ΔΠΜΣ: «Τεχνο-οικονομικά συστήματα» Διαχείριση Ενεργειακών Πόρων 2.2 Αρχές Ενεργειακής Διαχείρισης Καθηγητής Ιωάννης Ψαρράς e-mail: john@epu.ntua.gr Δρ. Αλέξανδρος Φλάμος e-mail: aflamos@epu.ntua.gr Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων & Διοίκησης Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών Γρ. 0.2.7. Ισόγειο Σχολής Ηλεκτρολόγων Τηλέφωνο: 210-7723551, 210-7723583 ΔΠΜΣ: «Τεχνο-οικονομικά συστήματα»
Περιεχόμενα 2 2 1 Η έννοια της Διοίκησης. Βασικές Λειτουργίες. Η Αναγκαιότητα της Διοίκησης. Διοίκηση και Ενεργειακή Διαχείριση. Ενεργειακή Διαχείριση: Τομείς. Νομοθεσία. Στόχοι. Διαδικασίες.
Η έννοια της Διοίκησης Η Διοίκηση (management) μπορεί να ορισθεί σαν ένα σύστημα ενεργειών μέσω του οποίου επιτυγχάνονται οι στόχοι μιας κοινωνικής οργάνωσης αξιοποιώντας αποτελεσματικά συγκεκριμένους πόρους. 2 2 2 Η Διοίκηση ασχολείται με την αναζήτηση, ανεύρεση και εφαρμογή των απαιτούμενων κάθε φορά, αποτελεσματικών, γενικών και ειδικών μεθόδων για την πραγμάτωση των αντικειμενικών σκοπών της οικονομικής μονάδας. Αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα για την ορθή, και κατά συνέπεια κερδοφόρα, λειτουργία όλων των οργανώσεων ήμονάδων, όπως είναι οι επιχειρήσεις, τα νοσοκομεία, τα σχολεία κ.λ.π.
Βασικές Λειτουργίες Διοίκησης Προγραμματισμός: Αναπτύσσει στόχους για κάθε επίπεδο ενός οργανισμού και καθορίζει τρόπους με τους οποίους αυτοί επιτυγχάνονται. Οργάνωση: Αποτελεί μια συνεχή διεργασία στους κύκλους του οργανισμού, καθώς τα καθήκοντα μιας θέσης εργασίας συνεχώς αλλάζουν και η ροή των εργασιών αναπροσαρμόζεται. Διεύθυνση: Η λειτουργία της επηρεάζεται από τη συμπεριφορά 2 2 3 του ανθρώπινου παράγοντα έτσι ώστε κάθε άτομο να έχει τη διάθεση και την ικανότητα να συμβάλλει στην υλοποίηση των στόχων της οργάνωσης. Έλεγχος: Μετράει τα αποτελέσματα των ενεργειών, τα συγκρίνει έναντι των οροθετημένων στόχων και προχωρεί σε διορθωτικές ενέργειες, όταν αυτό κριθεί απαραίτητο.
Βασικές Λειτουργίες Διοίκησης 2 2 4 Έμψυχο δυναμικό Τεχνοοικονο- μικοί πόροι Προγραμματισμός Οργάνωση Διεύθυνση Συντονισμός Έλεγχος Επίτευξη στόχων
Αναγκαιότητα της Διοίκησης Όλες οι κοινωνικές οργανώσεις έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: «Την επιδίωξη της αποτελεσματικότητας, ώστε να επιτυγχάνουν τους στόχους τους διαθέτοντας τους λιγότερους δυνατούς πόρους». H πολυπλοκότητα των κοινωνικών οργανώσεων οδήγησε στην ανάγκη συστηματοποίησης της έννοιας της Διοίκησης (management) management). 2 2 5 Η έννοια της διαχείρισης ενέργειας (energy management) έχει διαδοθεί τελευταία σε ένα ευρύ φάσμα δράσεων του ανθρώπου. Η πλειοψηφία των μεγάλων επιχειρησιακών μονάδων υλοποιεί προγράμματα ενεργειακής διαχείρισης για την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας.
