντας έτσι την ισχυρή πολιτική βούληση και δέσμευση του προς την κατεύθυνση του βιώσιμου ενεργειακού σχεδιασμού. Κύριοι στόχοι του νέου ενεργειακού σχεδιασμού αποτελούν η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών προσέλκυσης νέων επενδύσεων για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και Εξοικονόμηση Ενέργειας (ΕΞΕΝ) στο Δήμο καθώς και η αξιοποίηση των ευκαιριών που δίνονται σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο έχοντας ως οδηγό την αποδοτικότερη χρήση των πλεονεκτημάτων της περιοχής. Ο στόχος μείωσης του διοξειδίου του άνθρακα που τέθηκε ανέρχεται στο 20,15%. Ο Δήμος Τριφυλίας έχει οργανώσει τη στρατηγική του βάσει του πλέον συμφέροντος συνδυασμού δράσεων παραμένοντας στα όρια των οικονομιών του δυνατοτήτων. Η γενική εικόνα είναι ότι οι εκπομπές ρύπων μπορούν να μειωθούν κατά 8,66% με τη συμμετοχή των πολιτών, 5,66% με την εισχώρηση της τοπικής ηλεκτροπαραγωγής, 4,28% με την αξιοποίηση των κλαδεμάτων και 1,54% με τις δημοτικές δράσεις. 1.2 Υφιστάμενη Κατάσταση 1.2.1 Γεωγραφική θέση Ο Δήμος Τριφυλίας υπάγεται στο νομό Μεσσηνίας της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Βρίσκεται στο Νοτιοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου και καταλαμβάνει το βόρειο κομμάτι της Μεσσηνίας. Στο νομό Μεσσηνίας υπάγονται και οι δήμοι Καλαμάτας, Οιχαλίας, Μεσσήνης, Δυτικής Μάνης και Πύλου-Νέστορος. 7 Σ ε λ ί δ α

Πίνακας 1.1: Δημοτικές Ενότητες και Κοινότητες Δήμου Τριφυλίας [3] Εικόνα 1.1: Ο νομός Μεσσηνίας στον ελλαδικό χώρο Ο Δήμος συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης (νόμος 3852/2010, ΦΕΚ 87/Α/07.06.2010) από την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Εικόνα 1.2: Διοικητικά όρια Δήμου Τριφυλίας Η έκτασή του υπολογίζεται στα 612 km 2 και ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 27.373 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Έδρα του δήμου έχει οριστεί η Κυπαρισσία η οποία απέχει 250 km από την Αθήνα και 160 km από την Πάτρα. Τα σύνορά του είναι ο Δήμος Ζαχάρως του νομού Ηλείας στα βόρεια, οι Δήμοι Οιχαλίας και Μεσσήνης στα ανατολικά, ο Δήμος Πύλου- Νέστορος στα νότια και το Ιόνιο πέλαγος στα δυτικά. [1] [2] Δημοτικές Ενότητες Αετού Αυλώνας Γαργαλιάνων Κυπαρισσίας Φιλιατρών Τριπύλας Κοινότητες Αγριλιά Τριφυλίας Αετού Αρτικίου Γλυκορριζίου Καμαρίου Κεφαλόβρυσης Κοπανακίου Κρυονερίου Μοναστηρίου Πολυθέας Σιτοχωρίου Αγαλιανής Αυλώνος Βανάδας Ελαίας Καλιτσαίνης Καλού Νερού Καρυών Πλατανίων Προδρόμου Σιδηροκάστρου Γαργαλιάνων Βάλτας Λεύκης Μαραθοπόλεως Μουζακίου Πύργου Τριφυλίας Φλόκας Κυπαρισσίας Αρμενίων Βρυσών Μουριατάδας Μύρου Ξηροκάμπου Περδικονερίου Ραχών Σπηλιάς Στασίου Φαρακλάδας Φιλιατρών Εξοχικού Μάλης Πλάτης Χαλαζονίου Χριστιανουπόλεως Καλογερέσιου Λαντζουνάτου Λυκουδεσίου Ραπτοπούλου Ροδιάς Σελλά Τριπύλας 1.2.2 Δημογραφικές τάσεις Ο πληθυσμός του Δήμου Τριφυλίας σύμφωνα με την απογραφή της ΕΛΣΤΑΤ το 2011 ανέρχεται στους 27.373 κατοίκους με πληθυσμιακή πυκνότητα 44,73 κάτοικοι/km 2. Στον επόμενο πίνακα απεικονίζεται η εξέλιξη του πληθυσμού 8 Σ ε λ ί δ α

βάσει των απογραφών από το 1991 μέχρι και το 2011. Παρατηρείται ότι ο πληθυσμός του 2011 σε σχέση με του 2001 παρουσιάζει μείωση της τάξης του 12,24%. [4] Πίνακας 1.2: Εξέλιξη πληθυσμού Πληθυσμός Έτος απογραφής 1991 2001 2011 Σύνολο Ελλάδας 10.259.900 10.934.097 10.816.286 Νομός Μεσσηνίας 166.964 166.566 159.954 Δήμος Τριφυλίας 38.625 31.190 27.373 1.2.4 Κλιματικά Χαρακτηριστικά Σύμφωνα με τον Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων - Κ.Εν.Α.Κ η ελληνική επικράτεια διαιρείται σε τέσσερις κλιματικές ζώνες, με βάση τις βαθμοημέρες θέρμανσης, με τη ζώνη Α να είναι η θερμότερη και η Δ η ψυχρότερη. Όπως φαίνεται και στην Εικόνα 1.4 ο νομός Μεσσηνίας ανήκει στη ζώνη Α. 1.2.3 Ηλικιακή διάρθρωση Αναλύοντας τα στοιχεία της απογραφής του 2001 για την ηλικιακή διάρθρωση των κατοίκων παρατηρείται ότι για την ομάδα ηλικιών μεταξύ 0-14 και οι τρεις περιοχές παρουσιάζουν το ίδιο ποσοστό με μία μικρή απόκλιση της τάξης του 1%. Για την ομάδα 15-64 η Τριφυλία ξεπερνά ελάχιστα τη Μεσσηνία ενώ εμφανίζει 4,2% μικρότερο ποσοστό απ το σύνολο Ελλάδας. Στην τελευταία ομάδα των 65 και άνω η Τριφυλία και η Μεσσηνία έχουν τα ίδια ποσοστά τα οποία ξεπερνούν το σύνολο κατά 5,5%. Εικόνα 1.3: Σύγκριση Ηλικιακής Διάρθρωσης Εικόνα 1.4: Κλιματικές Ζώνες Ελλάδας Γενικά η Μεσσηνία έχει χαρακτηριστικό ήπιο, εύκρατο κλίμα (εκτός των ορεινών περιοχών που είναι πιο τραχύ), αφού το ετήσιο θερμομετρικό εύρος κυμαίνεται περίπου μεταξύ των 13 19 ο C. Ακόμη η Μεσσηνία παρουσιάζει μεγάλη ηλιοφάνεια, μία από τις μεγαλύτερες στην Ελλάδα. Οι βροχές είναι αρκετές και πέφτουν το χειμώνα. Τα καλοκαίρια είναι ζεστά και ξερά. Οι βροχοπτώσεις κυμαίνονται από 600 χιλιοστά στα νότια του Νομού μέχρι τα 1500 χιλιοστά στα πιο ορεινά και στα 800-1200 χιλιοστά στις κεντρικές και βόρειες πεδινές και ημιορεινές περιοχές. [5] Όσον αφορά το Δήμο Τριφυλίας, στους παρακάτω πίνακες παρουσιάζονται κλιματικά στοιχεία για την περιοχή της Κυπαρισσίας αναλυτικά και ετήσια στοιχεία για την Κυπαρισσία και το Μουζάκι. [6] 9 Σ ε λ ί δ α

Πίνακας 1.3: Κλιματικά δεδομένα Κυπαρισσίας Θερμοκρασία ο C Βροχόπτωση Ταχύτητα ανέμου Mέση Μέση Μέγιστη Μέση Ελάχιστη mm km/h Ιαν 11,3 15,3 6,5 117,4 6 Φεβ 11 15,2 7 199 7,8 Μάρ 13,2 17,5 9,1 225,4 4,4 Απρ 15,2 20,1 10 5 4,5 Μάι 20 25,1 14,8 19 3,9 Ιουν 22,8 27,4 17,8 16,4 3,3 Ιουλ 27,3 32,1 22 2 3,4 Αυγ 27,7 32,3 22,7 6 3,9 Σεπ 24,8 29,7 20,3 149,4 3,3 Οκτ 21 25,2 16,8 86,6 4,6 Νοε 17 21,7 12,5 112,8 4,6 Δεκ 12,3 17,4 7,9 50 2,9 Τοπική κοινότητα Πίνακας 1.4: Ετήσια κλιματικά δεδομένα δύο ΔΕ Τριφυλίας (m) ( o C) (mm) Υψόμετρο Μέση θερμοκρασία ψυχρότερου μήνα Μέση ελάχιστη θερμοκρασία ψυχρότερου μήνα Μέση θερμοκρασία θερμότερου μήνα Μέση μέγιστη θερμοκρασία θερμότερου μήνα Μέση ετήσια θερμοκρασία Κυπαρισσία 114 10,8 7,3 25,6 30,5 18 848 Μουζάκι 480 8,1 4,5 24,3 29,6 15,7 978 Μέσο ετήσιο ύψος υετού 1.2.5 Χρήσεις γης Με βάση την απογραφή των εκτάσεων γης του 2000, προκύπτει ότι πάνω από τη μισή έκταση της Τριφυλίας καλύπτεται με καλλιεργήσιμες εκτάσεις και το 36% καλύπτεται από δάση. [7] Εικόνα 1.5: Χρήσεις γης στο Δήμο Τριφυλίας 1.2.6 Οικονομία Ο Πρωτογενής Τομέας, αποτελεί τον κυρίαρχο τομέα της τοπικής οικονομίας, σε επίπεδο Δήμου συνολικά, καθώς απασχολεί το 42,24% του απασχολούμενου πληθυσμού του Δήμου. Ο Δήμος διαθέτει σημαντική γεωργική παραγωγή και οι αγροτικές δραστηριότητες αποτελούν σημαντικό μέρος της τοπικής οικονομίας. Το κύριο προϊόν παραγωγής της Τριφυλίας είναι το λάδι. Στην περιοχή παράγονται 22.000 τόνοι ελαιόλαδου ετησίως αρίστης ποιότητας με προοπτική πιστοποίησης ΠΟΠ ΚΑΛΑΜΑΤΑ που αντιστοιχεί στο 8% της εθνικής παραγωγής. Δραστηριοποιούνται 20 τυποποιητικές μονάδες και 4 συνεταιρισμοί ελαιολάδου, μια ομάδα ελαιουργικών φορέων και 51 ελαιοτριβεία. [8] Όσον αφορά την κτηνοτροφία, το ζωικό κεφάλαιο του Δήμου Τριφυλίας, υπολογίζεται περίπου στα 37.720 ζώα. Από αυτά περίπου 35.000 είναι αιγοπρόβατα, 1000 βοοειδή, 1000 χοίροι και τα υπόλοιπα 700 ίπποι και ημίονοι. Τέλος στην αλιευτική δραστηριότητα καταμετρούνται 70 επαγγελματίες αλιείς. 10 Σ ε λ ί δ α

