ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ 1. Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 203. Η προσέγγιση εστιάζει στις χαρακτηριστικές ιδιότητες της καινοτοµικής επιχείρησης και όλα τα χαρακτηριστικά των δραστηριοτήτων καινοτοµίας και τα αντίστοιχα στοιχεία εισροής και αποτελέσµατα ταξινοµούνται σε µία κατηγορία ή υποκατηγορία ανάλογα µε την κύρια δραστηριότητα της µονάδας 2. ΟΙ ΜΟΝΑ ΕΣ 204. Πρέπει να γίνεται σαφής διάκριση µεταξύ των µονάδων αναφοράς και των στατιστικών µονάδων. Η µονάδα αναφοράς είναι αυτή από την οποία συλλέγονται τα στοιχεία για τα δεδοµένα της έρευνας, τα οποία µπορεί να ποικίλλουν από τοµέα σε τοµέα και από χώρα σε χώρα, αφού εξαρτώνται από την εκάστοτε θεσµική δοµή, από το νοµικό καθεστώς συλλογής στοιχείων, από τις συνήθειες κάθε χώρας, από τις εθνικές προτεραιότητες και από τους πόρους των ερευνών. Αυτό σηµαίνει ότι είναι σχεδόν αδύνατο να γίνονται διεθνούς επιπέδου συστάσεις σχετικά µε την µονάδα αναφοράς στις καταγραφές καινοτοµίας. Παρόλα αυτά, όταν µία χώρα παρέχει στατιστικές που προορίζονται για διεθνείς συγκρίσεις, οι µονάδες αναφοράς θα πρέπει να καθορίζονται µε σαφήνεια. 205. Η στατιστική µονάδα είναι αυτή για την οποία συγκεντρώνονται τα απαιτούµενα στοιχεία. Μπορεί να πρόκειται για µονάδα παρατήρησης στην οποία γίνεται η λήψη της πληροφορίας και η συγκέντρωση των στατιστικών, ή για µονάδες ανάλυσης που δηµιουργούν οι στατιστικολόγοι διαχωρίζοντας ή συνδυάζοντας µονάδες παρατήρησης βάσει εκτιµήσεων ή µεθόδων

καταλογισµού (συµπλήρωσης ελλειπουσών τιµών). Σκοπός είναι η παροχή λεπτοµερέστερων και/ή περισσότερο οµοιογενών δεδοµένων από αυτά που θα µπορούσαµε να αποκτήσουµε µε άλλους τρόπους. 206. Η στατιστική µονάδα θα έπρεπε να είναι οµοιόµορφη για όλες τις χώρες, στην πράξη όµως ο στόχος αυτός δεν επιτυγχάνεται ποτέ εξ ολοκλήρου. Μία πρώτη αιτία είναι η διαφορά δοµών από χώρα σε χώρα. Μία άλλη αιτία είναι η αλληλεπίδραση µε την µονάδα αναφοράς: εάν αυτή είναι µεγαλύτερη από την στατιστική µονάδα, ενδέχεται να υπάρχουν προβλήµατα κατανοµής κατά την ταξινόµηση των δεδοµένων. 207. Λαµβάνοντας υπόψη τον τρόπο µε τον οποίο οργανώνονται συνήθως οι δραστηριότητες καινοτοµίας, βλέπουµε ότι η καταλληλότερη στατιστική µονάδα για τις περισσότερες έρευνες καινοτοµίας είναι η µονάδα είδος επιχείρησης. Η κατάλληλη µονάδα είναι η επιχείρηση (enterprise) 26 ή η νοµική οντότητα που ορίζεται στις παραγράφους 78 και 79 του ISIC Rev. 3. Αντίθετα, στην περίπτωση που εξετάζονται µεγάλες επιχειρήσεις εµπλεκόµενες σε πολλούς τοµείς της παραγωγής, µπορεί να είναι καταλληλότερη και µία µικρότερη µονάδα 27 όπως η µονάδα είδος δραστηριότητας 28 δηλαδή επιχείρηση ή τµήµα επιχείρησης που εµπλέκεται σε ενός µόνο είδους οικονοµική δραστηριότητα, χωρίς όµως να περιορίζεται στη γεωγραφική περιοχή στην οποία επιτελείται αυτή η δραστηριότητα. 208. Στην περίπτωση της ανάλυσης ανά (γεωγραφική) περιοχή, µπορεί να είναι καταλληλότερη η τοπική µονάδα 29 ή κάποια παρόµοιου τύπου 30. εν πρέπει να ξεχνάµε ότι, για ορισµένες µεταβλητές, η πληροφορία δεν θα πρέπει να συλλέγεται σε επίπεδο τοπικών (ή παρόµοιου τύπου) µονάδων, εφόσον αναφέρεται άµεσα στην επιχείρηση. Μπορούµε να αναφέρουµε για παράδειγµα την πληροφορία σχετικά µε τους στόχους των καινοτοµιών, οι οποίοι αφορούν στρατηγικές αποφάσεις στο επίπεδο της επιχείρησης και εποµένως δεν µπορούν να συσχετιστούν µε τοπικές µονάδες. 209. Στις έρευνες καινοτοµίας, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις που υλοποιούν τµήµατα της διαδικασίας της καινοτοµίας σε διαφορετικές χώρες, απαιτούν ειδική αντιµετώπιση. Όταν οι εθνικές µονάδες χρησιµοποιούνται ως στατιστικές µονάδες, οι διασυνδέσεις µεταξύ µονάδων των πολυεθνικών επιχειρήσεων σε διαφορετικές χώρες δεν λαµβάνονται υπόψη, οπότε τα εθνικά αποτελέσµατα µπορεί να είναι παραπλανητικά. Λύσεις σε αυτό το

