Αθήνα : 22-10-2015 Αρ.Πρωτ. : 561 Από: Προς: Θέμα: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΜΕΛΗ ΕΝΩΣΗΣ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Ενημέρωση σχετικά με αστοχίες πυροσβεστήρων τύπου F Αγαπητοί συνάδελφοι, 1) Η Ένωσή μας ήδη απο το 2010 έχει επισημάνει τα προβλήματα ασφάλειας που σχετίζονται με τον σχεδιασμό, την κατασκευή και την πιστοποίηση φορητών πυροσβεστήρων τύπου F, διαφόρων κατασκευαστών. 2) Η παρούσα ενημέρωση έχει ως αποκλειστικό σκοπό να σας γνωστοποιήσει το υφιστάμενο πρόβλημα αστοχιών στην πραγματική του διάσταση. Η Ενωσή μας μετά και τις τελευταίες γνωστοποιήσεις αστοχιών διερεύνησε το θέμα και κατέλειξε στο συμπέρασμα ότι το πρόβλημα υφίσταται και θα ενταθεί τα επόμενα χρόνια αν δε γίνουν διορθωτικές ενέργειες. Η αρμοδιότητα και η ευθύνη για τις ενέργειες αυτές βαρύνουν τους κατασκευαστές και την Αρχή ελέγχου της αγοράς (Υπουργείο Ανασυγκρότησης), οι οποίοι είναι και οι μόνοι Aρμόδιοι να αναφερθούν σε συγκεκριμένους τύπους προϊόντων και σε ονόματα κατασκευαστών. Συνεπώς η παρούσα ενημέρωση έχει χαρακτήρα προειδοποίησης για ενδεχόμενες επικίνδυνες καταστάσεις και θα περιοριστεί στο φυσικό μηχανισμό που δημιουργεί τις αστοχίες που έχουν παρατηρηθεί μέχρι και σήμερα. Για λοιπές πληροφορίες θα πρέπει να απευθυνθείτε στον κατασκευαστή του εκάστοτε τύπου πυροσβεστήρα. 3) Καλούμε όλους τους κατασκευαστές να εξετάσουν τα προϊόντα τους σε σχέση με τα αναγραφόμενα στην παρούσα ενημέρωση και στα πλαίσια των υποχρεώσεων τους να κοινοποιήσουν τα όποια συμπεράσματά τους σχετικά με την ασφάλεια των προϊόντων τους. 4) Από τις αναφορές που έχουν φτάσει στην Ένωση έχουν εντοπιστεί τρία διαφορετικά είδη αστοχιών: i. Θραύση του ορειχάλκινου κλείστρου των πυροσβεστήρων και αποκόλληση αυτού με εκσφενδονισμό του από το δοχείο. ii. Διάτρηση των δοχείων των πυροσβεστήρων με αποτέλεσμα την απώλεια προωθητικού αερίου και απώλεια της λειτουργικότητάς τους. iii. Αποκόλληση της εσωτερικής αντιδιαβρωτικής προστασίας και φράξιμο των σιφωνικών σωλήνων κατά τη λειτουργία. Όλες οι ανωτέρω παρατηρηθείσες αστοχίες στους πυροσβεστήρες τύπου F, είναι υψηλού κινδύνου. Στην παρούσα επιστολή θα περιοριστούμε στις περιπτώσεις αστοχίας τύπου (i) οι οποίες είναι και οι πλέον επικίνδυνες. Σελίδα 1 από 9
5) Η Ένωσή μας, προκειμένου να αποσαφηνήσει πλήρως τις αιτίες αστοχίας των εν λόγω πυροσβεστήρων συνχρηματοδότησε και συμμετείχε στη μελέτη των αστοχιών που συνέβησαν σε 3 πυροσβεστήρες τύπου F με κατασβεστικό υλικό τύπου Wet chemical. Παράλληλα ελέγχθηκε η εξέλιξη του φαινομένου σε πυροσβεστήρα ίδιου τύπου που δεν είχε αστοχήσει. Η μελέτη διεξήχθη από το Εργαστήριο Ναυτικής Τεχνολογίας (ΕΝΤ) του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) και ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Με βάση τα ευρήματα της τελευταίας μελέτης, τα συμπεράσματα των δύο μελετών της ΕΒΕΤΑΜ Α.Ε. και της παλαιότερης μελέτης που διεξήχθη στο ΕΜΠ (Εργαστήριο Μεταλλογνωσίας της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών) η Ένωση έχει καταλήξει στα ακόλουθα συμπεράσματα. 