συγκέντρωση, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας, υπάρχει στις επιχειρήσεις μεταποιητικής δραστηριότητας, που σχετίζεται με το αμπέλι (Κρασί, τσίπουρο κ.λ.π) την ελιά (Τριφυλιακό λάδι, ελιές κ.λ.π), κηπευτικά προϊόντα (Τουρσί, ντομάτες κ.λ.π), κτηνοτροφικά και αλιευτικά προϊόντα. Εικόνα 1.6: Είδη καλλιεργειών στο Δήμο Τριφυλίας Ο Δευτερογενής Τομέας, είναι ο λιγότερο ανεπτυγμένος στο Δήμο, καθώς συμμετέχει στην απασχόληση με μικρό ποσοστό, μόλις 10,84% και βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα σε όλες τις Δημοτικές Ενότητες του Δήμου. Οι κλάδοι που δραστηριοποιούνται στην περιοχή είναι Μεταποιητικές Βιομηχανίες Βιοτεχνίες, Κατασκευές και Λατομεία. Σχετικά μεγάλη Ο Τριτογενής Τομέας (Τουρισμός - Εμπόριο Υπηρεσίες) στο Δήμο Τριφυλίας, βρίσκεται στην δεύτερη θέση, με ποσοστό 34,90%. Στο Δήμο Τριφυλίας, δραστηριοποιούνται συνολικά 1.160 Επιχειρήσεις στον τομέα του εμπορίου και στην παροχή υπηρεσιών. Ο τουρισμός θεωρείται επίσης, ως ένας από τους δυναμικότερους κλάδους της τοπικής οικονομίας, ίσως μάλιστα ο πιο δυναμικός μοχλός ανάπτυξης. [8] Παρακάτω παρατίθενται ποσοστά ανάλογα με την ενασχόληση των κατοίκων του Δήμου. Ανειδίκευτοι εργάτες, χειρωνάκτες και μικροεπαγγελματ ίες, 30% Ανώτερα διευθυντικά και διοικητικά στελέχη, 4% Επαγγελματίες, 8% Τεχνικοί, 4% Υπάλληλοι γραφείου, 3% Χειριστές βιομηχανικών εγκαταστάσεων, μηχανημάτων, 3% Τεχνίτες, 11% Γεωργοί, κτηνοτρόφοι, δασοκόμοι και αλιείς, 25% Απασχολούμενοι στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές, 13% Εικόνα 1.7: Επαγγέλματα στο Δήμο Τριφυλίας 11 Σ ε λ ί δ α

1.2.7 Ενεργειακή Κατάσταση H μέση ηλιακή ακτινοβολία ανέρχεται στα 1674,3 KWh/m 2 (σε οριζόντιο επίπεδο). Κατά το έτος 2010 καταγράφηκαν σε λειτουργία φωτοβολταϊκά πάρκα συνδεδεμένα στην Μέση Τάση με συνολική παραγόμενη ισχύ 550 KW καθώς και φωτοβολταϊκά πάρκα συνδεδεμένα στη Χαμηλή Τάση με συνολική παραγόμενη ισχύ 1.890 KW. Αιολικά πάρκα κατά το έτος αναφοράς δεν υπάρχουν. Σε συγκεκριμένη ορεινή περιοχή του Δήμου έχει καταγραφεί ταχύτητα ανέμου 6 m/sec. Στα επόμενα χρόνια από το 2010 έγινε η εγκατάσταση του πρώτου αιολικού πάρκου του Δήμου Τριφυλίας. 1.2.8 Όραμα Ανάπτυξης Αποστολή του Δήμου Τριφυλίας είναι η διεύθυνση και ρύθμιση όλων των τοπικών υποθέσεων σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της εγγύτητας, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος, την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωση των συμφερόντων και της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας. Με στόχο την επίτευξη των μελλοντικών σκοπών και επιδιώξεων κρίνεται απαραίτητη η αποσαφήνιση αυτών από το Δήμο μέσω της διατύπωσης του Οράματός του. Όραμα του Δήμου είναι να καταφέρει να μετατραπεί σε έναν από τους βασικούς αγροτουριστικούς προορισμούς της χώρας, μέσω της ανάδειξης του φυσικού πλούτου και των τοπικών προϊόντων με σεβασμό πάντα στον άνθρωπο και στο περιβάλλον. Ο ενεργειακός σχεδιασμός του Δήμου θα στηριχθεί κατά κύριο λόγο στη βιώσιμη ανάπτυξη του μέσω της δημιουργίας συνθηκών με στόχο την προώθηση της ενεργειακής αναβάθμισης της περιοχής και την προσέλκυση νέων επενδύσεων σε έργα ΑΠΕ και ΕΞΕΝ. 1.3 Οργανωτικά και Οικονομικά Θέματα Ο Δήμος Τριφυλίας έχει δημιουργήσει τις απαραίτητες διοικητικές δομές, με βάσει το οργανόγραμμά του, ώστε να υλοποιήσει το παρόν σχέδιο δράσης και να παρακολουθήσει την πορεία υλοποίησής του. 12 Σ ε λ ί δ α

13 Σ ε λ ί δ α

14 Σ ε λ ί δ α

15 Σ ε λ ί δ α

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Απογραφή Εκπομπών Αναφοράς 2.1 Έτος Αναφοράς Σύμφωνα με τις οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων προκειμένου να αναπτυχθεί το Ενεργειακό Ισοζύγιο και στη συνέχεια το Ισοζύγιο Εκπομπών Αναφοράς, ως έτος αναφοράς πρέπει να θεωρηθεί το 1990. Στην περίπτωση όμως κατά την οποία δεν υπάρχουν πλήρη στοιχεία για συλλογή, θα πρέπει ως έτος αναφοράς να θεωρηθεί το αμέσως επόμενο για το οποίο υπάρχουν αξιόπιστα και σαφή δεδομένα. Για τον Καλλικρατικό Δήμο Τριφυλίας το πλησιέστερο έτος στο 1990 με τα πληρέστερα και πιο αξιόλογα στοιχεία θεωρήθηκε το 2010 το οποίο και ορίσθηκε ως έτος αναφοράς.[1] 2.2 Τομείς μελέτης Οι τομείς κατανάλωσης ενέργειας που εξετάστηκαν κατατάσσονται στις εξής κατηγορίες: Αγροτικός τομέας Γεωργία Κτηνοτροφία Κτίρια, Εξοπλισμός/Εγκαταστάσεις και Βιομηχανία Δημοτικά κτίρια, εξοπλισμός και εγκαταστάσεις Δημοτικός δημόσιος φωτισμός Κατοικίες Κτίρια, εξοπλισμός και εγκαταστάσεις τριτογενούς τομέα (μη δημοτικά) Βιομηχανία Μεταφορές Δημοτικός στόλος Δημόσιες μεταφορές Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές Παρακάτω παρουσιάζονται σχηματικά οι περιγραφόμενοι τομείς: Σημειώνεται ότι ο αγροτικός τομέας, ο οποίος περιλαμβάνει τη Γεωργία και την Κτηνοτροφία παρουσιάζει ιδιαίτερα υψηλές ενεργειακές καταναλώσεις, σύμφωνα με τα στοιχεία που θα παρουσιαστούν παρακάτω, γεγονός που 16 Σ ε λ ί δ α

