Υδρομετεωρολογία Εισαγωγή Δημήτρης Κουτσογιάννης Τομέας Υδατικών Πόρων Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθήνα 2000
1. Γενικές έννοιες (ορισμοί, ιστορικό) Ορισμός της υδρολογίας Υδρολογία (hydrology) είναι η επιστήμη που ασχολείται με τα ύδατα της Γης, την παρουσία, την κυκλοφορία και κατανομή τους, τις φυσικές και χημικές ιδιότητές τους, και τις αλληλεπιδράσεις τους με το περιβάλλον, στο οποίο περιλαμβάνονται και τα έμβια όντα. Τεχνική υδρολογία (engineering hydrology) είναι ο κλάδος της υδρολογίας που έχει στόχο την ποσοτική εκτίμηση και πρόγνωση των υδρολογικών μεγεθών. Σημείωση: Ο ορισμός της υδρολογίας προτάθηκε το 1962 από μια Αμερικανική Επιτροπή υπό τον W. Langbein και υιοθετήθηκε από την UNESCO στη διεθνή υδρολογική δεκαετία (1965-74) (βλ. U.S. Committee on Opportunities in the Hydrological Sciences, 1991, και Κουτσογιάννης και Ξανθόπουλος, 1999) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 2
Διασαφήνιση του ορισμού της υδρολογίας Τομέας Ανάλυση αντικειμένου Περιλαμβάνει: Δεν περιλαμβάνει Υδατικό ισοζύγιο υδρογείου Ηπειρωτικές (χερσαίες) υδρολογικές διεργασίες Χωρική και χρονική μεταβλητότητα του υδατικού ισοζυγίου της υδρογείου (σε στερεή, υγρή και αέρια φάση, στη θάλασσα, την ξηρά και την ατμόσφαιρα) Κίνηση του νερού πάνω και κάτω από την επιφάνεια της γης, σε όλες τις χωρικές και χρονικές κλίμακες, από την μικροκλίμακα μέχρι την κλίμακα ηπείρων Διαδρομές διακίνησης, διακινούμενες μάζες νερού και χρόνοι παραμονής, τόσο μεταξύ ωκεανών, ατμόσφαιρας και ηπείρων, όσο και μεταξύ των τριών φάσεων Φυσικές και χημικές διεργασίες που συνοδεύουν την κίνηση του νερού, καθώς και βιολογικές διεργασίες που αλληλεπιδρούν με αυτή την κίνηση (π.χ. διαπνοή φυτών, διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες) Φυσικές, χημικές και βιολογικές διεργασίες εσωτερικές στην ατμόσφαιρα και τους ωκεανούς Βιολογικές διεργασίες που απλώς εξαρτώνται από το νερό (π.χ. κύκλος ζωής υδρόβιων οργανισμών) Σημείωση: Διατυπώθηκε από την U.S. Committee on Opportunities in the Hydrological Sciences (1991). Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 3
Ένταξη της υδρολογίας στο ευρύτερο επιστημονικό και τεχνολογικό πλαίσιο Βασικές επιστήμες Μαθηματικά Φυσική Χημεία Βιολογία Γενικές εφαρμοσμένες επιστήμες Πιθανοθεωρία, Στατιστική, Στοχαστικές ανελίξεις Ανάλυση συστημάτων Πληροφορική Γενικές εφαρμοσμένες επιστήμες Επιχειρησιακή έρευνα Ανάλυση συστημάτων Θεωρία ελέγχου Ανάλυση διακινδύνευσης Υδρολογική επιστήμη (κατανόηση) Τεχνική υδρολογία (εκτίμηση και πρόγνωση) Τεχνολογία και διαχείριση υδροσυστημάτων (κατασκευή έργων και λήψη αποφάσεων) Συγγενείς γεωεπιστήμες Γεωλογία Γεωμορφολογία Εδαφολογία Ατμοσφαιρική επιστήμη Ωκεανογραφία Λιμνολογία Επιστήμη παγετώνων Γεωχημεία Συγγενείς εφαρμοσμένες επιστήμες Μηχανική ρευστών Υδραυλική Περιβαλλοντική τεχνολογία Υδρογεωλογία Μετεωρολογία Κατασκευή έργων Τεχνολογικές επιστήμες Δομοστατική τεχνολογία Εδαφομηχανική Αντισεισμική τεχνολογία Περιβαλλοντική τεχνολογία Ενεργειακή τεχνολογία Αγροτική τεχνολογία Δασοτεχνολογία Λήψη αποφάσεων Κοινωνικές επιστήμες Κοινωνιολογία Πολιτική επιστήμη Οικονομική Νομική Επιστήμη διεθνών σχέσεων Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 4