6) Το πρόβλημα των αστοχιών δημιουργείται σε πυροσβεστήρες που περιέχουν κατασβεστικά μέσα τύπου Wet Chemicals τα οποία έχουν ισχυρό αλκαλικό χαρακτήρα με PH>8. Η αλκαλικότητα στο διάλυμα των Wet Chemicals δίνει την ικανότητα στο κατασβεστικό μέσο να σαπωνοποιεί τα καιγόμενα έλαια και να επιτυγχάνει την ζητούμενη κατασβεστική ικανότητα. Όσο υψηλότερη αλκαλικότητα τόσο μεγαλύτερη η κατασβεστική ικανότητα. 7) Το αλκαλικό διάλυμμα έρχεται σε επαφή με τον ορείχαλκο του κλείστρου του πυροσβεστήρα σε κάθε σημείο όπου το πάχος επινικέλωσης δεν είναι επαρκές. Τα κράμματα ορείχαλκου που έχουν χρησιμοποιηθεί δεν είναι ανθεκτικά στη χημική προσβολή και για το λόγο αυτό εμφανίζεται το φαινόμενο της αποψευδαργύρωσης του ορείχαλκου κάτω από την επίδραση του διαλύματος τύπου wet chemical. Η χημική προσβολή οδηγεί σταδιακά στην αποβολή του ψευδάργυρου από τον ορείχαλκο (ο ορείχαλκος είναι κράμα χαλκού ψευδαργύρου) με αποτέλεσμα να παραμένει στο κλείστρο μία σπογγώδης δομή από άτομα χαλκού. Χαρακτηριστικό της αποψευδαργύρωσης είναι ότι ο ορείχαλκος χάνει το κίτρινο χρώμα του και αποκτά το κοκκινωπό χρώμα του χαλκού. Ο ψευδάργυρος που απομακρύνθηκε από τον Σελίδα 2 από 9
ορείχαλκο αναμιγνύεται με το κατασβεστικό υγρό. Συνήθως τα προϊόντα διάβρωσης που αναπτύσσονται πάνω στην επιφάνεια του ορείχαλκου δεν επιτρέπουν τον οπτικό έλεγχο της αποψευδαργύρωσης. ΑΠΟΨΕΥΔΑΡΓΥΡΩΣΗ ΟΡΕΙΧΑΛΚΟΣ ΟΡΕΙΧΑΛΚΟΣ ΑΠΟΨΕΥΔΑΡΓΥΡΩΣΗ Σελίδα 3 από 9
ΖΩΝΗ ΑΠΟΨΕΥΔΑΡΓΥΡΩΣΗΣ ΑΠΟΨΕΥΔΑΡΓΥΡΩΣΗ Ορείχαλκος Κίτρινη Απόχρωση Χαλκός Κοκκινωπή Απόχρωση 8) Η χημική προσβολή του ορείχαλκου (αποψευδαργύρωση) δημιουργεί τις προϋποθέσεις ρηγμάτωσης του υλικού υπό τάση. Από τα σημεία όπου το ορειχάλκινο υπόστρωμα έχει διαβρωθεί ξεκινούν ρηγματώσεις που επεκτείνονται σταδιακά σε όλο το πάχος του μετάλλου μέχρι να επέλθει η ρήξη του. Οι ρηγματώσεις αυτές δεν είναι ορατές διά γυμνού οφθαλμού. Συνεπώς κατά τον ετήσιο έλεγχο δεν είναι δυνατός ο εντοπισμός των ρηγματώσεων από τον συντηρητή των πυροσβεστήρων. Σελίδα 4 από 9
Από τις ανωτέρω φωτογραφίες μπορείτε να διαπιστώσετε ότι οι μικρορηγματώσεις έχουν διαστάσεις της τάξης μm (εκατομυριοστό του μέτρου). 9) Το τελικό αποτέλεσμα είναι η θραύση και η βίαιη αποκόλληση του κλείστρου. Η θραύση συντελείται στο λεπτότερο σημείο του κλείστρου πίσω από το O-ring, στο σημείο δηλαδή που ασκούνται οι μεγαλύτερες τάσεις (εσωτερικές δυνάμεις). Συνήθως η διάβρωση ξεκινά από την εσωτερική πλευρά του κλείστρου (σιφωνικός σωλήνας), η οποία δεν είναι ορατή στο συντηρητή διότι το τμήμα αυτό του κλείστρου δεν αποσυναρμολογείται κατά την ετήσια συντήρηση του πυροσβεστήρα. Διαφορές στις τιμές αλκαλικότητας, πάχους επινικέλωσης, πάχους κλείστρου, είδους ορείχαλκου που χρησιμοποιείται, μηχανικών τάσεων, ύπαρξης ή μη αμμωνιακών Σελίδα 5 από 9
ενώσεων στο διάλυμμα και άλλοι παράγοντες επηρρεάζουν την ταχύτητα εξέλιξης του φαινομένου και δεν είναι προβλέψιμη η χρονική στιγμή που θα συμβεί η θραύση. Ο τρόπος θραύσης είναι όμοιος σε όλες τις περιπτώσεις ανεξαρτήτως του είδους του αλκαλικού κατασβεστικού υλικού που χρησιμοποιείται. Συνεπώς για τα αλκαλικά κατασβεστικά υλικά τύπου F, δεν ισχύει ότι κάποια διαβρώνουν τον κοινό ορείχαλκο και κάποια άλλα όχι. ΘΡΑΥΣΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΥΛΙΚΟ ΤΥΠΟΥ Kerr F Class Solution ΘΡΑΥΣΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΥΛΙΚΟ ΤΥΠΟΥ Bonpet Σελίδα 6 από 9