δικαιολογείται βάσει του αγροτικού χαρακτήρα του Δήμου. Οι λοιποί τομείς μελέτης του Σχεδίου Δράσης αποτελούνται από τον Δημοτικό, Οικιακό, Τριτογενή τομέα και των τομέα Μεταφορών. Όσον αφορά το βιομηχανικό τομέα, παρουσιάζονται κωλύματα στη συλλογή δεδομένων, και εφόσον, σύμφωνα με τις Οδηγίες του Συμφώνου, ο τομέας αυτός κρίνεται προαιρετικός, δε θα εξεταστεί. 2.3 Μεθοδολογία Αρχικός στόχος για την καταγραφή των ενεργειακών καταναλώσεων ήταν η συλλογή πληροφοριών και δεδομένων από μία πληθώρα αξιόπιστων πηγών. Κατά τη διαδικασία της επεξεργασίας των δεδομένων πέρα από τους υπολογισμούς έγιναν και κάποιες αναγκαίες παραδοχές όπου τα στοιχεία ήταν ελλιπή ή ανύπαρκτα. Παρακάτω παρατίθενται πίνακες με ορισμένες από τις αναγωγές που χρησιμοποιήθηκαν καθώς και οι δείκτες ενεργειακών μετατροπών: Πίνακας 2.1: Πληθυσμιακά δεδομένα Πληθυσμός Νομού Μεσσηνίας Πληθυσμός Δήμου Τριφυλίας Ποσοστό Δήμου επί του Νομού 159.954 27.373 17,11% Πηγή: Απογραφή 2011, ΕΛΣΤΑΤ Πίνακας 2.3: Δεδομένα εκτάσεων (στρέμματα) Έκταση Νομού Μεσσηνίας Έκταση Δήμου Τριφυλίας Ποσοστό Δήμου επί του Νομού 2.991.000 612.000 20,46% Πηγή: Google Maps Πίνακας 2.4: Πλήθος Κανονικών Κατοικιών Κανονικές κατοικίες Νομού Μεσσηνίας Κανονικές κατοικίες Δήμου Τριφυλίας Ποσοστό Δήμου επί του Νομού 106.927 18.709 17,5% Πίνακας 2.5: Καλλιεργούμενες εκτάσεις (στρέμματα) Πηγή: Απογραφή Κτιρίων 2011, ΕΛΣΑΤ Καλλιεργούμενη έκταση Νομού Μεσσηνίας Καλλιεργούμενη έκταση Δήμου Τριφυλίας Ποσοστό Δήμου επί του Νομού 895.648,05 213.829,60 23,87% Πηγή: ΟΠΕΚΕΠΕ Πίνακας 2.6: Δείκτες ενεργειακής μετατροπής καυσίμων Πετρέλαιο (KWh/lt) Βενζίνη (KWh/lt) 10 9.2 17 Σ ε λ ί δ α

2.4 Συλλογή δεδομένων Για τη συλλογή των απαιτούμενων δεδομένων χρησιμοποιήθηκε πληθώρα πηγών ανάλογα με το είδος τους. Οι πηγές είναι οι εξής: Δήμος Τριφυλίας Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) Google maps Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ) ΚΤΕΛ Μεσσηνίας Εθνικό Τυπογραφείο 2.4.1 Δήμος Τριφυλίας Για την καταγραφή των καταναλώσεων και των αντίστοιχων εκπομπών CO 2 για τις οποίες είναι άμεσα υπεύθυνος ο Δήμος, αντλήθηκαν τα απαιτούμενα δεδομένα από τις υπηρεσίες του. Οι τιμές αυτές αφορούν Ηλεκτρική Ενέργεια και Πετρέλαιο Θέρμανσης/Κίνησης που καταναλώθηκαν στα δημοτικά κτίρια, στις δημοτικές εγκαταστάσεις ύδρευσης/άρδευσης, στον δημοτικό δημόσιο φωτισμό καθώς και στο δημοτικό στόλο. 2.4.2 Εξωτερικοί Φορείς Πληροφορίες αντλήθηκαν και από έναν αριθμό εξωτερικών φορέων στους οποίους δεν έχει άμεση πρόσβαση ο Δήμος, οι οποίες είναι οι ακόλουθες: ΕΛΣΤΑΤ: Εδώ αναζητήθηκαν δεδομένα σχετικά με πληθυσμό, κτίρια/κατοικίες, χαρακτηριστικά νοικοκυριών, καταναλώσεις ηλεκτρικής ενέργειας και πετρελαιοειδών και κατοχή οχημάτων. ΥΠΕΝ: Από τη Διεύθυνση Πετρελαϊκής Πολιτικής συλλέχθηκαν τα δεδομένα κατανάλωσης καυσίμων στο νομό Μεσσηνίας. ΑΔΜΗΕ: Αντλήθηκαν στοιχεία σχετικά με τις ΑΠΕ σε λειτουργία κατά το έτος αναφοράς Google Maps: Η συγκεκριμένη υπηρεσία της Google χρησιμοποιήθηκε για να υπολογιστούν οι χιλιομετρικές αποστάσεις εντός του νομού που αφορούν τις δημόσιες μεταφορές. ΟΠΕΚΕΠΕ: Μέσω της ιστοσελίδας του Οργανισμού καταγράφηκαν τα είδη και οι εκτάσεις των εκμεταλλεύσιμων καλλιεργειών καθώς και στοιχεία του κτηνοτροφικού τομέα. ΚΤΕΛ Μεσσηνίας: Από την ιστοσελίδα των ΚΤΕΛ αντλήθηκαν οι διαδρομές και η συχνότητα των δρομολογίων των λεωφορείων που που πραγματοποιούνται εντός των ορίων του Δήμου. Εθνικό Τυπογραφείο: Μέσω της διαδικτυακής πύλης του Εθνικού Τυπογραφείου αναζητήθηκαν ΦΕΚ που περιείχαν συντελεστές σχετικούς με τις καταναλώσεις πετρελαίου στην γεωργία και την κτηνοτροφία. 2.5 Δεδομένα 2.5.1 Αγροτικός τομέας 2.5.1.1 Γεωργία Η Ηλεκτρική Ενέργεια που καταναλώνεται στο κομμάτι της γεωργίας, αφορά κυρίως την άρδευση των καλλιεργειών στην οποία συμμετέχουν στο μεγαλύτερο ποσοστό ιδιωτικά αντλιοστάσια και γεωτρήσεις, και σε μικρότερο οι δημοτικές εγκαταστάσεις. Ο υπολογισμός της Ηλεκτρικής Ενέργειας για τον τομέα αυτό έγινε βάσει στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ [2] για την Ηλεκτρική Ενέργεια στο επίπεδο του Νομού Μεσσηνίας καθώς και βάσει των δεδομένων από τον ΟΠΕΚΕΠΕ [3] για τις καλλιεργούμενες εκτάσεις σε επίπεδο Νομού αλλά και Δήμου. Το αποτέλεσμα που προέκυψε μέσω κατάλληλης αναγωγής είναι ότι το έτος 2010 καταναλώθηκαν 6.747,37 MWh ηλεκτρικής ενέργειας στον τομέα της γεωργίας στο Δήμο Τριφυλίας. Συνοπτικά: 18 Σ ε λ ί δ α

Πίνακας 2.7: Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας στη Γεωργία στο Δήμο Τριφυλίας Ηλεκτρική Ενέργεια στη Γεωργία (ΜWh) Νομός Μεσσηνίας 28.262,11 Δήμος Τριφυλίας με αναγωγή στις καλλιεργούμενες εκτάσεις 6.747,37 Στην γεωργία καταναλώνεται επίσης και πετρέλαιο κίνησης «diesel», το οποίο χρησιμοποιούν τα γεωργικά μηχανήματα για το όργωμα, τη σπορά, τη λίπανση και τη συλλογή των καλλιεργειών. Ο υπολογισμός του πετρελαίου έγινε με τη βοήθεια συντελεστών lt/στρέμμα όπως δημοσιεύθηκαν από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων [4]. Οι υπολογισμοί για την κατανάλωση πετρελαίου στη γεωργία παρουσιάζονται στον Πίνακα 2.7. Πίνακας 2.8 : Κατανάλωση πετρελαίου στη Γεωργία Συντελεστής (lt/στρέμμα) Έκταση (στρέμματα) Πετρέλαιο «diesel» (lt) Είδος καλλιέργειας Ελαιώνες για παραγωγή επιτραπέζιας ελιάς 29,00 211,20 6.124,80 61,25 Πετρέλαιο «diesel» (MWh) Ελαιώνες για παραγωγή ελαιόλαδου 6,00 200.022,20 1.200.133,20 12.001,33 Ελαιώνες διπλής κατεύθυνσης 10,00 300,40 3.004,00 30,04 Αμπελώνες για παραγωγή οίνων ποιότητα VQPRD 14,40 5,50 79,20 0,79 Αποξηραμένες χορτονομές 12,00 6,20 74,40 0,74 Αραβόσιτος ποτιστικός 30,00 77,40 2.322,00 23,22 Πατάτες για παραγωγή αμύλου 18,00 0,50 9,00 0,09 Πορτοκαλιές προς μεταποίηση 18,00 5,60 100,80 1,01 Ζωοτροφές 16,80 725,70 12.191,76 121,92 Καρυδιές 3,60 77,60 279,36 2,79 Κηπευτικά Μακράς Διάρκειας 12,00 723,60 8.683,20 86,83 Κηπευτικά υπό κάλυψη 36,00 620,60 22.341,60 223,42 Εσπεριδοειδή Διάφορα 19,20 65,60 1.259,52 12,60 Λοιπά σιτηρά- Διάφορα 16,65 755,80 12.584,07 125,84 Λοιπές καλλιέργειες- Δενδρώδεις(Ροδ-Συκ-Μηλ-Αχλ) 21,60 95,70 2.067,12 20,67 Λοιπές καλλιέργειες Δενδρώδεις (Καστ-Βυσ) 13,20 13,10 172,92 1,73 Αμπελώνες για επιτραπέζια χρήση 13,20 37,80 498,96 4,99 Αμπελώνες για παραγωγή οίνου 13,20 4.734,50 62.495,40 624,95 Εκτάσεις με μελίσσια- Μελισσόχορτο 7,20 58,00 417,60 4,18 Ξηρά μη μεταποιημένα σύκα 7,20 121,40 874,08 8,74 Αχλαδιές προς μεταποίηση 35,00 1,10 38,50 0,39 Αμπελώνες για παραγωγή σταφίδας 14,40 5.170,10 74.449,44 744,49 Σύνολα: 213.829,60 1.410.200,93 14.102,01 19 Σ ε λ ί δ α

