Οργανισµός Ηνωµένων Εθνών 1 Μαρτίου 2013 Επιτροπή για την Εξάλειψη των ιακρίσεων κατά των Γυναικών Καταληκτικές παρατηρήσεις για την έβδοµη περιοδική έκθεση της Ελλάδας, που εγκρίθηκαν από την Επιτροπή κατά την πεντηκοστή τέταρτη σύνοδό της (11 η Φεβρουαρίου 1 η Μαρτίου 2013) (µετάφραση από το αγγλικό πρωτότυπο διαθέσιµο στην ιστοσελίδα http://www2.ohchr.org/english/bodies/cedaw/docs/co/cedaw.c.grc.co.7.doc από τις Ειρήνη Πετροπούλου και Μάγια Φουριώτη και επιµέλεια από τον Παναγιώτη ηµητρά) 1. Η Επιτροπή εξέτασε την έβδοµη περιοδική έκθεση της Ελλάδας (CEDAW/C/GRC/7) κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων 1111 και 1112 της 19 ης Φεβρουαρίου 2013 (βλ. CEDAW/C/SR.1111 και 1112). Ο κατάλογος θεµάτων και ερωτήσεων της Επιτροπής περιλαµβάνονται στην CEDAW/C/GRC/Q/7 και οι απαντήσεις της Κυβέρνησης της Ελλάδας περιλαµβάνονται στην CEDAW/C/GRC/Q/7/Add.1. Α. Εισαγωγή 2. Η Επιτροπή λαµβάνει υπόψη την υποβολή της έβδοµης περιοδικής έκθεσης του Κράτους. Εκφράζει, ωστόσο, τη λύπη της για την απουσία επικαιροποιηµένων στατιστικών στοιχείων ανά φύλο, καθώς και ποιοτικών στοιχείων σχετικά µε την κατάσταση των γυναικών σε µια σειρά από τοµείς που καλύπτονται από τη Σύµβαση, για τη σύνταξή της χωρίς συµµετοχική διαδικασία και για το γεγονός πως ούτε οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ούτε η Βουλή είχε την παραµικρή εµπλοκή στην όλη διαδικασία. Η Επιτροπή εκφράζει την εκτίµησή της προς το συµβαλλόµενο Κράτος για τις γραπτές απαντήσεις στον κατάλογο θεµάτων και ερωτήσεων που τέθηκαν από την προ-συνοδική οµάδα εργασίας της, την προφορική παρουσίαση και τις περαιτέρω διευκρινίσεις σε ερωτήµατα τα οποία έθεσε προφορικά η Επιτροπή. 3. Η Επιτροπή επικροτεί την υψηλού επιπέδου εκπροσώπηση του κράτους µε επικεφαλής την κ. Ζέττα Μακρή, Γενική Γραµµατέα Ισότητας των Φύλων, και στην οποία συµµετείχαν αρκετοί εκπρόσωποι των αρµόδιων υπουργείων, µε εξειδίκευση στους τοµείς που καλύπτονται από τη Σύµβαση. Η Επιτροπή εκτιµά τον ανοικτό και εποικοδοµητικό διάλογο που πραγµατοποιήθηκε µεταξύ της αντιπροσωπείας και των µελών της Επιτροπής, επισηµαίνοντας παράλληλα ότι οι απαντήσεις σε ορισµένες ερωτήσεις ήταν ασαφείς και ότι δεν δόθηκε απάντηση σε κάποιες ερωτήσεις. Β. Θετικές πλευρές 4. Η Επιτροπή χαιρετίζει την υιοθέτηση του Εθνικού Προγράµµατος για την Πρόληψη και Καταπολέµηση της Βίας κατά των Γυναικών (2009-2013) και του Εθνικού Σχεδίου ράσης για την Ουσιαστική Ισότητα των Φύλων (2010-2013). 5. Η Επιτροπή χαιρετίζει την επικύρωση από το συµβαλλόµενο Κράτος των εξής: α. της ιεθνούς Σύµβασης για τα ικαιώµατα των Ατόµων µε Αναπηρίες το 2012, β. του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου της ιεθνούς Σύµβασης για τα ικαιώµατα των Ατόµων µε Αναπηρία το 2012, 1
γ. της Σύµβασης των Ηνωµένων Εθνών κατά του ιεθνικού Οργανωµένου Εγκλήµατος το 2010, δ. του Πρωτοκόλλου για την Πρόληψη, Καταστολή και Τιµωρία της Εµπορίας Ανθρώπων, Ιδίως Γυναικών και Παιδιών, που συµπληρώνει τη Σύµβαση των Ηνωµένων Εθνών κατά του ιεθνικού Οργανωµένου Εγκλήµατος το 2010. Γ. Παράγοντες και δυσκολίες που εµπόδισαν την αποτελεσµατική εφαρµογή της Σύµβασης 6. Η Επιτροπή σηµειώνει µε ανησυχία ότι η τρέχουσα χρηµατοπιστωτική και οικονοµική κρίση και τα µέτρα που λαµβάνονται από το Κράτος για την αντιµετώπισή της στο πλαίσιο των πολιτικών που έχουν σχεδιαστεί σε συνεργασία µε τα θεσµικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο ( ΝΤ) έχουν αρνητικές συνέπειες για τις γυναίκες σε όλους τους τοµείς της ζωής. Η Επιτροπή σηµειώνει επίσης ότι έχουν γίνει ελάχιστες µελέτες και αξιολογήσεις για τον έλεγχο των επιπτώσεων της χρηµατοπιστωτικής κρίσης στο θέµα του φύλου. Η Επιτροπή επιθυµεί να τονίσει ότι οι ανησυχίες που εκφράζονται στη συνέχεια λαµβάνουν υπόψη τις δύσκολες συνθήκες που αντιµετωπίζει η χώρα τα τελευταία χρόνια. Υπενθυµίζει, ωστόσο, στο συµβαλλόµενο Κράτος ότι, ακόµη και σε περιόδους δηµοσιονοµικής δυσπραγίας και οικονοµικής κρίσης, οφείλει να καταβάλει προσπάθειες ώστε να γίνονται σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώµατα, να διατηρηθούν και επεκτείνονται οι κοινωνικές επενδύσεις και η κοινωνική προστασία και να χρησιµοποιεί ευαισθητοποιηµένη σε θέµατα φύλου προσέγγιση, δίνοντας προτεραιότητα σε γυναίκες σε ευάλωτες καταστάσεις. Η Επιτροπή συνιστά ότι, προκειµένου να εφαρµόσει το συµβαλλόµενο Κράτος µια αποτελεσµατική στρατηγική για τα δύο φύλα που θα εξασφαλίσει την πλήρη εφαρµογή της Σύµβασης στην παρούσα κατάσταση, οφείλει να επιδιώξει την στοχευµένη βοήθεια και υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΤ.. Κύριοι τοµείς ανησυχίας και συστάσεις Βουλή 7. Η Επιτροπή επαναβεβαιώνει µεν ότι η Κυβέρνηση έχει την κύρια ευθύνη και είναι υπόλογη για την πλήρη εφαρµογή των υποχρεώσεων του συµβαλλόµενου Κράτους που απορρέουν από τη Σύµβαση, αλλά τονίζει ότι η Σύµβαση είναι δεσµευτική για όλους τους τοµείς της Κυβέρνησης, και καλεί το συµβαλλόµενο Κράτος να ενθαρρύνει το Κοινοβούλιο, σύµφωνα µε τις διαδικασίες του και ανάλογα µε την περίπτωση, να λάβει τα σχετικά αναγκαία µέτρα για την εφαρµογή των παρουσών συµπερασµατικών παρατηρήσεων και την επόµενη υποβολή έκθεσης στο πλαίσιο της Σύµβασης. Αναγνωρισιµότητα της Σύµβασης, του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου και των Γενικών Συστάσεων της Επιτροπής 8. Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της για την γενική έλλειψη επίγνωσης για τη Σύµβαση, το Προαιρετικό Πρωτόκολλο και τις Γενικές Συστάσεις της Επιτροπής προς το συµβαλλόµενο Κράτος. Ανησυχεί ιδιαίτερα για το γεγονός ότι οι ίδιες οι γυναίκες, ειδικά εκείνες που ζουν σε αγροτικές και αποµακρυσµένες περιοχές και οι γυναίκες που ανήκουν σε µειονότητες, δεν γνωρίζουν τα δικαιώµατά τους που απορρέουν από τη Σύµβαση, και δεν έχουν πρόσβαση στις απαραίτητες πληροφορίες που θα τις βοηθούσαν να διεκδικήσουν τα δικαιώµατά τους. 9. Η Επιτροπή καλεί το συµβαλλόµενο Κράτος να: (α) λάβει τα αναγκαία µέτρα για να εξασφαλίσει την επαρκή διάδοση της Σύµβασης και των Γενικών Συστάσεων και απόψεων της Επιτροπής σύµφωνα µε το Προαιρετικό Πρωτόκολλο 2