πρόβληµα µπορούν να προταθούν στο πλαίσιο της γενικότερης τρέχουσας συζήτησης για την παγκοσµιοποίηση. 3. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤΑ ΚΥΡΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 210. Οι στατιστικές µονάδες των απογραφών καινοτοµίας µπορούν να διαχωριστούν µε βάση διαφορετικές µεταβλητές, από τις οποίες η σηµαντικότερη ίσως είναι η κύρια οικονοµική δραστηριότητα της στατιστικής µονάδας (κλάδος). Κατάλληλες διεθνείς ταξινοµήσεις για το σκοπό αυτό αποτελούν η ιεθνής Πρότυπη Ταξινόµηση των Κλάδων Οικονοµικής ραστηριότητας (International Standard Industrial Classification of all Economic Activities - ISIC Rev. 3) και η στατιστική ταξινόµηση των οικονοµικών δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (NACE Rev. 1). 211. Τα κριτήρια ταξινόµησης των παραπάνω στατιστικών µονάδων κατά κύρια δραστηριότητα θα πρέπει να οριστούν από την τάξη κατά ISIC (NACE), στην οποία συµπεριλαµβάνεται η κύρια δραστηριότητα ή το φάσµα δραστηριοτήτων της µονάδας 31. Σύµφωνα µε την ISIC, η κύρια δραστηριότητα ορίζεται ως προς την προστιθέµενη αξία των αγαθών που έχουν πωληθεί ή των υπηρεσιών που έχουν προσφερθεί µέσω των δραστηριοτήτων της επιχείρησης. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, η κύρια δραστηριότητα ορίζεται βάσει της ακαθάριστης αξίας των αγαθών που έχουν πωληθεί ή των υπηρεσιών που έχουν προσφερθεί ή βάσει του αριθµού των ατόµων που έχουν απασχοληθεί σε αυτές τις δραστηριότητες 32. 212. Ο κατάλογος ταξινόµησης που προτείνουµε, παρουσιάζεται παρακάτω (βλ. Πίνακα 1) και βασίζεται στα τµήµατα, οµάδες και τάξεις του ISIC Rev.3/NACE Rev.1 για τις ανάγκες των στατιστικών καινοτοµίας. Ο πίνακας αυτός αποτελεί µία βασική διάταξη που µπορεί να υποστεί περαιτέρω διαχωρισµούς ή οµαδοποιήσεις, ανάλογα µε το σκοπό της εκάστοτε έρευνας.

Πίνακας 1. Προτεινόµενη ταξινόµηση κατά κλάδους για απογραφές καινοτοµίας στον τοµέα των επιχειρήσεων βάσει των ISIC Rev. 3 και NACE Rev. 1

Πίνακας 1. Προτεινόµενη ταξινόµηση κατά κλάδους για απογραφές καινοτοµίας στον τοµέα των επιχειρήσεων βάσει των ISIC Rev. 3 και NACE Rev. 1 (συνεχ.) 4. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤΑ ΜΕΓΕΘΟΣ 213. Άλλη βασική ταξινόµηση των στατιστικών µονάδων για καταγραφές καινοτοµίας είναι αυτή που γίνεται κατά µέγεθος. Παρόλο που στις καταγραφές καινοτοµίας µπορούν να χρησιµοποιηθούν διαφορετικές µεταβλητές για τον ορισµό του µεγέθους της στατιστικής µονάδας, συνιστάται να µετράται το µέγεθος στη βάση του αριθµού των απασχολουµένων. Αυτή η σύσταση εναρµονίζεται µε παρόµοιες προτάσεις άλλων εγχειριδίων της οικογένειας Frascati. εδοµένης της απαίτησης για στρωµατοποίηση στις δειγµατοληπτικές καταγραφές (βλ. Κεφάλαιο 7), και εφόσον οι δραστηριότητες καινοτοµίας, σε αντίθεση µε την ΕΤΑ, αν και