Στην Εικόνα 2.1 απεικονίζεται η κατανομή της κατανάλωσης πετρελαίου ανάλογα με το είδος καλλιέργειας. Αμπελώνες 10% Λοιπές καλλιέργειες 4% Ελαιώνες 86% Εικόνα 2.1: Κατανάλωση πετρελαίου diesel στη γεωργία ανά είδος καλλιέργειας Παρατηρείται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό, καταλαμβάνουν οι ελαιώνες με 12.093 MWh κατανάλωσης πετρελαίου κάτι που δικαιολογείται και από το γεγονός ότι οι ελαιώνες κατέχουν το 93,81% των καλλιεργειών. Για την εκτεταμένη αυτή λοιπόν καλλιέργεια ελαιώνων έγιναν ξεχωριστά υπολογισμοί για την απαιτούμενη κατανάλωση βενζίνης όσον αφορά το κλάδεμα των ελαιόδεντρων καθώς και για τη συλλογή των ελαιοκάρπων. Τα μηχανήματα αυτά είναι βενζινοκίνητα και σύμφωνα με σχετική μελέτη [5], η ετήσια κατανάλωση βενζίνης για τους ελαιώνες ανέρχεται στα: 0,18673 lt απλής βενζίνης ανά δέντρο για μηχανικό κλάδεμα και 21,16986 lt απλής βενζίνης ανά τόνο συλλεγόμενου ελαιοκάρπου για την συλλογή ενός τόνου καρπού ελιάς (8 ώρες) με μηχανοκίνητα εργαλεία. Θεωρήθηκε ότι στο 85% των ελαιοκαλλιεργειών χρησιμοποιούνται μηχανοκίνητα εργαλεία για το κλάδεμα και τη συλλογή του καρπού. Τα αποτελέσματα των υπολογισμών βρίσκονται στον επόμενο Πίνακα. Έκταση ελαιοποιήσιμης ελιάς (στρέμματα) Πίνακας 2.8: Τελική κατανάλωση βενζίνης στη Γεωργία Αριθμός ελαιόδεντρων Ποσότητα (kg) καρπού Βενζίνη (lt) Βενζίνη (MWh) 200.022,20 4.000.444 72.007.992,00 1.930.691,71 17.762,36 Στην επόμενη Εικόνα φαίνεται η κατανομή των καταναλώσεων ανάλογα με το είδος τους στον τομέα της Γεωργίας. 20 Σ ε λ ί δ α

Βενζίνη 46% Ηλεκτρική Ενέργεια 17% Πετρέλαιο diesel 37% Εικόνα 2.2: Κατανομή ενεργειακών καταναλώσεων στη Γεωργία 2.5.1.2 Κτηνοτροφία Στον τομέα της Κτηνοτροφίας υπολογίστηκε η ποσότητα καταναλισκόμενου πετρελαίου με συντελεστές λίτρο/ζώο που αντλήθηκαν από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων [6]. Επίσης χρειάστηκε να αντληθούν δεδομένα για το Ζωικό Κεφάλαιο του Δήμου από τον ΟΠΕΚΕΠΕ [3] Τα αποτελέσματα παρατίθενται παρακάτω. Είδος ζώου Πίνακας 2.9: Κατανάλωση Πετρελαίου diesel στην Κτηνοτροφία Συντελεστής (lt/ζώο) Αριθμός ζώων Πετρέλαιο diesel (lt) Πετρέλαιο diesel (MWh) Αιγοπρόβατα 2,90 34.272,00 99.388,80 993,89 Βοοειδή θηλυκά 2-6 μηνών 1,20 2,00 2,40 0,02 Βοοειδή θηλυκά 6-24 μηνών 6,00 14,00 84,00 0,84 Βοοειδή θηλυκά >24 μηνών 24,00 262,00 6.288,00 62,88 Bοοειδή αρσενικά 2-6 μηνών 1,20 1,00 1,20 0,01 Bοοειδή αρσενικά 6-24 μηνών 6,00 36,00 216,00 2,16 Bοοειδή αρσενικά >24 μηνών 24,00 23,00 552,00 5,52 Μέλι-Κυψέλες 4,00 7.483,00 29.932,00 299,32 Σύνολα: 42.093,00 136.464,40 1.364,64 2.5.1.3 Σύνοψη Συγκεντρώνοντας όλα τα στοιχεία που προέκυψαν στον Αγροτικό Τομέα προκύπτει ο επόμενος Πίνακας και στη συνέχεια το αντίστοιχο γράφημα στην Εικόνα 2.3 που υποδεικνύει τα ποσοστά των ενεργειακών καταναλώσεων σε όλο τον Αγροτικό τομέα. Αγροτικός Τομέας Πίνακας 2.10 Τελικές καταναλώσεις στον Αγροτικό τομέα Ηλεκτρική Ενέργεια (MWh) Πετρέλαιο diesel (MWh) Βενζίνη (MWh) Σύνολο (MWh) Γεωργία 6.747,37 14.102,01 17.762,36 38.611,75 Κτηνοτροφία 0 1.364,64 0 1.364,64 Σύνολο 6.747,37 15.466,65 17.762,36 39.976,39 21 Σ ε λ ί δ α

Εικόνα 2.3: Κατανομή τελικών ενεργειακών καταναλώσεων στον Αγροτικό τομέα 2.5.2 Κτίρια, εξοπλισμός/εγκαταστάσεις, βιομηχανία 2.5.2.1 Δημοτικά Κτίρια & Εγκαταστάσεις Στην κατηγορία αυτή ανήκουν όλα τα κτίρια των οποίων φορέας ιδιοκτησίας ορίζεται ο Δήμος Τριφυλίας και η διαχείρισή τους ανήκει επίσης στο Δήμο. Οι καταγεγραμμένες ενεργειακές καταναλώσεις αφορούν τα δημοτικά κτίρια όπως οι δημοτικές υπηρεσίες, πολιτιστικά κέντρα και αθλητικές εγκαταστάσεις, σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας βαθμίδας καθώς και τις υποδομές ύδρευσης, άρδευσης και του βιολογικού καθαρισμού του Δήμου. Κτίρια Βενζίνη 44% Ηλεκτρική Ενέργεια 17% Πετρέλαιο diesel 39% Καταγράφηκαν από τα τιμολόγια της ΔΕΗ τα εξής δημοτικά κτίρια: 38 Κοινοτικά γραφεία σε πολλά από τα οποία στεγάζονται ιατρεία ή/και άλλες υπηρεσίες 10 Κτίρια που στεγάζουν πολιτιστικές δραστηριότητες όπως η Φιλαρμονική 10 Εκκλησίες και κοιμητήρια 5 Σφαγεία και αποθήκες 5 Αθλητικές εγκαταστάσεις περιλαμβανομένων των γηπέδων και του κολυμβητηρίου 3 ΚΕΠ 1 Δημαρχείο 1 ΚΑΠΗ 2 Βιβλιοθήκες 2 Μουσεία 1 Μεταλλείο 1 αρχαιολογικός χώρος Τέλος υπάρχουν και 21 σχολικά κτίρια, τα οποία λόγω συγχωνεύσεων ή καταργήσεων, χρησιμοποιούνται πλέον ως κοινοτικά γραφεία, ιατρεία ή χώροι για άλλες υπηρεσίες και δραστηριότητες των κατοίκων. Στα δημοτικά κτίρια καταναλώνεται κυρίως Ηλεκτρική Ενέργεια και μία μικρότερη ποσότητα πετρελαίου θέρμανσης διότι τα περισσότερα κτίρια χρησιμοποιούν κλιματιστικές μονάδες ή άλλες ηλεκτρικές συσκευές για θέρμανση. Οι καταναλώσεις της Η.Ε και του πετρελαίου καταγράφηκαν από τα αντίστοιχα τιμολόγια ΔΕΗ και πετρελαίου θέρμανσης που παραχωρήθηκαν από την Οικονομική Υπηρεσία του Δήμου. Για τη μετατροπή των λίτρων πετρελαίου σε KWh χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής 10 KWh/lt. Στον επόμενο Πίνακα 2.11 φαίνονται οι καταναλώσεις των κτιρίων ανά Δημοτική Ενότητα και ανά είδος ενέργειας για το έτος 2010. Στο Παράρτημα Α παρατίθεται αναλυτικός πίνακας με τις καταναλώσεις και τα είδη των κτιρίων αυτών. Πίνακας 2.11: Τελική κατανάλωση Ενέργειας στα Δημοτικά κτίρια-γραφεία ανά Δημοτική Ενότητα Δημοτική Ενότητα Πετρέλαιο Θέρμανσης (KWh) Η.Ε. (KWh) Σύνολο Αετού 22.000 45.323 67.323 Αυλώνας 0 17.288 17.288 Γαργαλιάνων 10.000 93.854 103.854 22 Σ ε λ ί δ α

Κυπαρισσίας 32.000 626.835 658.835 Φιλιατρών 0 94.013 94.013 Τριπύλας 0 21.446 21.446 Σύνολο (ΜWh) : 64,00 898,76 962,76 Σχολεία Τα καταγεγραμμένα σχολεία σε λειτουργία παρατίθενται παρακάτω: 10 Νηπιαγωγεία και Παιδικοί Σταθμοί 10 Δημοτικά 3 Γυμνάσια 2 Γενικά Λύκεια 1 ΕΕΕΕΚ Σημειώνεται ότι κάποιες σχολικές μονάδες είναι συγχωνευμένες και έχουν κοινό αριθμό παροχής ρεύματος και επομένως μία τιμή κατανάλωσης. Στον επόμενο Πίνακα 2.12 φαίνονται οι καταναλώσεις των σχολικών συγκροτημάτων ανά Δημοτική Ενότητα και ανά είδος ενέργειας για το έτος αναφοράς 2010. Στο Παράρτημα Β παρατίθεται αναλυτικός πίνακας με τις καταναλώσεις. Πίνακας 2.12: Τελική κατανάλωση Ενέργειας στα Σχολεία ανά Δημοτική Ενότητα Δημοτική Ενότητα Πετρέλαιο Θέρμανσης (KWh) Η.Ε. (KWh) Σύνολο Αετού 70.000 5.608 75.608 Αυλώνας 0 1.564 1.564 Γαργαλιάνων 187.430 78.226 265.656 Κυπαρισσίας 151.300 59.272 210.572 Φιλιατρών 98.000 52.554 150.554 Σύνολο (ΜWh) : 506,73 197,22 703,95 Τα κτίρια τελικά εμφανίζουν την εξής κατανομή καταναλώσεων: Πετρέλαιο Θέρμανσης 34% Η.Ε. 66% Εικόνα 2.4: Κατανομή ενεργειακών καταναλώσεων στα Δημοτικά κτίρια 23 Σ ε λ ί δ α

