ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

1

2

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ Μια πρόταση αρχών και ιδεών για το Δηµοκρατικό Συναγερµό, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα της Κύπρου Π.Γ.Προδρόμου Εισήγηση για την ιδεολογική πρόταση του Δημοκρατικού Συναγερμού Έκτακτο Πολιτικό Συνέδριο Φεβουαρίου 2011 Λευκωσία, Ιανουάριος 2011 3

4

Μέσα σε συνθήκες οικονοµικής κρίσης και αβεβαιότητας, µε το εθνικό ζήτηµα σε εξίσου δύσβατες ατραπούς, έρχεται η ώρα να σηκώσουµε το κεφάλι και να κοιτάξουµε ξανά µπροστά. Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός, προχωρώντας στη λογική του ανοίγµατος και του διαλόγου µε την κοινωνία, όπως αυτή καταγράφηκε µάλιστα στις καταστατικές αναπροσαρµογές του περασµένου Ιουλίου, διοργανώνει ιδεολογικό-πολιτικό συνέδριο το Φεβρουάριο 2011. Σκοπός είναι να προβάλουµε µε δύναµη τις βασικές αρχές και τις αξίες µας και να τις επικαιροποιήσουµε, µέσα από µια πρόταση για έξοδο από την κρίση. Μια πρόταση για ανάπτυξη και αλληλεγγύη µέσα στη νέα δεκαετία που ανοίγεται µπροστά µας. Ως κόµµα αρχών και ιδεών, ο ΔΗΣΥ βρίσκεται ξανά στην πρωτοπορία και έρχεται µε νεωτερική διάθεση να προβάλει στο µέλλον το ιδεολογικό του πρόσωπο. Οι ιδέες µας έχουν δικαιωθεί και έχουν επικρατήσει διεθνώς. Τις βασικές αξίες και τις αρχές µας µοιράζεται πια µαζί µας το µεγαλύτερο µέρος της κοινωνίας µας. Είναι καιρός, λοιπόν, να δώσουν γόνιµες πολιτικές για να προχωρήσουµε ξανά µπροστά. Σήµερα προχωράµε στη βάση της συνείδησης ότι αποτελούµε πια µέρος της µεγαλύτερης πολιτικής οικογένειας της Ευρώπης και ότι ο δρόµος έξω από την κρίση, ο δρόµος του µέλλοντος, είναι κοινή υπόθεση και πρέπει να αναζητηθεί µέσα από την Ευρώπη. Η ίδια η Ευρώπη µοιάζει να βρίσκεται σε µια κρίσιµη καµπή αν όχι σε κρίση- αλλά η απάντησή µας στην κρίση πρέπει να είναι κοινή και ευρωπαϊκή. Γι αυτό είναι η ώρα να ζητήσουµε περισσότερη Ευρώπη. Ενώ, στο επίπεδο της χώρας µας, πρέπει να επαναφέρουµε το δυναµισµό και τη διαύγεια των πολιτικών µας, οι οποίες µε σύνεση και ορθό σχεδιασµό έφεραν την Κύπρο µε ασφάλεια µέσα στην Ευρώπη, στις αρχές τις προηγούµενης δεκαετίας. Αυτή, λοιπόν, την κινητοποίηση ιδεών και προτάσεων πρέπει να την εντάξουµε στην κίνηση Ευρώπη 2020, της οποίας ηγείται το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα. 5

Στο πλαίσιο του δηµόσιου διαλόγου που διεξάγεται, µε την ευκαιρία του συνεδρίου, κατατίθεται αυτή εδώ η πρόταση ιδεών. Αυτή η προσωπική συµβολή στηρίζεται σε παλαιότερες προτάσεις και εισηγήσεις που είχα την ευκαιρία να καταθέσω σε διάφορες στιγµές, σε συνέδρια του κόµµατος και στην τότε Πολιτική Επιτροπή. Όπως είναι οι οµώνυµες προτάσεις Κοινωνικός φιλελευθερισµός στο δρόµο της Ευρώπης- Για µια νέα αναπτυξιακή στρατηγική (Θ Συνέδριο) και Κοινωνικός φιλελευθερισµός και πατριωτικός εκσυγχρονισµός. Στηρίζεται, βεβαίως, στην πολιτική σκέψη των θεµελιωτών του Δηµοκρατικού Συναγερµού και στις ιδεολογικές διακηρύξεις του κόµµατος (1976, 1998, 2007). Έκτοτε όµως η πρόταση έχει συµπληρωθεί, επεκταθεί και επικαιροποιηθεί. Εκτός από τις καινούριες συνθήκες και τις αλλαγές στην κοινωνία µας και στον κόσµο, λαµβάνει ιδιαίτερα υπ όψη την ενεργότερη ένταξη και εµπλοκή του ΔΗΣΥ στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα. Είναι µια συµβολή στον προσυνεδριακό διάλογο και, βεβαίως, ως πρόταση για συζήτηση, δεν είναι ούτε πλήρης ούτε τελική. Ελπίζω να είναι χρήσιµη. Π.Προδρόµου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Με τη δύναµη των ιδεών... 5 Οι βασικές αρχές µας...11 Πνευµατική κληρονοµία, πολιτική συγκρότηση και ευρωπαϊκή ταυτότητα... 16 Η φιλελεύθερη εθνική καταγωγή µας... 25 Κοινωνικός φιλελευθερισµός...29 Αποκλείοντας τον κοινωνικό αποκλεισµό... 45 Από τη Διακήρυξη Αρχών στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα και στην Ενωµένη Ευρώπη... 50 Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα... 55 Έξω από την κρίση. Η Κύπρος, µε την Ευρώπη, στον ορίζοντα του 2020... 57 Επίµετρο Σύνοψη Αρχών...62 6

Mε τη δύναµη των ιδεών Οι ιδέες µας έχουν νικήσει! Καιρός να τις εφαρµόσουµε µε ανάλογες πολιτικές. Σε µια εποχή αποστεγνωµένη από όραµα κι ελπίδα, έχουµε ανάγκη ξανά τη δύναµη και τη δροσιά των ιδεών. Για χρόνια καλλιεργήθηκε και επικράτησε η εντύπωση ότι η ιδεολογία είναι περίπου συνώνυµη της πλάνης. Ότι είναι, συνήθως, λόγος µεγαλόστοµος, αλλά κενός. Δεν είναι όµως αυτή ολόκληρη η αλήθεια. Υπάρχουν, πράγµατι, ιδέες και συστήµατα που δοκιµάστηκαν, απέτυχαν και έχουν καταρρεύσει. Ενώ υπάρχουν άλλες ιδέες που µε τη δύναµη της ζωής επιβεβαιώνονται, εξακολουθούν να ισχύουν και έχουν µέλλον µπροστά τους. Χρειάζονται, ίσως, ανανέωση. Αλλά µπορούν, λαµβάνοντας υπ όψη τα νέα δεδοµένα ενός κόσµου που αλλάζει γοργά, να δώσουν σωστό νόηµα στις πολιτικές µας και να φέρουν µια καινούρια πνοή. Τέτοιες είναι οι βασικές αρχές και οι ιδέες µας. Είναι καιρός να συνειδητοποιήσουµε ότι οι ιδέες µας έχουν επιβεβαιωθεί και έχουν κυριαρχήσει διεθνώς. 7

Ιδέες για την έξοδο από την κρίση - Με ιδέες και προτάσεις κοιτάζουμε πάντα μπροστά Η Οµάδα µου, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα (...) πιστεύει σε ιδέες και ιδανικά. Ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι οι θέσεις µας πρέπει να θεµελιώνονται στα ιδεώδη και τις αρχές της ελευθερίας, αλλά επίσης και της υπευθυνότητας, της εµπιστοσύνης, της ανεκτικότητας και της συνέπειας σε όσα υποσχόµαστε (Robert Daul, επικεφαλής της Οµάδας του ΕΛΚ στο Ευρωκοινοβούλιο) Κοµµάτι µιας κοινωνίας που καταβυθίστηκε εσχάτως στην κρίση και στα αδιέξοδα των ελλειµµάτων και του χρέους, ο άνθρωπος νοιώθει ολοένα και περισσότερο την ανάγκη για πνευµατική ανάταση. Μέσα σε ένα κόσµο κατακαθισµένο σε σηµαντικά αλλά στεγνά υλικά και τεχνο-οικονοµικά επιτεύγµατα, ο άνθρωπος έχει διπλή την ανάγκη για πνευµατική στήριξη. Σήµερα, η κοινωνία πολιορκείται από µια αύξουσα ανασφάλεια, ενώ δοκιµάζεται στην ίδια τη συνοχή της. Ένα κοµµάτι του κόσµου µας αντιµετωπίζει ξανά το φάσµα της ένδειας και της καταπόνησης. Η απογοήτευση, η µαταίωση και κάποτε η απελπισία, φέρνουν µαζί και ένα πολιτικό κυνισµό. Μέσα σε αυτή την κοινωνία, ο άνθρωπος ζητά απαντήσεις και την έξοδο από την κρίση. Μπορεί στην αντιµετώπιση της κρίσης να προέχει απόλυτα η οικονοµία. Όµως η κρίση δεν είναι µόνο οικονοµική. Μια τέτοια ώρα, πρέπει να αναζητήσουµε ένα παράθυρο φωτός και την προβολή του οράµατος στο µέλλον. Πρώτα, πρέπει να βγει η Κύπρος από τη γκρίζα ζώνη της κρίσης. Αλλά µαζί πρέπει να σχεδιάσουµε ένα µέλλον ευηµερίας για όλους και µια πραγµατικά συµµετοχική δηµοκρατία, που θα δίνει την πρώτη θέση στη νέα γενιά. Προτείνουµε τώρα ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο µε µεταρρύθµιση του κράτους και του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα, για αποτελεσµατικότητα αλλά και πιο δίκαιους κανόνες για όλους, επενδύσεις στην εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτοµία, επενδύσεις στην πράσινη οικονοµία, ενθάρρυνση της εξειδίκευσης σε νέους τοµείς διεθνών υπηρεσιών και αναδιάρθρωση του τουριστικού προϊόντος της χώρας. Το νέο σχήµα αναπτυξιακής στρατηγικής, όπως το σχεδιάζει ο ΔΗΣΥ µαζί µε το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα, κινείται στο τρίπτυχο: ευφυής µεγέθυνση: µια µεγέθυνση που να φέρνει ανάπτυξη της οικονοµίας για χάρη της κοινωνίας, συνεχής και διατηρήσιµη ανάπτυξη, συµµετοχική οικονοµία, χωρίς αποκλεισµούς. Τώρα είναι η ώρα για να διατυπώσουµε ιδέες και προτάσεις για την έξοδο από την κρίση. Μαζί να σχεδιάσουµε, ακόµα, τη µετά-την-κρίση εποχή, στον ορίζοντα του 2020. Στην έξοδο από την κρίση πρέπει να δούµε και το µέλλον, µε όραµα για τον άνθρωπο και την πραγµατική ποιότητα ζωής. Ο δρόµος αυτός περνά µέσα από µιαν εκπαίδευση που θα παράγει ξανά παιδεία, δηλαδή µια πρόταση οικείου πολιτισµού. Ελληνικού και ευρωπαϊκού. Μπροστά στην καθηµερινότητα µιας κοινωνίας που συχνά αντιστρατεύεται τις ίδιες τις αξίες και τις βασικές παραδοχές του πολιτισµού που τη θεµελιώνει, το ερώτηµα είναι αν και πώς µπορεί η πολιτική να έχει λόγο και αποτέλεσµα για το σκοπό αυτό. 8