µεταξύ των ενδιαφερόµενων φορέων, συµπεριλαµβανοµένης της Κυβέρνησης, των Υπουργείων, των Βουλευτών, του δικαστικού σώµατος, των οργάνων επιβολής του νόµου και των ηγετών της κοινότητας, έτσι ώστε να δηµιουργηθεί επίγνωση για τα ανθρώπινα δικαιώµατα των γυναικών και να δηµιουργηθεί στη χώρα µια σταθερή υποστηρικτική νοµική κουλτούρα για τις µη-διακρίσεις και την ισότητα των γυναικών και (β) λάβει όλα τα κατάλληλα µέτρα για να ενισχύει την ευαισθητοποίηση των γυναικών ως προς τα δικαιώµατά τους και τα µέσα εφαρµογής τους, ιδίως στις αγροτικές και αποµακρυσµένες περιοχές, συµπεριλαµβανοµένης και της παροχής πληροφοριών σχετικά µε τη Σύµβαση στις γυναίκες µέσω της συνεργασίας µε την κοινωνία των πολιτών και τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης. Θεσµικό πλαίσιο και πρόσβαση στη δικαιοσύνη 10. Η Επιτροπή σηµειώνει ότι το συµβαλλόµενο Κράτος κατάφερε να διατηρήσει διάφορα προγράµµατα, κυρίως συγχρηµατοδοτούµενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Επιτροπή παρατήρησε τη δηµιουργία του Μηχανισµού- οµής Παρακολούθησης της Ισότητας των Φύλων στη ηµόσια Ζωή και του προϋπολογισµού που διατέθηκε (2,7 εκατοµµύρια ευρώ), καθώς και των προσδοκιών που τρέφει όσον αφορά την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των νόµων, των προγραµµάτων και των πολιτικών. Η Επιτροπή σηµειώνει µεν ότι ο Συνήγορος του Πολίτη έχει µια ευρεία εντολή ως ανεξάρτητη αρχή, εκφράζει δε την ανησυχία της για το γεγονός πως έχουν µειωθεί σηµαντικά οι πόροι και αυτό σε µια περίοδο όπου µπορεί να υπάρχει περισσότερο ανάγκη από ποτέ άλλοτε ο ρόλος του Συνηγόρου να είναι ακόµα πιο ενεργός. Η Επιτροπή ανησυχεί για το ότι δεν δίνεται επαρκής προτεραιότητα στην ισότητα των φύλων, σε σύγκριση µε τις πολιτικές για την οικογένεια, και ότι οι πολιτικές αυτές µπορεί να έρχονται σε αντίθεση µεταξύ τους. Σηµειώνει µεν την θεσµοθέτηση του νόµου 4055/2012 που προβλέπει την κατάργηση ορισµένων παραβόλων για τα θύµατα ενδοοικογενειακής και σεξουαλικής βίας, αλλά η Επιτροπή εξακολουθεί να εκφράζει την ανησυχία της για το γεγονός ότι γενικά οι γυναίκες δεν επωφελούνται µιας επαρκούς και δίκαιης πρόσβασης στη δικαιοσύνη, λόγω του παραβόλου που είναι αναγκασµένες να πληρώνουν στην αστυνοµία και των δικαστικών εξόδων και λόγω της άγνοιας πάνω στα δικαιώµατα τους και τους τρόπους µε τους οποίους µπορούν να τα διεκδικήσουν, της γενικής έλλειψης επίγνωσης για τη Σύµβαση, το Προαιρετικό Πρωτόκολλο και των Γενικών Συστάσεων και της νοµολογίας της Επιτροπής, από το δικαστικό σώµα και τους αξιωµατικούς επιβολής του νόµου µεταξύ άλλων εµποδίων. 11. Η Επιτροπή καλεί το συµβαλλόµενο Κράτος να: α) προβεί στην αποτελεσµατική αξιοποίηση των πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να διατηρήσει και να αναπτύξει προγράµµατα και πολιτικές που στοχεύουν στην επίτευξη της ουσιαστικής ισότητας των φύλων και να χρησιµοποιήσει τις µελέτες που θα δηµοσιοποιηθούν µέχρι το τέλος του 2014 για να επαναπροσανατολίσει, ανάλογα µε τις ανάγκες, τις πολιτικές ισότητας των φύλων, εν όψει των επιπτώσεων των µέτρων λιτότητας ώστε οι γυναίκες να απολαµβάνουν τα οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώµατα τους τα οποία απορρέουν από τη Σύµβαση, β) διασφαλίσει ότι ο Μηχανισµός- οµή Παρακολούθησης της Ισότητας των Φύλων στη ηµόσια Ζωή θα λαµβάνει όλους τους απαιτούµενους ανθρώπινους και οικονοµικούς πόρους για να ολοκληρώσει την αποστολή του και να αποφευχθεί η επικάλυψη των δράσεων του µε αυτές της Γενικής Γραµµατείας Ισότητας των Φύλων, 3
γ) αξιολογήσει την αποτελεσµατικότητα του Συνηγόρου του Πολίτη, να διατηρήσει και, στο µέτρο του δυνατού, να αυξήσει τον προϋπολογισµό της εν λόγω αρχής έτσι ώστε να µπορεί να χειριστεί τις υποθέσεις που παραπέµπονται σε αυτή, κατά τρόπο έγκαιρο και δ) βελτιώσει την ενηµέρωση και την επίγνωση για τη Σύµβαση, και να διασφαλίσει ότι οι γυναίκες θα έχουν αποτελεσµατική, αµερόληπτη πρόσβαση στην υποστήριξη από την αστυνοµία και τη δικαιοσύνη, µε τη µορφή της δωρεάν νοµικής και ικανής βοήθειας, και να προχωρήσει στην κατάρτιση των δικαστών, δικηγόρων, εισαγγελέων, αστυνοµικών και άλλων υπαλλήλων επιβολής του νόµου σχετικά µε τα δικαιώµατα που απορρέουν από τη Σύµβαση, το Προαιρετικό Πρωτόκολλο της, τη νοµολογία και τις Γενικές Συστάσεις της Επιτροπής. Εθνικός µηχανισµός για την πρόοδο των γυναικών 12. Η Επιτροπή σηµειώνει µεν το έργο της Γενικής Γραµµατείας Ισότητας των Φύλων στον τοµέα της προώθησης των γυναικών και της ισότητας των φύλων και την υιοθέτηση του Εθνικού Σχεδίου ράσης για την Ουσιαστική Ισότητα των Φύλων για το 2010-2013, εκφράζει δε την ανησυχία της πως οι περικοπές του προϋπολογισµού και η συνεχιζόµενη αναδιάρθρωση της διοίκησης και της κυβέρνησης µπορεί να περιορίσει την ανεξάρτητη υπόστασή της και να µειώσει και άλλο τον προϋπολογισµό της και την ικανότητά της να διασφαλίσει ότι οι πολιτικές για την ισότητα των δύο φύλων αναπτύσσονται µε ορθό τρόπο και εφαρµόζονται πλήρως µέσω του έργου όλων των Υπουργείων και των κυβερνητικών υπηρεσιών. Η Επιτροπή εκφράζει, επίσης, την ανησυχία της για το ότι η Εθνική Επιτροπή για την Ισότητα µεταξύ Ανδρών και Γυναικών παραµένει ανενεργή από το 2008. 