Υπενθυμίζεται ότι τα περισσότερα κτίρια δεν παρείχαν τιμές πετρελαίου θέρμανσης διότι κάποια από αυτά δε χρησιμοποιούνται τακτικά και κάποια χρησιμοποιούν κλιματιστικές μονάδες για τη θέρμανση των χώρων τους. Δημοτικές εγκαταστάσεις Οι δημοτικές εγκαταστάσεις ύδρευσης/άρδευσης αφορούν αντλιοστάσια και γεωτρήσεις του Δήμου Τριφυλίας. Στις εγκαταστάσεις περιλαμβάνεται και ο βιολογικός καθαρισμός που μαζί με τις υπόλοιπες καταναλώνουν ηλεκτρική ενέργεια για τη λειτουργία τους, η οποία έχει καταγραφεί από τα απεσταλμένα τιμολόγια της ΔΕΗ. Οι καταναλώσεις αυτές φαίνονται στον παρακάτω Πίνακα 2.13 ανά Δημοτική Ενότητα. Ανάλυση των καταναλώσεων ανά εγκατάσταση διατίθεται στο Παράρτημα Γ. Πίνακας 2.13:Τελική κατανάλωση Eνέργειας στις δημοτικές εγκαταστάσεις Ύδρευση/Άδρευση Δημοτική Ενότητα Ηλεκτρική Ενέργεια (MWh) Αετού 289,65 Αυλώνας 147,97 Γαργαλιάνων 429,80 Κυπαρισσίας 487,62 Φιλιατρών 823,06 Τριπύλας 7,75 Σύνολο 2.185,84 Βιολογικός καθαρισμός Φιλιατρών 101,6 Σύνολο δημοτικών εγκαταστάσεων (MWh) : 2.287,44 Σύνοψη Εφόσον συλλέχθηκαν όλες οι απαραίτητες τιμές καταναλώσεων, κατασκευάστηκε ένας συγκεντρωτικός πίνακας με την καταναλωθείσα ενέργεια στον τομέα «Δημοτικά Κτίρια, Εξοπλισμός και Εγκαταστάσεις», όπως φαίνεται παρακάτω. Ακολουθούν και τα αντίστοιχα γραφήματα. Πίνακας 2.14: Τελική κατανάλωση Ενέργειας σε Δημοτικά Κτίρια, Εξοπλισμό και Εγκαταστάσεις Παροχή Ηλεκτρική (MWh) Ενέργεια Πετρέλαιο θέρμανσης (MWh) Σύνολο (MWh) Δημοτικά κτίρια 899 64 963 Σχολεία 197 507 704 Εγκαταστάσεις Υδρ/Αδρ 2.186-2.186 Βιολογικός Καθαρισμός 102-102 Σύνολο (MWh) : 3.383 571 3.954 24 Σ ε λ ί δ α

Βιολογικός Καθαρισμ ός 3% Εγκαταστά σεις Υδρ/Αδρ 55% Δημοτικά κτίρια 24% Σχολεία 18% Εικόνα 2.5: Κατανομή καταναλώσεων σε Δημοτικά Κτίρια, Εξοπλισμό και Εγκαταστάσεις (MWh) 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 Πετρέλαιο θέρμανσης (MWh) Ηλεκτρική Ενέργεια (MWh) Εικόνα 2.6: Τελική Κατανάλωση Ενέργειας σε Δημοτικά Κτίρια, Εξοπλισμό και Εγκαταστάσεις ανά πηγή Ενέργειας Τέλος στην επόμενη Εικόνα παρουσιάζονται οι ενεργειακές καταναλώσεις των Δημοτικών Κτιρίων & Εγκαταστάσεων ανά Δημοτική Ενότητα. 25 Σ ε λ ί δ α

Δ.Ε Τριπύλας 1% Δ.Ε Αετού 11% Δ.Ε Αυλώνας 4% Δ.Ε Φιλιατρών 30% Δ.Ε Γαργαλιάνων 20% Δ.Ε Κυπαρισσίας 34% Εικόνα 2.7: Κατανομή ενεργειακών καταναλώσεων Δημοτικών κτιρίων & Εγκαταστάσεων ανά Δημοτική Ενότητα στο Δήμο Τριφυλίας 2.5.2.2 Δημοτικός Φωτισμός Ο δημοτικός φωτισμός αφορά των φωτισμό δρόμων, πλατειών και άλλων κοινόχρηστων χώρων του Δήμου. Οι ενεργειακές καταναλώσεις αντλήθηκαν και πάλι από τα τιμολόγια της ΔΕΗ. Στον επόμενο Πίνακα εμφανίζεται η ηλεκτρική ενέργεια ανά Δημοτική Ενότητα που καταναλώνεται στον οδοφωτισμό. Ακολουθεί και η αντίστοιχη ποσοστιαία κατανομή. Αναλυτικά οι καταναλώσεις παρατίθενται στο Παράρτημα Γ. Πίνακας 2.15: Τελική κατανάλωση Ενέργειας στον Δημοτικό Φωτισμό Δημοτικός Φωτισμός Δημοτική Ενότητα Αετού 524,20 Αυλώνας 406,54 Γαργαλιάνων 649,58 Ηλεκτρική Ενέργεια (ΜWh) Κυπαρισσίας 1.018,38 Φιλιατρών 696,83 Τριπύλας 36,50 Σύνολο 3.332,03 26 Σ ε λ ί δ α

Φιλιατρών 21% Τριπύλας 1% Αετού 16% Αυλώνας 12% Κυπαρισσίας 31% Γαργαλιάνων 19% 2.5.2.3 Οικιακός τομέας Εικόνα 2.8: Κατανομή Ηλεκτρικής Ενέργειας στον Οδοφωτισμό ανά Δημοτική Ενότητα Οι κατοικίες του Δήμου Τριφυλίας καταναλώνουν Ηλεκτρική Ενέργεια σε χρήσεις όπως φωτισμός, θέρμανση, μαγείρεμα, θέρμανση νερού και άλλες οικιακές δραστηριότητες. Για τον υπολογισμό της κατανάλωσης της ΗΕ αντλήθηκαν στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ [7] για το νομό Μεσσηνίας και χρησιμοποιήθηκε πληθυσμιακή αναγωγή για το τελικό αποτέλεσμα. Προέκυψε λοιπόν ότι ο οικιακός τομέας της Τριφυλίας καταναλώνει 42.506,79 ΜWh Ηλεκτρικής Ενέργειας ετησίως. Πίνακας 2.16: Κατανάλωση ΗΕ κατοικιών σε Δήμο & Νομό Ηλεκτρική Ενέργεια Οικιακού Τομέα (MWh) Νομός Μεσσηνίας 248.388 Δήμος Τριφυλίας 42.506,79 Οι θερμικές ανάγκες του Δήμου καλύπτονται με χρήση πετρελαίου θέρμανσης, ξυλείας και ηλεκτρισμού (του οποίου η τιμή αναφέρεται παραπάνω). Για τον υπολογισμό της κατανάλωσης της θερμικής ενέργειας στις κατοικίες χρησιμοποιήθηκε η προσέγγιση top down (από πάνω προς τα κάτω), αξιοποιώντας στατιστικά δεδομένα και δείκτες ενεργειακής κατανάλωσης από μελέτες της βιβλιογραφίας. Βασικά στοιχεία των κατοικιών που χρησιμοποιήθηκαν πέρα από το πλήθος τους και το είδος του κτιρίου που ανήκαν (μονοκατοικία ή πολυκατοικία) ήταν και τα τετραγωνικά τους, η ύπαρξη ή όχι κεντρικής θέρμανσης καθώς και η ύπαρξη θερμομόνωσης, με βάση διαθέσιμα δεδομένα από την απογραφή κτιρίων του 2011. Στη συνέχεια αντλήθηκαν συντελεστές από τη μελέτη «Εκτίμηση της κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση σε κτίρια κατοικιών 36 ελληνικών πόλεων»[8], που αφορούν την ενεργειακή κατανάλωση για θέρμανση για διάφορες πόλεις στην επικράτεια. Χρησιμοποιήθηκαν οι συντελεστές της Καλαμάτας θεωρώντας ότι έχει τις ίδιες βαθμοημέρες θέρμανσης με την Τριφυλία, οι οποίοι κατηγοριοποιούνται όπως φαίνεται στον επόμενο Πίνακα 2.17. Πίνακας 2.17: Ειδικοί Δείκτες Ενεργειακής Κατανάλωσης για Θέρμανση σε Κτίρια του Δήμου Τριφυλίας Μονοκατοικίες Πολυκατοικίες Με ΘΜ Χωρίς ΘΜ Με ΘΜ Χωρίς ΘΜ 5,50 17,50 3,90 13,10 ΘΜ: Θερμομόνωση 27 Σ ε λ ί δ α

