ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ Πρόγραµµα: " Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου, 1784-1996" Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ 1784 ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Πρακτικά ιεθνούς Συνεδρίου Αθήνα, 23-25 Μαίου 2002 Επιµέλεια ΛΟΥΚΙΑ ΡΟΥΛΙΑ ΑΘΗΝΑ 2005
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ... 7 ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΕΙΣ... 15 Λουκία ρούλια, Παρουσίαση του Προγράµµατος: «Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου, 1784 ως σήµερα»... 29 Frarcois Moureau, L' histoire de la presse classique et la recherche fracaise... 37 Λέων Β. Καραπαναγιώτης, Ο ελληνικός Τύπος από τον 20ό στον 21ο αιώνα... 45 Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ Αικατερίνη Κουµαριανού, Ιστορική διαδροµή του ελληνικού Τύπου, 1780-1922... 55 Νάση Μπάλτα, Η εξέλιξη της ειδησεογραφίας στις ελληνικές εφη- µερίδες τον 19o αιώνα (1830 κ.ε.)... 63 έσποινα Παπαδηµητρίου, Ο αθηναϊκός Τύπος στον 20ό αιώνα: Συνέχειες και νέες τάσεις, 1922-1974... 71 Μαργαρίτα ρίτσα, Ο οικονοµικός Τύπος και η νεότερη ιστορία του 81 Λουκία ρούλια,, Εισαγωγική εισήγηση... 89 Άννα Ταµπάκη, «Εφηµερίς» ή «Περιοδικό»; Προς µια τυπολογία του περιοδικού Τύπου εν τη γενέσει 92 Αλεξάνδρα Σφοίνη, Η γλώσσα των εφηµερίδων 100 Βάσσω Μέντζου, Ο ξενό-γλωσσος ελληνικός Τύπος 104 Ρένα Μόλχο, Ο εβραϊκός Τύπος στην Ελλάδα 107 Ριζά Κιρλήντοκµε, Ο τουρκόφωνος Τύπος στη υτική Θράκη 114 Ευαγγελία Μπαλτά, Καραµανλίδικος Τύπος (Σµύρνη 1845- Αθήνα 1926) 118 Στρατής Ταρίνας, Έλλη-νες εκδότες και δηµοσιογράφοι τουρκικών εφηµερίδων της Πόλης 126 Σταύρος Ανεστίδης, «Εκκλησιαστική Αλήθεια Κωνσταντινουπόλεως». Το θρησκευτικό έντυπο ως µέσο διαπαιδαγώγησης και ως έπαλξη δικαίων και. προνοµίων 135 Οντέτ Βαρών-Βασάρ. Ο παράνοµος Τύπος των νέων στην Κατοχή (1941-1944) 139 Σπύρος Κουζινόπουλος, Ο Τύπος της Αντίστασης στη Βόρειο Ελλάδα 146
10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΟΤΥΠΟΣ,Ο ΚΟΣΜΟΣ TOΥ ΚΑΙ Η ΡΟΗ ΤΗΣ ΕΙ ΗΣΗΣ Κωνσταντίνος Καµάρας, ιαδίκτυο: Ο τελικός αντίκτυπος για τις εφηµερίδες... 155 Νικόλας Βουλέλης, Η ροή της είδησης... 161 Μανώλης Χαιρετάκης, συντονιστής Ουρανία Πολυκανδριώτη, Εφηµερίδες και λογοτεχνία από την ίδρυση του ελληνικού κράτους ως σήµερα 169 Έρη Σταυροπούλου, Πρώτες προσπάθειες για την καλύτερη διακίνηση τον Τύπου στην Ελλάδα. Η οργάνωση του Κεντρικού Πρακτορείου Εφηµερίδων 178 Κλήµης Μαστορίδης, Τυπογραφικοί πειρα-µατισµοί στην ελληνική εφηµερίδα του 19ου αιώνα 185 Πάνος Καρυκόπουλος, Συνδικαλιστικά όργανα-ενώσεις 191. Ανδρέας Χριστοδουλίδης, Πρακτορεία ειδήσεων 196 Ελευθέριος Ι. Καριάτογλου, Οι διαφηµίσεις 201 Στρατής Βασίλενας, ιαφηµί-σεις: Το ηµερολόγιο ενός τόπου στο µεταίχµιο δύο αιώνων (Σάµος 1895-1914) 215 Μιχάλης Ν. Κατσίγερας, Η πρώτη σελίδα, µια προσέγγιση 226 ηµήτρης Σαπρανίδης, Εικονογράφη-ση ηµερήσιων και περιοδικών εκδόσεων κατά τον 19ο αιώνα 230 ηµήτρης Παυλόπουλος, Έλληνες σκιτσογράφοι-γελοιο-γράφοι του ηµερήσιου και περιοδικού Τύπου: Κωνσταντινού-πολη - Αθήνα, 20ός αιώνας 232 ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Έρη Σταυροπούλου, Ο Αθηναϊκός Τύπος... 241 Αντώνης Σκαµνάκης, Ο ηµερήσιος Τύπος της περιφέρειας. Ιστορία και προοπτικές... 253 Χ. Λ. Καράογλου, Τα ειδικά περιοδικά και η αυτονόµησή τους.. 263 Νίτσα Κολιού: Ο βολιώτικος Τύπος... 276 Λάµπρος Βαρελάς, Το µεσοπολεµικό επαρχιακό λογοτεχνικό και ηµιλογοτεχνικό περιοδικό (1919-1940) 285 Μαρία Ρώτα, Πρωτεύουσες και περιφέρεια -Αλεξανδρινά έντυπα 296 Χάρης