Διοίκηση και Ενεργειακή Διαχείριση Επιβάρυνση κλιματολογικών συνθηκών από την αλόγιστη χρήση της παραγόμενης ενέργειας Αύξηση πρωτογενούς ενεργειακής ζήτησης χωρίς αποδοτικότερη χρήση της παραγόμενης ενέργειας 2 2 6 Ανάγκη για καλύτερο ενεργειακό σχεδιασμό Ενεργειακή Διαχείριση: αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής Διοίκησης
Ενεργειακή Διαχείριση σε μια μονάδα 2 2 7 Γενική Διεύθυνση Τμήμα Παραγωγής Τμήμα Εμπορίας Ενεργειακή Διαχείριση Α' ύλες Αποθήκευση Παραγωγή Εμπορία Μεταφορά Εξυπηρέτηση
Ενεργειακός Διαχειριστής Η Θέση του στην επιχείρηση 2 2 8 Διοίκηση Γενική Διεύθυνση Ενεργειακός Διαχειριστής Λογιστική Οικονομικός Διευθυντής Διεύθυνση Παραγωγής Ενεργειακές Τεχνολογίες
Ενεργειακή Διαχείριση Η Διαχείριση Ενέργειας μπορεί να οδηγήσει σε ποσοστά μείωσης της καταναλισκόμενης ενέργειας της τάξεως 5% -25%. 2 2 9 Η παραπάνω εξοικονόμηση της ενέργειας οδηγεί ταυτόχρονα και στην ελάττωση της εκπομπής ρύπων προς το περιβάλλον. Η Διαχείριση Ενέργειας έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης της εκάστοτε επιχειρησιακής μονάδας.
Το Ευρύτερο Περιβάλλον Στόχοι Ενεργειακής Πολιτικής 2 2 1010 Στόχοι Καταναλωτή - Επιχείρησης Εξασφάλιση Ενεργειακού Εφοδιασμού Ανταγωνιστικότητα Ενεργειακού Τομέα Προστασία Περιβάλλοντος Κίνητρα Ενημέρωση Ρύθμιση Ανταγωνιστικότητα Μέγιστο Κέρδος Ελαχιστοποίηση Εξόδων Διαχείριση Ενέργειας Αποδοτική Λειτουργία Εξοπλισμού Χρήση φθηνών καυσίμων Αξιοποίηση Αποβλήτων
Ενεργειακή Κατανάλωση στην ΕU 1,4 2 2 1 1,2 Κατανά άλωση Ενέργ γειας (GΤΙΠ) 1 0,8 0,6 04 0,4 0,2 0 1990 2000 2010 2020 2030 Μεταφορές Δημόσιος Οικιακός Βιομηχανία Τα επόμενα χρόνια η κατανάλωση ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί στο τομέα των μεταφορών, στον οικιακό τομέα και στο τομέα των δημοσίων κτιρίων. Πηγή: EU
Ενεργειακή Κατανάλωση στην ΕU Τομέας Δημοσίων Κτιρίων Θέρμανση Άλλα Νερού 16% 9% Μαγείρεμα 5% Φωτισμός 2 2 1212 Θέρμανση Χώρων 52% Πηγή: EU 14% Ψύξη 4% Θέρμανση Χώρων 57% Οικιακός Τομέας Θέρμανση Νερού 25% Μαγείρεμα 7% Ηλεκτρικός Εξοπλισμός 11%
Ενεργειακή Αποδοτικότητα στην ΕU GR 2 2 1313 LU PO BE NL FI UK SV SP FR 2030 GE 2010 IR AU 2000 IT DK 15-EU 0 50 100 150 200 250 300 350 Ενεργειακή Ένταση (ΤΙΠ / Εκ. Ευρώ'90) Πηγή: EU