Στους υπολογισμούς για την συνολική κατανάλωση ενέργειας λήφθηκε υπόψη και το επίπεδο της ενεργειακής φτώχειας για το έτος 2010, το οποίο προέκυψε από στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ότι ανέρχεται στο 15%. Επίσης για τους υπολογισμούς διεξήχθησαν κατάλληλοι διαχωρισμοί μεταξύ των πηγών θέρμανσης με βάση στατιστικά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και χρησιμοποιήθηκαν οι κατάλληλοι συντελεστές απόδοσης για την πετρελαιόσομπα και την ξυλεία. Παρατίθεται Πίνακας με ενδεικτικά στοιχεία των κατοικιών: Πίνακας 2.18: Επιφάνεια κατοικιών ανα είδος κτιρίου και ύπαρξη ΘΜ Συνολική Επιφάνεια Κατοικιών (m 2 ) Μονοκατοικίες Πολυκατοικίες Κατοικίες με Θερμομόνωση 132.032,02 38.263,93 Κατοικίες χωρίς Θερμομόνωση 197.354,38 57.967,01 Προέκυψε λοιπόν ότι στις κατοικίες του Δήμου Τριφυλίας καταναλώνονται ετησίως 43.252,04 MWh πετρελαίου για κεντρική θέρμανση, 1.622,10 MWh πετρελαίου για πετρελαιόσομπα και 25.225,38 MWh ξυλείας για τζάκι και ξυλόσομπα. Επιπλέον, ένας σημαντικός αριθμός κατοικιών έχει εγκατεστημένους ηλιακούς συλλέκτες για παροχή ζεστού νερού (Ζεστό Νερό Χρήσης). Με τα συστήματα αυτά επιτυγχάνεται εξοικονόμηση 13,5 KWh/m 2 κατά μέσο όρο για την Κλιματική Ζώνη Α [9]. Η παραγόμενη ηλιοθερμική ενέργεια για το έτος αναφοράς 2010 εκτιμάται στις 4.936,07 MWh. Ενδεικτικά παρουσιάζεται ο πίνακας με τα στοιχεία της Ηλιοθερμικής Ενέργειας: Πίνακας 2.19: Ηλιοθερμική Ενέργεια Οικιακού Τομέα Νοικοκυριά Τριφυλίας 9.927 Συντελεστής Χρήσης Ηλιακού Θερμοσίφωνα Εξοικονόμηση ενέργειας από ηλιακούς συλλέκτες ανά επιφάνεια (KWh/m 2 ) Συνολικά τετραγωνικά νοικοκυριών που χρησιμοποιούν Ηλιακό Θερμοσίφωνα 39,99% 13,5 325.634,55 Συνολική Ηλιοθερμική Ενέργεια (ΜWh) 4.936,07 Στον Πίνακα 2.20 παρουσιάζεται συγκεντρωτικά η ενεργειακή κατανάλωση του Οικιακού τομέα ανά μορφή ενέργειας. Πίνακας 2.20: Τελική κατανάλωση Ενέργειας στις Κατοικίες Πηγές Ενέργειας Πετρέλαιο θέρμανσης 44.874,14 Ηλεκτρική Ενέργεια 42.506,79 Ξυλεία 25.225,38 Ηλιοθερμία 4.396,07 Κατανάλωση (ΜWh) Σύνολο 117.002,38 Από την Εικόνα 2.9 παρατηρείται ότι το πετρέλαιο θέρμανσης κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό κατανάλωσης και το ακολουθεί η ηλεκτρική ενέργεια. Εικόνα 2.9: Ποσοστιαία κατανομή της συνολικής κατανάλωσης στον Οικιακό Τομέα ανά πηγή Ενέργειας 2.5.2.4 Κτίρια, εξοπλισμός και εγκαταστάσεις Τριτογενούς τομέα Στο Δήμο Τριφυλίας δραστηριοποιούνται 1.160 επιχειρήσεις του τριτογενούς τομέα, σύμφωνα με στοιχεία του Επαγγελματικού Βιοτεχνικού και Εμπορικού Επιμελητηρίου Μεσσηνίας με κύριο αντικείμενο το εμπόριο, την παροχή υπηρεσιών και τον τουρισμό.[10] Για την εύρεση της καταναλισκόμενης Ηλεκτρικής Ενέργειας στον τομέα αυτό, αντλήθηκαν στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ σε επίπεδο 28 Σ ε λ ί δ α

Νομού και έγινε η κατάλληλη πληθυσμιακή αναγωγή σε επίπεδο Δήμου. Ο Τριτογενής τομέας λοιπόν καταναλώνει ετησίως 31.173,43 ΜWh Ηλεκτρικής Ενέργειας. Πίνακας 2.21: Κατανάλωση ΗΕ για εμπορική χρήση σε Δήμο & Νομό Ηλεκτρική Ενέργεια Τριτογενούς Τομέα (MWh) Νομός Μεσσηνίας 182.162 Δήμος Τριφυλίας 31.173,43 Πετρέλαιο θέρμανσης 26% Ηλεκτρική Ενέργεια 74% Η ποσότητα πετρελαίου θέρμανσης που καταναλώνεται στον τριτογενή τομέα υπολογίστηκε από τη συνολική κατανάλωση του Δήμου αφαιρώντας τις δημοτικές και οικιακές καταναλώσεις πετρελαίου θέρμανσης που παρατέθηκαν στις προηγούμενες ενότητες. Επειδή δεν υπήρχε διαθέσιμο νούμερο για κατανάλωση σε επίπεδο Δήμου βρέθηκε η κατανάλωση πρώτα σε επίπεδο Νομού και έπειτα έγινε πληθυσμιακή αναγωγή. Τελικά ο Τριτογενής τομέας του Δήμου Τριφυλίας καταναλώνει 10.680,27 MWh πετρελαίου θέρμανσης. Εικόνα 2.10: Κατανομή ενεργειακών καταναλώσεων στον Τριτογενή Τομέα Παρατηρείται ότι ο Ηλεκτρισμός κατέχει ποσοστό σχεδόν ίσο με τα τρία τέταρτα της συνολικής κατανάλωσης Ενέργειας στον Τριτογενή Τομέα. 2.5.2.5 Σύνοψη Συγκεντρώνοντας όλα τα στοιχεία που αντλήθηκαν και υπολογίστηκαν για τον τομέα των Κτιρίων, Εξοπλισμού/Εγκαταστάσεων, προκύπτει η επόμενη κατανομή: Πίνακας 2.22: Τελική κατανάλωση Ενέργειας σε Κτίρια, Εξοπλισμό και Εγκαταστάσεις Τριτογενούς Τομέα Ηλεκτρική (MWh) Ενέργεια Πετρέλαιο (MWh) θέρμανσης Σύνολο (ΜWh) 31.173,43 10.680,27 41.853,71 29 Σ ε λ ί δ α

Κατανάλωση Ενέργειας (GWh) 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 Ηλεκτρική Ενέργεια Πετρέλαιο θέρμανσης Άλλο είδος βιομάζας Ηλιοθερμική Εικόνα 2.11: Κατανομή καταναλώσεων ανά Τομέα κ Πηγή Ενέργειας 2.5.3 Μεταφορές 2.5.3.1 Δημοτικός στόλος Ο Δημοτικός στόλος περιλαμβάνει τα οχήματα του Δήμου που χρησιμοποιούνται για την καθαριότητα, τα επιβατικά, τα φορτηγά και ημιφορτηγά καθώς και άλλα μηχανήματα έργων. Τα οχήματα αυτά χρησιμοποιούν για τη λειτουργία τους είτε πετρέλαιο diesel είτε βενζίνη αμόλυβδη ή super. Για την μετατροπή του όγκου καυσίμων σε ποσότητα ενέργειας στον τομέα των μεταφορών θα χρησιμοποιηθούν συντελεστές μετατροπής όπως ορίζονται από τις οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων σύμφωνα με τα EMEP/EEA 2009 και IPCC 2009 Πίνακας 2.23. Πίνακας 2.23: Συντελεστές μετατροπής καυσίμων Είδος καυσίμου Βενζίνη 9,2 Πετρέλαιο 10 Συντελεστής μετατροπής (kwh/lt) Τα οχήματα είναι κατά βάση πετρελαιοκίνητα εκτός από ένα μικρό νούμερο. Στη Δημοτική Ενότητα Αετού ανήκουν 7 οχήματα εκ των οποίων το 1 είναι βενζινοκίνητο. Στη Δημοτική Ενότητα Γαργαλιάνων ανήκουν 23 οχήματα εκ των οποίων τα 5 είναι βενζινοκίνητα. Στη Δημοτική Ενότητα Κυπαρισσίας ανήκουν 13 οχήματα εκ των οποίων το 1 είναι βενζινοκίνητο. Στη Δημοτική Ενότητα Φιλιατρών ανήκουν 14 οχήματα. Στη Δημοτική Ενότητα Τριπύλας ανήκουν 3 οχήματα εκ των οποίων το 1 είναι βενζινοκίνητο. Τέλος για την Δημοτική Ενότητα Αυλώνας δεν έχει δοθεί αναλυτική λίστα οχημάτων αλλά συνολική κατανάλωση. Οι καταναλώσεις των οχημάτων αυτών που εξυπηρετούν ποικίλες ανάγκες στο Δήμο καταγράφονται στον επόμενο πίνακα όπως αυτές δόθηκαν από το δήμο ανά Δημοτική Ενότητα. Στο Παράρτημα Ε διατίθεται και πίνακας με την αναλυτική κατανάλωση ανά είδος οχήματος. Πίνακας 2.24: Τελική κατανάλωση Ενέργειας στο Δημοτικό Στόλο Καταναλώσεις καυσίμων Πετρέλαιο Δημοτική Ενότητα (lt) Κίνησης Βενζίνη (lt) Αμόλυβδη Αετού 1.639,07 348,34 0,00 Αυλώνας 13.593,53 0,00 0,00 Βενζίνη super (100 οκτ.) (lt) 30 Σ ε λ ί δ α