13. Η Επιτροπή ενθαρρύνει το συµβαλλόµενο Κράτος να: (α) διατηρήσει και να ενισχύσει το ανεξάρτητο καθεστώς της Γενικής Γραµµατείας Ισότητας των Φύλων και να της παρέχει επαρκείς ανθρώπινους, οικονοµικούς και τεχνικούς πόρους για να συντονίσει και για να εργαστεί αποτελεσµατικά για την προώθηση της ισότητας των φύλων και την ενσωµάτωση της διάστασης του φύλου, και να επανενεργοποιήσει την Εθνική Επιτροπή για την Ισότητα µεταξύ Ανδρών και Γυναικών, (β) παρέχει εκπαίδευση σχετικά µε τα δικαιώµατα των γυναικών για τις γυναίκες και τους άνδρες που εργάζονται στον εθνικό µηχανισµό για την πρόοδο των γυναικών και (γ) ενισχύσει την επίδραση των µηχανισµών αξιολόγησης, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι πολιτικές ισότητας των φύλων ελέγχονται και αξιολογούνται σωστά και γίνεται αξιολόγηση της εφαρµογής τους. Μη κυβερνητικές οργανώσεις 14. Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της για το ότι δεν ήταν παρούσες κατά τη διάρκεια της εξέτασης της έκθεσης του Κράτους οι γυναικείες µη κυβερνητικές οργανώσεις, αν και επισηµαίνει τη σηµαντική συµβολή των µη κυβερνητικών οργανώσεων στην προώθηση των γυναικών. 15. Η Επιτροπή καλεί το συµβαλλόµενο Κράτος να συνεργαστεί µε τις µη κυβερνητικές οργανώσεις και να υποστηρίξει τη συµµετοχή τους, ιδιαίτερα των γυναικείων σωµατείων, στο σχεδιασµό και στην εφαρµογή πολιτικών, προγραµµάτων και µέτρων µε στόχο την προώθηση των γυναικών σε όλους τους τοµείς που καλύπτονται από τη Σύµβαση, καθώς και στη διαδικασία της υποβολής εκθέσεων στην Επιτροπή. 4
Προσωρινά ειδικά µέτρα 16. Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της για την κατάργηση ορισµένων προσωρινών ειδικών µέτρων τα οποία είχαν ληφθεί κατά το παρελθόν (το 10% της ποσόστωσης για την εισαγωγή των γυναικών στις Σχολές και Ακαδηµίες του Πυροσβεστικού Σώµατος και του 15% της ποσόστωσης για την απασχόληση των γυναικών στη ηµοτική Αστυνοµία) και για την απουσία νέων ειδικών µέτρων ως µέρος µιας απαραίτητης στρατηγικής για την επίτευξη της ουσιαστικής ισότητας µεταξύ γυναικών και ανδρών σε τοµείς που καλύπτονται από τη Σύµβαση όπου οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται ή βρίσκονται σε µειονεκτική θέση. 17. Η Επιτροπή ενθαρρύνει το συµβαλλόµενο Κράτος να υιοθετήσει προσωρινά ειδικά µέτρα, σύµφωνα µε το άρθρο 4 (1) της Σύµβασης, όπως ερµηνεύονται στη Γενική Σύσταση αριθ. 25 της Επιτροπής, σε τοµείς που καλύπτονται από τη Σύµβαση, και όπου οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται ή βρίσκονται σε µειονεκτική θέση. Στερεότυπα και επιβλαβείς πρακτικές 18. Η Επιτροπή εξακολουθεί να ανησυχεί σοβαρά για τις πατριαρχικές απόψεις και τα βαθειά ριζωµένα στερεότυπα σχετικά µε τους ρόλους και τις ευθύνες γυναικών και ανδρών σε όλους τους τοµείς της ζωής και για τις περιορισµένες προσπάθειες του συµβαλλόµενου Κράτους για την αντιµετώπιση τέτοιων πρακτικών που εισάγουν διακρίσεις. Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία ότι οι εν λόγω συνήθειες και πρακτικές διαιωνίζουν τις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών και των κοριτσιών και ότι αντικατοπτρίζονται στη µειονεκτική και άνιση θέση των γυναικών σε πολλούς τοµείς, συµπεριλαµβανοµένης της εκπαίδευσης, της δηµόσιας ζωής και τη λήψη αποφάσεων, καθώς και στη συνεχιζόµενη βία κατά των γυναικών. Ανησυχητικό είναι και το γεγονός ότι, µέχρι τώρα, το συµβαλλόµενο Κράτος δεν έχει φροντίσει για τη λήψη µόνιµων µέτρων ώστε να αλλάξουν ή να εξαλειφτούν τα στερεότυπα και οι αρνητικές παραδοσιακές αξίες και πρακτικές. 19. Η Επιτροπή καλεί το συµβαλλόµενο Κράτος να: (α) υιοθετήσει άµεσα µια ολοκληρωµένη στρατηγική για την αλλαγή ή την εξάλειψη πατριαρχικών απόψεων και στερεοτύπων που εισάγουν διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, σε συµµόρφωση µε τις διατάξεις της Σύµβασης. Τα µέτρα αυτά θα πρέπει να περιλαµβάνουν προσπάθειες, σε όλα τα επίπεδα, σε συνεργασία µε την κοινωνία των πολιτών, εκπαίδευσης και δηµιουργίας επίγνωσης για τα στερεότυπα που ισχύουν µεταξύ ανδρών και γυναικών, (β) διευρύνει προγράµµατα για τη δηµόσια εκπαίδευση σχετικά µε τις αρνητικές συνέπειες των στερεοτύπων, ιδίως στις αγροτικές και αποµονωµένες περιοχές του αρχιπελάγους, (γ) προχωρήσει στην εφαρµογή καινοτόµων µέτρων που στοχεύουν στα µέσα µαζικής επικοινωνίας για την ενίσχυση της κατανόησης της έννοιας της ισότητας µεταξύ ανδρών και γυναικών και να χρησιµοποιήσει το εκπαιδευτικό σύστηµα ώστε να ενισχυθεί µια θετική και µη στερεοτυπική εικόνα των γυναικών και των ανδρών και (δ) προχωρήσει στον έλεγχο και την αναθεώρηση όλων των µέτρων που ελήφθησαν για την εφαρµογή της ολοκληρωµένης στρατηγικής, προκειµένου να αξιολογηθεί ο αντίκτυπός τους και να λάβει τη κατάλληλη περαιτέρω δράση. Βία κατά των γυναικών 20. Η Επιτροπή σηµειώνει την υιοθέτηση του Εθνικού Προγράµµατος για την Πρόληψη και Καταπολέµηση της Βίας κατά των Γυναικών για το 2009-2013 και την κατάργηση της χρήσης 5