Είναι καιρός να ανακαλύψουµε ξανά τη µεγάλη πολιτιστική κληρονοµιά µας και να πληρώσουµε τις καθηµερινές ανάγκες και προκλήσεις µε µια πρόταση ποιότητας και ανθρωπιάς στη ζωή. Να βρούµε τις αξίες που φέρουµε µέσα µας, τις οικουµενικές αρχές του ανθρωπισµού και µε αυτές να µπολιάσουµε και την πολιτική πρακτική. Να θυµηθούµε, ακόµα, και να αναλογιστούµε τη θέση τους µέσα στη συναρπαστική προσπάθεια ένωσης της Ευρώπης. Να δούµε, δηλαδή, ξανά την ευρωπαϊκή συνένωση ως εγχείρηµα που ξεκίνησε και θα έχει νόηµα ως κοινότητα ανθρώπων, στη βάση κοινών αξιών και όχι ως συρραφή κρύων θεσµικών οργάνων και συνασπισµένων στατιστικών. Απέναντι στην ισοπέδωση µιας παγκοσµιοποίησης που σπέρνει τη γενικευµένη σύγχυση, πρέπει να προβάλουµε τις ιδιότητες του ανθρώπινου προσώπου. Η σηµερινή παγκόσµια κίνηση της εξατοµικευµένης παραίτησης τείνει να παρουσιάζει τον άνθρωπο ως έρµαιο µιας προϊούσας κουλτούρας του λαµπερού κουτσοµπολιού και του απαστράπτοντος τίποτα. Αυτή η τεράστια µηχανή παράγει και διανέµει ως πνευµατική τροφή, έναν ευτελή αισθησιασµό που συµπορεύεται µε τον ακοινώνητο ατοµικισµό και λογήςλογής ιδεοληψίες. Ανάµεσα στις κραυγές αγωνίας που στέλνει ένας κόσµος βυθιζόµενος σε προστριβές, συγκρούσεις και αγωνίες ανασφάλειας και εγωιστικού φθόνου, ο σηµερινός και ο αυριανός Έλληνας της Κύπρου θα βρει το δρόµο του και θα έχει µέλλον, αν έχει ξανά κάτι να πει για τον εαυτό του και τις αξίες του. Να το πει και µαζί να το ζήσει, στο µέτρο των δυνατοτήτων του. Εποµένως, το µεγάλο στοίχηµα είναι: µπορεί η πολιτική να δεθεί µε το νόηµα και τις αξίες της ανθρώπινης ζωής, µέσα από τη σχέση των προσώπων, τη µέθεξη και την αλληλεγγύη; Πολύ απλά, πρώτα πρέπει να βγούµε από την κρίση. Μαζί µε την Ευρώπη. Έπειτα δηλαδή ταυτόχρονα- πρέπει να αναζητήσουµε στις κεντρικές αποφάσεις µας ένα νόηµα ζωής, φίλιας κοινωνίας και αλληλεγγύης στο µέτρο του ανθρώπου. Πράγµα που σηµαίνει να αναζητήσουµε το νήµα του πολιτισµού και των αξιών µας µέσα στη ζωή δηλαδή και στην πολιτική ακόµα. Στο δρόμο της Ευρώπης Τα τελευταία χρόνια, η κυπριακή κοινωνία βαδίζει τα πρώτα της βήµατα µέσα στη µεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια. Βήµατα αρκετά δύσκολα, κάποτε µάλιστα διστακτικά και φοβισµένα. Με την πολύτιµη βεβαιότητα, όµως, ενός κράτους που ανήκει πια οριστικά στη µεγάλη αµφικτυονία των ευρωπαϊκών εθνών και λαών. Οι πολιτικές µας έχουν αποδώσει και έχουν δικαιωθεί: η Κύπρος ανήκει στην ενωµένη Ευρώπη. Έτυχε όµως, σε αυτή τη συγκυρία, στο πηδάλιο της χώρας µας να βρεθούν πολιτικές δυνάµεις που ποτέ δεν πίστεψαν και δείχνουν ακόµα να µην πιστεύουν πραγµατικά στην Ευρώπη. Ειρωνία της πολιτικής τύχης έφερε αυτά τα πρώτα βήµατά µας να τα οδηγούν κάποιοι που δε νοιώθουν άνετα ούτε και πιστεύουν ειλικρινά στο όραµα της ενωµένης Ευρώπης. 9

Για τον κυπριακό Ελληνισµό είναι τραγική ειρωνία να βλέπει την κατοχική Τουρκία να καταγράφει απρόσµενες επιτυχίες στον ευρωπαϊκό χώρο και την Κυπριακή Δηµοκρατία να οδηγείται στη δοκιµασία του απ ευθείας εµπορίου. Εξάλλου, ο λαός µας δε νοιώθει δικαιωµένος όταν η άλλοτε υποδειγµατική υποψήφια για ένταξη χώρα, που ήταν η Κύπρος, σήµερα κατήντησε να µπαίνει σε διαδικασία επιτήρησης από τις Βρυξέλλες. Δεν είναι αυτό το ευρωπαϊκό όραµα του λαού µας! Έρχεται η ώρα να συνδεθούµε ξανά µε τις ιδέες και τις πολιτικές που µάς έφεραν µέσα στην Ευρώπη. Μόνο έτσι θα βαδίσουµε σωστά το δρόµο προς το µέλλον που ονειρευτήκαµε. Με ευρωπαϊκές ιδέες και πολιτικές Καιρός να βρούµε ξανά τις ιδέες και τις πολιτικές που οδήγησαν την Κύπρο ασφαλώς µέσα στην Ευρώπη Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός συµµετέχει ενεργά στα ευρωπαϊκά πολιτικά δρώµενα προτού ακόµα η χώρα µας ενταχθεί πλήρως ως κράτος-µέλος. Ενώ, από την ένταξη και µετά, η συµµετοχή µας µέσω του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόµµατος υπήρξε αδιαλείπτως πολύ πυκνότερη και οφελιµότερη από ότι, κατ αναλογία, οι πολιτικές του κράτους µας. Με αυτή την πολιτική νοοτροπία της ενεργητικής και πλήρους συµµετοχής πρέπει να εµβολιάσουµε και τις επίσηµες πολιτικές. Η Κύπρος δεν έχει την πολυτέλεια ούτε να απέχει ως κράτος από δοµές και συστήµατα της ευρωπαϊκής κοινής πολιτικής, αλλά ούτε και να αφήνει τους πολίτες της στο περιθώριο. Χρειάζεται µια νέα πολιτική πλήρους και ενεργητικής συµµετοχής στην Ευρώπη. Η Κύπρος έχει πράγµατι ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Κυπριακή Δηµοκρατία είναι κράτος-µέλος, αλλά οι ίδιοι οι Κύπριοι έρχονται στιγµές που νοιώθουν σαν να έχουν µείνει απ έξω. Οι πολίτες συχνά αντιλαµβάνονται την ένταξη και τη νέα πραγµατικότητα, κυρίως ως διαδικασία δύσκολων προσαρµογών, υποχρεώσεων και φορολογικών βαρών. Η προσαρµογή στις σύγχρονες ευρωπαϊκές πολιτικές ήταν κάτι που θα επιλέγαµε να κάνουµε, ακόµα και αν δεν υπήρχε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Εµείς, από την πρώτη ώρα πιστέψαµε και είπαµε ότι η εναρµόνιση δεν ήταν κάτι που παθαίνουµε, αλλά κάτι που επιλέγουµε να κάνουµε. Διότι σε αυτή την κατεύθυνση ήταν πάντοτε ο εκσυγχρονισµός του κράτους και της κοινωνίας που πρεσβεύει ο Δηµοκρατικός Συναγερµός. Όµως, την ίδια ώρα, η ενωµένη Ευρώπη δίνει και πολλές και µεγάλες ευκαιρίες. Τόσο για τα κράτη-µέλη, όσο και για τις περιφέρειες, αλλά και για τους ίδιους τους πολίτες. Είναι ακριβώς αυτές τις ευκαιρίες που η διστακτική και κάποτε εντελώς ευρωφοβική διακυβέρνηση των τελευταίων χρόνων δεν επέτρεψε να αξιοποιήσουµε. Είναι πια καιρός οι ίδιοι οι πολίτες να συµµετάσχουν πιο ενεργά και να επωφεληθούν από τις πολιτικές, τα προγράµµατα και τις δυνατότητες της Ευρώπης. Έρχεται η ώρα για να αντλήσουµε την ωφέλεια και το µερίδιο που µάς αναλογούν. Με ευφυείς, ενηµερωµένες και προσαρµοσµένης πολιτικές. Είναι πια καιρός εκτός της τυπικής ένταξης, να συµµετάσχουν και η κοινωνία και ο πολίτης επωφελώς στη νέα ευρωπαϊκή εποχή. Στην ευρωπαϊκή εποχή, που ανοίγεται µπροστά µας, χρειάζονται και ευρωπαϊκές ιδέες και ευρωπαϊκές πολιτικές. 10

