το ιαδίκτυο Μέχρι τώρα µάθαµε να εργαζόµαστε σε έναν από τους υπολογιστές του Εργαστηρίου µας. Όµως παρατηρήσαµε ότι οι υπολογιστές αυτοί µπορούν να ανταλλάσσουν στοιχεία, να τυπώνουν όλοι σε έναν εκτυπωτή και ο υπολογιστής του δασκάλου να επικοινωνεί µε όλους. Τέτοιοι υπολογιστές που συνδέονται και επικοινωνούν µεταξύ τους και µπορεί ο καθένας να χρησιµοποιεί τις δυνατότητες κάποιου άλλου, αποτελούν ένα δίκτυο. Τέτοια δίκτυα συναντάµε σε Τράπεζες, σε Οργανισµούς και φυσικά στα σχολεία. Οι υπολογιστές που βρίσκονται σε δίκτυο, για να επικοινωνούν µεταξύ τους, χρειάζονται κατάλληλα προγράµµατα, ενώ τα στοιχεία µεταφέρονται από τον έναν στον άλλο µε καλώδια, τηλεφωνικό δίκτυο, κ.ά. Το ιαδίκτυο α- ποτελείται από µεµονωµένους, υπολογιστές αλλά και από δίκτυα υπολογιστών, είτε τοπικά (LAN s- Local Area Networks), είτε ευρείας περιοχής (Wan s-wide Area Networks). Στις Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής, στα τέλη της δεκαετίας του 60, δηµιουργήθηκε ένα δίκτυο υπολογιστών, το ARPanet. Το δίκτυο αυτό λειτουργούσε µε νέα τεχνική για την εποχή εκείνη, και περιελάµβανε µεγάλους υπολογιστές πανεπιστηµίων. Συνδέθηκαν στη συνέχεια και άλλοι υπολογιστές από διάφορες εταιρίες, πανεπιστήµια και οργανισµούς που ανήκαν σε πολλές χώρες και το 1990, ονοµάστηκε Internet (στη γλώσσα µας το αποκαλούµε ιαδίκτυο). Σήµερα το ιαδίκτυο συνδέει εκατοµµύρια χρήστες αποτελώντας την µεγαλύτερη πηγή πληροφοριών και ανταλλαγής µηνυµάτων στον πλανήτη. Έτσι αν κάποιος περιηγηθεί στο ιαδίκτυο µπορεί να βρει 41
ιδακτικό υλικό µαθητή πληροφορίες χρήσιµες για κάθε δραστηριότητα και πολύ ωφέλιµες για τον σύγχρονο άνθρωπο. Στη σηµερινή εποχή εκατοµµύρια άνθρωποι συνδέονται στο ιαδίκτυο µε τη βοήθεια του υπολογιστή τους, ενώ στα επό- µενα χρόνια αυτό θα γίνεται και µε άλλες συσκευές, όπως κινητά τηλέφωνα, τηλεόραση, κ.ά. στοιχεία ιαδικτύου ποιος διοικεί το ιαδίκτυο Για να εξυπηρετηθεί καλύτερα ο συνεχώς αυξανόµενος αριθµός χρηστών του ιαδικτύου, προσθέτονται νέες υπηρεσίες και νέες τεχνολογίες και βελτιώνονται αυτές που υπάρχουν. Αυτό όµως έχει αποτέλεσµα προβλήµατα που δηµιουργούνται από τον µεγάλο αριθµό υπολογιστών και την κάθε νέα τεχνολογία. Είναι λοιπόν λογικό το ερώτηµα, «ποιος διοικεί» και «σε ποιόν ανήκει» το δίκτυο; Τo ιαδίκτυο λοιπόν δεν ανήκει σε έναν ορισµένο οργανισµό αλλά διοικείται και συντονίζεται από επί µέρους οργανισµούς. Αυτοί είναι υπεύθυνοι για να δίνουν νέες διευθύνσεις