διαµεσολάβησης σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας. Είναι, ωστόσο, ανήσυχη για την συνεχιζόµενη βία κατά των γυναικών, συµπεριλαµβανοµένης της ενδοοικογενειακής βίας, στο συµβαλλόµενο Κράτος, η οποία δεν καταγγέλλεται σε όλη την έκτασή της λόγω της κυριαρχίας των διακρίσεων που ισχύουν στα κοινωνικά και πολιτιστικά πρότυπα. Η Επιτροπή εκφράζει περαιτέρω την ανησυχία της για την έλλειψη ενηµέρωσης, µελετών και στατιστικών στοιχείων σχετικά µε τη φύση, τις µορφές, την έκταση και τις αιτίες της βίας κατά των γυναικών. 21. Η Επιτροπή καλεί το συµβαλλόµενο Κράτος να δώσει προτεραιότητα στην καταπολέµηση της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών και να υιοθετήσει ολοκληρωµένα µέτρα για την αντιµετώπιση τέτοιων περιστατικών, σύµφωνα µε τη Γενική Σύσταση µε Αριθµό 19 (1992), συµπεριλαµβανοµένων: (α) της διασφάλισης της αυστηρής εφαρµογής της εθνικής νοµοθεσίας σχετικά µε τη βία κατά των γυναικών και της εξασφάλισης ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια που έχουν πέσει θύµατα βίας θα έχουν άµεση πρόσβαση στα µέσα έννοµης αποκατάστασης και προστασίας και για την περαιτέρω διασφάλιση ότι οι δράστες θα διώκονται και θα τιµωρούνται, (β) της ευαισθητοποίησης του κοινού, µέσω των µέσων επικοινωνίας και της εκπαίδευσης σε προγράµµατα της παροχής υποχρεωτικής εκπαίδευσης σε δικαστές, εισαγγελείς, αστυνοµία, εργαζόµενους στο σύστηµα υγείας, δηµοσιογράφους και εκπαιδευτικούς ώστε να διασφαλιστεί ότι θα είναι ευαισθητοποιηµένοι σε όλες τις µορφές της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών και ότι θα µπορούν να προσφέρουν επαρκή υποστήριξη σύµφωνα µε το φύλο των θυµάτων, (γ) της ενθάρρυνσης των γυναικών να καταγγέλλουν τα περιστατικά ενδοοικογενειακής και σεξουαλικής βίας µέσω της από-στιγµατοποίησης των θυµάτων και της δηµιουργίας επίγνωσης για την ποινική φύση των εν λόγω πράξεων, (δ) της παροχής επαρκούς βοήθειας και προστασίας σε γυναίκες θύµατα βίας µε τη δηµιουργία καταφυγίων, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές, καθώς και µε την ενίσχυση της συνεργασίας µε µη-κυβερνητικές οργανώσεις που παρέχουν καταφύγιο και αποκατάσταση στα θύµατα και (ε) της συλλογής στατιστικών δεδοµένων σχετικά µε όλες τις µορφές της βίας κατά των γυναικών, συµπεριλαµβανοµένης της ενδοοικογενειακής βίας, µε ανάλυση κατά φύλο, ηλικία, εθνοτική/µειονοτική ταυτότητα και σχέση µεταξύ θύµατος και δράστη, καθώς και µε την εκπόνηση µελετών ή/και ερευνών για την έκταση της βίας κατά των γυναικών και τις βαθύτερες αιτίες της. Εµπορία γυναικών και εκµετάλλευση της πορνείας 22. Η Επιτροπή σηµειώνει µεν την εφαρµογή του Εθνικού Σχεδίου ράσης για την καταπολέµηση της εµπορίας ανθρώπων για το 2010-2012, ωστόσο εκφράζει την ανησυχία της για την έλλειψη πληροφοριών σχετικά µε την αποτελεσµατική εφαρµογή του σχεδίου αυτού και για το αν βρίσκεται ακόµα σε εφαρµογή πέραν του 2012. Η Επιτροπή εκφράζει, παράλληλα, την ανησυχία της για το στιγµατισµό των πορνών που πάσχουν από HIV/AIDS µέσα από δηµόσιες εκστρατείες ενοχοποίησης όπου κατονοµάζονται συγκεκριµένα άτοµα. Η Επιτροπή είναι ανήσυχη και για την έλλειψη στατιστικών στοιχείων, ανά φύλο και γεωγραφική θέση, σχετικά µε την έκταση της εµπορίας ανθρώπων και της εκµετάλλευσης της πορνείας στο συµβαλλόµενο Κράτος. Η Επιτροπή εκφράζει επίσης την ανησυχία της για τις περιορισµένες προσπάθειες που καταβάλλονται από το συµβαλλόµενο Κράτος για την πρόληψη της εκµετάλλευσης της πορνείας και την καταπολέµηση 6
των βαθύτερων αιτίων της, καθώς και την έλλειψη προστασίας και αρωγής στα θύµατα εµπορίας ανθρώπων και εκµετάλλευσης της πορνείας. 23. Η Επιτροπή καλεί το συµβαλλόµενο Κράτος να εφαρµόσει πλήρως το άρθρο 6 της Σύµβασης και να: (α) διασφαλίσει την αποτελεσµατική εφαρµογή της εθνικής νοµοθεσίας για την καταπολέµηση της εµπορίας ανθρώπων, (β) διεξάγει µελέτες και έρευνες περιλαµβανόµενες και της επικράτησης της πορνείας, να ζητήσει διεθνή βοήθεια όπως απαιτείται και να περιλάβει στην επόµενη έκθεση επικαιροποιηµένες πληροφορίες και στοιχεία σχετικά µε την επικράτηση της εκµετάλλευσης της πορνείας και της εµπορίας γυναικών και κοριτσιών, (γ) εντείνει τις προσπάθειες µε στόχο τη διεθνή, περιφερειακή και διµερή συνεργασία µε τις χώρες προέλευσης, διακίνησης και προορισµού για την πρόληψη της εµπορίας ανθρώπων µέσω της ανταλλαγής πληροφοριών µε την εναρµόνιση των νοµικών διαδικασιών για τη δίωξη των διακινητών και (δ) προχωρήσει στην αντιµετώπιση των βαθύτερων αιτίων της εµπορίας ανθρώπων και της πορνείας, συµπεριλαµβανοµένης της φτώχειας, προκειµένου να περιοριστεί η ευάλωτη θέση των κοριτσιών και των γυναικών έναντι της σεξουαλικής εκµετάλλευσης και εµπορίας ανθρώπων, καθώς και να διασφαλίσει την επανένταξη και κοινωνική ενσωµάτωση των θυµάτων παρέχοντας, µεταξύ άλλων, στέγη και βοήθεια. Συµµετοχή στην πολιτική και δηµόσια ζωή 24. Η Επιτροπή ναι µεν έχει σηµειώσει ότι, κατά τη διάρκεια των Εθνικών Εκλογών τον Ιούνιο 2012, όλα τα πολιτικά κόµµατα εφάρµοσαν το ένα τρίτο της ποσόστωσης για τις γυναίκες υποψήφιες, καθώς και ότι η εκπροσώπηση των γυναικών στη Βουλή έφτασε το 21%, όπως και το διορισµό ενός αριθµού των γυναικών ως Πρέσβειρες, εν τούτοις ανησυχεί για την υποεκπροσώπηση των γυναικών σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής και δηµόσιας ζωής, ιδιαίτερα στα περιφερειακά και δηµοτικά νοµοθετικά σώµατα. Η Επιτροπή εκφράζει, επίσης, την ανησυχία της για το γεγονός ότι το σύστηµα των ποσοστώσεων δεν λειτουργεί αποτελεσµατικά στο συµβαλλόµενο Κράτος, συµπεριλαµβανοµένης και της γυναικείας εκπροσώπησης στα διοικητικά συµβούλια των δηµόσιων υπηρεσιών, καθώς και ότι δεν υπάρχουν προσωρινά ειδικά µέτρα ώστε να αντιµετωπιστεί η κατάσταση αυτή. Επιπροσθέτως, η Επιτροπή ανησυχεί για τη συστηµατική δηµιουργία εµποδίων τα οποία αναστέλλουν την ισότιµη συµµετοχή των γυναικών στην πολιτική ζωή, όπως οι αρνητικές πολιτιστικές τάσεις, ο ανεπαρκής αριθµός δυνητικών υποψηφίων και οι περιορισµένοι οικονοµικοί πόροι. 25. Η Επιτροπή καλεί το συµβαλλόµενο Κράτος να: (α) εξετάσει τη χρήση των προσωρινών ειδικών µέτρων σύµφωνα µε το άρθρο 4 παράγραφος 1 της Σύµβασης και τις Γενικές Συστάσεις Αρ. 23 (1997) και Αρ. 25 (2004) της Επιτροπής, να µελετήσει τα διεθνή παραδείγµατα των συστηµάτων ποσοστώσεων, να αναλύσει τις βέλτιστες πρακτικές σε άλλες χώρες και να θεσπίσει επαρκείς ποσοστώσεις µε σκοπό την επιτάχυνση της ίσης εκπροσώπησης των γυναικών σε όλους τους τοµείς της δηµόσιας και επαγγελµατικής ζωής, ειδικά σε θέσεις λήψης αποφάσεων, στη Βουλή και στην τοπική αυτοδιοίκηση (β) εφαρµόσει συστηµατικά την ποσόστωση 30% στα διοικητικά συµβούλια της δηµόσιας διοίκησης και να διασφαλίσει ότι οι γυναίκες έχουν ίσες ευκαιρίες να συµµετέχουν στην 7