Γαργαλιάνων 43.614,17 3.412,20 3.843,64 Κυπαρισσίας 54.161,00 2.336,00 0,00 Φιλιατρών 73.954,50 0,00 0,00 Τριπύλας 24.159,20 3.432,80 0,00 Σύνολο lt 211.121,47 9.529,34 3.843,64 Σύνολο ΜWh 2.111,21 87,67 35,36 Στο επόμενο γράφημα υπολογίστηκε η κατανομή της ενέργειας ανάλογα με το είδος καυσίμου (Πετρέλαιο diesel, Αμόλυβδη Βενζίνη και Βενζίνη super), όπως αυτή καταναλώθηκε από τα οχήματα που βρίσκονται στην υπηρεσία του Δήμου. Βενζίνη Αμόλυβδη 4% Πετρέλαιο Κίνησης 94% Βενζίνη super (100 οκτ.) 2% 2.5.3.3 Ιδιωτικές και Εμπορικές Μεταφορές Για τον προσδιορισμό των καταναλισκόμενων καυσίμων στις Ιδιωτικές και Εμπορικές Μεταφορές βρέθηκαν στοιχεία σε επίπεδο Νομού για τη συνολική κατανάλωση πετρελαίου κίνησης και βενζίνης [12] καθώς και στοιχεία για το πλήθος και το είδος οχημάτων [7]. Στη συνέχεια, και εφόσον πρώτα έγινε αναγωγή με βάση τον πληθυσμό με πιθανή κατοχή οχήματος (ηλικίες 15-79), για την εύρεση των ζητούμενων τιμών, αφαιρέθηκαν από το σύνολο οι ήδη υπολογισμένες καταναλώσεις πετρελαίου και βενζίνης των άλλων τομέων. Παρακάτω μια σύντομη εικόνα της διαδικασίας. Πίνακας 2.25: Καύσιμα σε Δήμο & Νομό Εικόνα 2.12: Ποσοστιαία κατανομή ανά είδος καυσίμου στο Δημοτικό Στόλο Νομός Μεσσηνίας (GWh σε όλους τους τομείς πλην οικιακό) Δήμος Τριφυλίας (GWh σε όλους τους τομείς πλην οικιακό) Βενζίνη Πετρέλαιο Diesel 757,81 533,80 143,40 101,01 2.5.3.2 Δημόσιες Μεταφορές Ο τομέας των Δημόσιων Μεταφορών περιλαμβάνει την κατανάλωση καυσίμων που πραγματοποιούνται από τα λεωφορεία των ΚΤΕΛ και αφορά τα διανυθέντα χιλιόμετρα εντός των γεωγραφικών ορίων του Δήμου. Αρχικά καταγράφηκε το πλήθος των δρομολογίων σε ετήσια βάση [11]. Έπειτα έγινε προσδιορισμός των χιλιομετρικών αποστάσεων με χρήση της υπηρεσίας Google Maps. Θεωρήθηκε ότι τα οχήματα καταναλώνουν 40 lt/100 km. Κατεγράφησαν λοιπόν 348 δρομολόγια εβδομαδιαίως, 461.728,80 km ετησίως και συνεπώς 1.846,92MWh πετρελαίου diesel (184.691,52lt) σε ετήσια βάση. Στο Παράρτημα ΣΤ υπάρχει αναλυτικός πίνακας με εκτενέστερα στοιχεία των δρομολογίων. Πίνακας 2.26: Τελική Κατανάλωση Ενέργειας σε Ιδιωτικές και Εμπορικές Μεταφορές Βενζίνη MWh Diesel MWh Σύνολο Δήμου 143.400,73 101.010,989 Αγροτικός -17.762,36-15.466,65 Δημοτικός Στόλος -123,03-2.111,21 Δημόσιες Μεταφορές 0-1.846,92 Ιδιωτικός Στόλος 125.515,33 81.586,206 Δηλαδή οι Ιδιωτικές και Εμπορικές Μεταφορές καταναλώνουν συνολικά 207.101,54 MWh. 31 Σ ε λ ί δ α

2.6 Αποτελέσματα Εκπομπών Αναφοράς 2.6.1 Τελική Κατανάλωση Ενέργειας Στον Πίνακα που ακολουθεί έχουν καταγραφεί οι Συνολικές Ενεργειακές Καταναλώσεις σε όλους τους τομείς. Κατηγορία Ηλεκτρική ενέργεια Θέρμανση /Ψύξη Πίνακας 2.27: Τελική Κατανάλωση Ενέργειας Δήμου Τριφυλίας Φυσικό Αέριο Υγραέριο Πετρέλαιο Πετρέλαιο θέρμανσης diesel ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ [MWh] Ορυκτά καύσιμα Βενζίνη Λιγνίτης Άνθρακας Άλλα Ορυκτά καύσιμα Βιοκαύσι μα Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Φυτικά έλαια Άλλο είδος βιομάζας Ηλιοθερμική Γεωθερμική Κτίρια, Εξοπλισμός/Εγκαταστάσεις και Βιομηχανίες Δημοτικά κτίρια & εγκαταστάσεις 3.383,43 0,00 0,00 0,00 570,73 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3.954,16 Τριτογενής τομέας 31.173,43 0,00 0,00 0,00 10.680,27 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 41.853,71 Οικιακός τομέας 42.506,79 0,00 0,00 0,00 44.874,14 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 25.225,38 4.396,07 0,00 117.002,38 Δημοτικός φωτισμός 3.332,03 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3.332,03 Βιομηχανίες (εκτός βιομηχανιών που συμμετέχουν στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου - ΣΕΔΕ) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Υποσύνολο για κτίρια, εξοπλισμό/εγκαταστάσεις και βιομηχανίες 80.395,69 0,00 0,00 0,00 56.125,14 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 25.225,38 4.396,07 0,00 166.142,27 Μεταφορές: Δημοτικός στόλος 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2.111,21 123,03 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2.234,25 Δημόσιες μεταφορές 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1.846,92 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1.846,92 Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 81.586,21 125.515,33 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 207.101,54 Υποσύνολο για Μεταφορές 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 85.544,34 125.638,37 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 211.182,70 Αγροτικός Τομέας Γεωργία 6.747,37 0,00 0,00 0,00 0,00 14.102,01 17.762,36 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 38.611,75 Κτηνοτροφία 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1.364,64 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1.364,64 Υποσύνολο για Αγροτικό Τομέα 6.747,37 0,00 0,00 0,00 0,00 15.466,65 17.762,36 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 39.976,39 Σύνολο 87.143,06 0,00 0,00 0,00 56.125,14 101.010,99 143.400,73 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 25.225,38 4.396,07 0,00 417.301,37 Σύνολο 32 Σ ε λ ί δ α

2.6.2 Υπολογισμός εκπομπών CO2 Στις προηγούμενες ενότητες προσδιορίστηκε η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και καυσίμων του Δήμου Τριφυλίας. Σε αυτή την ενότητα οι προηγούμενες τιμές θα μετατραπούν σε εκπομπές CO 2 με τη βοήθεια των συντελεστών IPCC [13]. Ορισμένοι από αυτούς υπέστησαν κάποιες τροποποιήσεις προκειμένου να προσαρμοστούν στην τοπική κατανάλωση. Ηλεκτρική Ενέργεια Ο τοπικός συντελεστής εκπομπών CO2 λόγω κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας σύμφωνα με την IPCC υπολογίζεται από τον ακόλουθο τύπο: Όπου: EFE: Τοπικός συντελεστής εκπομπών από ΗΕ ( tn/mwh) TCE: Συνολική κατανάλωση ΗΕ στην τοπική αρχή (MWhe) LPE: Τοπική ηλεκτροπαραγωγή (ΜWhe) GEP: Αγορές πιστοποιημένης πράσινης ΗΕ από την τοπική αρχή NEEFE: Εθνικός ή Ευρωπαϊκός συντελεστής εκπομπών CO 2 από κατανάλωση ΗΕ (tn/mwh e) CO2LPE: Εκπομπές CO 2 λόγω τοπικής ηλεκτροπαραγωγής CO2GEP: Εκπομπές CO 2 λόγω παραγωγής πιστοποιημένης πράσινης ΗΕ που αγοράστηκε από την τοπική αρχή Στο Δήμο Τριφυλίας, έχει καταγραφεί τοπική ηλεκτροπαραγωγή 3.792,33 ΜWhe. O εθνικός συντελεστής εκπομπών θεωρήθηκε 0,989 tn/mwh [14] και επομένως ο συντελεστής εκπομπών της ηλεκτρικής ενέργειας διαμορφώνεται στους 0,945 tn/mwh. Ενέργεια από Πετρέλαιο Θέρμανσης Σύμφωνα με τις Οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων ο συντελεστής εκπομπών του CO 2 είναι 0,267 tn/mwh για το πετρέλαιο θέρμανσης. Ενέργεια από Πετρέλαιο Κίνησης Ο συντελεστής εκπομπών CO 2 για το πετρέλαιο κίνησης σύμφωνα με τις Οδηγίες είναι 0,267 tn/mwh. Παρόλα αυτά την τελευταία δεκαετία τουλάχιστον στους κινητήρες πετρελαίου χρησιμοποιείται βιοντίζελ. Το βιοντίζελ έχει μηδενικό συντελεστή εκπομπών επομένως πρέπει να γίνει αναπροσαρμογή του συντελεστή εκπομπών του πετρελαίου κίνησης με βάση το ποσοστό ανάμειξης του βιοντίζελ στο πετρέλαιο diesel. Το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 6,5% για το 2010 σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΝ.[15] Ο διορθωμένος συντελεστής υπολογίζεται ως εξής: Ενέργεια από Βενζίνη Σύμφωνα με τις Οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων ο συντελεστής εκπομπών του CO 2 είναι 0,249 tn/mwh για τη βενζίνη. Ενέργεια από Βιομάζα (ξυλεία) Σύμφωνα με τις Οδηγίες ο συντελεστής εκπομπών για τη βιομάζα υπό μορφή ξυλείας εξαρτάται από τον τρόπο που έχει γίνει η υλοτόμηση της ξυλείας και μπορεί να κυμανθεί από 0 μέχρι 0,403 33 Σ ε λ ί δ α