Για μια ευρωπαϊκή Κύπρο, της ελευθερίας και της δημοκρατίας (...) έχουµε συνειδητοποιήσει τα τελευταία χρόνια ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι η αιτία των προβληµάτων ή η αιτία της κρίσης, αλλά είναι µέρος της λύσης των προβληµάτων και της κρίσης (Othmar Karas, Αντιπρόεδρος της Οµάδας του ΕΛΚ στο Ευρωκοινοβούλιο) Απρόθυµες προσεγγίσεις, συχνά στα όρια της ευρωφοβίας, δεν επιτρέπουν στην Κύπρο να διεκδικήσει αληθινά και να βρει κοινοτική αλληλεγγύη ούτε και στο ιδιαίτερο πρόβληµά µας, το εθνικό. Απέναντι στη συνεχιζόµενη τουρκική κατοχή και στην απειλή µιάς µόνιµης γενοκτονίας-εθνοκάθαρσης, φαίνεται ότι αντί να κερδίσουµε έδαφος χάνουµε. Τα τελευταία χρόνια, µάλιστα, η κρατούσα πολιτική δίνει την εντύπωση ότι σχεδιάζει ρόλο αδιάφορου και ανύπαρκτου ουδέτερου ανάµεσα στους 27. Δογµατικές όσο και άτοπες αντιλήψεις µας κρατούν έξω από τους σχεδιασµούς άµυνας και ασφάλειας της Ευρώπης και παρουσιάζουν κάποτε τη χώρα µας ως µισό µόνο µέλος. Τέτοιες αντιλήψεις σπαταλούν το µεγάλο ευρωπαϊκό πλεονέκτηµα που µε τόσο κόπο κερδίσαµε. Απέναντι στην πολυσυζητηµένη και διαφιλονικούµενη ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, η Κύπρος χάνει τις ευκαιρίες. Η χώρα µας κατάντησε να υποχωρεί µπροστά σε τουρκικούς τακτικούς ελιγµούς, εκβιασµούς και αιτιάσεις. Αντί, ως κράτος-µέλος, να έχει λόγο στις ενταξιακές διαπραγµατεύσεις της απρόθυµης Τουρκίας, έφτασε στο σηµείο να αµφισβητείται η ίδια µέσα στην Ε.Ε. Αντί η Κυπριακή Δηµοκρατία να κρίνει την τουρκική υποψηφιότητα ως προς τις υποχρεώσεις της Τουρκίας, κατέληξε να κρίνεται και να δικάζεται η ίδια µε το εφεύρηµα του απευθείας εµπορίου, το οποίο ουσιαστικά αµφισβητεί την επικράτεια και την υπόστασή της. Είναι καιρός να αναζητήσουµε µέσα στον πολιτικό χώρο της κοινοτικής Ευρώπης τις συνεργασίες, τα ερείσµατα και τις συγκλίσεις που θα αξιοποιήσουν την ευρωπαϊκή ιδιότητα της Κύπρου απέναντι στην Τουρκία και ως προς αυτό το περιεχόµενο µιας πολιτικής συµφωνίας για το Κυπριακό. Η Κύπρος δε µπήκε στην Ευρώπη ούτε για να µοιραστεί ούτε για να περιθωριοποιηθεί, αλλά ούτε και για να καταδικαστεί σε µια πειραµατική και κακή συµφωνία στο Κυπριακό. Χρειαζόµαστε ξανά µια ενεργητική ευρωπαϊκή πολιτική που, µαζί µε την Ελλάδα, θα κινητοποιήσει φίλιες πολιτικές δυνάµεις, θα ενεργοποιήσει ευρωπαϊκές αρχές και θα πείσει τους Ευρωπαίους εταίρους ότι η Κύπρος πρέπει πρώτα και πάνω απ όλα να απαλλαγεί από την τουρκική κατοχή. Είναι καιρός η Κύπρος να προτάξει ευρωπαϊκές αρχές και αξίες και να ενεργοποιήσει τις ευρωπαϊκές διαστάσεις µιας συµφωνίας για το Κυπριακό. Διότι οι πολίτες δεν πρόκειται να δεχτούν για την Κύπρο κάτι διαφορετικό από την ελευθερία και τη δηµοκρατία που θεµελιώνουν και την ίδια την Ευρώπη. Στον ορίζοντα του 2020 Απέναντι στην κυρίαρχη αίσθηση µιας κοινωνίας που πολιορκείται και απειλείται, είναι η ώρα να δούµε και να ψάξουµε µέσα µας. Πρέπει να πατήσουµε γερά στις πολύτιµες καταβολές και στην παράδοσή µας, για να δούµε µπροστά. Έξω από τη χοάνη της κρίσης. Μακριά από τις µαύρες τρύπες της καχυποψίας, της σύγκρουσης και της µισαλλοδοξίας. Με τη σιγουριά της δηµιουργίας και την ελπίδα που δίνουν οι αξίες µας, να χτίσουµε άφοβα το µέλλον. 11

Η Ευρώπη σήµερα χαράζει το δρόµο της έξω από τη διεθνή κρίση, στον ορίζοντα του 2020. Οι δισταγµοί, οι παλινωδίες και τα δογµατικά πείσµατα της κυβέρνησης, έχουν κρατήσει τη χώρα µας πίσω, βυθισµένη ακόµα σε κρίση την ώρα που οι άλλοι κοιτάζουν ήδη µπροστά. Είναι καιρός να αλλάξουµε ταχύτητα! Μαζί µε την υπόλοιπη Ευρώπη, θα ανοίξουµε διάβαση έξω από την κρίση και θα σχεδιάσουµε το µέλλον, στον ορίζοντα του 2020. Τώρα είναι η ώρα για ένα νέο συµβόλαιο µε την κοινωνία: για την Κύπρο, µε την Ευρώπη του 2020. Ιδέες μπροστά! Συνεχίζουµε στο δρόµο της παράταξής µας που βρισκόταν πάντοτε... ιδέες µπροστά! Η πολιτική, αν είναι να σηµαίνει κάτι πιο πολύ από στενά συµφέροντα, συγκρούσεις και των ολίγων τη βολή, χρειάζεται έµπνευση, επινοήσεις και δηµιουργικό ενθουσιασµό. Εµείς µπορούµε να ανατρέξουµε οφέλιµα στις βασικές αρχές µας. Εκεί θα ανακαλύψουµε ξανά την επικαιρότητά τους. Μπορούµε και να τις ανανεώσουµε, όπου είναι αναγκαίο. Πάνω σε τέτοιες βάσεις και µε συγκεκριµένη την κατεύθυνση, θα προκύψουν και οι απαραίτητες καινοτοµίες για να δούµε το µέλλον µπροστά. Προβάλλοντας τη στέρεη πνευµατική ιδεοσκευή µας στο σηµερινό κόσµο και ασκούµενοι στην καινοτοµία µε διάκριση, θα βρούµε ξανά το δικό µας δρόµο, µαζί µε την υπόλοιπη Ευρώπη που κινείται µπροστά. Διαβάζοντας σήµερα τη Διακήρυξη Αρχών του 1976, αντιλαµβανόµαστε τη δύναµη που µπορεί να έχουν οι αειθαλείς ιδέες στη ζωή µας. Ανατρέχοντας, ακόµη, στο Μανιφέστο της Ευρωδηµοκρατίας, την πρότασή µας για το νέο αιώνα, όπως διατυπώθηκε το 1998, βρίσκουµε το απαραίτητο ιδεολογικό έρεισµα που θα µάς επιτρέψει και σήµερα να κάνουµε το µεγάλο άλµα µπροστά. Αντλώντας, επίσης, στα όσα συνοµολογούµε µέσα στη µεγάλη πολιτική οικογένεια του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόµµατος, γινόµαστε πιο πλούσιοι σε ιδέες και πιο έτοιµοι για τη διαδροµή στο µέλλον µε ελπίδα. Η µαύρη µπόρα της κρίσης έχει αρχίσει να υποχωρεί. Αφήνει όµως ακόµα σκιές στον ουρανό. Χρειαζόµαστε τώρα ένα ουράνιο τόξο, φτιαγµένο από ιδέες και προτάσεις για να φανεί καθαρός ο ορίζοντας. Για να σχεδιάσουµε την Ευρώπη µετά την κρίση. Για να οραµατιστούµε και το δρόµο της Κύπρου, µαζί µε την Ευρώπη, έξω από την κρίση. µε όσα, πάντα αληθινά και επίκαιρα, µάς δίνει η Διακήρυξη Αρχών, κρατώντας τον πρωτοποριακό και σίγουρο βηµατισµό που βρήκαµε µε την πρόταση για την Ευρωδηµοκρατία, ως διάβαση στο νέο αιώνα, κάνουµε σήµερα, µαζί µε το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα, που είναι η πιο δηµιουργική και ενορατική πολιτική δύναµη της Ευρώπης, το καινούριο άλµα µπροστά. 12

ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΜΑΣ Στη Διακήρυξη Αρχών, της 4ης Ιουλίου 1976, ο Δηµοκρατικός Συναγερµός κατέθεσε θεµελιώδεις και διαχρονικές αρχές και θέσεις. Από εκεί ξεκινάµε σήµερα ξανά, για να προχωρήσουµε µπροστά. Ορκίζοµαι ενώπιον του Θεού και της Ελληνικής Σηµαίας ότι θα εκτελέσω στο ακέραιον το καθήκον µου προς την πατρίδα, το οποίον θα αποσκοπεί σε µια κοινή γραµµή Αθηνών- Λευκωσίας, στην οποία θα καθοριστούν τα εξελικτικά πλαίσια για την επίτευξη της εθνικής ελευθερίας και της εθνικής µας αποκαταστάσεως (Γλαύκος Κληρίδης, Ιδρυτικό Συνέδριο ΔΗΣΥ, 4 Ιουλίου 1976) Ένα κόµµα αρχών και ιδεών. Ορίζοντας εξ αρχής τον εαυτό του ως κόµµα ιδεολογικό, έτσι και σήµερα, ο Δηµοκρατικός Συναγερµός ως σύγχρονο και πρωτοποριακό κόµµα στηρίζεται σε βασικές ιδεολογικές αρχές, πιστεύει σ αυτές και η τοποθέτησή του προσδιορίζεται από αυτές (Διακήρυξη, 2γ). Ορισµένες από αυτές τις βασικές αρχές ισχύουν αναλλοίωτες. Ξεπηδούν µέσα από την παράδοση του πολιτισµού µας. Ξεπροβάλλουν µέσα από την οικεία ιδεοσκευή του Ελληνισµού και είναι ιδέες αειθαλείς. Πρέπει να τις ανακαλύψουµε ξανά και να τις φέρουµε πάλι στο προσκήνιο. Με οίστρο ενθουσιασµού πρέπει να τις διατυπώσουµε σε τρέχουσα γλώσσα και να τις προβάλουµε ως το σίγουρο δρόµο µας προς το µέλλον. Κάποιες άλλες ιδέες, θα πρέπει να τις προσαρµόσουµε στα νέα δεδοµένα. Κρατώντας τη βαθύτερη αλήθεια και τη βασική τους δύναµη, πρέπει να τις επικαιροποιήσουµε. Ενώ, την ίδια ώρα, πατώντας γερά στα θεµέλιά µας, θα προτείνουµε και τις καινούριες ιδέες που χρειάζεται ο κόσµος µας. Όπως ακριβώς έγινε τόσες φορές µέχρι τώρα, θα βρεθούµε ξανά στην πρωτοπορία. Η νέα γενιά σε κίνηση. Είναι η ώρα να δώσουµε τις πολιτικές ιδέες που θα απαντήσουν στις ανάγκες και τις αγωνίες, αλλά και θα εκφράσουν τη δηµιουργική δύναµη και την ελπίδα της ζωντανής κοινωνίας. Είναι η ώρα να αρθρώσουµε, χωρίς περιστροφές, την αλφαβήτα ενός ελεύθερου και ασφαλούς µέλλοντος για το λαό και τον τόπο. Από τη Διακήρυξη Αρχών ορίσαµε τον εαυτό µας ως το κόµµα που ανταποκρίνεται στους παλµούς της σηµερινής και της κάθε νέας γενιάς (Διακήρυξη, 2β). Αυτή την ώρα, όντας όπως πάντα πολιτική δύναµη της νέας γενιάς, ο Συναγερµός δίνει βήµα στη νεολαία για να κάνει (και) πολιτικό λόγο τους χυµούς και τον παλµό της. Προποµπός της νέας εποχής θα είναι η νέα γενιά σε κίνηση. Ιδιαίτερα στην Κύπρο, µια µικρή χώρα µε πληθυσµό µεσαίας ευρωπαϊκής πόλεως, η οποία στηρίζεται κυρίως στο ανθρώπινο δυναµικό της, οι πραγµατικές ευκαιρίες και προοπτικές που θα ανοιχτούν για τη νέα γενιά είναι κλειδί για το µέλλον. Είναι αποκαρδιωτικό να βλέπουµε ακόµα σήµερα την πολιτεία αυτή να παρουσιάζει σχεδόν ως µοναδική ευκαιρία καλής σταδιοδροµίας για τους νέους το δηµόσιο τοµέα. Μια κοινωνία µε τέτοιες προδιαγραφές καταλήγει να είναι εξ ορισµού υπέρ το δέον συντηρητική και σίγουρα θα χάσει και το τρένο της οικονοµίας της γνώσης και των πληροφοριών και τη δυναµική της έρευνας και της τεχνολογίας στη ψηφιακή εποχή. Χωρίς να υποτιµούµε τη δυναµική που µπορεί να δηµιουργήσει ένας σύγχρονος µεταρρυθµισµένος δηµόσιος τοµέας και ένα κράτος φιλικό στον πολίτη που θα προάγει την ανάπτυξη και την πρόοδο, θέλουµε να δούµε να αναπτύσσεται περισσότερο η ελεύθερη κοινωνική δυναµική και να δηµιουργούνται ευκαιρίες και προοπτικές για τη νέα γενιά. 13

Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός ανταποκρίνεται στους παλµούς της σηµερινής και της κάθε νέας γενιάς (Διακήρυξη Αρχών, 1976, 2β) Η οικονοµική ανάπτυξη δεν είναι αυτοσκοπός ούτε και η ποιότητα της ζωής των ανθρώπων µετράται µόνο µε τη συσσώρευση κεφαλαίου και αγαθών. Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός επιζητεί µια κοινωνική δυναµική που, µαζί µε την ανάπτυξη της οικονοµίας, θα δίνει πραγµατικές ευκαιρίες και διέξοδο για τους οραµατισµούς και τη δηµιουργικότητα της νέας γενιάς. Την ίδια ώρα, η νέα γενιά πρέπει να αναλάβει ενεργότερο ρόλο στη δηµόσια ζωή και να αναζωογονήσει τους πνεύµονες και τους αισθητήρες αυτής της κοινωνίας. Μέσα στο Δηµοκρατικό Συναγερµό έχουν γίνει µια σειρά από αλλαγές και ρυθµίσεις προκειµένου να δοθεί περισσότερο λόγος και ρόλος στους νέους. Το ίδιο θέτουµε ως στόχο και στο επίπεδο της πολιτείας γενικότερα. Πρόταγµα δηµοκρατικής λειτουργίας. Με τη Διακήρυξη Αρχών, ο Συναγερµός όρισε εαυτόν ως κόµµα ιδεολογικό και όχι προσωπικό και τάχθηκε κόµµα δηµοκρατικό (Διακήρυξη, 2γ). Από τότε, οι πολιτικοί πατέρες µας ένοιωσαν και πρόταξαν τη δύναµη των ιδεών µας και διεκδίκησαν δηµοκρατία. Ακόµα πιο συγκεκριµένα, όµως, στην πρώτη εκείνη δύσκολη περίοδο, όταν δηµιουργήθηκε ο ΔΗ.ΣΥ., πάλεψαν και πρόσφεραν πολλά στην υπόθεση της πραγµατικής δηµοκρατίας στην Κύπρο. Άνοιξε δρόµους δηµοκρατίας η παράταξή µας στην Κύπρο. Αντιπάλεψε µε αντίξοες συνθήκες. Αναµετρήθηκε µε µια γλισχρή κληρονοµιά κοµφορµισµού και αντιµετώπισε µια κατά συνθήκη και κατ όνοµα µόνο δηµοκρατία, διεκδικώντας τα δικαιώµατα και τη θέση των ελεύθερα σκεπτόµενων πολιτών. Όλα αυτά τα χρόνια, κατ επανάληψιν έφερε δηµοκρατικές καινοτοµίες και πρωτοποριακές λειτουργίες στον κοµµατικό βίο και στη δηµόσια ζωή του τόπου. Συνεχίζοντας την προσήλωση του στις δηµοκρατικές λειτουργίες, ο Δηµοκρατικός Συναγερµός αναζητεί και δηµιουργεί, εδώ και µερικά χρόνια, διαδικασίες, διαύλους και µεθόδους ενός µόνιµου διαλόγου µε την κοινωνία. Διότι µια σύγχρονη δηµοκρατία δεν µπορεί να εξαντλείται στη ψηφοφορία κάθε µερικά χρόνια. Αλλά χρειάζεται να υπάρχουν τρόποι και µέθοδοι για να συµµετέχει ενεργά και διαρκώς στα πολιτικά δρώµενα η ίδια η κοινωνία των πολιτών. Αυτό ακριβώς είναι το νέο οργανωτικό σχήµα και η νοοτροπία που αναζητά και καλλιεργεί ο ΔΗΣΥ. Αυτή είναι η γενική κατεύθυνση της σηµερινής δηµοκρατίας: το µόνιµο άνοιγµα στην κοινωνία. Σε συνεχή διάλογο µε την κοινωνία των πολιτών. Στο τελευταίο Καταστατικό Συνέδριο, ο Δηµοκρατικός Συναγερµός έκανε νέα βήµατα µπροστά. Θεσµοθέτησε τη διαφάνεια και το άνοιγµα στην κοινωνία. Θα κοιτάξει µε εµπιστοσύνη το µέλλον, ως κόµµα των ενεργητικά συµµετεχόντων πολιτών. Αυτό το διαρκές άνοιγµα και ο ειλικρινής διάλογος µε την κοινωνία των πολιτών θα µάς επιτρέψει να αντιµετωπίσουµε και να ξεπεράσουµε την αύξουσα κρίση εµπιστοσύνης που εσχάτως χαρακτηρίζει και στην Κύπρο τις σχέσεις των πολιτών µε την πολιτική. 14

