Α. ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Α1. ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΜΙΧΑΛΗ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α. ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Α1. ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ 1) Η υποχρέωση πίστεως μεταξύ τών εταίρων συνεπάγεται Υποχρέωση στηρίξεως τού συνεταίρου και στίς προσωπικές του υποθέσεις. Υποχρέωση εχεμύθειας. Υποχρέωση προτιμήσεως τού συνεταίρου στίς εκτός εταιρείας συναλλαγές. Υποχρέωση για επιπλέον εισφορές, όταν τό απαιτεί τό συμφέρον τής εταιρείας. 2) Οι Α και Β, μέτοχοι και οι δύο συγκεκριμένης ΑΕ, ενδιαφέρονται, καθένας για τόν εαυτό του, να ρευστοποιήσουν τίς μετοχές τους. Συμφωνούν λοιπόν να καθυστερήσουν τή ρευστοποίηση για 1 μήνα, και να φροντίσουν στό μεταξύ, καθένας με τά μέσα που διαθέτει (και συγκεκριμένα, ο μεν Α με τήν αρθρογραφία του στήν εφημερίδα όπου εργάζεται, ο δε Β με τή βοήθεια ορισμένων τραπεζιτών που γνωρίζει), για τήν άνοδο τής χρηματιστηριακής τιμής τών μετοχών τους. Η συμφωνία τους ονομάζεται: Εντολή Εταιρεία Κοινωνία Σύμβαση έργου 3) Ο Α και ο Β είναι οι μοναδικοί εταίροι τής «Α, Β, ΟΕ», και ο Α αποκλειστικός διαχειριστής αυτής, κατά τό καταστατικό. Σε τιμολόγιο, στή θέση που προορίζεται για τήν υπογραφή τού εκδότη, υπέγραψε ο Α, υπό τήν επωνυμία τής εταιρείας. Προκύπτει λοιπόν ότι εκδότης τού τιμολογίου είναι: Ο Α Ο Α και ο Β Η «Α, Β, ΟΕ» Η «Α, Β, ΟΕ», ο Α και ο Β 4) Κατά τή σύσταση τής «Α, Β, Γ, ΟΕ», ο Β ήταν ανήλικος (17 ετών). Σήμερα, 2 χρόνια μετά, και ενώ η εταιρεία έχει λειτουργήσει στήν αγορά, Η εταιρεία είναι άκυρη και δεν υφίσταται. Οι Α και Β φέρουν τά σχετικά δικαιώματα και υποχρεώσεις. Η εταιρεία είναι έγκυρη. Τό ελάττωμα θεραπεύτηκε με τήν ενηλικίωση τού Β. Η εταιρεία μπορεί να κηρυχθεί άκυρη δικαστικώς για τό μέλλον, χωρίς να θίγονται οι μέχρι τούδε δικαιοπραξίες της, αλλά και χωρίς να φέρει οποιεσδήποτε υποχρεώσεις από τή συμμετοχή του ο Β. Η εταιρεία είναι ακυρώσιμη από τόν Β. Σχόλιο: Για τίς εταιρείες που έχουν de facto λειτουργήσει, επικρατεί η άποψη, ότι η επίκληση τής ακυρότητας αυτών ενεργεί μόνο για τό μέλλον. Εξαίρεση όμως 1

αναγνωρίζεται για τήν προστασία τών ανικάνων προς δικαιοπραξία ως προς αυτούς παραμένει η ex tunc ακυρότητα. Έχει πάντως υποστηριχτεί και η εύλογη γνώμη περί θεραπεύσεως τού ελαττώματος με έγκριση, κατόπιν ενηλικιώσεως, τού ανηλίκου, γι αυτό και δεν είναι ολωσδιόλου λάθος και η απάντηση ότι τό ελάττωμα θεραπεύτηκε με τήν ενηλικίωση τού Β. 5) Οι Α, Β και Γ είναι οι εταίροι τής ετερορρύθμου εταιρείας με τήν επωνυμία «Α, Β, Γ, ΕΕ». Κατά τό δημοσιευμένο καταστατικό, ετερόρρυθμος εταίρος είναι ο Γ και αποκλειστικός διαχειριστής ο Α. Ο Δ έχει απαίτηση από συναλλαγματική που υπέγραψε ο Α, ενεργώντας για λογαριασμό τής εταιρείας. Συνεπώς ο Δ έχει απαίτηση κατά: Τού Α, τού Β, τού Γ, και τής ΕΕ. Τού Α, τού Β, τής ΕΕ, αλλά όχι κατά τού Γ. Τού Α, τής ΕΕ, αλλά όχι κατά τού Γ, ούτε κατά τού Β. Τής ΕΕ και μόνο. Σχόλιο: Βασικός οφειλέτης η ΕΕ. Ως ομόρρυθμοι εταίροι ενάγονται και οι Α και Β. Ως ομόρρυθμος εταίρος ενάγεται και ο Γ, σύμφωνα με τήν Ν4072/12,272 εκτός αν γνώριζε ο Δ ότι ο Γ είναι ετερόρρυθμος. Στήν τελευταία αυτή περίπτωση, σωστή είναι η δεύτερη απάντηση. 6. Οι Α και Β είναι οι εταίροι εταιρείας χωρίς νομική προσωπικότητα. Σύμφωνα με τό εταιρικό, η εταιρεία αυτή είναι ορισμένου χρόνου. Προτού παρέλθει ο χρόνος διαρκείας της, ο Α καταγγέλλει τήν εταιρεία, με έγγραφο απευθυνόμενο στόν Β, από αγανάκτηση, όπως λέει, για τήν απρεπή και εριστική συμπεριφορά τού τελευταίου. Με δεδομένο ότι η συμπεριφορά αυτού δεν υπήρξε στήν πραγματικότητα, ούτε απρεπής, ούτε εριστική, απαντήστε αν έχει λυθεί η εταιρεία. Διαφέρει η απάντηση αν πρόκειται για ομόρρυθμη εταιρεία; Εφαρμόζονται οι ΑΚ765επ., Ν4072/12,259επ. 1) Ως σύμβαση ορισμένου χρόνου, η εταιρεία τών Α και Β λύεται με τήν πάροδο αυτού. Μπορεί να λυθεί και νωρίτερα, με καταγγελία εταίρου, εφόσον έχει αυτός σπουδαίο λόγο να τό κάνει. Τέτοιος λόγος μπορεί ενδεχομένως να είναι και η απρεπής συμπεριφορά τού συνεταίρου. Στήν περίπτωση όμως τής καταγγελίας τού Α, σπουδαίος λόγος δεν υπήρχε. Σύμφωνα με τά ανωτέρω θα πρέπει να πούμε ότι η εταιρεία δεν έχει λυθεί. 1 Στή νομολογία όμως επικράτησε από παλιά, κατ οικονομίαν ίσως, 2 η άποψη ότι, και όταν ακόμη λείπει ο σπουδαίος λόγος, ή δεν είναι πράγματι σπουδαίος ο προβαλλόμενος λόγος, και πάλι λύεται η εταιρεία αλλά ο καταγγείλας οφείλει ν αποζημιώσει τούς λοιπούς εταίρους, για τά κέρδη που έχασαν από τήν άκαιρη διακοπή τής λειτουργίας τής εταιρείας. Κατ αυτή λοιπόν τήν άποψη, η εταιρεία έχει λυθεί, και ο Α οφείλει ν αποζημιώσει τόν Β. 1 Η καταγγελία βεβαίως τού Α, παρότι ανίσχυρη, αποτελεί σπουδαίο λόγο για να καταγγείλει τήν εταιρεία ο Β. 2 Και πριν από τόν Ν4072/12, ο οποίος, όπως θα δούμε και στή συνέχεια, θέτει ολωσδιόλου διαφορετικούς όρους για τή λύση ομορρύθμου ή ετερορρύθμου εταιρείας. Αναμένουμε να δούμε λοιπόν αν θα συνεχιστεί αυτή η νομολογία και στό μέλλον, για εταιρείες χωρίς νομική προσωπικότητα μόνο πλέον. 2