tn/μwh. Για το Δήμο Τριφυλίας θεωρήθηκε ότι το 25% της ξυλείας συλλέχθηκε με βιώσιμο τρόπο και επομένως επιλέγεται συντελεστής εκπομπών ίσος με 0,302 tn/mwh. Ηλιοθερμική Ενέργεια Η ηλιοθερμική Ενέργεια, σύμφωνα πάντα με τις Οδηγίες, δεν έχει εκπομπές CO 2 και επομένως ο συντελεστής εκπομπών της είναι μηδενικός. Οι συντελεστές εκπομπών παρουσιάζονται παρακάτω: Πίνακας 2.28: Συντελεστές εκπομπών CO2 ανά είδος καυσίμου Πρότυπος Συντελεστής Εκπομπών Τύπος Καυσίμου (tnco2/mwh) Ηλεκτρική Ενέργεια 0,945 Πετρέλαιο θέρμανσης 0,267 Πετρέλαιο κίνησης «diesel» 0,250 Βενζίνη 0,249 Ξυλεία 0,302 Ηλιοθερμική Ενέργεια 0,000 Ακολουθεί ο Πίνακας με τις ποσότητες εκπομπών CO 2 στο Δήμο Τριφυλίας. Πέρα από τις εκπομπές CO 2 που προήλθαν από την κατανάλωση ενέργειας έχουν καταγραφεί και οι εκπομπές ρύπων που οφείλονται στην ανεξέλεγκτη καύση κλαδεμάτων από τα ελαιόδεντρα και στην καύση των απορριμμάτων. Εκπομπές από απορρίμματα Για τις εκπομπές των απορριμμάτων πραγματοποιήθηκε μια σειρά υπολογισμών εφόσον πρώτα καταγράφηκαν οι ποσότητές τους από το Τοπικό Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων του Δήμου Τριφυλίας. Σημειώνεται ότι ανακύκλωση δεν υπάρχει στην περιοχή. Οι ποσότητες εμφανίζονται στον επόμενο Πίνακα. Πίνακας 2.29: Ποσότητες απορριμμάτων ανά είδος Ποσοστό Ποσότητα επί του (tn) Είδος Απορριμμάτων συνόλου Ζυμώσιμα (οργανικάπράσινα) 5.289,00 41% Χαρτί-Χαρτόνι (έντυπο χαρτί-χαρτί συσκευασίας) 3.741,00 29% Πλαστικά 1.806,00 14% Μέταλλα 451,50 3,50% Γυαλί 451,50 3,50% Διάφορα (Δέρμα-Ξύλο- Ύφασμα-Ογκώδη) 580,50 4,50% Αδρανή 193,50 1,50% Διάφορα 387,00 3% Σύνολο: 12.900,00 100% Για τον υπολογισμό των εκπομπών χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος IPCC με χρήση της παρακάτω εξίσωσης: Methane emissions (Gg/yr) = =(MSW T MSW F MCF DOC DOC F F 16/12-R) (1-OX) Όπου: MSWT: συνολική ποσότητα απορριμμάτων σε Gg/έτος MSWF: ποσοστό των απορριμμάτων που καταλήγει σε ΧΑΔΑ MCF: συντελεστής διόρθωσης μεθανίου (κλάσμα) DOC: διασπώμενος οργανικός άνθρακας (κλάσμα) σε (kg C/ kg SW) DOCF: κλάσμα DOC F: ποσοστό μεθανίου προερχόμενο από χωματερή (η IPCC το δίνει 0,5) 16/12: μετατροπή άνθρακα σε μεθάνιο R: ανακτώμενο CH 4 (Gg/yr) OX: συντελεστής οξείδωσης (κλάσμασύμφωνα με IPCC είναι 0) 34 Σ ε λ ί δ α

Σύμφωνα με τη μέθοδο IPCC όλες οι πιθανές εκπομπές μεθανίου θεωρούνται ότι απελευθερώνονται το ίδιο έτος κατά το οποίο έγινε η εναπόθεση των απορριμμάτων στην χωματερή. Η μέθοδος παρέχει συγκεκριμένες μεταβλητές και υποδείξεις για περιοχές που δεν έχουν όλα τα απαραίτητα στατιστικά στοιχεία για τα απορρίμματά τους. Στη συνέχεια παρουσιάζεται ο υπολογισμός του διασπώμενου οργανικού άνθρακα (DOC). DOC=0.4*A+0.17*B+0.15*C+0.3*D Όπου: A: Ποσοστό χαρτιού και υφασμάτων επί της συνολικής ποσότητας απορριμμάτων B: Ποσοστό υπολειμμάτων κηπουρικής και άλλα οργανικά (όχι τρόφιμα) απορρίμματα C: Ποσοστό απορριμμάτων φαγητού D: Ποσοστό ξύλου Η μορφή αυτή της εξίσωσης είναι η προτεινόμενη. Στην περίπτωση της Τριφυλίας έγινε αναπροσαρμογή της εξίσωσης λόγω διαφορετικής κατηγοριοποίησης των απορριμμάτων και αναζητήθηκαν καινούριοι συντελεστές με βάση τη συνολική σύσταση των απορριμμάτων της χώρας. Στον επόμενο Πίνακα παρουσιάζονται οι μεταβλητές που χρησιμοποιήθηκαν Πίνακας 2.30: Μεταβλητές εξίσωσης Μεταβλητές MSWt: MSWf: 1 Τιμές 13 Ggr MCF: 0,4 DOC: 0,2083 DOCf: 0,546 F: 0,5 16/12: 1,3333 R: 0 OX: 0 Όπου: DOCf=0,014*T+0,28 (με Τ μέση θερμοκρασία Καλαμάτας) Προκύπτει λοιπόν ότι παράγονται 391,24 tn μεθανίου το χρόνο που ισοδυναμούν με 9.781 tn CO 2. Ο συντελεστής μετατροπής που χρησιμοποιήθηκε ήταν 25 σύμφωνα με τις οδηγίες του Συμφώνου. 35 Σ ε λ ί δ α

Πίνακας 2.31: Εκπομπές CO2 για το Δήμο Τριφυλίας Κατηγορία Ηλεκτρική Θέρμανση ενέργεια /Ψύξη Φυσικό Αέριο Πετρέλαιο Πετρέλαιο Υγραέριο θέρμανσης diesel Ορυκτά καύσιμα Εκπομπές CO2 [tn] Βενζίνη Λιγνίτης Άνθρακας Άλλα Ορυκτά καύσιμα Βιοκαύσιμα Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Φυτικά έλαια Άλλο είδος Ηλιοθερμική Γεωθερμική βιομάζας Κτίρια, Εξοπλισμός/Εγκαταστάσεις και Βιομηχανίες Δημοτικά κτίρια & εγκαταστάσεις 3.197,34 0,00 0,00 0,00 152,38 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3.349,72 Τριτογενής τομέας 29.458,90 0,00 0,00 0,00 2.851,63 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 32.310,53 Οικιακός τομέας 40.168,92 0,00 0,00 0,00 11.981,39 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7.618,07 0,00 0,00 59.768,38 Δημοτικός φωτισμός 3.148,77 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3.148,77 Βιομηχανίες (εκτός βιομηχανιών που συμμετέχουν στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 αερίων του θερμοκηπίου - ΣΕΔΕ) Υποσύνολο για κτίρια, εξοπλισμό/εγκαταστάσεις και βιομηχανίες 75.973,92 0,00 0,00 0,00 14.985,41 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7.618,07 0,00 0,00 98.577,40 Μεταφορές: Δημοτικός στόλος 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 527,80 30,63 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 558,44 Δημόσιες μεταφορές 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 461,73 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 461,73 Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 20.396,55 34.104,47 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 54.501,03 Υποσύνολο για Μεταφορές 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 21.386,08 34.135,11 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 55.521,19 Αγροτικός Τομέας Γεωργία 6.376,27 0,00 0,00 0,00 0,00 3.525,50 1.571,67 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 11.473,44 Κτηνοτροφία 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 341,16 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 341,16 Υποσύνολο για Αγροτικό Τομέα 6.376,27 0,00 0,00 0,00 0,00 3.866,66 1.571,67 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 11.814,60 Άλλο (Όχι προερχόμενο από κατανάλωση Ενέργειας) Διαχείριση Απορριμμάτων 9.780,93 Καύση ξύλου από κλάδεμα ελαιοδέντρων 36.270,00 Σύνολο 82.350,19 0,00 0,00 0,00 14.985,41 25.252,75 35.706,78 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7.618,07 0,00 0,00 211.964,13 Σύνολο 36 Σ ε λ ί δ α

2.6.3 Γραφική Ανάλυση Αποτελεσμάτων 9,25% 0,33% 0,95% Δημοτικά κτίρια & 10,03% εγκαταστάσεις Τριτογενής τομέας Οικιακός τομέας Δημοτικός φωτισμός 28,04% Δημοτικός στόλος Δημόσιες μεταφορές 49,63% 0,54% 0,44% 0,80% Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές Γεωργία Κτηνοτροφία Εικόνα 2.13: Τελική Κατανάλωση Ενέργειας Δήμου Τριφυλίας ανά τομέα 17,11% 1,58% 15,24% Δημοτικά κτίρια & εγκαταστάσεις Τριτογενής τομέας Οικιακός τομέας 4,61% 0,16% 5,41% 28,20% Δημοτικός φωτισμός Δημοτικός στόλος Δημόσιες μεταφορές Ιδιωτικές και εμπορικές μεταφορές Γεωργία Κτηνοτροφία 25,71% 0,22% 1,49% 0,26% Διαχείριση Απορριμμάτων Καύση ξύλου από κλάδεμα ελαιοδέντρων Εικόνα 2.14: Εκπομπές Αερίων του Θερμοκηπίου Δήμου Τριφυλίας ανά Τομέα 37 Σ ε λ ί δ α