Ορισμός της μετεωρολογίας Μετεωρολογία (meteorology) είναι η επιστήμη που ασχολείται με τα ατμοσφαιρικά φαινόμενα και τη χρονικά εξαρτημένη συμπεριφορά τους, και τις αλληλεπιδράσεις τους με την επιφάνεια της γης, τους ωκεανούς καθώς και τα έμβια όντα. Η μετεωρολογία είναι η επιστήμη του καιρού. Καιρός είναι η κατάσταση της ατμόσφαιρας πάνω από μια δεδομένη περιοχή για ένα δεδομένο χρόνο. Ο καιρός περιγράφεται από ένα σύνολο μετεωρολογικών μεταβλητών (στοιχείων καιρού). Σημείωση: Βλ. και Wallace & Hobbs (1997, σ. 1) Ahrens (1993, σ. 428). Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 5
Ορισμός της κλιματολογίας Κλιματολογία (climatology) είναι η επιστήμη που ασχολείται με το κλίμα. Κλίμα είναι η σύνθεση των στοιχείων του καιρού για ένα μακρό χρονικό διάστημα. Η έννοια του κλίματος συνυφαίνεται με τη στατιστική εικόνα του μεταβλητού καιρού. Στο μακρό χρονικό διάστημα απαλείφονται τα σφάλματα και εδραιώνονται οι στατιστικές παράμετροι. Η μετεωρολογία και η κλιματολογία είναι οι δύο κύριες ατμοσφαιρικές επιστήμες. Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 6
Κύριοι κλάδοι των ατμοσφαιρικών επιστημών Μετεωρολογία Φυσική μετεωρολογία (physical meteorology): Δομή και σύνθεση της ατμόσφαιρας, μεταφορά ακτινοβολίας και ακουστικών κυμάτων, διεργασίες σχηματισμού νεφών, κ.ά. Συνοπτική μετεωρολογία (synoptic meteorology): Περιγραφή, ανάλυση και πρόβλεψη των ατμοσφαιρικών κινήσεων μεγάλης κλίμακας. Δυναμική μετεωρολογία (dynamic meteorology): Εφαρμογή των αρχών της ρευστοδυναμικής στην κίνηση της ατμόσφαιρας. Κλιματολογία Φυσική κλιματολογία (physical climatology): Ανάλυση των θεμελιωδών αιτιών του κλίματος. Κλιματογραφία (climatography): Γεωγραφική περιγραφή και ταξινόμηση των κλιμάτων σε διάφορες χωρικές κλίμακες. Εφαρμοσμένη κλιματολογία (applied climatology): Εφαρμογή των κλιματικών παραμέτρων στην επίλυση πρακτικών προβλημάτων. Σημείωση: Βλ. και Wallace & Hobbs (1997, σσ. 1-2). Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 7
Ορισμός της υδρομετεωρολογίας Ευρύτερος ορισμός: World Meteorological Organization (Fourth Congress, 1963 ) Η υδρομετεωρολογία ασχολείται με τη μελέτη της ατμοσφαιρικής και επίγειας φάσης του υδρολογικού κύκλου με έμφαση στις αλληλοσυσχετίσεις των δύο αυτών φάσεων. Ειδικότερος ορισμός: Fry and Showalter (1945) Υδρομετεωρολογία είναι ένας συνδυασμός εξειδικευμένης μετεωρολογίας και υδρολογίας που έχει εφαρμογή στην επίλυση προβλημάτων και την κατανόηση φυσικών φαινομένων για τα οποία καμία από τις δύο επιστήμες δεν επαρκεί. Η υδρομετεωρολογία δεν είναι μια ξεχωριστή επιστήμη αλλά μάλλον ένα πεδίο ολοκλήρωσης της υδρολογίας και μετεωρολογίας. Ειδικότερος ορισμός: Wiesner (1970) Υδρομετεωρολογία είναι η μελέτη των ατμοσφαιρικών διεργασιών, οι οποίες επηρεάζουν τους υδατικούς πόρους της γης και ενδιαφέρουν τον υδρολόγο μηχανικό. Διεργασίες που πρωτίστως ενδιαφέρουν την υδρομετεωρολογία: Οι ατμοσφαιρικές διεργασίες που περιλαμβάνουν μετατροπές του νερού στην ατμόσφαιρα και συγκεκριμένα οι κατακρημνίσεις και η εξατμοδιαπνοή. Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 8