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εξερτζόγλου, Τύπος στην Κωνσταντινούπολη και δηµόσιος χώρος 301 Μανώλης Κανδυλάκης, Ο Τύπος της Μακεδονίας και της Θράκης 304 Αντώνης Αγγελής, Ο Τύπος στα ωδεκάνησα 308 Χρήστος Λάνδρος, Ο Τύπος της Σαµιαχής Ηγεµονίας: Αναπαραστάσεις ή προσανατολισµοί της αυτονοµίας 323 Γιάννης Ζ. Παπιοµύτογλου, Ο Τύπος στην Κρήτη 330 ηµήτρης Θρασυβούλου, Ο Τύπος της εσωτερικής µετανάστευσης. Κατασκευές της κοινότητας και της ταυτότητας στις εφηµερίδες των σαµιακών συλλόγων της Αθήνας 337 Ευαγγελία Γεωργιτσογιάννη - Αλεξάνδρα Κιτσαρά- Νικολίνα Μαυρογεώργη, Η Καλλιθέα και ο Τύπος της 345 ΙΑΣΠΟΡΑ ΚΑΙ ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ Γιούλα Κουτσοπανάγου, Η συγχρονία και η διαχρονία στη συγκριτική προσέγγιση της µελέτης του εξωελλαδικού Τύπου και η τεκµηριωτική του αξία για την ιστορία της ελληνικής διασποράς... 357 Αλέξανδρος Κιτροέφ, Ο Τύπος ως πηγή για την ιστορία των Ελλήνων στις ΗΠΑ... 571 Sally Μ. Miller, An Overview of the Historical Phenomenon of the Ethnic Press with Reference to the Greek Press in Selected Countries... 381 Λευτέρη; Παπαλεοντίου, Κυπριακά λογοτεχνικά και άλλα περιοδικά του 20ούαιώνα: Μια επισκόπιση... 395 Ανδρέας Κλ. Σοφοκλέους, Οι πρώτες κυπριακές εφηµερίδες - Η σηµασία και ο ρόλος τους... 409 Αναστάσιος Τάµης, συντονιστής ηµήτρης όλλης, Ο Τύπος και τα προβλήµατα ταυτότητας της οµογένειας στον 20ο αιώνα 419 Γιώργος Καναράκης, Ο Τύπος των Ελλήνων στην Αυστραλία 422 Ευάγγελος Μάντζαρης, Ο ελληνικός Τύπος στη Νότια Αφρική, 1902-2002. Μερικές κοινωνιολογικές και ιστορικές προσεγγίσεις 426 Ευφροσύνη Γαβάκη, Ο ελληνοκαναδικός Τύπος του Κεµπέχ Καναδά, 2002 434 Μαρίνα, Λαίδη Μαρκς, Οι ελληνικές εφηµερίδες της Οθωµανι-
\2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ κής Αυτοκρατορίας (1830-1862) 442 Ξανθίππη Κοτζαγεώργη-Ζυµάρη, Ο ελληνικός Τύπος στή Βουλγαρία, 1878-1906 448 Γιούλα Κουτσοπανάγου, Ο ελληνόγλωσσος Τύπος στην Αλβανία: Πρώτη διερεύνηση στα αλβανικά και ελληνικά αρχεία και β- βλιοθήκες 454 Εύα Αχλάδη, Ο σµυρναϊκός Τύπος στις αρχές του 20ού αιώνα: Η αποτύπωση της κοινωνικής διαµάχης 463 Βαγγέλης Κεχριώτης, Οι γαζετατζήδες της Πόλης: Σχόλια γύρω από τους πρωταγωνιστές µιας πολεµικής 470 Ο ΤΥΠΟΣ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΚΑ1 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ Ανοικτό Εργαστήριo Έλλη ρούλια-μητράκου: Ο Τύπος ως εργαλείο έρευνας... 477 Ιωάννα Παπαθανασίου. Αρχεία εφηµερίδων. Μια αγνοηµένη παράµετρος 489 Παναγιώτα Μοσχονά, Οι συλλογές Τύπου της Εθνικής Βιβλιοθήκης 494 Ευρυδίκη Αµπατζή, Οι συλλογές του περιοδικού Τύπου της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων 498 Μάνος Χαριτάτος, Ο Τύπος στο ΕΛΙΑ 501 Νικόλαος Γκουράρος, Το ψηφιακό αρχείο του ηµοσιογραφικού Οργανισµού Λαµπράκη t 508 Γιώργος Ζεβελάκης, Πώς αποδεικνύεται ότι ένα περιοδικό κάποτε υπήρξε 513 Νίκος Ζωιόπουλος, Ησυλλογή των παιδικών περιοδικών520 Νίκος Ρουδοµέτωφ, Το Ιστορικό και Λογο-τεχνικό αρχείο Καβάλας 524 Γεώργιος ολιανίτης, Η συλλογή των εφηµερίδων της Βιβλιοθήκης Γεωργίου ολιανίτη 528 Κλευθέριος 1. Καριάτογλου. Το «Αρχείο Ε. Καριάτογλου»530 Ο ΤΥΠΟΣ ΩΣ ΕΚΦΡΑΣΤΗΣ ΚΑΙ ΙΑΜΟΡΦΩΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΩΝ ΡΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΝΟΟΤΡΟΠΙΩΝ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ Συντονίστρια: Αικατερίνη Κουµαριανού... 539-556 Μέλη: Francois Moureau, Sally Μ. Miller. Ριχάρδος Σωµερίτης, Χριστίνα Ντουνιά, Φίλιππος Ηλιού, Βασίλης Παναγιωτόπουλος ΚΑΤΑΛΗΚΤΗΡΙΑ ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ... 556 ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ-RΕSUMΕS... 561 TABLE DES MATIΕRES... 601 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ... 605