Κοινωνία των πολιτών Ο όρος και η έννοια της κοινωνίας των πολιτών ούτε είναι αρκετά σαφής ούτε και ταυτίζεται ακριβώς µε τη χρήση που γίνεται στην τρέχουσα πολιτική. Υπάρχουν δύο επίπεδα στα οποία µπορεί να γίνει κατανοητός. Στην απλούστερη περίπτωση είναι, περίπου, ό,τι περισσεύει από το κράτος. Είναι, δηλαδή, κάτι σαν ένα κοµµάτι της καθόλου κοινωνίας. Αλλά, κατ ακρίβεια, δεν είναι ένας κάποιος πληθυσµός ανθρώπων ή ένα σύνολο οργανώσεων και δραστηριοτήτων (όπως συνήθως εννοείται). Αλλά (...) η Κοινωνία Πολιτών είναι ένα σύνολο ποικίλων µη κυβερνητικών θεσµών αρκετά ισχυρών ώστε να αντισταθµίζουν το κράτος. Χωρίς να το εµποδίζουν να εκπληρώσει το ρόλο του ως εγγυητή της ειρήνης και διατητή µεταξύ µεγάλων συµφερόντων, µπορούν ωστόσο να το εµποδίσουν να κυριαρχήσει και να εκµηδενίσει το υπόλοιπο της κοινωνίας (Ernest Gellner, Η Κοινωνία των Πολιτών και οι αντίπαλοί της. Συνθήκες ελευθερίας, Αθήνα, Παπαζήσης -ελληνική µετάφρ., 1996, σελ. 48). Εποµένως είναι θεσµοί και όχι κάποιες συγκεκριµένες κοινωνικές οµάδες ή οργανώσεις. Στη σχετική φιλολογία των κοινωνικών επιστηµών, όµως, η Κοινωνία των Πολιτών εννοείται περισσότερο ως µια µορφή κοινωνικής οργάνωσης, παρά ως ένα τµήµα της κοινωνίας. Είναι κάτι πολύπλοκο σε σχέση µε τον πρώτο επιφανειακό ορισµό της ως µη κυβερνητικοί θεσµοί. Ιστορικά θεωρείται, µάλιστα ως το αντίπαλο δέος της κοινωνικής οργάνωσης εκείνης που, στο όνοµα του µαρξισµού, εγκαθίδρυσε για πολλές δεκαετίες ένα ιδιότυπο σοσιαλιστικό ολοκληρωτισµό. Σε ένα άλλο επίπεδο, ο Gellner γράφει ότι Η Κοινωνία των Πολιτών είναι µια κοινωνία στην οποία το πολίτευµα και η οικονοµία είναι διαχωρισµένα. Το πολίτευµα συµβάλλει στην επίτευξη των στόχων, αλλά ελέγχει και τις υπερβολές του ατοµικού συµφέροντος. Το κράτος µε τη σειρά του ελέγχεται από θεσµούς που έχουν µια οικονοµική βάση. Στηρίζεται στην οικονοµική ανάπτυξη, η οποία απαιτώντας γνωστική ανάπτυξη, καθιστά αδύνατο το ιδεολογικό µονοπώλιο (οπ. παρ. σελ 282). Μετά από αρκετές δεκαετίες που πέρασαν κλεισµένοι στον πολιτικό γύψο, οι λαοί στην ανατολική Ευρώπη προσπαθούν να συσταθούν ξανά ως Κοινωνία Πολιτών. Την ίδια ώρα, ο δυτικός ελεύθερος κόσµος ανακάλυπτε ξανά ό,τι είχε πολύτιµο αλλά και ξεχασµένο ως αυτονόητο : τη συγκρότηση µιας κοινωνίας των πολιτών. Δηλαδή µιας κοινωνίας όπου το πολίτευµα και η οικονοµία είναι σαφώς διαχωρισµένα και όπου υπάρχει πνευµατικός και ιδεολογικός πλουραλισµός. Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός πιστεύει ότι το µέλλον της Κύπρου εξαρτάται, σε µεγάλο βαθµό, από την περαιτέρω ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών. Η ίδια η ποιότητα της πολιτικής λειτουργίας εξαρτάται από τη συνεχή αναβάπτιση και αναζωογόνησή της µέσα στη δυναµική της κοινωνίας των πολιτών. Με τέτοιο οδηγό έχει εγκαινιάσει και εφαρµόζει αρχές συµµετοχικής δηµοκρατίας. Για να κάνουµε την κοινωνική πλειοψηφία, πρόταση πολιτικής. Αν, όµως, το κόµµα αυτό πάλεψε, από το 1976, για να δείξει το αυτονόητο, ότι δηλαδή δεν µπορεί το ένα τέταρτο (τότε) των πολιτών να αποκλείεται από τη Βουλή, σήµερα έχουµε ακόµη έναν ανάλογο στόχο και αποστολή. Πρέπει να δείξουµε και να πείσουµε ξανά ότι η ιδιοµορφία του προεδρικού συστήµατος και η προϊούσα ανάγκη συνεργασίας και συµµαχιών, δεν µπορεί να οδηγεί απλά και µόνο σε κυβερνήσεις ευκαιριών. Στη σύγχρονη Κύπρο χρειάζονται συγκλίσεις και συµφωνίες αρχών και πολιτικών και όχι µόνο κοινά συµφέροντα αρχηγών. Η επίπονη κατατριβή µε το εθνικό πρόβληµα, που δυστυχώς µένει ανοιχτό σαν πληγή, πρέπει να πάψει να διαστρέφει σχεδόν όλες τις πολιτικές. Σε επίπεδο βασικών αρχών και επιδιώξεων, υποτίθεται ότι υπάρχει από χρόνια συµφωνία και κοινή κατεύθυνση στο Κυπριακό. Αν κάποια πραγµατική διάσταση και απόσταση υπάρχει και µάς ανησυχεί ιδιαίτερα, είναι ανάµεσα στο τι εννοούν οι πολίτες και στο τι υποχρεώνεται να εξετάζει και να 15

απεργάζεται η πολιτική ηγεσία. Σίγουρα, όµως, πρέπει να πάψει το Κυπριακό να γίνεται αφορµή και να λειτουργεί ως νεφέλωµα. Μέσα στην κυπριακή κοινωνία και ιδιαίτερα ανάµεσα στους νέους, υπάρχει µια πλειοψηφία που µοιράζεται τις αρχές και τις αξίες ενός µετριοπαθούς, όσο και δυναµικού, προοδευτικού φιλελευθερισµού. Είναι πια καιρός η κοινωνική πλειοψηφία να µεταφραστεί σε µια πολιτική πλειοψηφία, που θα δώσει µια πρόταση σύγχρονης διακυβέρνησης. Με τη λογική συνεργασιών, στη βάση πολιτικών αρχών και µε τη δύναµη της σύνθεσης των ιδεών, η πρόταση αυτή είναι ο κοινωνικός φιλελευθερισµός. Η σύγχρονη µάχη για τη δηµοκρατία είναι να δώσουµε ξανά πολιτικό και ιδεολογικό περιεχόµενο στην πλειοψηφία. Αυτό το πλειοψηφικό ρεύµα, ελευθερωµένο από τον εγκλωβισµό σε σκοπιµότητες, θα δώσει τη σύνθεση πολιτικής για να προχωρήσει η Κύπρος µε δηµιουργική αισιοδοξία στον ορίζοντα του 2020. Πρέπει να δώσουµε το λόγο στους πολίτες. Έτσι, η κοινωνική πλειοψηφία θα δώσει ξανά µια πολιτική πλειοψηφία, η οποία και θα φέρει προτάσεις και λύσεις, για την κοινωνία και το λαό. Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός, κόµµα λαϊκό και φιλελεύθερο, στοχεύει στην ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη. Ως θεµέλιος λίθος στην ιδρυτική Διακήρυξη Αρχών κατατέθηκε η πίστη και η προσήλωσή µας στην ελευθερία. Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός πιστεύει αταλάντευτα και αµετάκλητα στην ελευθερία, σε όλη την έκτασή της, (Διακήρυξη Αρχών, 3α). Αυτή η τροπή φιλελευθερίας, προτού να είναι στοιχείο ιδεολογίας, είναι για µας κληρονοµιά όλων των αγώνων του λαού µας, δηλαδή του κυπριακού Ελληνισµού, για την ελευθερία. Για την παράταξη και την ευρύτερη πολιτική οικογένειά µας στην Κύπρο, το φιλελεύθερον είναι πρώτα ο τρόπος που βιώνουµε την ιστορική συνέχεια και αναζητούµε την πολιτιστική µας ταυτότητα. Είναι ιστορική µνήµη και συλλογικό βίωµα. Βγαίνοντας µέσα από µια παράδοση µεγάλων αγώνων για την ελευθερία, ο Δηµοκρατικός Συναγερµός προοριζόταν να είναι φιλελεύθερος. Η παράταξή µας, όµως, δεν θεώρησε την πολυπόθητη ελευθερία ως αόριστο νεφέλωµα. Αλλά την αντιλαµβάνεται στο περιεχόµενό της. Εξ αρχής και πάντοτε γίνεται λόγος για την ελευθερία που αποδεσµεύει, αποκαλύπτει και δικαιώνει τις αρετές του Ανθρώπου. Αυτός ο φιλελευθερισµός είναι µαζί και ανθρωπισµός. Με την πρώτη Διακήρυξή του, ο Συναγερµός συνοµολογεί ότι πιστεύει στη Δηµοκρατία που έχει για επιγραφή της την ελευθερία, την ισότητα, την αδελφοσύνη και την κοινωνική δικαιοσύνη και αρχή της την Κυβέρνηση του λαού, από τον λαό και για τον λαό (Διακήρυξη, 3β). Με αυτή την κατάθεση, ο Συναγερµός αναπαρήγαγε το σύνθηµα της Γαλλικής Επανάστασης που αναβίωσε στην Ευρώπη και στο σύγχρονο κόσµο τα ιδεώδη της κλασικής ελληνικής δηµοκρατίας ( liberté-égalité-fraternité ). Είναι, λοιπόν, κόµµα λαϊκό και δηµοκρατικό, ενώ έχει τρόπο φιλελεύθερο και πρώτο στόχο τις βασικές ανθρωπιστικές αξίες. Με την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη ως προµετωπίδα. Όντας κόµµα λαϊκό, στην ανάπτυξή του είναι, βεβαίως, και κόµµα αστικό. Όχι µόνο διότι είναι και κόµµα των αστών, αλλά διότι πιστεύει και επικεντρώνεται στην αστική 16

κοινοβουλευτική δηµοκρατία. Πιστεύει και θέλει να εµβαθύνει τις διαχρονικές αρχές της αστικής δηµοκρατίας και της κοινωνίας των πολιτών. Στη βάση του και στη συνείδηση των ανθρώπων, ο Συναγερµός είναι ένα λαϊκό κόµµα. Ωστόσο, δεν αντιµετωπίζει το λαό ως µάζα στο όνοµα της οποίας το Κόµµα θα µιλά και θα ενεργεί. Τον αντιµετωπίζει ως ενεργητικό σύνολο υπεύθυνων πολιτών. Ως σύγχρονο λαϊκό κόµµα, δεν επαγγέλλεται κάποιο πολιτικό µεσσιανισµό στο όνοµα του λαού. Αλλά προϋποθέτει την ενεργό συµµετοχή των πολιτών στα πολιτικά δρώµενα και προκρίνει την κοινωνία των πολιτών. Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός ξεκίνησε ως το λαϊκό κόµµα της Κύπρου και αυτό το χαρακτήρα πάντοτε κρατά. Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός είναι το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα της Κύπρου. Στόχος είναι να µεταφράσουµε την κοινωνική πλειοψηφία σε πολιτική πλειοψηφία και πρόταση για την Κύπρο του αύριο. ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΑΡΧΩΝ 4 Ιουλίου 1976 3. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ (α) Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός πιστεύει αταλάντευτα και αµετάκλητα στην ελευθερία σε όλη την έκταση της έννοιάς της. Η ελευθερία είναι γι αυτόν άρθρο πίστεως. Δε θα λογαριάσει τις θυσίες, δε θα διστάσει, δεν θα πτοηθεί ποτέ. (β) Πιστεύει στη Δηµοκρατία που έχει επιγραφή της την ελευθερία, την ισότητα, την αδελφοσύνη και την κοινωνική δικαιοσύνη και αρχή της, την Κυβέρνηση του λαού από το λαό και για το λαό. 7. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ (α) Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός ταυτίζει την πολιτική ελευθερία µε την κοινωνική δικαιοσύνη και πιστεύει ότι η πολιτική ελευθερία ολοκληρώνεται µε την κοινωνική δικαιοσύνη. (β) Οι πολίτες πρέπει να είναι ίσοι όχι µόνον έναντι των Νόµων αλλά και µε ίσα δικαιώµατα απέναντι των βιοτικών ευκαιριών και των δυνατοτήτων ανελίξεως. (γ) Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός πιστεύει ότι για να υπάρξει Δηµοκρατία πρέπει κάθε άνθρωπος να είναι απαλλαγµένος από την αγωνία της καθηµερινής επιβίωσης και να αισθάνεται οικονοµική ασφάλεια. 17