2) Επί ομορρύθμου όμως (ή ετερορρύθμου) εταιρείας, δεν προβλέπεται πλέον, μετά τόν Ν4072, λύση με καταγγελία εταίρου. Αντί καταγγελίας προς λύση τής εταιρείας, ο εταίρος έχει τίς εξής δυνατότητες: α) να αποχωρήσει από τήν εταιρεία (με δήλωσή του, και αναλαμβάνοντας τήν αξία τής συμμετοχής του, κατά τούς όρους τών 2&3 τού άρθρου 261), β) να ζητήσει από τό δικαστήριο τή λύση τής εταιρείας, εφόσον υπάρχει σπουδαίος λόγος προς τούτο, γ) να ζητήσει από τό δικαστήριο τόν αποκλεισμό τού μοναδικού συνεταίρου του, σύμφωνα με τό άρθρο 263, εφόσον ο σπουδαίος λόγος που θα δικαιολογούσε τή λύση τής εταιρείας συντρέχει στό πρόσωπο αυτού. Έτσι λοιπόν, η καταγγελία τού Α δεν επιφέρει τή λύση τής εταιρείας. 3 7. Οι Α, Β και Γ συνέστησαν νομοτύπως τήν «Α, Β, Γ, ΟΕ». Διαχειριστής της ορίστηκε με τό καταστατικό ο Β. Τόν Μάιο τού 2013, ο Γ εξήλθε τής εταιρείας, με συμφωνία μεταξύ τών εταίρων νομίμως δημοσιευμένη, η οποία προέβλεπε ότι η εταιρεία θα συνεχιζόταν μεταξύ τών Α και Β, και ότι ο Γ δεν είχε, από τό σημείο αυτό και μετά, ούτε απαιτήσεις, ούτε οφειλές από τή συμμετοχή του στήν εταιρεία. Ο Δ, προμηθευτής στό παρελθόν τής εταιρείας, έχει απαίτηση 3.600, από εμπορεύματα που πούλησε και παρέδωσε στήν εταιρεία, από τόν Ιανουάριο τού 2012 μέχρι και τόν Μάρτιο τού 2013. Και στρέφεται εναντίον τών Α, Β και Γ, αναζητώντας από τόν καθένα τό σύνολο τού χρέους. Ο Α ισχυρίζεται ότι δεν ήταν ποτέ διαχειριστής, και ότι συνεπώς δεν ευθύνεται για χρέη που προκύπτουν από πράξεις διαχειρίσεως. Ο Β ισχυρίζεται ότι δεν οφείλει να πληρώσει 3.600, αλλά μόνο τά 1.200, άλλως τά 1.800, που τού αναλογούν. Ο Γ ισχυρίζεται ότι έχει αποχωρήσει, και ότι δεν έχει οφειλές από τήν προηγούμενη συμμετοχή του. Εκτιμήστε τούς ισχυρισμούς τού καθενός, και απαντήστε αν και τί ποσό μπορεί να απαιτήσει ο Δ από τόν καθένα. Εφαρμόζονται οι Ν4072/12,249 1,258 1, 4 ΑΚ481,482. Κάθε ομόρρυθμος εταίρος, διαχειριστής ή όχι, ενέχεται εις ολόκληρον και απεριόριστα για τά χρέη τής εταιρείας. Ο ισχυρισμός τού Α δεν ευσταθεί, και δεν θα ευσταθούσε ούτε αν επρόκειτο για αστική εταιρεία ή εταιρεία χωρίς νομική προσωπικότητα (ΑΚ759). Ούτε ο ισχυρισμός τού Β ευσταθεί διότι, κατ εξαίρεσιν τού γενικού κανόνα τής κατά τόν λόγο τής εταιρικής μερίδος ευθύνης τού εταίρου, η Ν4072/12,249 1 κηρύσσει, κατ αναγκαστικό δίκαιο, τήν εις ολόκληρον ευθύνη τών ομορρύθμων εταίρων. Όσο για τόν Γ, η συμφωνία του με τούς Α και Β δεν μπορεί να θίξει τήν απαίτηση τού Δ χωρίς τή συναίνεση αυτού, απαίτηση που είναι εξ αρχής γεγενημένη και εναντίον τού Γ, ο οποίος ήταν ομόρρυθμος εταίρος τό κρίσιμο χρονικό διάστημα. (Τό νόημα στο σημείο αυτό τής συμφωνίας η οποία επιφέρει νομίμως κατά τά λοιπά τροποποίηση τής εταιρείας, με ή χωρίς διατήρηση τής αρχικής επωνυμίας είναι ότι, αν αναγκαστεί ο Γ, εξαιτίας τής στό παρελθόν συμμετοχής του, να πληρώσει χρέος 3 Μπορεί ενδεχομένως να ερμηνευτεί (ΑΚ173) ή να ισχύσει κατά μετατροπή (ΑΚ182) ως δήλωση αποχωρήσεως. Δεδομένου τού ότι έχουμε εταιρεία ορισμένου χρόνου, τό ζήτημα τής αναλήψεως από τόν Α τής αξίας συμμετοχής του, κανονίζεται κατά τήν Ν4072/12,261 3, που όμως υποστηρίξιμο ότι χρήζει συσταλτικής ερμηνείας. 4 Βλ. και 264 3, που όμως μάλλον αφορά τίς προς τά μέσα σχέσεις μόνο. 3

τής εταιρείας, θα δικαιούται στή συνέχεια, στρεφόμενος εναντίον τών άλλων δύο, να απαιτήσει τό σύνολο τού ποσού που κατέβαλε, και όχι μόνο τό μέρος που υπερβαίνει τή δική του συμμετοχή στήν εταιρεία). Ο Δ μπορεί να απαιτήσει τό σύνολο τής οφειλής, από οποιονδήποτε εκ τών τριών. 8. Οι Α, Β και Γ έχουν συστήσει ετερόρρυθμη εταιρεία με σκοπό τή λειτουργία ξενοδοχείου. Ετερόρρυθμος εταίρος είναι ο Γ. Ο Β, κατά τό καταστατικό, εισφέρει μόνο τήν εργασία του και απαλλάσσεται από τίς ζημίες. Διαχειριστής κατά τό καταστατικό είναι ο Α. Ο Δ έχει λαμβάνειν 20.000, για τά έπιπλα με τά οποία προμήθευσε τό ξενοδοχείο. Επειδή καθυστερεί η πληρωμή, ενάγει τήν εταιρεία, καθώς και τούς 3 εταίρους, ζητώντας από τόν καθένα όλο τό ποσό. Ο Γ αντιτείνει ότι δεν οφείλει, ως ετερόρρυθμος. Ο Β αντιτείνει ότι δεν οφείλει, λόγω τής συμφωνίας που τόν απαλλάσσει από τίς ζημιές. Ο Α αντιτείνει ότι δεν οφείλει, ούτε αυτός, ούτε η εταιρεία, διότι η αγορά έγινε από τόν Β και όχι από τόν ίδιο, που είναι ο διαχειριστής. Σχολιάστε τούς ισχυρισμούς αυτούς. Οφείλει τά 20.000 η εταιρεία; Οφείλει ο Α; Οφείλει ο Β; Οφείλει ο Γ; Εφαρμόζονται οι ΑΚ 67-8, 70, (211), 229-231, 749 1, (764 2), Ν4072/12,249 1, 271 1, 279 1. Η άσκηση αυτή θέτει αρκετά ζητήματα. Θα ξεκινήσουμε από τ απλούστερα. Ο ισχυρισμός κατ αρχήν τού Γ οπωσδήποτε ευσταθεί. Ο ετερόρρυθμος εταίρος, εφόσον έχει καταβάλει τήν εισφορά του, δεν έχει προσωπική ευθύνη για τά χρέη τής εταιρείας. Συνεπώς, και να υπάρχει τό χρέος στό νομικό πρόσωπο τής εταιρείας, ο Γ δεν οφείλει στόν Δ τά χρήματα που ζητά αυτός. 