πολιτική και δηµόσια ζωή, συµπεριλαµβανόµενου του σχεδιασµού, της εφαρµογής, της παρακολούθηση και της αξιολόγηση των αναπτυξιακών πολιτικών και προγραµµάτων των τοπικών κοινοτήτων και (γ) παράσχει κατάρτιση για την ισότητα των φύλων σε πολιτικούς, δηµοσιογράφους, καθηγητές, τοπικούς αξιωµατούχους και τους ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών, ειδικά άνδρες, να ενισχύσει την κατανόηση ότι η πλήρης, ίση, ελεύθερη και δηµοκρατική συµµετοχή των γυναικών σε ίση βάση µε τους άνδρες στην πολιτική και δηµόσια ζωή είναι µια απαίτηση προϋπόθεση για την πλήρη εφαρµογή της Σύµβασης. Εκπαίδευση 26. Η Επιτροπή σηµειώνει τα στατιστικά στοιχεία σχετικά µε την εκπαίδευση. Ωστόσο, ανησυχεί σε ότι αφορά το πολύ χαµηλό επίπεδο φοίτησης στο σχολείο και τα υψηλά ποσοστά εγκατάλειψης του σχολείου µεταξύ των κοριτσιών Ροµά και µεταναστριών και εκείνων που ανήκουν στη µουσουλµανική µειονότητα της Θράκης, και την έλλειψη δεδοµένων που αναλύονται κατά φύλο, περιοχή και µειονότητα, για την εγγραφή στην προσχολική, πρωτοβάθµια, δευτεροβάθµια και τριτοβάθµια εκπαίδευση. Η Επιτροπή ανησυχεί επίσης για την επικράτηση της παραδοσιακής σταδιοδροµίας µεταξύ των κοριτσιών και το χαµηλό επίπεδο της συµµετοχής τους στον τεχνικόεπαγγελµατικό τοµέα. 27. Η Επιτροπή συνιστά στο συµβαλλόµενο Κράτος να: (α) λάβει άµεσα µέτρα για την εφαρµογή µέτρων ώστε να διασφαλιστεί η ίση πρόσβαση για τα κορίτσια και τις γυναίκες σε όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης σε όλες τις περιοχές, καθώς και για τα κορίτσια όλων των µειονοτικών οµάδων, συµπεριλαµβάνοντας µεταξύ άλλων µέσω προσωρινών ειδικών µέτρων σύµφωνα µε το άρθρο 4, παράγραφος 1, της Σύµβασης και τη Γενική Σύσταση Αρ 25 (2004)της Επιτροπής (β) αντιµετωπίσει κάθε φραγµό στην εκπαίδευση των γυναικών και των κοριτσιών, όπως στερεότυπες πολιτιστικές συµπεριφορές που εισάγουν διακρίσεις σε βάρος τους, και (γ) εντείνει τις προσπάθειες για την παροχή συµβουλευτικής βοήθειας στα κορίτσια για τη σταδιοδροµία τους που να τα προσανατολίζει σε µη παραδοσιακή σταδιοδροµία, ιδιαίτερα στους τεχνικό-επαγγελµατικούς τοµείς. Απασχόληση 28. Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της ότι τα πρόσφατα υψηλά ποσοστά ανεργίας για τις γυναίκες, πάνω από 31% σε σύγκριση µε 24% για τους άνδρες, καθώς και το µεγάλο κρυφό ποσοστό ανεργίας των γυναικών, δείχνουν ότι οι γυναίκες περιθωριοποιούνται εξαιρετικά στην αγορά εργασίας. Η Επιτροπή εξακολουθεί επίσης να ανησυχεί για το συνεχιζόµενο κάθετο και οριζόντιο διαχωρισµό των επαγγελµάτων και των µισθολογικών διαφορών µεταξύ ανδρών και γυναικών. Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της για τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στις γυναίκες του Νόµου 4024 της 27ης Οκτωβρίου 2011, ο οποίος εισήγαγε ένα νέο καθεστώς στις δηµόσιες υπηρεσίες, µια νέα ταξινόµηση επαγγελµάτων και µια νέα εναρµονισµένη µισθολογική κλίµακα µε αποτέλεσµα περικοπές µισθών έως και 50% σε ορισµένες περιπτώσεις. Η Επιτροπή εκφράζει ακόµα περισσότερη ανησυχία ότι η περικοπή των συντάξεων έχει επηρεάσει αρνητικά τις συντάξεις χηρείας και τις συντάξεις που αφορούν κάποιες άλλες οµάδες γυναικών. Η Επιτροπή έχει επίσης την ανησυχία του ότι οι Νόµοι 3896/2010 και 3996/2011 κατά των άδικων απολύσεων και την παράταση της περιόδου κατά την οποία οι εργαζόµενες µητέρες δεν µπορούν να απολυθούν µετά την επιστροφή τους από την άδεια µητρότητας σε 18 µήνες, έχει ως αποτέλεσµα να τους 8
προσφέρεται µερική απασχόληση και εκ περιτροπής εργασία, σε πολλές περιπτώσεις µε µειωµένες αποδοχές. Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία ότι η διάλυση του κοινωνικού ταµείου (Ο.Ε.Ε.) και του Οργανισµού Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ), ως κοινωνικές οργανώσεις διάλογου, είχε αρνητικές επιπτώσεις για τις υπηρεσίες στέγασης και αυτό είχε ως αποτέλεσµα τις σηµαντικές διακοπές στη λειτουργίας και συντήρηση των παιδικών σταθµών και των υποδοµών για τη φροντίδα των παιδιών. Η Επιτροπή εκφράζει επίσης την ανησυχία της για την έλλειψη στατιστικών στοιχείων ανά φύλο για τις καταγγελίες που αφορούν τις διακρίσεις λόγω φύλου και τη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας, καθώς και για την έλλειψη δεδοµένων σχετικά µε την κατάσταση της απασχόλησης µεταξύ των γυναικών της µουσουλµανικής µειονότητας της Θράκης και των κοινοτήτων Ροµά. 29. Η Επιτροπή προτρέπει το συµβαλλόµενο Κράτος να: (α) ενισχύσει τις προσπάθειες για την υποστήριξη της πρόσβασης των γυναικών στην αγορά εργασίας, την εξάλειψη του επαγγελµατικού διαχωρισµού, τόσο οριζόντια όσο και κάθετα, και να λάβει µέτρα για να περιορίσει και να κλείσει το µισθολογικό χάσµα µεταξύ ανδρών και γυναικών και, βεβαιωθεί ότι οι µισθοί και οι συντάξεις