Σύντομο ιστορικό α. Πριν τον 20ό αιώνα 6ος -5ος αιώνας π.χ.: Πρώτες ορθές επιστημονικά εξηγήσεις μετεωρολογικών φαινομένων από Ίωνες και Αθηναίους φιλοσόφους (Αναξιμένης, 585-525 Ίππων, 5ος αιώνας Αναξαγόρας, 500-428, Ιπποκράτης). 4ος-3ος αιώνας π.χ.: Αριστοτέλης (384-323): συγγραφή Μετεωρολογικών (340). Ακολουθούν οι Θεόφραστος (372-287) και Επίκουρος (341-270). 16ος-18ος αιώνας μ.χ: Εφεύρεση θερμομέτρου (Γαλιλαίος, 1592, 1612, Fahrenheit, 1709), και βαρομέτρου (Τορρικέλλι, 1643). Γέννηση της ενόργανης μετεωρολογίας (Μέγας Δούκας Φερδινάνδος της Τοσκάνης, 1653). Καθιέρωση, μετά από μετρήσεις, της έννοιας του υδρολογικού κύκλου (Perrault, Mariotte, Halley, τέλος 17ου αιώνα). Γέννηση της σύγχρονης υδραυλικής (Bernoulli, Euler, Chezy, κ.ά, αρχές 18ου αιώνα). 19ος αιώνας: Δημιουργία δικτύων μετεωρολογικών σταθμών (Lamark, La Place, Lavoisier). Καθιέρωση της τηλεγραφικής μεταβίβασης μετεωρολογικών παρατηρήσεων (Henry, 1849) για λόγους πρόβλεψης (Le Verrier, 1854) και προειδοποίησης (Ballot, 1860). Ίδρυση μετεωρολογικών υπηρεσιών (Le Verrier, Γαλλία, 1855) και διεθνή μετεωρολογικού οργανισμού (1878). Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 9
Σύντομο ιστορικό β. 20ος αιώνας 1927, 1930: Εφεύρεση ραδιοβολίσεων για τη μέτρηση της ανώτερης ατμόσφαιρας. 1931, 1946: Πειραματική εφαρμογή τεχνικών τροποποίησης καιρού (τεχνητής βροχής). 1940-44: Αυτόματοι μετεωρολογικοί σταθμοί, χρήση πυραύλων για μετρήσεις ανώτερης ατμόσφαιρας. 1953: Αερόστατα σταθερού ύψους. 1960 - σήμερα: Χρήση υπολογιστών για μετεωρολογικές εφαρμογές: Μοντέλα αριθμητικής πρόγνωσης καιρού, κλιματικά μοντέλα. Μετεωρολογικοί δορυφόροι (1960: εκτόξευση πρώτου μετεωρολογικού δορυφόρου TirosI) Τηλεμετρία Ραντάρ καιρού Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 10
2. Εισαγωγή στις μετεωρολογικές μετρήσεις Τύποι μετρήσεων Δίκτυα μετεωρολογικών σταθμών εδάφους Μετρήσεις μέσω οργάνων: θερμοκρασίας αέρα, ατμοσφαιρικής πίεσης, ατμοσφαιρικής υγρασίας, ταχύτητας και διεύθυνσης ανέμου, βροχόπτωσης, ηλιοφάνειας, ακτινοβολίας, θερμοκρασίας εδάφους κ.ά. Παρατηρήσεις καιρού, νεφών. Θαλάσσιες παρατηρήσεις μετεωρολογικά σκάφη μετεωρολογικοί πλωτήρες (σημαδούρες) Δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών ανώτερης ατμόσφαιρας (εκτέλεση ραδιοβολίσεων, ανεμοβολίσεων) Δίκτυο ραντάρ καιρού (βροχόπτωση) Δίκτυο μετεωρολογικών δορυφόρων γεωσύγχρονοι δορυφόροι ηλιοσύγχρονοι δορυφόροι (πολικής τροχιάς) Σημείωση: Βλ. και McIlveen (1992, σσ. 15-46). Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 11