5 Ερχόμαστε τώρα στόν ισχυρισμό τού Β ότι δεν οφείλει τά χρέη τής εταιρείας, λόγω τής καταστατικής συμφωνίας που τόν απαλλάσσει από τίς ζημίες. Η συμφωνία αυτή έγκυρη στήν περίπτωση τού Β, κατά ρητή πρόβλεψη τής ΑΚ764 2 αφορά αποκλειστικά τίς μεταξύ τών εταίρων σχέσεις και δεν θίγει τήν προς τρίτους προσωπική ευθύνη τού ομορρύθμου εταίρου, σύμφωνα και με τήν Ν4072/12,258 1. Τό νόημά της είναι ότι δεν υποχρεούται ο Β, έναντι τών συνεταίρων του, να καταβάλει στό κοινό ταμείο για τήν κάλυψη ζημιάς μπορεί όμως να εναχθεί, ως ομόρρυθμος εταίρος που είναι, από δανειστή τής εταιρείας. 6 Αν τόν πληρώσει, τό δικαίωμα αναγωγής προς τούς συνεταίρους του στή συνέχεια, θα εκτείνεται σε όλο τό ποσό, στό οποίο δεν είχε ο ίδιος, κατά τή μεταξύ τους σχέση, συμμετοχή. Τό αν οφείλει τό ποσό ο Α είναι συνάρτηση τού αν τό οφείλει η εταιρεία. Η τελευταία είναι νομικό πρόσωπο, που αναλαμβάνει συμβατικές υποχρεώσεις με δικαιοπραξίες που επιχειρεί γι αυτήν τό όργανο που τή διοικεί (ΑΚ70). Τό όργανο αυτό είναι ο Α, ο οποίος έχει από τό καταστατικό, μόνος αυτός (ΑΚ749 1), τή διαχείριση. Εξουσία εκπροσωπήσεως δεν έχει γενικώς ο Β, που προέβη, για λογαριασμό τής εταιρείας, 5 Εκτός βεβαίως αν ο Γ δεν έχει καταβάλει τήν εισφορά του στήν εταιρεία, οπότε, αν υπάρχει τό χρέος στό νομικό πρόσωπο τής εταιρείας, μπορεί ο Δ να απαιτήσει τά χρήματά του και από τόν Γ, όχι όμως πέραν τού ποσού που οφείλει ο Γ, ως εισφορά, στήν εταιρεία. 6 Η αντίθετη εκδοχή θα ήταν προβληματική και για τό λόγο ότι θα έθιγε τήν αρχή τού κλειστού αριθμού τών νομικών προσώπων. Ο νόμος επιτρέπει τή σύσταση ομορρύθμου εταιρείας ή ετερορρύθμου εταιρείας δεν επιτρέπει ενδιάμεση μορφή. Ο εταίρος θα είναι ή ομόρρυθμος, και θα έχει ευθύνη για τά χρέη τής εταιρείας, ή ετερόρρυθμος και δεν θα έχει. 4

στήν αγορά τών επίπλων τού Δ. Μπορεί όμως ο Β, όπως και οποιοσδήποτε άλλος, να αντιπροσωπεύσει τήν εταιρεία, εφόσον τού έχει δοθεί απ αυτήν (δηλαδή από τόν Α) σχετική πληρεξουσιότητα (ΑΚ 216, 211). Διακριτές λοιπόν οι ακόλουθες περιπτώσεις. Πρώτον να εξουσιοδότησε πράγματι ο Α τόν Β να αγοράσει τά έπιπλα τού Δ (με απλή δήλωση βουλήσεως προς τόν Β ή τόν Δ, κατ ΑΚ217 και προφορική ακόμα). Στήν περίπτωση αυτή, η εταιρεία έχει συμβληθεί πράγματι με τόν Δ, κατ ΑΚ211. Και τού οφείλει τά 20.000. Ως ομόρρυθμοι εταίροι, ευθύνονται για τήν πληρωμή, τόσο ο Α, όσο και ο Β, προσωπικώς και εις ολόκληρον. Δεύτερη περίπτωση, να μην εξουσιοδότησε ο Α τόν Β πριν τή συναλλαγή με τόν Δ, αλλά να τήν ενέκρινε εκ τών υστέρων (με όμοια δήλωση ΑΚ229εδ.1, 236, 238 που μπορεί να προκύπτει και από τή σιωπή τού Α, σε συνδυασμό με τή χρήση τών επίπλων). Η περίπτωση αυτή εξομοιούται με τήν προηγουμένη. Τρίτη τέλος περίπτωση, τό να μην υπήρξε, ούτε πληρεξουσιότητα, ούτε εκ τών υστέρων έγκριση. Στήν περίπτωση αυτή, η εταιρεία (και κατ επέκτασιν ο Α), δεν οφείλει τό αντίτιμο τών επίπλων. Ο Δ μπορεί να υπαναχωρήσει (ΑΚ230) και να αναλάβει τά έπιπλα. Εναλλακτικά, μπορεί ενδεχομένως, κατά τίς διακρίσεις τής ΑΚ231, να απαιτήσει τό αντίτιμο ή αποζημίωση από τόν Β, αν δεν γνώριζε, κατά τή σύναψη τής συμβάσεως, τήν έλλειψη πληρεξουσιότητας αυτού. 9. Οι Α και Β είναι οι μοναδικοί εταίροι εταιρείας χωρίς νομική προσωπικότητα, που ασχολείται με γεωργικές εργασίες. Ο Α επιθυμεί να προσλάβει ως υπάλληλο τής εταιρείας τή φίλη του τή Γ, με μισθό τριπλάσιο τού ελαχίστου νομίμου (όπως αυτός προβλέπεται από τή σχετική συλλογική σύμβαση εργασίας). Ο Β διαφωνεί, κυρίως λόγω τού ύψους τού μισθού. Παρά τήν αντίρρηση τού Β, ο Α προσέλαβε τή Γ, με τόν μισθό που επιθυμούσε, και η Γ ξεκίνησε να εργάζεται. Δύο μήνες μετά, η Γ δεν έχει πληρωθεί ακόμα και απαιτεί τούς μισθούς τών δύο αυτών μηνών. Τούς οφείλει η εταιρεία; Τούς οφείλει ο Α; Τούς οφείλει ο Β; Έχει σημασία αν γνώριζε κατά τήν πρόσληψή της η Γ τήν αντίρρηση τού Β; Διαφέρει η απάντηση αν υπάρχει στήν εταιρική σύμβαση η πρόβλεψη ότι μπορεί καθένας από τούς εταίρους να ενεργεί και μόνος για λογαριασμό τής εταιρείας; Διαφέρει η απάντηση αν πρόκειται για ομόρρυθμη εταιρεία; Εφαρμόζονται οι ΑΚ748 1, 750, 759, 229-231, Ν4072/12,249, 258, 254 1-3, 257 1,3, ΑΚ68 2. 