των γυναικών δεν είναι κάτω από το όριο της φτώχειας (β) εξετάσει προσεκτικά και να αναλύσει τις επιπτώσεις της νέας νοµοθεσίας σχετικά µε τις ευκαιρίες των γυναικών στην αγορά εργασίας, και να κάνει τις αναγκαίες τροποποιήσεις για την εξασφάλιση της ισότιµης συµµετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας, µε τη θέσπιση µέτρων για την εξάλειψη των στερεοτύπων και των παραδοσιακών αντιλήψεων που εισάγουν διακρίσεις σε βάρος των γυναικών (γ) επαναφέρει τους θεσµούς του κοινωνικού διαλόγου που προσφέρουν σηµαντικές κοινωνικές υπηρεσίες για τις γυναίκες και (δ) προβεί στη συλλογή δεδοµένων ανά φύλο, γεωγραφική θέση και µειονότητα, σχετικά µε την κατάσταση των γυναικών και των ανδρών στον τοµέα της απασχόλησης για την παρακολούθηση και βελτίωση των συνθηκών εργασίας των γυναικών. Υγεία 30. Η Επιτροπή σηµειώνει την έγκριση του Εθνικού Σχεδίου ράσης για την Αναπαραγωγική και Σεξουαλική Υγεία 2008-2012, ωστόσο, εκφράζει την ανησυχία ότι το συµβαλλόµενο Κράτος έχει πολύ υψηλό ποσοστό αµβλώσεων και πολύ χαµηλή χρήση υψηλής ποιότητας, αποτελεσµατικών µεθόδων αντισύλληψης, πράγµα που σηµαίνει ότι οι γυναίκες καταφεύγουν στην άµβλωση ως µέθοδο οικογενειακού προγραµµατισµού. Η Επιτροπή εκφράζει επίσης την ανησυχία της για το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό των καισαρικών τοµών που πραγµατοποιούνται σε δηµόσια (40%) και ιδιωτικά (έως 65%) νοσοκοµεία χωρίς ιατρική αιτιολόγηση, µε τα ελληνικά ποσοστά να είναι τα υψηλότερα στον κόσµο, πολύ πιο πάνω από το ποσοστό 15% που θεωρείται από την Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας ότι καλύπτει ιατρικές ανάγκες. Η Επιτροπή σηµειώνει περαιτέρω το Εθνικό Σχέδιο ράσης για το HIV-AIDS και τα Σεξουαλικά Μεταδιδόµενα Νοσήµατα 2008-2012, αλλά εκφράζει την ανησυχία ότι από το 2010 η αύξηση του αριθµού των κρουσµάτων HIV/AIDS είναι πάνω από 57%, και ότι υπήρξε µια έντονη αύξηση του αριθµού των ανθρώπων που πεθαίνουν από τον ιό HIV-AIDS µεταξύ 2007-2009, ενώ τα αριθµητικά στοιχεία είναι άγνωστα µετά από αυτή την περίοδο. Η Επιτροπή εκφράζει επίσης την ανησυχία ότι η εκπαίδευση σχετικά µε τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα δικαιώµατα είναι ανεπαρκής. Επιπλέον, ανησυχεί ότι οι περικοπές στον προϋπολογισµό του τοµέα της υγείας θα επηρεάσουν κυρίως την υγεία των γυναικών και των κοριτσιών. 9
31. Η Επιτροπή προτρέπει το συµβαλλόµενο Κράτος να: α) βελτιώσει και αυξήσει την πρόσβαση, καθώς και τη χρήση, αποτελεσµατικών και οικονοµικά προσιτών µεθόδων αντισύλληψης, ακόµα και επιδοτώντας τες, προκειµένου να µειωθεί αισθητά η πρακτική της άµβλωσης ως µέθοδος οικογενειακού προγραµµατισµού β) µειώσει το ποσοστό των καισαρικών τοµών που γίνονται χωρίς ιατρική ανάγκη εκπαιδεύοντας ή µετεκπαιδεύοντας το ιατρικό προσωπικό για φυσιολογικό τοκετό και να εισαγάγει αυστηρούς έλεγχους των ιατρικών ενδείξεων για καισαρική τοµή, προκειµένου να επιτευχθούν τα ποσοστά που αναγνωρίζει ο ΠΟΥ γ) βελτιώσει την ποιότητα και την προσβασιµότητα των υπηρεσιών σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και να διασφαλίσει την πρόσβαση των µειονεκτουσών οµάδων γυναικών σε αυτές δ) προάγει την εκπαίδευση και τα δικαιώµατα σχετικά µε τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, που στοχεύουν κυρίως σε κορίτσια και αγόρια της εφηβικής ηλικίας, µε σκοπό την ενθάρρυνση υπεύθυνης σεξουαλικής συµπεριφοράς, την πρόληψη της πρόωρης εγκυµοσύνης και των σεξουαλικά µεταδιδόµενων µολύνσεων, συµπεριλαµβανοµένου του HIV-AIDS, και ε) αυξήσει το ποσοστό του προϋπολογισµού για την υγεία που διατίθεται για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία. Μειονεκτούσες οµάδες γυναικών 32. Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της σχετικά µε τον κοινωνικό αποκλεισµό και την ευάλωτη θέση των γυναικών που ανήκουν στη µουσουλµανική κοινότητα της Θράκης, των γυναικών Ροµά, των µεταναστριών, των γυναικών της υπαίθρου, καθώς και σχετικά µε τα εµπόδια που τις αποτρέπουν από το να απολαµβάνουν βασικά δικαιώµατα, όπως πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, κοινωνικές παροχές, εκπαίδευση και συµµετοχή στην πολιτική και δηµόσια ζωή. Η Επιτροπή επίσης ανησυχεί για την κατάσταση της έλλειψης λεπτοµερών στατιστικών στοιχείων και δεδοµένων ανά φύλο, γεωγραφική θέση και µειονότητα για τις µειονεκτούσες οµάδες των γυναικών. 33. Η Επιτροπή συνιστά στο συµβαλλόµενο Κράτος να: (α) λάβει όλα τα αναγκαία µέτρα για τη βελτίωση της οικονοµικής κατάστασης των µειονεκτουσών οµάδων των γυναικών, εξαλείφοντας έτσι την ευάλωτη κατάστασή τους απέναντι στην εκµετάλλευση, καθώς και να βελτιώσει την πρόσβασή τους σε υπηρεσίες υγείας και κοινωνικές παροχές, ανεξάρτητα από την κατάστασή τους (β) δηµιουργήσει µηχανισµούς για την τακτική παρακολούθηση των επιπτώσεων των κοινωνικών και οικονοµικών πολιτικών στις µειονεκτούσες οµάδες γυναικών και (γ) παρέχει ολοκληρωµένη πληροφόρηση και στατιστικά στοιχεία, ανά φύλο, γεωγραφική θέση και µειονότητα, για τις µειονεκτούσες οµάδες γυναικών, ιδίως για τις γυναίκες που ανήκουν στη µουσουλµανική µειονότητα της Θράκης, τις γυναίκες Ροµά, τις µετανάστριες και τις γυναίκες της υπαίθρου. Γυναίκες πρόσφυγες, αιτούσες άσυλο και µετανάστριες 10