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ η πνευµατική και πολιτιστική κληρονοµιά της Ευρώπης είναι ένας συνδυασµός της ελληνικής φιλοσοφίας, του ρωµαϊκού δικαίου, του Χριστιανισµού, του Ανθρωπισµού και του Διαφωτισµού (European Values and Identity, 2005) Η παράταξή µας ήταν η πρώτη πολιτική δύναµη που πίστεψε στο ευρωπαϊκό µέλλον της Κύπρου και αγωνίστηκε γι αυτή την προοπτική. Όπως αναφέρεται στην Πολιτική Διακήρυξη Η Κύπρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση (12ο Παγκύπριο Συνέδριο, Μάρτιος 2007) Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί χωρίς αµφιβολία το µεγαλύτερο επίτευγµα στη σύγχρονη ιστορία της πατρίδας µας. Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός αισθάνεται δικαιωµένος γιατί υπήρξε η πολιτική δύναµη που έθεσε το στόχο, χάραξε την πορεία και σφράγισε την κυπριακή ένταξη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα σύστηµα αξιών, το οποίο συνδέει λαούς και έθνη, µε αυτό το συνεκτικό δεσµό να λειτουργεί ως η σύγχρονη ταυτότητά τους µέσα στον κόσµο. Η ευρωπαϊκή ταυτότητα είναι το αποτέλεσµα της ευρωπαϊκής ιστορίας και κουλτούρας αναφέρει το Μανιφέστο Ευρωπαϊκές Αξίες και Ταυτότητα 1 του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόµµατος. Σε αυτή την Ευρώπη προσβλέπουµε και αυτή την Ευρώπη θέλουµε να χτίσουµε και να ενισχύσουµε µαζί µε τους εταίρους µας. Σε αυτο το µανιφέστο Ευρωπαϊκών Αξιών τονίζεται ότι η πνευµατική και πολιτιστική κληρονοµιά της Ευρώπης είναι ένας συνδυασµός της ελληνικής φιλοσοφίας, του ρωµαϊκού δικαίου, του Χριστιανισµού, του Ανθρωπισµού και του Διαφωτισµού 2. Ενώ, όπως προστίθεται, πάντοτε θα ξεπερνά µια απλή οικονοµική ένωση. Κύριος στόχος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ήταν ανέκαθεν να υπερβαίνει τις παραδοσιακές πολιτικές ισχύος που βασίζονταν µόνο σε εθνικά συµφέροντα των διαφόρων εθνικών κρατών και να δηµιουργήσει µια νέα ευρωπαϊκή τάξη πραγµάτων. Αυτό το ευρωπαϊκό θεσµικό στερέωµα βασίζεται σε ένα κοινό πλαίσιο ευρωπαϊκού νόµου, σε κοινούς θεσµούς και διαδικασίες και σε ένα ανεξάρτητο ευρωπαϊκό δικαστικό έλεγχο. Εποµένως, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι για µας: - µια κοινότητα αξιών, - µια κοινότητα δικαίου, - µια κοινότητα που βασίζεται στην κοινωνία των πολιτών, - µια κοινότητα αλληλεγγύης, µε θεµελιώδη ρόλο στη λειτουργία της Ε.Ε., - µια κοινότητα κοινοτήτων, - µια κοινότητα ειρήνης στην Ευρώπη, που προϋποθέτει ότι συγκρούσεις συµφερόντων επιλύονται µέσα στο κοινό πλαίσιο του ευρωπαϊκού νόµου και των ευρωπαϊκών θεσµών, - µια κοινότητα κοινών συµφερόντων, - µια κοινότητα που εξασφαλίζει την προστασία των συνολικών συµφερόντων της Ε.Ε. και των µελών της. Με αυτό τον τρόπο, η Ευρωπαϊκή Ένωση θεµελιώνεται σε αρχές όπως ο σεβασµός της ανθρώπινης αξιοπρέπειεας και ακεραιότητας, η ελευθερία, η δηµοκρατία, η ισότητα και το κράτος δικαίου και σε δικαιώµατα, µεταξύ των οποίων τα δικαιώµατα των κοινοτήτων και της οικογένειας. Αυτές οι αρχές είναι κοινές στις κοινωνίες των διαφόρων κρατών-µελών, όπου και επικρατεί ο πλουραλισµός, η απουσία διακρίσεων, η ανεκτικότητα, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη, η υπευθυνότητα και η ισότητα µεταξύ ανδρών και γυναικών. 18

Κανείς δε µπορεί να θεωρήσει τη δηµοκρατία χωρίς το δήµο Βασιζόµενη στην αρχή της επικουρικότητας, η Ευρωπαϊκή Ένωση µπορεί να µετεξελιχθεί σε κοινότητα υπεράνω ενός απλού αθροίσµατος εθνικών κρατών. Έτσι ενισχύει τις φυσικές και ιστορικές κοινότητές της, µέσα στις οποίες οι άνθρωποι έχουν τις ρίζες τους και την αίσθηση του ανήκειν. Εποµένως, η αρχή της επικουρικότητας µπορεί να οδηγήσει σε µια Ευρώπη που θα είναι κοινότητα κοινοτήτων. Αναφερόµενο σε εισηγήσεις στρατηγικής, το κοινό µανιφέστο των δεξαµενών σκέψης του ΕΛΚ, καταλήγει ότι Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται επειγόντως να συνειδητοποιήσει την κοινή κοινωνικο-πολιτιστική βάση της. Ως εκ του γεγονότος ότι η Ευρώπη γίνεται κατανοητή ως µια κοινότητα αξιών, προκύπτει υποχρέωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να δρα σύµφωνα µε αυτές. Οι πολιτικοί ηγέτες, προστίθεται, έχουν το ιδιαίτερο καθήκον να εφαρµόζουν κοινές αξίες στις τρέχουσες πολιτικές. Τυχόν πολιτική δράση που έρχεται σε σύγκρουση µε τις βασικές κοινές αξίες µας, κινδυνεύει να χάσει τη στήριξη του κοινού και, ως εκ τούτου, να θέτει σε κίνδυνο το όλο ευρωπαϊκό εγχείρηµα. Κανείς δε µπορεί να θεωρήσει τη δηµοκρατία χωρίς το δήµο 3. Από τη φιλελεύθερη ανθρωπιστική παράδοση, στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα Αυτός ο χαρακτήρας του, έφερε φυσιολογικά τον Δηµοκρατικό Συναγερµό µέσα στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόµµα. Γιατί το Λαϊκό Κόµµα των Ευρωπαίων πολιτών είναι η µεγάλη πολιτική κίνηση που εκφράζει στη σηµερινή εποχή τη θεµελιώδη λαϊκή παράδοση του χριστιανικού ανθρωπισµού. Όντας κεντρική πολιτική δύναµη δηµοκρατίας, το Λαϊκό Κόµµα συγκεφαλαιώνει και προβάλλει ψύχραιµα και νηφάλια στο µέλλον, τη φιλελεύθερη τροπή του κόσµου. Με στόχο, όµως, τα συγκεκριµένα χαρακτηριστικά και τις αξίες του Ανθρώπου. Μέσα στο Λαϊκό Κόµµα, ο Δηµοκρατικός Συναγερµός σµίγει µε τη µεγάλη δηµοκρατική και ανθρωπιστική παράδοση των φιλελεύθερων χριστιανοδηµοκρατών, που είναι και δική µας. Εστιάζοντας το Πρόγραµµά του στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, το Λαϊκό Κόµµα διακηρύσσει ότι την Ιστορία τη διαφεντεύουν οι άνθρωποι και δεν εξουσιάζονται από αυτήν (88-89) 4. Εδώ, στην Κύπρο όµως, η πραγµατικότητα που βιώνουµε απέχει πολύ ακόµα από αυτό το ιδεώδες. Γι αυτό όµως γίνεται και ιδιαίτερα σηµαντικό: εκτός από ενεργούµενα της Ιστορίας, πρέπει να γίνουµε (ξανά) κύριοι της µοίρας µας. Οι πολιτικοί µας πρόγονοι, ιδιαίτερα στα χρόνια του θρυλικού αγώνα της ΕΟΚΑ, από το 1955 µέχρι το 1958, το είχαν κατορθώσει, αναγορεύοντας την πλατειά λαϊκή συµµετοχή σε µεγάλη δύναµη του αγώνα για τον άνθρωπο και την ελευθερία. Σήµερα, πρέπει να βρούµε τους τρόπους για να συµµετά σχουµε, µε τις κατάλληλες πολιτικές, στη διαµόρφωση της µοίρας µας. Αυτό προτάσσει και ο Δηµοκρατικός Συναγερµός ιδιαίτερα όσον αφορά στην πλήρη συµµετοχή της χώρας µας στους κοινούς ευρωπαϊκούς σχεδιασµούς και µηχανισµούς για την άµυνα και την ασφάλεια- µαζί πάντα µε το ΕΛΚ (89). 19