1) Η εταιρεία που δεν έχει νομική προσωπικότητα, δεν είναι πρόσωπο, δηλαδή δεν μπορεί να έχει δικαιώματα και υποχρεώσεις άρα δεν υπάρχει περίπτωση να οφείλει η ίδια, αυτοτελώς, οτιδήποτε. Περαιτέρω, στίς εταιρείες χωρίς νομική προσωπικότητα, 7 αν δεν ορίστηκε κάτι άλλο στήν εταιρική σύμβαση, εφαρμόζεται σύστημα συλλογικής διαχειρίσεως, εν τή εννοία τού ότι για κάθε πράξη απαιτείται η συναίνεση όλων τών εταίρων. Καθένας δηλαδή από τούς εταίρους έχει δικαίωμα αρνησικυρίας 7 Που δεν ασκούν εμπόριο. Για τίς εταιρείες που ασκούν εμπόριο, ισχύει από παλιά η λογική τής de facto ομορρύθμου εταιρείας, αποτύπωση τής οποίας αποτελεί η Ν4072/12,251 3εδ.1. Βάσει αυτής, θα πρέπει να πούμε ότι και σε μια εταιρεία που δεν επιδιώχθηκε να αποκτήσει νομική προσωπικότητα, αλλά ασκεί εμπόριο, ισχύει ό,τι και επί ομορρύθμου. Οι γεωργικές εργασίες πάντως, τών Α και Β εδώ, δεν αποτελούν άσκηση εμπορίου. 5

(βέτο) και κανένας δεν μπορεί να ενεργήσει οποιαδήποτε εταιρική πράξη, χωρίς τή σύμφωνη γνώμη τών άλλων. Τέτοια είναι και η εταιρεία τών Α και Β, η οποία δεν υφίσταται ως πρόσωπο και συνεπώς μισθούς δεν οφείλει. Τό αν τώρα και τί ακριβώς οφείλουν οι Α και Β, εξαρτάται πρώτα πρώτα από τήν ισχύ τής συμβάσεως που κατήρτισε ο Α με τήν Γ. Χωρίς τή σύμφωνη γνώμη τού Β, ο Α δεν είχε, όταν προσέλαβε τή Γ, εξουσία να καταρτίσει τή σύμβαση που κατήρτισε. Στή σύμβαση αυτή εφαρμόζονται οι ΑΚ229-231. Προκειμένου να ισχύσει 8 η σύμβαση, μεταξύ τών Α και Β από τή μια, και τής Γ από τήν άλλη, απαιτείται η έγκριση εκ τών υστέρων τού Β. Η οποία βεβαίως μπορεί και να δόθηκε, ακόμη και σιωπηρά, δια τής αποδοχής από τόν Β τών υπηρεσιών τής Γ. Αν όμως αυτό δεν συνέβη, αξίωση η Α κατά τού Β για τόν μισθό που προβλέπει η σύμβαση αυτή, δεν έχει. Έναντι τού Α, τά δικαιώματά της από τή σύμβαση διαγράφονται στήν ΑΚ231. Θα μπορεί να απαιτήσει τόν μισθό από τόν Α, εφόσον αγνοούσε τήν έλλειψη εξουσίας στό πρόσωπο αυτού, με δεδομένο ότι γνώριζε αυτή τήν έλλειψη ο Α. Αν όμως γνώριζε τήν αντίρρηση τού Β και τή συνεπεία αυτής έλλειψη εξουσίας στό πρόσωπο τού Α, δεν έχει απαιτήσεις από τή σύμβαση, ούτε κατά τού Α. Και σε αυτή τήν περίπτωση όμως, παραμένει τό γεγονός ότι η Α έχει εργαστεί για τούς Α και Β, και έχει συνεπώς εναντίον τους αξίωση, λόγω αδικαιολογήτου πλουτισμού (ΑΚ904), για τό διάστημα που εργάστηκε. Κατά πάγια νομολογία επί εργατικών υποθέσεων, η αξίωση αυτή ανέρχεται στό ποσό που θα κατέβαλλε η εταιρεία, αν είχε προσλάβει για τό ίδιο διάστημα έναν οποιονδήποτε μισθωτό γι αυτή τή δουλειά, δηλαδή στόν ελάχιστο νόμιμο μισθό. 9 2) Ερχόμαστε τώρα στήν περίπτωση να υπήρχε στήν εταιρική σύμβαση η πρόβλεψη ότι μπορεί καθένας από τούς εταίρους να ενεργεί και μόνος για λογαριασμό τής εταιρείας. Η απάντηση σχετικά με τό αν οφείλει η εταιρεία παραμένει η ίδια. Τό αν όμως η σύμβαση εργασίας, που κατάρτισε ο Α με τήν Γ, δεσμεύει τόν Β, και συνεπώς τό αν έχει η Γ αξιώσεις από τή σύμβαση αυτή κατά τού Β, καθορίζεται σύμφωνα με τίς διακρίσεις τής ΑΚ750. Αναλυτικότερα, σε μία εταιρεία χωρίς νομική προσωπικότητα, στήν οποία ισχύει τό σύστημα τής ατομικής διαχειρίσεως, κάθε διαχειριστής εταίρος μπορεί να εκπροσωπεί τούς υπολοίπους στίς υποθέσεις τής εταιρείας και χωρίς προηγούμενη συναίνεση αυτών. Καθένας μπορεί από τήν άλλη να εναντιωθεί στή διενέργεια μιας πράξεως, όσο αυτή δεν έχει γίνει. Δικαιοπραξία που έγινε παρά τήν εναντίωση δεσμεύει τούς συνεταίρους, αν ο απέξω συναλλασσόμενος αγνοούσε τήν εναντίωση. Αν πάλι αυτός γνώριζε τήν εναντίωση, η δικαιοπραξία δεν έχει ισχύ στήν περίπτωση αυτή, εφαρμόζονται και πάλι οι ΑΚ229-231. Αν λοιπόν αγνοούσε, κατά τήν πρόσληψή της, η Γ, τήν εναντίωση τού Β, ισχύει μεταξύ αυτής από τή μια και τών Α και Β από τήν άλλη, κανονικά, η σύμβαση εργασίας που κατήρτισε η Γ με τόν Α. Οι Α και Β οφείλουν τούς συμφωνημένους μισθούς. 10 Αν πάλι γνώριζε, κατά τήν πρόσληψή της, τήν εναντίωση τού Β, και ο Β δεν ενέκρινε, έστω και σιωπηρά, εκ τών υστέρων τήν πρόσληψη, δεν έχει ισχύ η σύμβαση εργασίας αυτή, και η Γ δεν μπορεί να απαιτήσει τούς συμφωνημένους 8 Τό κείμενο στή δημοτική τής ΑΚ229 μιλά για τό «κύρος» τής συμβάσεως. Πρόκειται για λάθος στήν απόδοση από τήν καθαρεύουσα. Τό σωστό είναι ότι «η ισχύς της εξαρτάται από τήν έγκριση τού αντιπροσωπευομένου». 9 Εκτός αν είναι μεγαλύτερος ο ειθισμένος μισθός, οπότε οφείλεται αυτός. 10 Καθένας κατά τό λόγο τής συμμετοχής του στά χρέη τής εταιρείας όχι εις ολόκληρον. (ΑΚ759). 6