34. Ενώ σηµειώνει την δηµιουργία µιας νέας Υπηρεσίας Ασύλου ανεξάρτητης από την αστυνοµία και τη δηµιουργία της Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής αρµόδιας για τις διαδικασίες ελέγχου, η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της για τη δύσκολη κατάσταση που αντιµετωπίζουν οι γυναίκες στη φυλακή, ιδίως όσον αφορά το σοβαρό συνωστισµό στα κελιά, και το µη διαχωρισµό των κρατουµένων σε προφυλακιστέους και καταδικασθέντες, καθώς και το µη διαχωρισµό των διοικητικών κρατουµένων από τους ποινικούς κρατούµενους, την κράτηση των παράτυπων µεταναστών και των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο και την περιορισµένη πρόσβαση των γυναικών σε επαρκείς υγειονοµικές εγκαταστάσεις και υπηρεσίες, δωρεάν νοµική βοήθεια, καθώς και την έλλειψη αποτελεσµατικής δικαστικής εξέτασης και παρατεταµένη αυθαίρετη κράτηση. 35. Η Επιτροπή προτρέπει το συµβαλλόµενο Κράτος να: (α) λάβει µέτρα για τη µείωση του αριθµού των γυναικών που βρίσκονται υπό κράτηση, µεταξύ άλλων και µέσω στοχοθετηµένων προγραµµάτων πρόληψης µε στόχο την αντιµετώπιση των αιτίων της εγκληµατικότητας των γυναικών (β) αντιµετωπίσει την κατάσταση των γυναικών και κοριτσιών που βρίσκονται υπό κράτηση µε την ανάπτυξη ολοκληρωµένων πολιτικών, στρατηγικών και προγραµµάτων µε βάση τη διάσταση φύλου που να στοχεύουν στη διευκόλυνση της πρόσβασής τους στη δικαιοσύνη και τη διασφάλιση της συµµόρφωσης µε τις εγγυήσεις της δίκαιης δίκης τους, και την παροχή εκπαιδευτικών προγραµµάτων και προγραµµάτων αποκατάστασης και επανεγκατάστασης για γυναίκες και κορίτσια, και (γ) βελτιώσει τις συνθήκες των εγκαταστάσεων κράτησης των γυναικών, σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα, να λύσει τα προβλήµατα του υπερπληθυσµού των φυλακών, να εγγυάται ξεχωριστούς κοιτώνες για τις διάφορες κατηγορίες των κρατουµένων και να διασφαλίσει την παροχή επαρκών εγκαταστάσεων και υπηρεσιών υγείας, σύµφωνα µε τους Κανόνες των Ηνωµένων Εθνών για τη Μεταχείριση των Φυλακισµένων Γυναικών και των Μη Στερητικά της Ελευθερίας Μέτρων για τις Γυναίκες Παραβάτες (οι Κανόνες Μπανγκόκ). Γάµος και οικογενειακές σχέσεις 36. Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της για την κατάσταση των γυναικών που ζουν στο συµβαλλόµενο Κράτος στον τοµέα του γάµου και της κληρονοµιάς. Η Επιτροπή εξακολουθεί να ανησυχεί για την ασυνεπή εφαρµογή του δικαίου του Κράτους σε όλες τις κοινότητες. Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της σχετικά µε τη µη εφαρµογή της γενικής νοµοθεσίας του συµβαλλόµενου Κράτους στη Μουσουλµανική κοινότητα της Θράκης, σχετικά µε το γάµο και την κληρονοµιά, καθώς και για την επιµονή της πολυγαµίας και του πρώιµου γάµου στις κοινότητες Ροµά και στις Μουσουλµανικές κοινότητες. Η Επιτροπή εκφράζει επίσης την ανησυχία της για την έλλειψη νοµικών διατάξεων που διέπουν το υφιστάµενο καθεστώς de facto συµβίωσης, το οποίο µπορεί να στερεί από τις γυναίκες προστασία και αποκατάσταση σε περίπτωση χωρισµού όταν δεν υπάρχει προηγούµενη συµφωνία σε θέµατα ιδιοκτησίας µεταξύ των συντρόφων. 37. Η Επιτροπή συνιστά στο συµβαλλόµενο Κράτος να: (α) εναρµονίσει πλήρως την εφαρµογή του δικαίου της Σαρία σε τοπικό επίπεδο και του γενικού δικαίου του συµβαλλόµενου Κράτους µε τις διατάξεις της Σύµβασης για µη διακριτική µεταχείριση, ιδίως όσον αφορά το γάµο και την κληρονοµιά (β) ενισχύσει τις προσπάθειες του να απαγορεύσει την πολυγαµία και τους αναγκαστικούς ή πρώιµους γάµους, σύµφωνα µε τη Γενική Σύσταση της Επιτροπής Αρ 21 (1994) σχετικά µε 11
την ισότητα στο γάµο και στις οικογενειακές σχέσεις, µέσω της αύξησης της επίγνωσης για τις αρνητικές συνέπειες αυτών των πρακτικών συµπεριλαµβανόµενων και αυτών στην υγεία των κοριτσιών και στην ολοκλήρωση της εκπαίδευσης, καθώς και να προβεί στην αποτελεσµατική διερεύνηση, δίωξη και τιµωρία των δραστών των καταναγκαστικών ή πρώιµων γάµων (γ) εκπαιδεύσει τους νοµικούς, συµπεριλαµβανόµενης και της δικαστικής εξουσίας, καθώς και τους ηγέτες των θρησκευτικών και εθνοτικών κοινοτήτων σχετικά µε τη Σύµβαση και τις Γενικές Συστάσεις της Επιτροπής και να τους ενθαρρύνει να αναφέρονται στη Σύµβαση και τους κανόνες και τα πρότυπα που περιέχονται σε αυτή, και (δ) εξετάσει την αναθεώρηση του Οικογενειακού ικαίου µε σκοπό την επέκταση των υφιστάµενων νοµικών διατάξεων στα ζευγάρια που ζουν σε καθεστώς de facto συµβίωσης, και την εισαγωγή διατάξεων που ρυθµίζουν την κατανοµή της περιουσίας για να εξασφαλιστεί το ίσο µερίδιο των γυναικών σε όλα την περιουσία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια της σχέσης. Συλλογή δεδοµένων 38. Η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της για τη γενική έλλειψη διαθέσιµων πρόσφατων στοιχείων που παρέχονται από το συµβαλλόµενο Κράτος. Σηµειώνει ότι επικαιροποιηµένα αναλυτικά στοιχεία κατά φύλο, ηλικία, φυλή, εθνότητα, γεωγραφική θέση και κοινωνικοοικονοµικό υπόβαθρο είναι απαραίτητα για την ακριβή εκτίµηση της κατάστασης των γυναικών, για να καθοριστεί αν υφίστανται διακρίσεις, για µια τεκµηριωµένη και στοχοθετηµένη χάραξη πολιτικής, καθώς και για τη συστηµατική παρακολούθηση και αξιολόγηση της προόδου που έχει επιτευχθεί προς την υλοποίηση της ουσιαστικής ισότητας των γυναικών σε σχέση µε όλους τους τοµείς που καλύπτονται από τη Σύµβαση. 