Θέσεις συνοπτικών σταθμών εδάφους και μετεωρολογικών πλοίων Συνοπτικοί σταθμοί εδάφους Μετεωρολογικά πλοία Σύνολο θέσεων παρατήρησης 10 529 (στις 29/2/1994) Πηγή Stull (1995) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 12
Θέσεις μετεωρολογικών πλωτήρων Περιφερόμενοι Αγκυρωμένοι Σύνολο πλωτήρων 906 (στις 29/2/1994) Πηγή Stull (1995) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 13
Θέσεις ραδιοβολίσεων Απογείωση από την ξηρά Απογείωση από πλοία Σύνολο θέσεων 625 (στις 29/2/1994) Πηγή Stull (1995) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 14
Θέσεις δεδομένων ανώτερης ατμόσφαιρας μετρημένων από εμπορικά αεροσκάφη Συμβατικές μετρήσεις Αυτόματες μετρήσεις Σύνολο θέσεων 3 558 (στις 29/2/1994) Πηγή Stull (1995) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 15
Θέσεις παρατηρήσεων ανέμου ανώτερης ατμόσφαιρας από γεωσύγχρονους δορυφόρους Σύνολο θέσεων 2 141 (στις 29/2/1994) Πηγή Stull (1995) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 16
Θέσεις παρατηρήσεων θερμοκρασίας ανώτερης ατμόσφαιρας από ηλιοσύγχρονους δορυφόρους Σύνολο θέσεων 3 208 (στις 29/2/1994) Πηγή Stull (1995) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 17
3. Υδρολογικός κύκλος και ποσοτική έκφρασή του Παρουσία του νερού στη γη Συνολική ποσότητα Ποσότητα γλυκού νερού Μορφή νερού km 3 ή 10 12 kg % km 3 ή 10 12 kg % Ωκεανοί 1 338 000 000 96.54 Παγετώνες, μόνιμα χιόνια, υπόγειοι πάγοι Υπόγεια νερά και εδαφική υγρασία 24 364 100 1.758 24 364 100 69.55 23 416 500 1.690 10 546 500 30.11 Λίμνες και έλη 187 870 0.014 102 470 0.293 Ατμοσφαιρικό νερό 12 900 0.0009 12 900 0.037 Ποταμοί 2 120 0.0002 2 120 0.006 Βιολογικό νερό 1 120 0.0001 1 120 0.003 Σύνολο 1 385 984 610 100 35 029 210 100 Πηγή: Κουτσογιάννης και Ξανθόπουλος (1999) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 18
Κυκλοφορία του νερού στη γη Επιφάνεια αναφοράς Σύνολο επιφάνειας Γης Έκταση, 10 9 km 2 Διακίνηση 510.0 Κατακρημνίσματα = Εξατμοδιαπνοή Μέσος ετήσιος όγκος, 10 3 km 3 Μέσο ετήσιο ύψος, mm Μέση παροχή, km 3 /s Ποσοστό επί των κατακρημνισμάτων, % 577 1131 18.28 100.0 Ωκεανοί 361.1 Κατακρημνίσματα 458 1268 14.51 100.0 Εξάτμιση 505 1399 16.00 110.3 Ξηρά 148.9 Κατακρημνίσματα 119 799 3.77 100.0 Εξατμοδιαπνοή 72 484 2.28 60.5 Συνολική απορροή 47 316 1.49 39.5 Επιφανειακή συνιστώσα 44.7 300 1.42 37.6 απορροής Υπόγεια συνιστώσα απορροής 2.3 16 0.07 1.9 Πηγή: Κουτσογιάννης και Ξανθόπουλος (1999) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 19
Υδρολογικός κύκλος Υδατικό ισοζύγιο της γης Μεταφορά από ανέμους: 39.5 Εξάτμιση απ τη θάλασσα: 424.5 Κατακρημνίσματα στη θάλασσα: 385 Κατακρημνίσματα στην ξηρά: 100 Εξατμοδιαπνοή απ την ξηρά: 60.5 Εξάτμιση Διαπνοή Επιφανειακή απορροή Εξάτμιση Διήθηση Επιφανειακή εκροή: 37.5 Επαναφόρτιση υδροφορέων Υπόγεια απορροή Υπόγεια εκροή: 2 Αδιαπέρατοι γεωλογικοί σχηματισμοί Φρεάτιος ορίζοντας Υδροφορέας Πηγή: Κουτσογιάννης και Ξανθόπουλος (1999) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 20