μισθούς, ούτε από τόν Α (ΑΚ231 3). 11 Θα έχει όμως, τόσο κατά τού Α, όσο και κατά τού Β, τήν αξίωση λόγω αδικαιολογήτου πλουτισμού που είδαμε πιο πάνω. 3) Θα δούμε τώρα τί γίνεται, στήν περίπτωση που η εταιρεία τών Α και Β είναι ομόρρυθμη εταιρεία. Εδώ έχουμε νομική προσωπικότητα, επομένως η εταιρεία είναι ένα χωριστό πρόσωπο, που μπορεί να έχει οφειλές έναντι τής Γ, αν έχει ισχύ η σύμβαση που καταρτίστηκε μεταξύ αυτής και τού Α ως εκπροσώπου τής εταιρείας. Οι δε Α και Β θα οφείλουν ή όχι, όχι ως συμβληθέντες, αλλά ως ομόρρυθμοι εταίροι, βάσει τών Ν4072/12,249 1, 258, εφόσον έχει γεννηθεί υποχρέωση τής εταιρείας. Τό αν έχει τώρα υποχρέωση η εταιρεία από τή σύμβαση, εξαρτάται και πάλι από τό αν είχε εξουσία εκπροσωπήσεως ο Α, όταν κατήρτισε τή σύμβαση, προκειμένου να δεσμεύσει τήν εταιρεία. Ως προς αυτό εφαρμόζονται οι Ν4072/12,257 1,3. Σύμφωνα με αυτές, ο εκπρόσωπος (ένας ή περισσότεροι) τής ομορρύθμου εταιρείας ορίζεται με τό καταστατικό και, αν δεν έχει οριστεί, κάθε ένας από τούς ομορρύθμους εταίρους είναι και εκπρόσωπος τής εταιρείας. Ο δε εκπρόσωπος έχει εξουσία να ενεργεί προς τά έξω οποιαδήποτε πράξη εμπίπτει στόν σκοπό τής εταιρείας, ακόμα και όταν αυτή η πράξη έρχεται σε αντίθεση με τήν εκπεφρασμένη βούληση τών συνεταίρων του, εν τή εννοία τού ότι και τέτοιες πράξεις δεσμεύουν έναντι τών τρίτων τήν εταιρεία (χωρίς να παύουν φυσικά να αποτελούν παράβαση τών ενοχικών υποχρεώσεων που έχει ο εκπρόσωπος προς τήν εταιρεία και τούς άλλους εταίρους). Έτσι λοιπόν, παρά τήν εναντίωση τού Β, ο Α είχε, έναντι τής Γ, εξουσία εκπροσωπήσεως τής εταιρείας, και η σύμβαση εργασίας που κατήρτισαν έχει ισχύ και δεσμεύει τήν εταιρεία. Η εταιρεία λοιπόν οφείλει στή Γ τόν προβλεπόμενο στή σύμβαση μισθό (για τό διάστημα που έχει παρέλθει), και, εφόσον τόν οφείλει η εταιρεία, τόν οφείλουν, τόσο ο Α, όσο και ο Β, εις ολόκληρον. 12 Αδιάφορο είναι αν γνώριζε ή όχι η Γ, κατά τήν κατάρτιση τής συμβάσεως, τήν αντίρρηση τού Β. 11 Διακριτή ίσως η περίπτωση, να γνώριζε η Γ τήν εναντίωση τού Β, να μην ώφειλε όμως και να γνωρίζει ότι (συνεπεία αυτής) δεν είχε εκπροσωπευτική εξουσία ο Α. Σε μια τέτοια περίπτωση, η Γ έχει, κατά τού Α, τίς αξιώσεις τής ΑΚ231 1. 12 Εφόσον η πρόσληψη τής Γ, με τούς όρους αυτούς, ήταν ζημιογόνος για τήν εταιρεία, ο Α οφείλει ν αποζημιώσει τήν τελευταία (ΑΚ747, 330). 7

Α2. ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ 1) Μετά τήν ίδρυση τής ανωνύμου εταιρείας, τό καταβεβλημένο μετοχικό κεφάλαιο Ανήκει στούς ιδρυτές από κοινού Ανήκει στούς ιδρυτές κατά τήν αξία τής εισφοράς εκάστου Ανήκει στήν ΑΕ Ανήκει σ αυτούς που κατέβαλαν αγοράζοντας μετοχές 2) Η συνήθης γενική συνέλευση ανωνύμου εταιρείας Αποφασίζει με πλειοψηφία επί τού αριθμού τών παρόντων Διευθύνεται από τόν πρόεδρο τού διοικητικού συμβουλίου Αποφασίζει για κάθε θέμα διαχειρίσεως τής ΑΕ Συνεδριάζει εγκύρως αν παρίσταται τό 1/5 τού μετοχικού κεφαλαίου Σχόλιο: Σημασία για τήν πλειοψηφία δεν έχει ο αριθμός τών ψηφισάντων, αλλά τό εκπροσωπούμενο μετοχικό κεφάλαιο. Η γενική συνέλευση διευθύνεται από τόν πρόεδρό της. Τά ζητήματα διαχειρίσεως ανήκουν γενικά στό διοικητικό συμβούλιο. 3) Για καταστατική γενική συνέλευση μετόχων ανωνύμου εταιρείας μιλάμε: Όταν πρόκειται απόφαση τροποποιήσεως καταστατικού Όταν πρόκειται απόφαση δημιουργίας καταστατικού Όταν χρειάζεται αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία Επί δημιουργίας, λύσεως, αναβιώσεως, μετατροπής, συγχωνεύσεως, διασπάσεως τής εταιρείας 4) Τά μέλη τού διοικητικού συμβουλίου ανωνύμου εταιρείας Είναι πάντοτε μέτοχοί της Είναι υπάλληλοι ή εντολοδόχοι τής εταιρείας Ψηφίζουν στή γενική συνέλευση Λαμβάνουν μισθό από τήν εταιρεία 5) Μία ανώνυμη εταιρεία διοικείται από 5μελές διοικητικό συμβούλιο. Αν δεν έχει οριστεί κάτι ειδικότερο στό καταστατικό της, πόσοι σύμβουλοι απαιτούνται για οποιαδήποτε πράξη εκπροσωπήσεώς της; 1 2 3 5 Σχόλιο: Σύμφωνα με τήν Ν2190/20,18 1, τό διοικητικό συμβούλιο εκπροσωπεί τήν ανώνυμη εταιρεία ενεργώντας συλλογικώς δηλαδή ως σώμα. Αυτό γίνεται κατανοητό σε αρμονία με τό άρθρο 21 τού ιδίου νόμου, που ορίζει ότι η διαχείριση από τό διοικητικό συμβούλιο γίνεται κατά πλειοψηφία επί τών παρόντων συμβούλων, εφόσον σχηματίζουν απαρτία. (Και δεν εννοεί αυτό που συνήθως αποκαλούμε «συλλογική διαχείριση» στή θεωρία, τόν κανόνα δηλαδή τής ΑΚ748 1, κατά τήν οποία απαιτείται ομοφωνία τών εταίρων για κάθε πράξη). Κατά συνέπεια, για τήν εκπροσώπηση τής εταιρείας απαιτείται γενικώς να συμπράξουν οι 3 εκ τών 5. Αν όμως απουσιάζουν οι 2, και ο ένας από τούς παρόντες αρνείται, π.χ. να υπογράψει τό συμβόλαιο, αρκούν οι υπόλοιποι 2 που πλειοψηφούν. 8