Τομείς Ενεργειακής Διαχείρισης (1/8) Ανθρώπινοι Πόροι 2 2 1414 Μέτρηση Ενέργειας Επεξεργασία Ενεργειακών Δεδομένων Δράσεις Ενεργειακής Βελτίωσης Τεχνοοικονομική Αξιολόγηση Χρηματοδότηση Έργων Πληροφοριακά Συστήματα
Τομείς Ενεργειακής Διαχείρισης (2/8) Ανθρώπινοι πόροι 2 2 1515 Πολλοί άνθρωποι εμπλέκονται στη χρήση και στην Ενεργειακή Διαχείριση σε μία επιχειρησιακή μονάδα. Ανάλογα με την ιδιότητα και το ρόλο του καθενός, τα εμπλεκόμενα πρόσωπα διακρίνονται σε τέσσερις κατηγορίες: Ιδιοκτήτες - Διοίκηση Ενεργειακοί Διαχειριστές Προσωπικό λειτουργίας συντήρησης Χρήστες
Τομείς Ενεργειακής Διαχείρισης (3/8) Μέτρηση Ενέργειας 2 2 1616 Χρονολογικά διαγράμματα ενέργειας Τεχνικές μέτρησης ενέργειας Παροχές υγρών ή αερίων καυσίμων Ηλεκτρικές μετρήσεις Εντάσεις φωτισμού Συστάσεις και εκπομπές καυσαερίων Θερμοκρασίες ρευστών και στερεών επιφανειών Σχετική υγρασία Πιέσεις ρευστών σε σωλήνες, κάμινους ήδοχεία
Τομείς Ενεργειακής Διαχείρισης (4/8) Επεξεργασία Ενεργειακών Δεδομένων 2 2 1717 Ισοζύγια ενέργειας ενεργειακών ροών) ) (διαγράμματα Sankey Συσχέτιση ενεργειακής βαθμοημερών κατανάλωσης και Ειδικές καταναλώσεις ενεργειακοί δείκτες Σύγκριση με πρότυπες καταναλώσεις
Τομείς Ενεργειακής Διαχείρισης (5/8) Δράσεις Ενεργειακής Βελτίωσης 2 2 1818 Νοικοκυρέματος: Τα μέτρα αυτά δεν απαιτούν ειδική χρηματοδότηση, και εντάσσονται στη συνήθη λειτουργία και συντήρηση του κτιρίου. Παραδείγματα: η ορθολογικότερη λειτουργία υφιστάμενων διατάξεων σκίασης, η καλύτερη ρύθμιση της επιδιωκόμενης θερμοκρασίας, η ορθολογικότερη χρήση των φωτιστικών λαμπτήρων κ.ά. Χαμηλού κόστους: Εφάπαξ επεμβάσεις που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τον υπάρχοντα ετήσιο προϋπολογισμό. Παραδείγματα: η καλύτερη και συχνότερη συντήρηση των διαφόρων εγκαταστάσεων και μηχανημάτων, η αντικατάσταση μονώσεων σε σωληνώσεις κ.ά. Ανακατασκευής: Οι επεμβάσεις αυτές αποτελούν εφάπαξ επενδύσεις έντασης κεφαλαίου. Παραδείγματα: η αντικατάσταση του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού, η εγκατάσταση κεντρικού συστήματος ελέγχου, κ.ά.