στους υπολογιστές, να λύνουν τα τεχνικά προβλήµατα που παρουσιάζονται, να εγκρίνουν και να ενσωµατώνουν νέες τυποποιήσεις. Βασικοί οργανισµοί είναι οι: InterNic. Internet Society (ISOC). Internet Engineering Task Force (IETF). πως αναγνωρίζεται ένας υπολογιστής στο ιαδίκτυο Με το ιαδίκτυο συνδέονται εκατοµµύρια υπολογιστές που ε- πικοινωνούν µεταξύ τους. Για να γίνει αυτό υπάρχουν συγκεκριµένοι υπολογιστές, που είναι µόνιµα συνδεδεµένοι στο ιαδίκτυο και διατηρούν στοιχεία τόσο γι αυτό όσο και για τους γειτονικούς του υπολογιστές. Οι υπολογιστές αυτοί α- ποτελούν τους κόµβους του ιαδικτύου και µπορούν να παίζουν τον ρόλο του διακοµιστή στη µετάδοση της πληροφορίας από έναν υπολογιστή σε άλλο. 42 1998-1999, 1999-2000. Παν.Πειραιώς-Τµ.Πληρ/κής & Παιδαγωγικό Ινστιτούτο-Έργο ΣΕΠΠΕ
Κάθε υπολογιστής, που βρίσκεται µόνιµα συνδεδεµένος στο ιαδίκτυο, για να αναγνωρίζεται από τους άλλους υπολογιστές, διαθέτει µια συγκεκριµένη διεύθυνση που λέγεται IP διεύθυνση ή IP Address (Internet Protocol Address) που την αποκτά από ένα τοπικό οργανισµό. Οι οργανισµοί αυτοί είναι οι λεγόµενοι παροχείς υπηρεσιών ιαδικτύου ή Internet Service Providers (ISP). Λειτουργούν σε τοπικό επίπεδο, ενώ παγκόσµια είναι ο InterNic. Οι IP διευθύνσεις είναι αριθµητικές και αποτελούνται από τέσσερις οµάδες ψηφίων, όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα. IP-Address 193.92.177.2 Πανεπιστήµιο Πειραιώς (unipi.gr) 194.177.196.1 Ελληνική Μαθηµατική Εταιρεία (hms.gr) Το σύστηµα µε τις αριθµητικές διευθύνσεις δυσκολεύει, µια και δεν θυµάται εύκολα ο καθένας τη διεύθυνση του υπολογιστή που θέλει να συνδεθεί. Έτσι, έχει αναπτυχθεί ένα ακόµα σύστηµα, το Domain Nαme System (DNS), που αντιστοιχίζει τις IP διευθύνσεις σε ονόµατα (Host Names), µε τα οποία γίνεται πιο φιλική η αναζήτηση. Για να καλέσουµε ένα υπολογιστή αρκεί να γράψουµε το όνοµα που αντιστοιχεί σε αυτόν, π.χ η ονοµασία «unipi.gr» δηλαδή Πανεπιστήµιο Πειραιως, αντιστοιχεί στην αριθµητική διεύθυνση 193.92.177.2 το πρωτόκολλο επικοινωνίας Οι υπολογιστές που είναι συνδεδεµένοι στο ιαδίκτυο, για να ανταλλάσσουν πληροφορίες µε οµαλό και αποδοτικό τρόπο, ακολουθούν έναν κοινά αποδεκτό «κώδικα συνοµιλίας», το πρωτόκολλο επικοινωνίας. Η διαδικασία που εφαρµόζεται κατά την επικοινωνία αυτή, µοιάζει µε την αποστολή ενός δέµατος µε το ταχυδροµείο, όπου απαιτούνται ορισµένα στοιχεία, όπως η διεύθυνση του αποστολέα (για τυχόν επιστροφή του δέµατος ή ειδοποίησή του) η διεύθυνση του παραλήπτη (για τον καθορισµό της διαδροµής προς αυτόν) καθώς και στοιχεία για το ίδιο το δέµα. Με παρόµοιο τρόπο γίνεται η διακίνηση της πληροφορίας στο 43