6. Η ανώνυμη εταιρεία με τήν επωνυμία «Χυτήριο Α.Ε.» διοικείται κατά τό καταστατικό από εννεαμελές διοικητικό συμβούλιο. Τά μέλη τού διοικητικού συμβουλίου αντικαταστάθηκαν προσφάτως, με απόφαση τής γενικής συνέλευσης τών μετόχων, επειδή είχαν καταχραστεί τή θέση τους εις βάρος τής εταιρείας, προβαίνοντας σε δαπάνες για προσωπικά τους οφέλη. Ο Ιωσήφ Χάνος, που εμπορεύεται είδη κουζίνας και μπάνιου, έχει παραδώσει, στίς οικίες τών μελών τού προηγουμένου διοικητικού συμβουλίου, διάφορες πολυτελείς συσκευές, μεταξύ τών οποίων σάουνες και συσκευές υδρομασάζ, κατόπιν παραγγελίας που έκανε, για λογαριασμό τής ΑΕ, κατόπιν αποφάσεως διοικητικού συμβουλίου, ο τέως πρόεδρος τού διοικητικού συμβουλίου, Πρόδρομος Ρεπούσης. Και απευθύνεται, ο Ιωσήφ Χάνος, στό νέο πλέον διοικητικό συμβούλιο, ζητώντας να πληρωθεί. Τό νέο όμως διοικητικό συμβούλιο προβάλλει τούς εξής ισχυρισμούς: α) Η απόφαση διοικητικού συμβουλίου που επικαλέστηκε ο Πρόδρομος Ρεπούσης για τήν εκπροσώπηση τής ΑΕ, είχε ληφθεί με πλειοψηφία 3 μόλις συμβούλων, επί 5 παρόντων, και όχι με πλειοψηφία επί τού όλου αριθμού τών συμβούλων. β) Μα και ομοφώνως να είχε παρθεί η απόφαση αυτή, και από τούς 9 συμβούλους, και πάλι θα ήταν παντελώς εκτός τής διαχειριστικής τους εξουσίας, για πολλούς φυσικά λόγους, αλλά και διότι δεν είχε καμμία σχέση με τόν σκοπό τής ΑΕ, που είναι η διάλυση πλοίων. Αξιολογήστε αυτούς τούς ισχυρισμούς. Οφείλει η «Χυτήριο Α.Ε.» να πληρώσει τόν Ιωσήφ Χάνο; Εφαρμόζονται οι Ν2190/20, 18 1, 21 1-2, 22 1-2. Βλ. και ανωτέρω άσκηση 5. Οι αποφάσεις τού διοικητικού συμβουλίου ανωνύμου εταιρείας, αν δεν ορίζεται κάτι άλλο από τό καταστατικό, λαμβάνονται με πλειοψηφία επί τών παρισταμένων συμβούλων, εφόσον αυτοί που παρίστανται σχηματίζουν απαρτία. Και σχηματίζουν απαρτία εφόσον είναι περισσότεροι από τούς μισούς συμβούλους επί τού συνόλου τών συμβούλων. Τό διοικητικό συμβούλιο τής «Χυτήριο ΑΕ» έχει 9 μέλη. Κατά συνέπεια για τήν απαρτία αρκούν 5, και, επί 5 παρόντων, λαμβάνεται απόφαση με 3 τουλάχιστον θετικές ψήφους. Κατά συνέπεια δεν ευσταθεί ο ισχυρισμός ότι δεν ελήφθη πράγματι η απόφαση αγοράς τών συσκευών τού Χάνου. Τό ότι ελήφθη η απόφαση δεν αλλάζει τό γεγονός ότι ήταν αυτή εκτός τής διαχειριστικής εξουσίας τού συμβουλίου. Αλλά πράξεις τού διοικητικού συμβουλίου δεσμεύουν ενώπιον τρίτων τήν ανώνυμη εταιρεία σε κάθε περίπτωση, ακόμα και όταν βρίσκονται εκτός τού εταιρικού σκοπού. Εκτός αν ο τρίτος γνώριζε ή ώφειλε να γνωρίζει τήν υπέρβαση. Μπορεί ευλόγως να υποστηριχθεί εδώ ότι ώφειλε να γνωρίζει ο Χάνος τήν υπέρβαση τού σκοπού μιας εταιρείας που αποκαλείται Χυτήριο, όταν καλείται να παραδώσει συσκευές υδρομασάζ σε σπίτια. Αν γίνει αυτό δεκτό, θα πρέπει να πούμε ότι δεν οφείλει η εταιρεία να πληρώσει, και ότι για τήν σύμβαση που κατήρτισε ο Ρεπούσης με τόν Χάνο, για λογαριασμό τής εταιρείας, θα εφαρμοστούν οι ΑΚ229επ. 13 Μπορεί όμως να υποστηριχθεί και τό αντίθετο. 14 13 Οπότε, σύμφωνα με τήν ΑΚ231 3, ο Χάνος, που ώφειλε να γνωρίζει τήν έλλειψη τής εξουσίας τού Ρεπούση, θα έχει μόνο τήν αξίωση αδικαιολογήτου πλουτισμού, κατά τών μελών τού διοικητικού συμβουλίου. 14 Πρβλ. εν προκειμένω και τήν διδασκαλία περί φαινομένης πληρεξουσιότητος. Βλ. ΑΚ Γεωργιάδη Σταθόπουλου, υπό τά άρθρα 216-7. 9

7. Ο Σταμάτης ζητά από τήν ανώνυμη εταιρεία με τήν επωνυμία «Κάγκελα ΑΕ» 2.000 λόγω οικονομοτεχνικής μελέτης που εκπόνησε για τήν εταιρεία. Τό σημερινό διοικητικό συμβούλιο όμως αυτής αρνείται τήν πληρωμή, διότι η σχετική σύμβαση έργου με τόν Σταμάτη είχε καταρτιστεί βάσει αποφάσεως προηγουμένου διοικητικού συμβουλίου, που όμως είχε εκλεγεί με άκυρη απόφαση τής γενικής συνελεύσεως, πράγμα που φυσικά αγνοούσε ο Σταμάτης. Οφείλει η εταιρεία τά 2.000 στόν Σταμάτη; Εφαρμόζεται η Ν2190/20,7ε. Ο διορισμός κάθε προσώπου που ασκεί τή διαχείριση τής ανωνύμου εταιρείας, ή έχει τήν εξουσία, μόνος του ή από κοινού με άλλους, να τήν εκπροσωπεί έναντι τρίτων, είναι μεταξύ τών βασικών εκείνων στοιχείων τής λειτουργίας τής ανωνύμου εταιρείας, που υπόκεινται σε δημοσιότητα, σε μητρώο που τηρεί η πολιτεία. 15 Βλ. τό άρθρο 7α τού Ν2190/20 και ειδικότερα τίς 1γ, 2ζ και 3ε. Τέτοιο πρόσωπο είναι κάθε μέλος τού διοικητικού συμβουλίου, και έτσι, με κάθε νέο διοικητικό συμβούλιο, ή μέλος διοικητικού συμβουλίου, έχουμε και τή σχετική καταχώρηση στό μητρώο. Ο τρίτος που συναλλάσσεται με τήν εταιρεία, χωρίς να γνωρίζει τά σχετικά με τή διαδικασία διορισμού τών προσώπων που εκπροσωπούν τήν εταιρεία, δικαιούται να εμπιστεύεται τό φαινόμενο δικαίου που δημιουργούν αυτές οι καταχωρήσεις, και μόνο αυτές βαρύνεται να ελέγξει. Αν λοιπόν ο διορισμός τού προηγουμένου διοικητικού συμβουλίου είχε δημοσιευτεί στό σχετικό μητρώο, και ήταν αυτό τό διοικητικό συμβούλιο που εμφανιζόταν στό μητρώο ως διοίκηση τής εταιρείας κατά τό χρόνο συνάψεως τής συμβάσεως μεταξύ τής «Κάγκελα ΑΕ» και τού Σταμάτη, αδιάφορο είναι, για τήν ισχύ τής συμβάσεως, τό ότι τό διοικητικό αυτό συμβούλιο είχε εκλεγεί με άκυρη απόφαση τής γενικής συνελεύσεως. Αν βέβαια, κατά τό χρόνο συνάψεως τής συμβάσεως με τόν Σταμάτη, δεν είχε λάβει χώρα η δημοσίευση στό μητρώο, ή, τέλος πάντων, με νέα καταχώρηση, είχε πάψει να εμφανίζεται στό μητρώο αυτό τό διοικητικό συμβούλιο, η σύμβαση αυτή είναι ανίσχυρη, και εφαρμόζονται σχετικά οι ΑΚ229επ. 15 Πρόκειται πλέον για τό Γενικό Εμπορικό Μητρώο, τού Ν3149/2005, στό οποίο προβλέφθηκε να ενσωματωθεί και τό Μητρώο Ανωνύμων Εταιρειών, που λειτουργεί από παλαιότερα και που αναφέρεται στή Ν2190/20,7β. Βλ. Ν3419/05,18. 10