Λαϊκός φιλελευθερισµός και χριστιανισµός η προσωπική, οικογενειακή, κοινωνική και πολιτική ζωή θα πρέπει να στηριχθούν στην αλήθεια και να είναι ειλικρινά ανοικτές στην πραγµατική ελευθερία και δικαιοσύνη, γεγονός απαραίτητο για την ανάπτυξη του ατόµου και της κοινωνίας, ουσιώδες για πρωτοβουλίες στη διαµόρφωση του ατοµικού και συλλογικού ηθικού πεπρωµένου της κοινωνίας, στην αναγνώριση της οικογένειας και της εθνικής ιστορίας, στην πολιτιστική ζωή, στη θέσπιση νοµοθεσίας και στις δικαστικές αποφάσεις, και στις πολιτιστικές και επιστηµονικές προόδους (Από τα Συµπεράσµατα του Ένατου Διαλόγου µεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας και της Κοινοβοτυλευτικής Οµάδας του ΕΛΚ-ΕΔ, Κωνσταντινούπολη, 20-21 Οκτωβρίου 2005) Είναι αδιαµφισβήτητο, αναφέρεται στο µανιφέστο Ευρωπαϊκές Αξίες και Ταυτότητα, ότι ο χριστιανισµός βρίσκεται στην καρδιά της ευρωπαϊκής ταυτότητας 5. Μεγάλης σηµασίας, όµως, είναι η αναφορά του Προγράµµατος του ΕΛΚ στο χριστιανικό περσοναλισµό (83). Ρητά διευκρινίζεται ότι οι πολιτικές µας αποσκοπούν στο πρόσωπο. Το οποίο δεν είναι το άτοµο (91). Άλλο πρόσωπο και άλλο άτοµο. Για τη δική µας ιδιαίτερη πνευµατική παράδοση στον ελληνορθόδοξο κόσµο, αυτή η διάκριση και η παραδοχή είναι αυτονόητη και δεδοµένη. Δυστυχώς, όµως, στην τρέχουσα ελλειπτική πνευµατική συγκρότηση, η σχέση µας µε την παράδοση και τη γραµµατεία µας και η γνώση και η συνείδηση του ελληνορθόδοξου θεµέλιου του σύγχρονου κόσµου, δεν είναι πάντα αυτονόητες. Είτε όµως ανατρέξουµε στο δυτικό περσοναλισµό των Emmanuel Mounier, Gabriel Marcel και Jacques Maritain, όπου παραπέµπει το ΕΛΚ είτε στη δική µας µεγάλη κλασική ελληνική γραµµατεία, όπως αυτή εµπλουτίζεται και προεκτείνεται από τα πατερικά κείµενα, θα κρατήσουµε στο επίκεντρο τον άνθρωπο ως πρόσωπο και όχι τα όποια κατά καιρούς προβαλλόµενα προσωπεία ή τη νοητική αγκύλωση του ατοµικισµού. Το πρόσωπο είναι προς όψιν αυτό σηµαίνει. Είναι, δηλαδή, ανοιχτό στη σχέση 5. Οντολογικά προϋποθέτει τον Άλλο και τη σχέση του ανθρώπου προς άνθρωπο. Ο άνθρωπος καταξιώνεται ως πρόσωπο, διότι ως πρόσωπο έρχεται σε κοινωνία. Ο άνθρωπος είναι πρόσωπο µέσα στην κοινωνία και έτσι προκρίνεται το κοινωνείν παρά το ιδιάζειν 6. Αντίθετα, το άτοµο ετυµολογείται ως εκείνο που δεν τέµνεται (περαιτέρω). Δηλαδή ως τελική και αυτάρκης µονάδα. Επιβεβαιώνεται στην αυτάρκειά του και έτσι ρέπει στην αποµόνωση και την αυταρέσκεια. Μπορείς να το σκεφτείς ως τελική βιολογική και µονήρη ψυχο-σωµατική µονάδα, αλλά δεν προορίζεται για κοινωνία παρά στο βαθµό και µόνο που αντλεί ατοµική ωφέλεια 7. Αυτές οι κατ αρχήν οντολογικές-φιλοσοφικές θεωρήσεις έχουν θεµελιακή σηµασία για την τεκµηρίωση και το νόηµα της πολιτικής. Όταν η πολιτική πράξη αποσκοπεί στο πρόσωπο, επικεντρώνεται και νοηµατοδοτείται από τη σχέση ανθρώπου προς άνθρωπο. Βασικές αρχές όπως η προσωπική ελευθερία, η ισονοµία και ισοπολιτεία, αλλά και η αλληλεγγύη, αποκτούν άλλες διαστάσεις και περιεχόµενο. Δεν χρειάζεται, π.χ., να αιτιολογηθούν από κάποιο εξωτερικό πρέπει, αλλά υπαγορεύονται από το ίδιο το είναι του ανθρώπου. Οι πολιτικοί στόχοι προκύπτουν, δηλαδή, από τη συλλογική βιωµατική εµπειρία µας, ως κοινωνίας, και όχι από κάποια αφηρηµένη δέλτο ορθοπραξίας. Έτσι, η µεγάλη πνευµατική παράδοσή µας, όχι απλά διαχωρίζεται αλλά υπερτερεί ποιοτικά απέναντι στους διάφορους πολιτικούς καθωσπρεπισµούς που αναδεικνύονται κατά καιρούς µέσα από το σύστηµα και τη βιοµηχανία δηµοσιότητας της εποχής µας (τα περίφηµα συστήµατα politically correct συµπεριφορών και εντολών, που προβάλλονται και επικρατούν µέσα µέσα από το συρµό, µε λογική υψαυχενικής ηµιµάθειας). Μέσα από αυτή την πρόχειρη φιλοσοφική πλαγιοδρόµηση, στην οποία µάς προσκαλεί το Πρόγραµµα του Λαϊκού Κόµµατος, θεµελιώνεται ότι η πολιτική µας κουλτούρα εδράζεται στον κλασικό και χριστιανικό ανθρωπισµό. 20

Και ότι εκείνος παραπέµπει στην προσωπική αλήθεια που είναι άθλος κοινωνίας- και όχι στον ατοµικισµό και την ατοµική εγωπάθεια. Το πολιτικό διάβηµα, ως συλλογική δράση, αποσκοπεί στο ανοιχτό (στον κόσµο και τη σχέση) πρόσωπο και όχι στο άτοµο της σύγχρονης επιτηδευµένης όσο και κάποτε νευρωσικής εσωστρέφειας. Ο Δηµοκρατικός Συναγερµός εµπνέεται και στηρίζει τη διαδικασία Διαλόγου µεταξύ της Ορθόδοξης Εκκλησίας και του ΕΛΚ, που εγκαινιάστηκε από τα µέσα της δεκαετίας του 1990 και συνεχίζεται αδιαλείπτως 8. Πολλά από τα Συµπεράσµατα αυτού του διαλόγου αποτελούν παράθυρο ελπίδας για το σύγχρονο κόσµο. Αλληλεγγύη και συµµετοχική δηµοκρατία Με αυτή τη λογική και σε αυτή την πολιτισµική βάση, µέσα στο Λαϊκό Κόµµα η αλληλεγγύη γίνεται κεντρική προγραµµατική αρχή µας (93). Όπως ακριβώς και η Διακήρυξη Αρχών του ΔΗΣΥ, πρόβαλλε την αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Αυτό διαχωρίζει σαφώς το Λαϊκό Κόµµα από άλλες θεωρήσεις του συντηρητικού πολιτικού χώρου, οι οποίες προβάλλουν µηχανικά κάποιες ακέραιες πολιτικές προκειµένου (µε αποκλειστικό κριτήριο τη µεγιστοποί ηση της ατοµικής χρησιµότητας) να οδηγήσουν σε κάποια ευτυχή αποτελέσµατα που κρίνονται ως αποκλειστική συνάρτηση της ευηµερίας. Στη δική µας ενόραση της κοινωνίας προέχει ο άνθρωπος ως πρόσωπο και επιβεβαιώνεται στη σχέση του, µέσα στην κοινωνία και όχι ως περίκλειστο και αυτάρεσκο άτοµο που οχυρώνεται µέσα σε κάποιο φανταστικό γυάλινο πύργο µε την υπολογιστική µηχανή ως µόνο αισθητήρα νοήσεως, επαφής και επικοινωνίας µε τον γύρω κόσµο. Στις ιδιαίτερες πνευµατικές ρίζες µας υπάρχει όµως µια ειδοποιός διαφορά τόσο µε τον ιουδαϊσµό και το Ισλάµ, όσο και µε το δυτικό χριστιανισµό. Στην κοσµοθεωρία που συνέχει εµάς, στο Ελληνικό, ο άνθρωπος που βρίσκεται στο επίκεντρο, δεν αποστερείται ούτε καθάρεται από την ιδιαίτερη ατοµι - κότητα του, όπως στη Μέση Ανατολή, ούτε και είναι άτοµο εγκλωβισµένο στη µοναξιά του, όπως στη Δύση. Αλλά είναι ο άνθρωπος ως πρόσωπο, ο άνθρωπος που είναι προς όψιν, ο άνθρωπος που είναι στραµµένος στον Άλλο και στο Όλο Άλλο. Ο συµµετοχικός άνθρωπος. Διότι, όπως εύστοχα θυµίζουν οι στοχαστές µας, το κεντρικό βίωµα της ορθοδοξίας λέει ότι ο Θεός είναι αγάπη και η Αγάπη ο Θεός η και κατά χάρη, δυνάµει, θέωση του ανθρώπου. Η θεµελιακή αναφορά του ΕΛΚ στον ευρωπαϊκό περσοναλισµό προσφέρει την αναγκαία πια γέφυρα ανάµεσα στην καθ ηµάς ορθόδοξη ανατολική τροπή που είναι πάντοτε το λανθάνον αλλά κεντρικό δοµικό συλλογικό βίωµα του λαού µας- και στην ύστερη (µετανεωτερική τουτέστιν ποστµόντερν ) αναζήτηση της δυτικής Ευρώπης, που κρατά και διεκδικεί τη διπλή της κλασική και χριστιανική καταβολή και ρίζα. Εξάλλου, χρησιµοποιώντας τις ίδιες έννοιες και λέξεις και µιλώντας για αλληλεγγύη, έχουµε διαφορά και µε την κλασική Αριστερά. Αντίθετα από εκείνη την ιδέα αλληλεγγύης που θυµίζει συχνά κάποια πολεµική πολιτική και εκφέρεται ως απελπισµένη άµυνα των πολλών και αδυνάτων απέναντι 21