Ενεργειακό ισοζύγιο της γης ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΒΡΑΧΕΑ ΚΥΜΑΤΑ ΜΑΚΡΑ ΚΥΜΑΤΑ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Εισερχόμενη 100 ηλιακή ακτινοβολία Εξερχόμενη ακτινοβολία βραχέων και μακρών κυμάτων 100 6 20 4 6 64 Πηγή: Κουτσογιάννης και Ξανθόπουλος (1999) 19 Απορρόφηση από το Ο 3 Απορρόφηση απ τα σύννεφα Απορρόφηση από τους υδρατμούς και τη σκόνη ΩΚΕΑΝΟΙ, ΕΔΑΦΟΣ 51 Απορρόφηση ηλιακής ακτινοβολίας απ την επιφάνεια Διάχυση απ την ατμόσφαιρα Ανάκλαση απ τα σύννεφα Ανάκλαση απ την επιφάνεια Απορρόφηση και εκπομπή απ τα αέρια θερμοκηπίου (CO 2, H 2 O κ.ά.) 111 Απορρόφηση και εκπομπή απ τα σύννεφα Ροή αισθητής θερμότητας (αγωγή, κατακόρυφη μεταφορά) Ροή λανθάνουσας θερμότητας (εξατμιση, διαπνοή) 117 96 7 23 Εκπομπή Απορρόφηση μακρών κυμάτων μακρών κυμάτων απ την επιφάνεια απ την επιφάνεια Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 21
Χαρακτηριστικές χρονικές κλίμακες Δεδομένα: Παροχή Ευήνου στη θέση Πόρος Ρηγανίου (Κουτσογιάννης και Ξανθόπουλος, 1999) 1500 1250 1000 750 500 250 0 Παρο χ ή Q (m 3 /s) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 31 Δεκεμβρίου 1970 Χρό νος t (ώρες) 100 80 60 40 20 0 1000 750 500 250 Παρο χ ή Q (m 3 /s) Οκτ-70 Δεκ-70 Φεβ-71 Απ ρ-71 Ιουν-71 Αυγ-71 Οκτ-71 Δεκ-71 Φεβ-72 Απ ρ-72 Ιουν-72 Αυγ-72 Παρ ο χ ή Q (m 3 /s) Χρόνος t (μήνες) 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 Δεκέμβριος 1970 Χρό νος t (ημέρες) 35 30 25 20 15 10 5 0 1970-71 1972-73 1974-75 1976-77 1978-79 1980-81 1982-83 1984-85 1986-87 1988-89 1990-91 1992-93 Παρο χ ή Q (m 3 /s) Χρόνος t (υδρολογικά έτη) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 22
Χωρικές κλίμακες της υδρολογίας: Η λεκάνη απορροής Σπερχειός ΒοιωτικόςΚηφισός Παραλίμνη Υλίκη Ασωπός Πηγή: Κουτσογιάννης και Ξανθόπουλος Υδρομετεωρολογία (1999) - Εισαγωγή 23
1400 1200 1200 Εύηνος π. 1400 1000 1600 1800 1800 Λεκάνη απορροής: Λεπτομέρεια Βαρδου σόρεμα ρ. Αρτοτίνα Β 1000 2000 Λεκάνη Ευήνου Β Α Γ 2000 2200 2000 1800 Σαΐτα ρ. 1200 Λεκάνη Μόρνου 1400 1400 1400 1200 1600 1200 Ισοϋψείς Υδροκρίτης Υδρογραφικό δίκτυο 1400 Πηγή: Κουτσογιάννης και Ξανθόπουλος (1999) 0 1 2 km Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 24 1000
Χωρικές κλίμακες της υδρολογίας: Το υδατικό διαμέρισμα 05 09 04 08 10 07 11 12 01: Δυτική Πελοπόννησος 02: Βόρεια Πελοπόννησος 03: Ανατολική Πελοπόννησος 04: Δυτική Στερεά Έλλάδα 05: Ήπειρος 06: Αττική 07: Ανατολική Στερεά Έλλάδα 08: Θεσσαλία 09: Δυτική Μακεδονία 10: Κεντρική Μακεδονία 11: Ανατολική Μακεδονία 12: Θράκη 13: Κρήτη 14: Νησιά Αιγαίου 02 06 14 01 03 Πηγή: Κουτσογιάννης και Ξανθόπουλος (1999) 13 Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 25