39. Η Επιτροπή καλεί το συµβαλλόµενο Κράτος να ενισχύσει τη συλλογή, ανάλυση και διάδοση περιεκτικών στοιχείων κατά φύλο, ηλικία, φυλή, εθότητα, γεωγραφική θέση και κοινωνικό-οικονοµικό υπόβαθρο, καθώς και τη χρήση µετρήσιµων δεικτών για την εκτίµηση των τάσεων στην κατάσταση των γυναικών και της προόδου προς την υλοποίηση της ουσιαστικής ισότητας των γυναικών σε όλους τους τοµείς που καλύπτονται από τη Σύµβαση. Στο πλαίσιο αυτό, εφιστά την προσοχή του συµβαλλόµενου Κράτους στη Γενική Σύσταση της Επιτροπής Αρ. 9 (1989) σχετικά µε τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν την κατάσταση των γυναικών και ενθαρρύνει το συµβαλλόµενο Κράτος στην ανάπτυξη δεικτών µε βάση τη διάσταση φύλου που θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν στη χάραξη, εφαρµογή, παρακολούθηση, αξιολόγηση και, όταν είναι απαραίτητο, αναθεώρηση των πολιτικών για τις γυναίκες και την ισότητα των φύλων. Μέτρα για την αντιµετώπιση της κρίσης 40. Λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης και της έλλειψης κάθε ευαίσθητης από άποψη φύλου προσέγγισης στην τρέχουσα πολιτική κρίση στο εσωτερικό του συµβαλλόµενου Κράτους, η Επιτροπή συνιστά ότι όλοι οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής στην Ελλάδα, συµπεριλαµβανοµένων των θεσµικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΤ, θα πρέπει να συνεργαστούν για τη δηµιουργία ενός παρατηρητηρίου που θα αξιολογήσει πλήρως τις επιπτώσεις στις γυναίκες από τα πολλά µέτρα που έχουν ληφθεί κατά τη διάρκεια της οικονοµικής και χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Επιπλέον, µια ολοκληρωµένη πολιτική για την ισότητα των φύλων πρέπει να αναπτυχθεί ως απάντηση στην κρίση και διασφάλιση ότι οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Σύµβαση και ο σκοπός και το πνεύµα της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία προβλέπει ότι «σε όλες τις δραστηριότητές 12
της η Ένωση επιδιώκει να εξαλειφθούν οι ανισότητες και να προαχθεί η ισότητα µεταξύ ανδρών και γυναικών» µπορούν να εφαρµοστούν πλήρως από το συµβαλλόµενο Κράτος. ιακήρυξη του Πεκίνου και Πλατφόρµα ράσης 41. Η Επιτροπή καλεί το συµβαλλόµενο Κράτος, να χρησιµοποιήσει τη ιακήρυξη του Πεκίνου και την Πλατφόρµα ράσης, στο πλαίσιο των προσπαθειών του για την εφαρµογή των διατάξεων της Σύµβασης. Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας 42. Η Επιτροπή απευθύνει έκκληση για την ενσωµάτωση της διάστασης του φύλου, σύµφωνα µε τις διατάξεις της Σύµβασης, σε όλες τις προσπάθειες µε στόχο την επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας. ιάδοση και Εφαρµογή 43. Η Επιτροπή υπενθυµίζει την υποχρέωση του Συµβαλλόµενου Κράτους να εφαρµόζει συστηµατικά και συνεχώς τις διατάξεις της Σύµβασης για την Εξάλειψη όλων των Μορφών ιακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW). Παροτρύνει το συµβαλλόµενο Κράτος να δώσει προτεραιότητα στην εφαρµογή των τωρινών Καταληκτικών Παρατηρήσεων και συστάσεων από τώρα µέχρι την υποβολή της επόµενης περιοδικής έκθεσης. Η Επιτροπή ζητεί, συνεπώς, την έγκαιρη διάδοση των συγκεκριµένων καταληκτικών παρατηρήσεων, στην(ις) επίσηµη(ες) γλώσσα(ες) του συµβαλλόµενου Κράτους, στα αρµόδια κρατικά θεσµικά όργανα σε όλα τα επίπεδα (εθνικό, περιφερειακό, τοπικό), ιδίως στην Κυβέρνηση, τα υπουργεία, το Κοινοβούλιο και το δικαστικό σώµα, για να καταστεί δυνατή η πλήρης εφαρµογή τους. Ενθαρρύνει το συµβαλλόµενο Κράτος να συνεργαστεί µε όλους τους εµπλεκόµενους φορείς, όπως ενώσεις εργοδοτών, συνδικάτα, οργανώσεις ανθρώπινων δικαιωµάτων και γυναικείες οργανώσεις, πανεπιστήµια και ερευνητικά ιδρύµατα, µέσα επικοινωνίας, κλπ. Συνιστά, επίσης, οι Καταληκτικές Παρατηρήσεις της να διαδοθούν σε κατάλληλη µορφή στο επίπεδο των τοπικών κοινοτήτων, ώστε να καταστεί δυνατή η εφαρµογή τους. Επιπλέον, η Επιτροπή ζητά από το συµβαλλόµενο Κράτος να συνεχίσει να διαδίδει την Σύµβαση CEDAW, το Προαιρετικό της Πρωτόκολλο καθώς και τη νοµολογία και τις Γενικές Συστάσεις της Επιτροπής σε όλους τους εµπλεκόµενους φορείς. Επικύρωση άλλων συνθηκών 44. Η Επιτροπή σηµειώνει ότι η προσήλωση του συµβαλλόµενου Κράτους στις εννέα µεγάλες διεθνείς πράξεις για τα ανθρώπινα δικαιώµατα 1 θα ενισχύσει την δυνατότητα των γυναικών να απολαµβάνουν τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τις θεµελιώδεις ελευθερίες σε όλες τις πτυχές της ζωής. Η Επιτροπή ενθαρρύνει ως εκ τούτου το συµβαλλόµενο Κράτος να εξετάσει την κύρωση των συνθηκών µε τις οποίες δεν έχει ακόµη συµβληθεί, δηλαδή τη ιεθνή Σύµβαση για την Προστασία των ικαιωµάτων όλων των Μεταναστών και τη ιεθνή Σύµβαση για την Προστασία Όλων των Ατόµων από τις Καταναγκαστικές Εξαφανίσεις. 1 Το ιεθνές Σύµφωνο για τα Οικονοµικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά ικαιώµατα, το ιεθνές Σύµφωνο για τα Ατοµικά και Πολιτικά ικαιώµατα, η ιεθνής Σύµβαση για την Εξάλειψη Όλων των Μορφών Φυλετικών ιακρίσεων, η Σύµβαση για την Εξάλειψη των ιακρίσεων κατά των Γυναικών, η Σύµβαση κατά των Βασανιστηρίων και Άλλων Μορφών Σκληρής, Απάνθρωπης ή Εξευτελιστικής Μεταχείρισης ή Τιµωρίας, η Σύµβαση για τα ικαιώµατα του Παιδιού, η ιεθνής Σύµβαση για την Προστασία των ικαιωµάτων Όλων των Μεταναστών Εργαζοµένων και των Μελών των Οικογενειών τους, η ιεθνής Σύµβαση για την Προστασία Όλων των Ατόµων από τις Καταναγκαστικές Εξαφανίσεις, και η Σύµβαση για τα ικαιώµατα των Ατόµων µε Αναπηρία. 13
Παρακολούθηση των καταληκτικών παρατηρήσεων 45. Η Επιτροπή ζητά από το συµβαλλόµενο Κράτος να παράσχει, εντός δύο ετών, γραπτές πληροφορίες σχετικά µε τα µέτρα που λαµβάνονται για την εφαρµογή των συστάσεων που περιέχονται στις παραπάνω παραγράφους 31 και 35. Προετοιµασία της επόµενης έκθεσης 46. Η Επιτροπή καλεί το συµβαλλόµενο Κράτος να υποβάλει την όγδοη περιοδική έκθεσή του το Μάρτιο 2017. 47. Η Επιτροπή παρακαλεί το συµβαλλόµενο Κράτος να ακολουθήσει τις «Εναρµονισµένες κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε την υποβολή εκθέσεων στο πλαίσιο των διεθνών συνθηκών για τα ανθρώπινα δικαιώµατα, συµπεριλαµβανοµένων των κατευθυντήριων γραµµών για ένα κοινό βασικό έγγραφο και για ειδικά έγγραφα για κάθε συνθήκη». 14