Τομείς Ενεργειακής Διαχείρισης (6/8) Οικονομική Αξιολόγηση Δράσεων Οι στόχοι της οικονομικής αξιολόγησης των προτεινόμενων δράσεων είναι: Να αποφασιστεί χρησιμοποιηθούν φορέα-χρήστη. σε ποιες αποδοτικότερα επενδύσεις τα χρήματα θα του Να εξασφαλιστεί η διαθεσιμότητα του βέλτιστου οφέλους από την εκτέλεση της κάθε δράσης. Να ελαχιστοποιηθεί ο σχετικός επενδυτικός κίνδυνος. Να υπάρχει μία βάση για μεταγενέστερη ανάλυση της απόδοσης της κάθε δράσης. 2 2 1919
Τομείς Ενεργειακής Διαχείρισης (7/8) Χρηματοδότηση Δράσεων Αυτοχρηματοδότηση: Χρήση ιδίων για τη χρηματοδότηση των δράσεων Δανεισμός: Σύναψη δανείου, παρουσιάζεται στον ισολογισμό κεφαλαίων το οποίο Κρατικές ενισχύσεις Πόροι ΚΠΣ / ΕΣΠΑ: Κρατική ενίσχυση ιδιωτικών επενδύσεων για ενεργειακή βελτίωση Σύγχρονοι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί ενεργειακών δράσεων (π.χ. Χρηματοδότηση από Τρίτους -Third Party Financing (TPF TPF)) 2 2 2020
Τομείς Ενεργειακής Διαχείρισης (8/8) Πληροφοριακά Συστήματα Τα Πληροφοριακά Συστήματα αποτελούνται από αλληλοσχετιζόμενες 2 2 2121 συνιστώσες, οι οποίες συλλέγουν, επεξεργάζονται, αποθηκεύουν και διανέμουν πληροφορίες με στόχο την παροχή όσο το δυνατόν καλύτερης υποστήριξης στη λήψη αποφάσεων και τον έλεγχο σε μια μονάδα. Ένα πληροφοριακό σύστημα διαχείρισης ενέργειας είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα, που με τη βοήθεια του κατάλληλου λογισμικού η πληροφορία για την κατανάλωση ενέργειας: Συλλέγεται Μετριέται Καταγράφεται Αναλύεται
Στόχοι Ενεργειακής Διαχείρισης Διατήρηση ή βελτίωση της παροχής υπηρεσιών & ποιότητας ζωής. 2 2 2 Διατήρηση η βελτίωση ποιότητας περιβάλλοντος. Βλί Βελτίωση της ενεργειακής και οικονομικής απόδοσης των επιχειρήσεων.
Οφέλη Ενεργειακής Διαχείρισης Οικονομικά οφέλη: : Συμβάλλουν στη μείωση των λειτουργικών εξόδων και στην αύξηση η των κερδών της επιχείρησης. Λειτουργικά οφέλη: : Βοηθούν τη διαχείριση μιας μονάδας ή ενός κτιρίου να βελτιώσει τα επίπεδα άνεσης, ασφάλειας και αποδοτικότητας των εργαζομένων της (ή των ενοίκων του κτιρίου) ) ή, διαφορετικά,, να βελτιώσει τη γενικότερη λειτουργία της. Περιβαλλοντικά οφέλη: : Αφορούν κυρίως τη μείωση των εκπομπών του CO 2 ή άλλων ρύπων, τη μείωση των ενεργειακών αναγκών σε εθνικό επίπεδο και τη διατήρηση των φυσικών πόρων. 2 2 2323
Ενεργειακή Διαχείριση Εμπλεκόμενες Νομοθετικές Δράσεις [1/2] 2 2 2424 Η απόφαση 21475/4707 4707/98 98, που έθεσε σαν στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στα κτίρια ώστε να βελτιωθεί ησυμβολή στις συνολικές εκπομπές CO 2. Ο νόμος 2601/1998, ο οποίος συνέβαλε ώστε να προωθηθούν πολιτικές για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας στους τομείς βιομηχανίας και υπηρεσιών τα τελευταία χρόνια. Το σχέδιο δράσης «Ενέργεια 2001», το οποίο θέτει τα θεμέλια για την αντικατάσταση του ισχύοντος κανονισμού θερμομόνωσης των κτιρίων με το νέο κανονισμό για την ορθολογική χρήση και εξοικονόμηση ενέργειας. Ο νόμος 1526/1999, οοποίοςοποίος ξεκαθάρισε τις διαδικασίες, απαιτήσεις και κατευθύνσεις για τη διεξαγωγή ενεργειακών επιθεωρήσεων.