Β. ΑΞΙΟΓΡΑΦΑ 1) Στά αξιόγραφα Τό εμπράγματο δικαίωμα παρακολουθεί τό ενοχικό Τό ενσωματωμένο δικαίωμα καθορίζεται από τό κείμενο τού εγγράφου Σχόλιο: Σύμφωνα με τήν αρχή τής γραμματοπάγειας. Σχετικά με τήν απάντηση α, τό εμπράγματο δικαίωμα δεν παρακολουθεί τό ενοχικό. Τό ενσωματωμένο δικαίωμα, που μπορεί να είναι ενοχικό ή εμπράγματο, παρακολουθεί τό εμπράγματο δικαίωμα στό χαρτί. 2) Τό διαμαρτυρικό είναι Ιδιωτικό έγγραφο Συμβολαιογραφικό έγγραφο Αστυνομική βεβαίωση Εισαγγελική έκθεση Σχόλιο: Ν5325/32,82εδ.1. 3) Η συναλλαγματική Μπορεί να εκδίδεται στόν κομιστή Είναι πληρωτέα εν όψει Φέρει πάντα αποδοχή Δημιουργεί αναιτιώδεις υποχρεώσεις Σχόλιο: Η συναλλαγματική που εκδίδεται στόν κομιστή είναι άκυρη (Ν5325/32, 1περ.6, 2). 4) Ο Α εξέδωσε εις διαταγήν τού Β συναλλαγματική προς τόν Γ. Ο Γ είναι: Πληρωτής Αποδέκτης Λήπτης Κομιστής Σχόλιο: Ο Α είναι εκδότης. Ο Β είναι λήπτης και, όσο κρατά τή συναλλαγματική, κομιστής. Πληρωτής είναι ο Γ, στόν οποίον απευθύνεται η συναλλαγματική. Για να είναι και αποδέκτης, θα πρέπει να έχει αποδεχθεί, επί τής συναλλαγματικής, να πληρώσει. 5) Η οπισθογράφηση συναλλαγματικής Μπορεί να γίνει στόν κομιστή Είναι ονομαστική Οφείλει να φέρει ημερομηνία λήξεως Οφείλει να φέρει ημερομηνία υπογραφής Σχόλιο: Η οπισθογράφηση μπορεί να είναι μια σκέτη υπογραφή οπότε μιλάμε για λευκή οπισθογράφηση (Ν5325/32,13 2). Αν είναι «στόν κομιστή», ισχύει ως λευκή (Ν5325/32,12 3). 6) Κατά τήν ανάστροφη κυκλοφορία συναλλαγματικής Κάθε λήπτης τής συναλλαγματικής θα απευθυνθεί διαδοχικά στόν αμέσως προηγούμενο αυτού και μόνο. 11

Όποιος από τούς οπισθογράφους πληρώνει, μπορεί να διαγράφει τούς επομένους αυτού, για να εμφανίζεται ο ίδιος ως δικαιούχος Η συναλλαγματική θα καταλήξει στόν πληρωτή Κάθε λήπτης τής συναλλαγματικής θα απευθυνθεί διαδοχικά στόν αμέσως επόμενο αυτού και μόνο Σχόλιο: Κατά τήν ανάστροφη κυκλοφορία, ο λήπτης τής συναλλαγματικής μπορεί να απευθυνθεί σε οποιονδήποτε προηγούμενο οπισθογράφο, ή απευθείας στόν εκδότη. Η δε συναλλαγματική θα καταλήξει στόν πληρωτή, μόνο αν αυτός είναι και αποδέκτης αλλιώς στόν εκδότη. Ν5325/32,50 2. 7) Η επιταγή είναι άκυρη: Αν φέρει ρήτρα τόκου Αν φέρει αποδοχή Αν λείπει η χρονολογία εκδόσεως Αν είναι μεταχρονολογημένη Σχόλιο: Ν5960/33,1,2,4,7. Η ρήτρα τόκου και η αποδοχή δεν επιφέρουν ακυρότητα λογίζονται ως μη γεγραμμένες. Επί μεταχρονολογημένης επιταγής, τό τυπικό στοιχείο δεν λείπει. 8) Ο Α πούλησε και παρέδωσε στόν Β εμπορεύματα συμφωνημένης αξίας 1000. Για τήν τακτοποίηση τής χρηματικής οφειλής, ο Β εξέδωσε και παρέδωσε στόν Α επιταγή 1.000, πληρωτέα από τήν τράπεζα Γ. Συνεπώς, ο Α έχει τίς εξής απαιτήσεις: Κατά τής τράπεζας για 1.000 από τήν επιταγή, και κατά τού Β ότι θα πληρώσει η τράπεζα αυτό τό ποσό. Κατά τού Β για 1.000 από τήν πώληση, και κατά τού Β ότι θα πληρώσει η τράπεζα αυτό τό ποσό. Κατά τής τράπεζας για 1.000 από τήν επιταγή και κατά τού Β για 1.000 από τήν πώληση. Κατά τού Β, ότι θα πληρώσει 1.000 η τράπεζα, και μόνο. Σχόλιο: Στήν επιταγή δεν χωρεί αποδοχή (Ν5960/33,4) και, ελλείψει αυτής, ουδέποτε υποχρεούται η πληρώτρια τράπεζα έναντι τού κομιστή. 16 Ο εκδότης ευθύνεται, έναντι τού κομιστή, ότι θα πληρώσει η τράπεζα (Ν5960/33,12). Και εφόσον, όπως είναι ο κανόνας (ΑΚ421), δεν έχει αποσβεστεί, με τήν παράδοση τής επιταγής, η υποκείμενη σχέση, ευθύνεται, έναντι τού πρώτου λήπτη, και από αυτή. 16 Εκτός βέβαια αν αυτός είναι ο ίδιος ο εκδότης (Ν5960/33,6εδ.1), προς τόν οποίο συμβαίνει να οφείλει η τράπεζα, από τή μεταξύ τους υποκείμενη σχέση (και όχι από τήν επιταγή), να πληρώνει επιταγές. 12

9. Ο Α αποδέχτηκε, τήν 1/3/2007, χάριν εξοφλήσεως οφειλής που είχε προς τόν Ε λόγω αγοράς εμπορευμάτων, συναλλαγματική εκδόσεως τού Ε, ποσού 700, με ημερομηνία λήξεως τήν 1/7/2007. Ο Ε συμπλήρωσε κανονικά τή συναλλαγματική εις διαταγήν τού Λ, χάριν εξοφλήσεως δανείου. Ο Λ με τή σειρά του οπισθογράφησε τή συναλλαγματική εις διαταγήν τού Κ, χάριν πληρωμής οφειλής του από μισθώματα. Τήν 30/6/2007 όμως, η συναλλαγματική εκλάπη από τόν Κ. Αυτός απευθύνθηκε τήν επομένη στόν Α, ο οποίος όμως αρνήθηκε να πληρώσει χωρίς να τού δοθεί η συναλλαγματική. Στή συνέχεια εστράφη ο Κ προς τόν Λ και απαίτησε πληρωμή από τόν τελευταίο, ο οποίος όμως επίσης αρνήθηκε. Ο Κ τού είπε τότε ότι εξακολουθούσε ο Λ να οφείλει τά ενοίκια, ανεξαρτήτως τής συναλλαγματικής, και απαίτησε τήν πληρωμή τους. Ο Λ όμως αρνήθηκε και πάλι, ισχυριζόμενος ότι