10) Τα γενικά συμπεράσματα της Ένωσής μας είναι τα ακόλουθα: i. Αρκετά από τα κατασβεστικά υλικά κατηγορίας «F» που χρησιμοποιήθηκαν κατά το παρελθόν (Wet Chemicals κ.α.) είναι αλκαλικά διαλύματα με υψηλό PH ανεξαρτήτως αν περιέχουν αμμωνιακές ενώσεις (τύπου BONPET) ή όχι (τύπου Kerr F Class Solution). ii. Στα συγκροτήματα πίεσης τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τα κλείστρα από τους κατασκευαστές είναι ορείχαλκοι με αναλογία κραματοποίησης κατά προσέγγιση 60/40 σε χαλκό/ψευδάργυρο, κράματα τα οποία δεν παρουσιάζουν αντίσταση στην επιλεκτική διάβρωση (αποψευδαργύρωση) σε αλκαλικά περιβάλλοντα. iii. Το πρόβλημα δημιουργείται από τον συνδυασμό των συγκεκριμένων κατασβεστικών μέσων με αυτού του είδους τα ορειχάλκινα κλείστρα κατά τη σύνθεση του συγκροτήματος του πυροσβεστήρα. Τα κατασβεστικά υγρά ή τα κλείστρα, αν εξεταστούν μεμονωμένα δεν αποκαλύπτουν το πρόβλημα. iv. Ως μοναδικό μέτρο προστασίας του ευπαθούς ορειχάλκινου υποστρώματος των κλείστρων έχει επιλεγεί από όλους τους κατασκευαστές η επινικέλωση αυτών σε πάχη 10 20μm. v. Τελικώς ο μηχανισμός θραύσης για όλα τα κατασβεστικά υλικά προϋποθέτει την ύπαρξη τρωτού σημείου στην επινικέλωση. Διαμέσου του σημείου αυτού επέρχεται η αποψευδαργύρωση και επειδή τα κλείστρα είναι υπό μηχανική τάση, επέρχεται η ρηγμάτωση υπό μηχανική καταπόνηση και η τελική θραύση. vi. Όλες οι θραύσεις που έχουν καταγραφεί εμφανίζουν την ίδια εικόνα ανεξαρτήτως κατασβεστικού υλικού. vii. Tο μοναδικό μέτρο προστασίας που αποτρέπει την καταστροφική αστοχία είναι το λεπτό στρώμα επινικέλωσης το οποίο μπορεί να τρωθεί είτε: - Λόγω της οποιασδήποτε κατασκευαστικής ατέλειας, - Λόγω φθοράς στην 20ετή προβλεπόμενη διάρκεια ζωής του εξοπλισμού, κατά τις διαδικασίες συντήρησης κτλ. viii. H εξέλιξη του φαινομένου και οι ρηγματώσεις δε μπορούν να γίνουν αντιληπτές κατά τον οπτικό έλεγχο που διενεργεί ο συντηρητής. Τα ανωτέρω στοιχεία μπορούν να επαληθευτούν εργαστηριακά σε εγκατεστημένους πυροσβεστήρες που επιστρέφουν στις Αναγνωρισμένες Εταιρείες για συντήρηση. Με βάση τις ανωτέρω παρατηρήσεις διαπιστώνουμε τα ακόλουθα: - Κατά τη διαδικασία του σχεδιασμού συμπεραίνεται ότι όλοι οι κατασκευαστές των προϊόντων που συμπεριλαμβάνονται στις εργαστηριακές μελέτες επέλεξαν, ευαίσθητα στη χημική διάβρωση, υλικά κατασκευής (ορείχαλκος) και δεν εκτιμήθηκε ιδιαίτερα η πιθανότητα χημικής προσβολής των κλείστρων. Η επιμετάλλωση με λεπτό στρώμα νικελίου θεωρήθηκε επαρκές μέτρο για την προστασία τους. Από ότι όμως φαίνεται δεν εκτιμήθηκαν σωστά οι συνέπειες στην περίπτωση αστοχίας του στρώματος νικελίου. Σελίδα 7 από 9