ιδακτικό υλικό µαθητή ιαδίκτυο µε βάση το κοινό αυτό πρωτόκολλο από υπολογιστή σε υπολογιστή, µέχρι αυτή να φθάσει στον προορισµό της. Ειδικά προγράµµατα συνοδεύουν τις πληροφορίες που θέλουµε να στείλουµε, µε στοιχεία για τον αποστολέα και τον παραλήπτη, έτσι ώστε µετακινούνται µε ακρίβεια και ασφάλεια. Μέχρι σήµερα η µέθοδος µεταφοράς της πληροφορίας που αποτελεί την κοινή γλώσσα του δικτύου είναι το πρωτόκολλο TCP/IP (Τransmission Control Protocol/ Internet Protocol). η δοµή του ιαδικτύου και οι τρόποι σύνδεσης µε αυτό οµή ιαδικτύου Το ιαδίκτυο αποτελείται από διάφορους υπολογιστές που καθένας έχει συγκεκριµένη αποστολή και δυνατότητες. Έτσι τα µέλη του µπορεί να είναι: α) Υπολογιστές που διατηρούν πληροφορίες για το δίκτυο και λέγονται κόµβοι του δικτύου. Αυτοί έχουν σκοπό να αναµεταδίδουν τα σήµατα που λαµβάνουν σε άλλους κόµβους του δικτύου. β) Υπολογιστές στους οποίους µπορούν να συνδέονται άλλοι υπολογιστές έτσι ώστε να λαµβάνουν διάφορες υπηρεσίες που προσφέρει το ιαδίκτυο. Οι εταιρείες ή οι φορείς που έχουν τέτοιους υπολογιστές και λέγονται, όπως προαναφέραµε Παροχείς υπηρεσιών ιαδικτύου (ISP), παρέχουν τις υπηρεσίες αυτές στα µέλη τους. Μέλη τους µπορεί να είναι: µεµονωµένοι χρήστες που συνήθως συνδέονται πρόσκαιρα, µέσω µιας ειδικής σύνδεσης που λέγεται αποµεµακρυσµένη τηλεφωνική σύνδεση (dial-up) και είναι κυρίως ιδιώτες, σχολεία, κ.ά. οργανισµοί ή εταιρείες, που συνδέονται, µόνιµα και δηµοσιεύουν στο δίκτυο πληροφορίες σχετικές µε το αντικείµενό τους. IS Internet 44 1998-1999, 1999-2000. Παν.Πειραιώς-Τµ.Πληρ/κής & Παιδαγωγικό Ινστιτούτο-Έργο ΣΕΠΠΕ
γ) υπολογιστές που δηµοσιεύουν πληροφορίες για τους τελικούς χρήστες και λειτουργούν ως εξυπηρετητές, κάνοντας έ- τσι το ιαδίκτυο τη µεγαλύτερη πηγή πληροφόρησης στον πλανήτη. Τέτοια παραδείγµατα αποτελούν οι εξυπηρετητές του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, του Πανεπιστηµίου Πειραιώς, κ.ά. 45
ιδακτικό υλικό µαθητή 46 1998-1999, 1999-2000. Παν.Πειραιώς-Τµ.Πληρ/κής & Παιδαγωγικό Ινστιτούτο-Έργο ΣΕΠΠΕ