εδικαιούτο σε κάθε περίπτωση να μην πληρώσει, όσο δεν τού επιστρεφόταν η συναλλαγματική. Ποιός έχει δίκιο; Εδικαιούτο να μην πληρώσει ο Α; Δικαιούται να αρνείται τήν πληρωμή ο Λ; Βασική αρχή τού δικαίου τών αξιογράφων είναι η τής ενσωματώσεως στό αξιόγραφο τού αξιογραφικού δικαιώματος, τό οποίο δεν μπορεί να ασκηθεί χωρίς τήν κατοχή τού αξιογράφου. Προϋπόθεση τής ασκήσεως τού δικαιώματος τού Κ ήταν η εμφάνιση τής συναλλαγματικής, κατά τή Ν5325/32,38, στόν Α. Αλλά και κατ εφαρμογήν τών Ν5325/32,39 και ΑΚ325 (βλ. και ΑΚ424), εδικαιούτο ο Α να αρνηθεί τήν πληρωμή τής συναλλαγματικής στόν Κ, ασκώντας επίσχεση τής οφειλής του. Ανάλογα ισχύουν και για τόν Λ, με τίς εξής δύο διαφορές. Πρώτον ότι για τήν άσκηση τής αναγωγής, εκτός από τήν εμφάνιση τής συναλλαγματικής, απαιτείται και η σύνταξη διαμαρτυρικού. Και δεύτερον ότι, αντί τής Ν5325/32,39, εφαρμόζεται στήν περίπτωση αυτή τό άρθρο 50 τού ιδίου νόμου. Όσον αφορά τήν απαίτηση τού Κ από τά μισθώματα, ισχύουν τά εξής: Τό ότι η συναλλαγματική μεταβιβάστηκε από τόν Λ προς τόν Κ χάριν και όχι αντί τής πληρωμής τών μισθωμάτων (όπως είναι άλλωστε ο κανόνας βλ. ΑΚ421), σημαίνει πράγματι ότι ο Κ εξακολουθεί να έχει κατά τού Λ τήν απαίτηση τών μισθωμάτων τά οποία θα εξοφλούντο κατά τή μεταξύ τους συμφωνία με τήν πληρωμή τής συναλλαγματικής. Από τήν ίδια συμφωνία όμως και τήν ΑΚ424, δικαιούται ο Λ να αρνηθεί και αυτής τής απαιτήσεως τήν (απευθείας) εκπλήρωση, όσο δεν τού επιστρέφεται η συναλλαγματική. Για να ασκήσει τά δικαιώματά του ο Κ, θα πρέπει να ακολουθήσει τή διαδικασία τής δημοσίας προσκλήσεως για τήν αναγγελία δικαιώματος (ΚΠολΔ843επ.). 13

10. Συντάξτε τή συναλλαγματική τής ανωτέρω ασκήσεως, όπως ήταν τήν 29/6/2007, συμπληρώνοντας καθ υπόθεσιν και τά τυπικά εκείνα στοιχεία που δεν αναφέρονται. Προς τόν Α. Με τήν συναλλαγματική μου αυτή, πληρώστε, τήν 1 η Ιουλίου 2007, 700, εις διαταγήν τού Λ. Δεκτή Αθήνα, 1 η Μαρτίου 2007 Α Σόλωνος 57, Αθήνα Αθήνα, 1 η Μαρτίου 2007 Ε Σόλωνος 56, Αθήνα (στήν πίσω όψη:) Σε διαταγή τού Κ. Λ 11. Ο έμπορος Α εξέδωσε, τήν 6/7/2007, επιταγή 2.500 προς τήν τράπεζα Τ, εις διαταγήν τού προμηθευτή του Β, στόν οποίο και τήν παρέδωσε. Ως ημερομηνία εκδόσεως ανέγραψε στήν επιταγή τήν 15/1/2008. Τήν 25/8/2007 οπισθογράφησε ο Β τήν επιταγή σε διαταγή τού Γ, και τήν παρέδωσε σ αυτόν. Τήν 10/9/2007, ο Γ, που πιεζόταν για μετρητά, εμφάνισε τήν επιταγή προς πληρωμή στό κατάστημα τής Τ. Ο αρμόδιος υπάλληλος όμως τής Τ επέστρεψε τήν επιταγή στόν Γ, αρνούμενος να πληρώσει πριν τήν 15/1/2008, ή να δηλώσει εγγράφως τήν άρνησή του, επειδή ήθελε να προστατεύσει τόν πελάτη τής τράπεζας Α, ο λογαριασμός τού οποίου δεν είχε επαρκές υπόλοιπο. Ο Γ διαμαρτυρήθηκε, απαιτώντας εντόνως τήν πληρωμή τής επιταγής, ή τουλάχιστον τήν έγγραφη άρνηση τής Τ, χωρίς αποτέλεσμα. Τήν επομένη απευθύνθηκε διαδοχικά στούς Β και Α, οι οποίοι επίσης αρνήθηκαν να πληρώσουν. Δικαιούται ο Γ τήν πληρωμή τής επιταγής; Οφείλει η Τ να πληρώσει; Οφείλει ο Β να πληρώσει; Οφείλει ο Α να πληρώσει; Εφαρμόζονται οι Ν5960/33, 4, 12, 18, 28, 40, 44, 45. Η επιταγή είναι κατ αναγκαστικό δίκαιο πληρωτέα εν όψει, ακόμα και αυτή που εμφανίζεται προς πληρωμή προ τής αναγραφομένης ημερομηνίας εκδόσεως (Ν5960/33,28). Κατά συνέπεια εδικαιούτο ο Γ να εμφανίσει στίς 10/9/2007 στήν Τ τήν επιταγή προς πληρωμή, ανεξαρτήτως και τών όποιων αντιθέτων (και ακύρων κατ ΑΚ174) συμφωνιών μπορεί να είχαν γίνει μεταξύ τών Α, Β και Γ. Η Τ όμως δεν ώφειλε, ούτε και οφείλει να πληρώσει. Από τήν επιταγή ουδέποτε γεννάται υποχρέωση τής πληρώτριας τράπεζας προς τόν λήπτη να πληρώσει, διότι 14

στήν επιταγή δεν υπάρχει δυνατότητα αποδοχής (Ν5960/33,4). Ούτε έγγραφη δήλωση, ή ειδικότερα τή δήλωση τής Ν5960/33,40περ.2, ώφειλε να δώσει η Τ, αφού δεν ορίζεται τέτοια υποχρέωσή της στό νόμο. Ο Β ως οπισθογράφος (Ν5960/33,18), καθώς και ο Α ως εκδότης (Ν5960/33,12), ευθύνονται για τό ότι δεν πληρώθηκε η επιταγή. Προϋπόθεση όμως τής αναγωγής τού Γ εναντίον τους είναι και τό διαμαρτυρικό ή η ισοδύναμος βεβαίωση που προβλέπεται στό άρθρο 40. Ελλείψει αυτών, τόσο ο Β, όσο και ο Α, εδικαιούντο τήν 11/9/2007 να αρνηθούν να πληρώσουν. Ο Γ μπορεί να ξαναπάει με τήν επιταγή στήν Τ, μαζί με κάποιο συμβολαιογράφο. Στή συνέχεια, και με τό διαμαρτυρικό στά χέρια του, θα μπορεί να απαιτήσει τά χρήματά του, κατά τά ειδικότερον οριζόμενα στό άρθρο 45, είτε από τόν Α, είτε από τόν Β. 12. Συντάξτε τήν επιταγή τής ανωτέρω ασκήσεως, όπως ήταν τήν 10/9/2007, συμπληρώνοντας καθ υπόθεσιν και τά τυπικά εκείνα στοιχεία που δεν αναφέρονται. Προς τήν Τ. Απλωταριά Χίου Πληρώστε, με τήν επιταγή μου αυτή, 2.500, εις διαταγήν τού Β. Αθήνα, 15 Ιανουαρίου 2008 Α Μιχάλων 8, Χίος (στήν πίσω όψη:) Σε διαταγή τού Γ. Β 15