επιτελούνται σε µονάδες όλων των µεγεθών, διεξάγονται κυρίως σε µονάδες µικρού και µεσαίου µεγέθους, συνιστάται να χρησιµοποιούνται οι παρακάτω τάξεις µεγέθους: Ταξινόµηση των στατιστικών µονάδων για τις απογραφές καινοτοµίας κατά µέγεθος Αριθµός απασχολουµένων: < 20 20-49 50-99 100-249 250-499 500-999 1 000-4 999 5 000 και άνω 5. ΑΛΛΕΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΕΙΣ 5.1 Ταξινόµηση κατά είδος οργανισµού 214. Μία χρήσιµη περαιτέρω ταξινόµηση των στατιστικών µονάδων για τις καταγραφές καινοτοµίας, θα µπορούσε να γίνει κατά είδος οργανισµού. Αυτός ο διαχωρισµός είναι ιδιαίτερα σηµαντικός όταν η στατιστική µονάδα είναι η επιχείρηση, ιδίως λόγω της αυξανόµενης διεθνοποίησης των δραστηριοτήτων καινοτοµίας. Λαµβάνον-τας υπόψη τα παραπάνω, και ακολουθώντας µία παρόµοια πρόταση για στατιστικές ΕΤΑ που προτείνεται στο εγχειρίδιο Frascati, συνιστάται η παρακάτω ταξινόµηση όταν η στατιστική µονάδα στις απογραφές καινοτοµίας είναι η επιχείρηση: Ταξινόµηση των στατιστικών µονάδων για τις απογραφές καινοτοµίας κατά είδος οργανισµού: ιδιωτική επιχείρηση - εθνική - πολυεθνική δηµόσια επιχείρηση 33 άλλες µονάδες

Για τον ορισµό των πολυεθνικών ιδιωτικών επιχειρήσεων, µπορεί να χρησιµοποιηθεί η προσέγγιση του εγχειριδίου Frascati: ως πολυεθνικές επιχειρήσεις ορίζονται όσες ελέγχονται από ξένους κεφαλαιούχους σε ποσοστό µεγαλύτερο του 50% 34. 5.2 Άλλοι τρόποι ταξινόµησης 215. Έχουν προταθεί και πολλές άλλες µεταβλητές για το διαχωρισµό των στατιστικών µονάδων στις καταγραφές καινοτοµίας, οι οποίες περιλαµβάνουν: Μορφή δραστηριότητας, µε τις κατηγορίες: - για τον τοµέα της µεταποίησης: µαζική παραγωγή, επί παραγγελία παραγωγή, βιοµηχανία διεργασιών - για τον τοµέα των υπηρεσιών: υπηρεσίες έντασης κεφαλαίου (πχ. εναέριες και θαλάσσιες µεταφορές), υπηρεσίες έντασης υπολογισµών (πχ. υπηρεσίες χρηµατοοικονοµικές ή σχεδίασης), επαγγελµατικές υπηρεσίες (πχ. νοµικές υπηρεσίες ή παροχή συµβουλών), υπηρεσίες έντασης δεξιοτήτων (πχ. εστιατόρια, κοµµωτήρια κ.λπ: γενικά, προσωπικές υπηρεσίες), υπηρεσίες έντασης εργατικού δυναµικού Είδος παραγοµένων αγαθών, µε τις κατηγορίες: - καταναλωτικά αγαθά, ενδιάµεσα αγαθά, επενδυτικά αγαθά Ένταση ΕΤΑ, που αντιπροσωπεύεται από την αναλογία δαπανών για ΕΤΑ προς πωλήσεις (σύµφωνα µε τα στοιχεία της απογραφής καινοτοµίας) Ένταση εξαγωγών, που αντιπροσωπεύεται από τις εξαγωγές µίας επιχείρησης ως ποσοστό επί των πωλήσεων (επίσης σύµφωνα µε τα στοιχεία της απογραφής) Συµµετοχή σε όµιλο επιχειρήσεων 216. Οι παραπάνω ταξινοµήσεις αναφέρονται συνήθως σε υποπληθυσµούς, γι αυτό και δεν συνιστώνται για γενική χρήση, αν και µπορούν να αποβούν χρήσιµες για ειδικούς σκοπούς. Για παράδειγµα, η ταξινόµηση µε βάση την ένταση ΕΤΑ συνιστάται µόνο στην περίπτωση όπου µελετώνται καινοτόµοι

φορείς που διεξάγουν ΕΤΑ, ενώ οι µονάδες ορισµένων κλάδων, όπως και των µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων, µπορεί να είναι εξαιρετικά καινοτόµοι, χωρίς να διεξάγουν ΕΤΑ. Σε µία καταγραφή καινοτοµίας, η ταξινόµηση του συνόλου των στατιστικών µονάδων βάσει της έντασης ΕΤΑ θα οδηγούσε σε ένα πολύ µεγάλο αριθµό µονάδων µε µηδενική ένταση ΕΤΑ και µε ετερογενείς δραστηριότητες καινοτοµίας.