στους κακούς, στην ανθρωπιστική παράδοση µας η αλληλεγγύη είναι υπαρξιακό συνώνυµο και τρόπος του προσώπου, όταν βιώνει τον κόσµο µέσα από τη σχέση. Είναι µέρος της ολοκλήρωσης του κοινωνικού χαρακτήρα του ανθρώπου. Δεν είναι άµυνα, αλλά ψυχική ποιότητα και υποδηλώνει άνθρωπο ανοιχτό στον κόσµο. Είναι η λογική τροπή του προσώπου που ολοκληρώνεται µέσα από τη σχέση. Έτσι παραπέµπει, εξάλλου, και στα µεγάλα πατερικά κείµενα που είναι θεµέλιο της παράδοσής µας 9. Η πνευµατική παράδοση της φιλοκαλίας, ως συνέχεια του οµηρικού έθνους εταίρων και ως καταβολή της φίλιας κοινωνίας Οὒτοι συνέχθειν, ἀλλά συµφιλεῖν ἐφυν (Σοφοκλέους, Αντιγόνη) Από τον καιρό της κλασικής Ελλάδας ξέρουµε, όπως έβαζε ο Σοφοκλής την Αντιγόνη να λέει στον Κρέοντα-εξουσία: Οὒτοι συνέχθειν, ἀλλά συμφιλεῖν ἐφυν (στίχος 523) δηλαδή ζω για ν αγαπώ και ν αγαπιέµαι, όχι για να µισώ. Με αυτό τον τρόπο, η Διακήρυξη Αρχών του 1976 προσανατολιζόταν προς τα ευρύτερα εφικτά σχήµατα εθνικής ενότητας και πολιτικής συναδελφώσεως (Διακήρυξη, 2 στ). Εποµένως, η κοινωνία δεν είναι κάποιο υποπροϊόν της ανάγκης, αλλά είναι φιλική, άρα ελευθέριος και πρέπει να πάσχει Φιλοκαλίαν και όχι παραγωγικότητα 10. Όπως, ακριβώς, πολύ παλαιότερα είχε διακρίνει και ο Όµηρος στην Ιλιάδα, όταν συνεχώς έκανε λόγο για κοινωνία φίλων ( ἒθνος ἑταίρων ή και ἑτάρων εἰς ἒθνος ). Έθνος εταίρων, η κοινωνία, κατά το οµηρικόν. Δηλαδή οµάδα φιλεταίρων, κοινωνία φίλων. Στα Πατερικά Κείµενα, δηλαδή στην περίφηµη Patrologia Græca (Migne), βρίσκουµε όχι απλά τη συνέχεια, αλλά τη συνειδησιακή αναβάθµιση αυτού του ανθρώπινου λόγου µέσα από το νέο ζητούµενο του (χριστιανικού) κόσµου, το οποίο είναι πια η ίδια η θέωση του ανθρώπου. Με ιδιαίτερα φωτισµένο και διαυγή τρόπο, το νήµα αυτό κράτησε και παρέδωσε ο Γρηγόριος Παλαµάς, µε τις εξόχως εµπνευσµένες (κυριακάτικες) οµιλίες του προς το ποίµνιο της χειµαζόµενης Θεσσαλονίκης, όπως είναι εκείνη για τους πλούσιους και τους φτωχούς και τη σωτηρία του πλουσίου: ἐν ἧ περί πλουσίων τε καί πενήτων, καί τίς ὁ σωζόμενος πλούσιος 11. Περί πλουσίων τε και πενήτων... ὃτι ἡ λύσσα τῆς φιλαργυρίας πολοµᾶ τούς ἀνθρώπους δαιµόνους (Λεοντίου Μαχαιρά, Χρονικόν, στ. 532) Μιλώντας για τον άγιο µητροπολίτη Θεσσαλονίκης, Γρηγόριο Παλαµά (1296-1359), αναφερόµαστε σε µια εποχή που δεν διέφερε ποιοτικά από την επιθετική και άναρχη σηµερινή διεθνοποίηση σε βαθµό οικουµενικότητας (παγκοσµιοποίηση). Περισσότερο ίσως κι από σήµερα, στα χρόνια εκείνα όχι µόνο οι ισχυροί περιθωριοποιούσαν και εξαχρείωναν τους φτωχούς, αλλά και εκείνοι µε τα ζηλωτικά τους έβαζαν φωτιά στο κοινωνικό κλίµα, πολιορκούσαν και ροκάνιζαν τη θέση και την υπόσταση των Δυνατών. Σκηνικό κοινωνικού εµφυλίου πολέµου. Στα µέσα του 14ου αιώνα, στην πλήρη παρακµή του ελληνορωµαϊκού αυτοκρατορικού κράτους, η Θεσσαλονίκη όπου διακονεί ο Γρηγόριος Παλαµάς, σπαράσσεται από εµφύλιο πόλεµο Ζηλωτών-Δυνατών. 22

Ο µητροπολίτης προειδοποιεί πώς όλα εκείνα τα κακά και άσχηµα συµβαίνουν διά τήν φιληδονίαν καί τήν ἀσπλαχνίαν καί τήν μισοξενία. Μιλώντας εύστοχα για...τοῦ πλουσίου τό παντάπασιν ἀκοινώνητον πρός τόν πτωχόν... (δηλαδή την έλλειψη κοινωνίας του πλουσίου προς τον πτωχό), επαναφέρει τη βασική πρόταση κοινωνικής φιλαλληλίας και τη λογική της κοινωνικής αλληλεγγύης µέσα στο πλαίσιο της ευχαριστιακής καθ ηµάς Σύναξης. Δείχνοντας το αδιέξοδο του παντάπασιν ακοινώνητου ( έλλειψη κοινωνίας ) και του µετά του αµεταδότου τρόπου ( µη δίνοντας σε κανένα ) πολιτεύµατος, διεκδικεί ήπια την ισοδικία, την καταλλαγή και την ελευθερία του ανθρώπου. Υπενθυµίζοντας ότι το νόµισµα δεν είναι παρά (φτηνό) µέσο, επιµένει ότι έκαστος (δηλαδή όλοι και όχι µόνο µερικοί) έχει ανάγκη τα χρειώδη του βίου και, εποµένως, χρειάζεται όπως... βιοφελῶς καί τό περιττεῦον ἐκκενοῦται καί τό ἐνδέον πληροῦται.... Δηλαδή, κοινοφελώς, εκείνα τα αγαθά που περισσεύουν να προσφέρονται και εκείνα που ελλείπουν να εισφέρονται. Χρειάζεται και πρέπει να υπάρχει και να γίνεται κάποια αναδιανοµή. Εκείνο που ο ίδιος ονόµαζε µετάδοση και ανταπόδοση. Αιώνες µετά, χωρίς κάν να το γνωρίζουν, πολλοί απλώς αναµασούν το Γρηγόριο Παλαµά 12. Ο Γρηγόριος Παλαµάς, όταν διευκρίνιζε για το χρυσό και τον άργυρο ότι είναι γη και χώµα και τίποτε δεν έχει λιγότερη αξία από αυτά, ουσιαστικά επαναλάµβανε τη γνώση που µπορούσε ήδη να έχουµε από την προχριστιανική κλασική παράδοσή µας. Τότε που ο Κρέων, στην Αντιγόνη του Σοφοκλή, αναφωνούσε ότι...οὐδέν μεῖζον κακόν οἷον ἀργυρος ἒβλαστεν ( κανένα απ όσα συνηθίζονται στους ανθρώπους / δεν φύτρωσε τόσο κακό σαν το χρήµα 13 ). Ταυτόχρονα, όµως, συνέχιζε τη µεγάλη παράδοση των Καππαδοκών και ιδιαίτερα του Μεγάλου Βασιλείου, ο οποίος, χίλια χρόνια νωρίτερα, υπενθύµιζε ότι τό ἐμόν καί τό σόν, τοῦτο ρήματά ἐστι ψιλά μόνον. Δηλαδή, η ιδιοκτησία και το δικαίωµα σε αυτήν, είναι χαρακτηριστικά της πτωτικής κατάστασης του ανθρώπου. Το έχω και το κατέχω, η κατοχή και η νοµή, είναι µόνο ένα ψιλό δικαίωµα. Ψιλό, όχι υψηλό. Δηλαδή, περιορισµένο και προσωρινό (αφού άλλο είναι το κύριο µέληµα, δηλαδή η πορεία προς τη θέωση). Ο Μέγας Βασίλειος επέµενε ότι οι πλούσιοι και κατέχοντες απλά φυλάσσουν τα ιµάτια για τους γηµνητεύοντες, κατέχουν τον άρτον για τους πεινώντες και, γενικά, έχουν τα χρήµατα που έχουν, γι αυτούς που τα έχουν ανάγκη. Πρώτος, ίσως, θέσπιζε εκείνος, από τον 4ο αιώνα, ένα πολίτευµα αναδιανοµής του πλούτου, όταν την κοινωνική αλληλεγγύη ονόµαζαν φιλανθρωπία. Ο άγιος, θεωρώντας ότι ο πλούτος είναι δώρον εκ θεού, έκρινε ότι ο έχων και κατέχων, ο πλούσιος, είναι απλώς δωρεοδόχος και υποδέκτης. Εποµένως, λοιπόν, επέµενε, είναι απλό δοχείο υποδοχής και αναδιανοµής υπέρ των πτωχών (και αδυνάτων). Βέβαια, οι Πατέρες της Εκκλησίας δε σχεδίαζαν πολιτεύµατα και πολιτικά προγράµµατα, αλλά µάλλον θεολογία έκαναν και τη ψυχή των ανθρώπων ήθελαν να φροντίσουν. Μια τέτοια, όµως, θεολογία, εµβαπτισµένη στο τρέχον, το συλλογικό βίωµα της εποχής και των ανθρώπων, κατέληγε να δίνει και σοφές κατευθύνσεις για την πολιτεία. 23