- Ο Φορέας πιστοποίησης των προϊόντων κατά την αξιολόγηση των υλικών φαίνεται, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, να μην εκτίμησε σωστά την συμβατότητα των υλικών αυτών και ενέκρινε την κυκλοφορία τους. - Το λεπτό στρώμα επινικέλωσης θεωρείται το μόνο μέτρο προστασίας που αποτρέπει την αστοχία. Η λύση αυτή κρίνεται ανεπαρκής διότι, λόγω της γεωμετρίας των κλείστρων, είναι πρακτικά αδύνατο να εξασφαλιστεί ότι η επινικέλωση θα παραμείνει ακέραια σε όλη τη διάρκεια ζωής του εξοπλισμού (20 έτη) και επίσης είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποκλειστούν ατέλειες επινικέλωσης στο σύνολο της επιφάνειας των παραγόμενων κλείστρων. - Δεν υπάρχει διαδικασία με την οποία να καθίσταται δυνατή η έγκαιρη προειδοποίηση του χρήστη/συντηρητή σε περίπτωση αστοχίας της επινικέλωσης. Η αστοχία της επινικέλωσης οδηγεί σε ρηγματώσεις μη ορατές στο συντηρητή και θραύσεις χωρίς προειδοποίηση. Από όλα τα ανωτέρω προκύπτει ότι δεν πληρούνται οι βασικές απαιτήσεις ασφαλείας της οδηγίας 97/23 ΕΚ, όσον αφορά την καταλληλότητα των υλικών, σχετικά με την αντοχή τους σε χημικές προσβολές, που χρησιμοποιήθηκαν στα συγκεκριμένα συγκροτήματα πίεσης πυροσβεστήρων. Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι οι αστοχίες οφείλονται σε σχεδιαστικό ελάττωμα το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα με ευθύνη των κατασκευαστών. 11) Οι συμβουλές μας για την αντιμετώπιση του προβλήματος μέχρι να εκδοθούν επίσημες ανακοινώσεις από τους κατασκευαστές είναι οι ακόλουθες: - Τηρείτε πιστά τις διαδικασίες συντήρησης που περιγράφονται στην Κ.Υ.Α. 618/43 (ΦΕΚ 52 Β 20-01-2005) και τον εγκεκριμένο κανονισμό λειτουργίας σας. - Ζητήστε εγγράφως και ακολουθείτε τις οδηγίες συντήρησης του κάθε κατασκευαστή. - Ζητάτε πάντοτε κατά τις αγορές σας, να σας παραδίδεται η δήλωση συμμόρφωσης του κατασκευαστή και τα σχετικά πιστοποιητικά του προϊόντος που παραλαμβάνετε. Σελίδα 8 από 9
- Ελέγξτε τα κλείστρα των πυροσβεστήρων για προϊόντα διάβρωσης και σημεία αλλαγής χρώματος του ορείχαλκου (ένδειξη αποψευδαργύρωσης) ή σημεία όπου δεν υπάρχει επινικέλωση. Ελέγξατε με ιδιαίτερη προσοχή το εσωτερικό του κλείστρου, καθώς επίσης και τη δίοδο παροχής πίεσης του μανομέτρου και το ασφαλιστικό μηχανισμό υπερπίεσης. Μη συντηρείτε πυροσβεστήρες αν διαπιστώσετε ότι υπάρχουν τέτοια ευρήματα και απευθυνθείτε στον κατασκευαστή για την αποκατάσταση. Στην ανάγκη αποστείλετε τα υλικά για έλεγχο στον κατασκευαστή. - Οι διορθωτικές ενέργειες γίνονται πάντοτε με επίβλεψη της διαδικασίας και με ευθύνη του κατασκευαστή ο οποίος καλύπτει και το σχετικό κόστος. Μην ενεργήσετε μόνοι σας χωρίς εξουσιοδότηση. - Ο τελικός πελάτης/χρήστης των πυροσβεστήρων σε περίπτωση αστοχίας θα αναζητήσει ευθύνες από τον προμηθευτή/συντηρητή του, σύμφωνα με την νομοθεσία που αφορά τη Γενική Ασφάλεια Προϊόντων και την Προστασία του Καταναλωτή και συνήθως όχι από τον κατασκευαστή του πυροσβεστήρα. Για να μη βρεθείτε σε δυσάρεστη θέση θα πρέπει να μεριμνήσετε ώστε ο εξοπλισμός που παραδίδετε στους πελάτες σας, να πληροί όλες τις σχετικές προδιαγραφές. Παρακαλούμε τα μέλη μας να μας κοινοποιούν τυχόν περιστατικά αστοχιών της ίδιας μορφής και είδους, αλλά και γενικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν κατά την συντήρηση πυροσβεστήρων. Με εκτίμηση, Για το Διοικητικό Συμβούλιο, Ο Πρόεδρος Ο Γ. Γραμματέας Χ. Μανώλαρος Η. Μεντής Σελίδα 9 από 9