Χαρακτηριστικές χωρικές κλίμακες της μετεωρολογίας Οριζόντιες κλίμακες Μικροκλίμακα: 1 cm - 1 km. Χαρακτηριστικά φαινόμενα: τύρβη, θερμικές ανωστικές κινήσεις, μικροκλίμα κοντά στην κοίτη ποταμού. Τοπική κλίμακα: 100 m - 50 km. Χαρακτηριστικά μετεωρολογικά φαινόμενα: νεφοστρόβιλοι (tornadoes). Μεσοκλίμακα: 10-200 km. Χαρακτηριστικά μετεωρολογικά φαινόμενα: μεταγωγικές καταιγίδες Μακροκλίμακα: 100-40 000 km Συνοπτική κλίμακα: η τυπική κλίμακα των χαρτών καιρού, της τάξης των 1000 km. Χαρακτηριστικά μετεωρολογικά συστήματα: κυκλώνες και αντικυκλώνες. Πλανητική κλίμακα: Γενική κυκλοφορία Κατακόρυφες κλίμακες Πάχος τροπόσφαιρας ( 10km) Πάχος συνοριακού στρώματος (την ημέρα 1-2 km, τη νύχτα 100 m). Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 26
Χρόνος (s) 10 17 10 16 10 15 10 14 10 13 10 12 10 11 10 10 10 9 10 8 10 7 10 6 10 5 10 4 1000 km 4.5 10 9 χρόνια (ηλικία Γης) Γεωφυσικές διεργασίες και χαρακτηριστικές κλίμακες 10 6 χρόνια 100 000 χρόνια (κύκλος ελλειπτικότητας) 40 000 χρόνια (κύκλος άξονα περιστροφής Γης) 21 000 χρόνια (κύκλος περιηλίου) 1 αιώνας Πλημμύρες 1 h Συντέθηκε με βάση στοιχεία των: Διαπνοή φυτών Νεφοστρόβιλος McIlveen (1992, σσ. 7, 96) Μεταγωγή 1 min Oke (1987, σσ. 3-5) Τύρβη U.S. Committee on Opportunities in the Hydrological Sciences (1991) 1 10 2 10 1 1 10 10 2 10 3 10 4 10 5 10 6 10 7 Διάστημα (m) Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 27 10 3 10 2 10 Μικροκλίμακα 1 cm - 1 km 1 m ΥΠΟΜΝΗΜΑ Ατμοσφαιρικές διεργασίες Υδρολογικές διεργασίες Γεωμορφολογικές διεργασίες 10 9 m/s 3 cm/έτος 1 m/s Μεσοκλίμακα 10-200 km Τοπική κλίμακα 100 m - 50 km 1 km Μεταγωγικές καταιγίδες Μακροκλίμακα 100-40 000 km Ανάπτυξη Σχηματισμός λεκανών υδρογραφικού απορροής δικτύου Παγετώνες Κυκλος υπόγειουσχηματισμός νερού εδάφους Διάβρωση Μεταβολές εδάφους CO 2 Υπερετήσιες μεταβολές Κύκλος επιφανειακού νερού Εποχιακές μεταβολές Αντικυκλώνες Τυφώνες 340 m/s (ταχύτητα ήχου) Κλιματικές αλλαγές 1 έτος 1 μήνας 1 εβδομάδα 1 d 6370 km (ακτίνα Γης) 40 000 km (περιφέρεια Γης)
Βιβλιογραφία για παραπέρα μελέτη Κουτσογιάννης, Δ. και Θ. Ξανθόπουλος, Τεχνική Υδρολογία, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αθήνα, 1999. Dingman, S. L., Physical Hydrology, Prentice Hall, Englewood Cliffs, New Jersey, 1994. Wallace, J. W., and P. V. Hobbs, Atmospheric Science, An Introductory Survey, Academic Press, San Diego, Ca., 1977 McIlveen, R., Fundamentals of Weather and Climate,Chapman, 1992. U.S. Committee on Opportunities in the Hydrological Sciences, Opportunities in the Hydrological Sciences, edited by P. S. Eagleson, National Academy Press, Washington, D.C., 348 pp., 1992. Ahrens, C. D., Essentials of Meteorology, An Invitation to the Atmosphere, West Publishing, Minneapolis, 1993. Wiesner C. J., Hydrometeorology, Chapman and Hall, London, 1970. Fry, A. S., and A. K. Showalter, Hydrometeorology, Section XIII in Handbook of Meteorology, edited by F. A. Berry, E. Bollay, and N. R. Beers, McGraw-Hill, New York, 1945. Oke, T. R., Boundary Layer Climates, 2nd edition, Routledge, London, 1987. Stull, R. B., Meteorology Today for Scientists and Engineers, West Publishing, Minneapolis, 1995. Υδρομετεωρολογία - Εισαγωγή 28