Ενεργειακή Διαχείριση Εμπλεκόμενες Νομοθετικές Δράσεις [2/2] 2 2 2525 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το 2005 (COM/ COM/2005 2005/265 265) το κείμενο «GREEN PAPER on Energy Efficiency or Doing More With Less». Το κείμενο αναλύει και εξηγεί την ανάγκη άμεσης βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας, καθώς, επίσης και γενικότερης πολιτικής για την Ορθολογική Χρήση Ενέργειας. της Περιλαμβάνει συγκεκριμένες οδηγίες κατευθύνσεις προς τις χώρες μέλη επιτευχθούν και κατά εξειδικεύει τρόπο τους στόχους οικονομικώς βέβαια, όσο αφορά στον τομέα της ενέργειας. που αποδοτικό, πρέπει να πάντα,
Εξοικονόμηση Ενέργειας Εμπλεκόμενες Νομοθετικές Δράσεις [1/3] 2 2 2626 Α/Α Οδηγία Τομέας εφαρμογής 1 89/106/ΕΟΚ Προϊόντα του τομέα δομικών κατασκευών 2 92/42/ΕΟΚ 3 92/75/ΕΟΚ 4 93/76/ΕΟΚ 5 95/13/ΕΚ 6 96/57/ΕΚ 7 96/60/ΕΚ Καθορισμός των απαιτήσεων απόδοσης για τους νέους λέβητες ζεστού νερού Ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας και λοιπών πόρων των οικιακών συσκευών Περιορισμός των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης (SAVE) Ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών ηλεκτρικών στεγνωτηρίων ρούχων Απαιτήσεις για την ενεργειακή απόδοση των οικιακών ηλεκτρικών ψυγείων, καταψυκτών και συνδυασμών τους Ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών πλυντηρίων- στεγνωτηρίων ρούχων
Εξοικονόμηση Ενέργειας Εμπλεκόμενες Νομοθετικές Δράσεις [2/3] Α/Α Οδηγία Τομέας εφαρμογής 8 97/17/ΕΚ Ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών πλυντηρίων πιάτων 9 98/11/ΕΚ Ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών λαμπτήρων 10 2000/55/ΕΚ 11 Απόφαση 2001/469/ΕΚ Απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης για τα στραγγαλιστικά πηνία που προορίζονται για τους λαμπτήρες φθορισμού Συμφωνία Ε.Ε. Ε Η.Π.Α. σχετικά με το συντονισμό προγραμμάτων επισήμανσης της ενεργειακής απόδοσης του γραφειακού εξοπλισμού Θέσπιση κανόνων για το κοινοτικό πρόγραμμα επισήμανσης Κανονισμός (ΕΚ) 12 ενεργειακής απόδοσης γραφειακού εξοπλισμού (πρόγραμμα αριθ. 2422/2001 «Εnergy Star») 13 2002/31/ΕΚ Ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών κλιματιστικών 14 2002/40/ΕΚ Ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας των οικιακών ηλεκτρικών φούρνων 2 2 2727
Εξοικονόμηση Ενέργειας Εμπλεκόμενες Νομοθετικές Δράσεις [3/3] 2 2 2828 Α/Α Οδηγία Τομέας εφαρμογής 15 2002/91/ΕΚ Ενεργειακή απόδοση των κτιρίων 16 2003/66/ΕΚ 17 2003/96/ΕΚ 18 Απόφαση 2003/168/ΕΚ 19 2004/8/ΕΚ Τροποποίηση η της οδηγίας 94/2/ΕΚ σχετικά με την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας για τα οικιακά ηλεκτρικά ψυγεία, τους καταψύκτες και τους συνδυασμούς αυτών Αναδιάρθρωση του κοινοτικού πλαισίου φορολογίας των ενεργειακών προϊόντων και της ηλεκτρικής ενέργειας Ίδρυση του Γραφείου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για το «Energy Star» Προώθηση της συμπαραγωγής ενέργειας βάσει της ζήτησης για χρήσιμη θερμότητα στην εσωτερική αγορά ενέργειας και για την τροποποίηση της οδηγίας 92/42/ΕΟΚ