Σύνδεση στο δίκτυο Όπως αναφέραµε και προηγουµένως ένας χρήστης µπορεί να συνδέεται µε το ιαδίκτυο µόνιµα ή προσωρινά. Μόνιµα στο ιαδίκτυο συνδέονται µεγάλοι οργανισµοί και εταιρείες µέσω ειδικών τηλεφωνικών γραµµών και µε τη χρήση ειδικού λογισµικού. Μεµονωµένοι χρήστες ή µικροί οργανισµοί, όπως είναι το σχολείο µας, συνδέονται προσωρινά µέσω της αποµεµακρυσµένης τηλεφωνικής σύνδεσης (dial-up). η σύνδεση dial up Για να συνδεθεί κανείς µε το ιαδίκτυο, µέσω της dial up σύνδεσης πρέπει να διαθέτει κατάλληλο εξοπλισµό σε υλικό και λογισµικό, καθώς και µια συνδροµή µε έναν Παροχέα Yπηρεσιών ιαδικτύου. ο εξοπλισµός Σε υλικό, εκτός από τον υπολογιστή και µια τηλεφωνική γραµµή απαιτείται µια συσκευή που χρησιµεύει για την επικοινωνία του υπολογιστή µε το τηλεφωνικό δίκτυο. Η συσκευή αυτή είναι το µόντεµ και µπορεί να είναι ή µια εξωτερική συσκευή ή µια κάρτα µέσα στον υπολογιστή. Σε λογισµικό απαιτούνται προγράµµατα για την υποστήριξη των υπηρεσιών που ζητεί ο χρήστης. Έτσι χρειάζεται λογισµικό για τη σύνδεση µε τον παροχέα, την πλοήγηση (φυλλο- µετρητής - Browser), το ηλεκτρονικό ταχυδροµείο (e-mail), κ.ά. η διαδικασία Για την dial up σύνδεση ο ενδιαφερόµενος πρέπει να έρθει σε επαφή µε έναν Παροχέα Υπηρεσιών ιαδικτύου, ο οποίος φροντίζει να δηµιουργήσει στον υπολογιστή του ένα λογαριασµό για τον υπολογιστή του χρήστη. Παράλληλα τον προµηθεύει µε το κατάλληλο λογισµικό σύνδεσης, ένα όνοµα πρόσβασης (user name) και έναν κωδικό πιστοποίησης (password). Ο χρήστης εγκαθιστά το κατάλληλο λογισµικό στον υπολογιστή του, συνδέει τον υπολογιστή του µέσω του µόντεµ µε την τηλεφωνική του γραµµή και καλεί τον αριθµό κλήσης του παροχέα. Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραµµής απαντά το µόντεµ µε το οποίο ο υπολογιστής του παροχέα συνδέεται µε την τηλεφωνική γραµµή. 47
ιδακτικό υλικό µαθητή 48 1998-1999, 1999-2000. Παν.Πειραιώς-Τµ.Πληρ/κής & Παιδαγωγικό Ινστιτούτο-Έργο ΣΕΠΠΕ
Αφού τα δύο µόντεµ επικοινωνήσουν και αποκατασταθεί η σύνδεση, ζητείται από τον χρήστη να πληκτρολογήσει το όνοµα πρόσβασης και τον κωδικό πιστοποίησης. Στη συνέχεια γίνεται έλεγχος για την ορθότητα των στοιχείων αυτών και σε περίπτωση επιτυχίας, ο παροχέας επιτρέπει στο χρήστη να συνδεθεί µε το σύστηµά του και στη συνέχεια µε το ιαδίκτυο. 49
ιδακτικό υλικό µαθητή Οι πιο γνωστοί παροχείς υπηρεσιών ιαδικτύου στην Ελλάδα είναι: OTEnet, Forthnet, ΗΟL, Compulink, κ.ά. Πρέπει να σηµειωθεί ότι ένας παροχέας µπορεί να έχει και άλλους ρόλους π.χ. να είναι και εξυπηρετητής στοιχείων ή ακόµη και κόµβος. 50 1998-1999, 1999-2000. Παν.Πειραιώς-Τµ.Πληρ/κής & Παιδαγωγικό Ινστιτούτο-Έργο ΣΕΠΠΕ
Παροχείς υπηρεσιών ιαδικτύου στην Ελλάδα 51