ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 19 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α1. Ένα πρωτόνιο, ένα ηλεκτρόνιο και ένας πυρήνας ηλίου ( 2 He), που κινούνται με ταχύτητες υ 1, υ 2, υ 3 αντίστοιχα, έχουν το ίδιο μήκος κύματος κατά de Broglie. Για τις ταχύτητες υ 1, υ 2, υ 3 ισχύει ότι: α. υ 1 =υ 2 =υ 3 β. υ 1 <υ 2 <υ 3 γ. υ 2 >υ 1 >υ 3 δ. υ 1 =υ 2 >υ 3 Α2. Kατά την ογκομέτρηση CH 3 COOH(aq) με NaOH(aq) ο καταλληλότερος δείκτης είναι: α. ερυθρό του Κογκό (pk a =4) β. ερυθρό του αιθυλίου (pk a =5,5) γ. φαινολοφθαλεΐνη (pk a =8,5) δ. κυανό της θυμόλης (pk a =2,5) Α3. ιαθέτουμε αντιδραστήριο Grignard (RMgX) και θέλουμε να παρασκευάσουμε πρωτοταγή αλκοόλη. Ποια από τις επόμενες ενώσεις θα χρησιμοποιήσουμε; α. αιθανάλη β. μεθανάλη γ. προπανάλη δ. προπανόνη ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Α4. Οι αιθέρες παρασκευάζονται με επίδραση αλκυλαλογονιδίου, σε: α. αλκοόλη β. καυστικό νάτριο γ. αλκοξείδιo του νατρίου δ. εστέρα A5. Να διατυπώσετε: α. τον κανόνα της οκτάδας (μονάδες 2). β. τον ορισμό του υβριδισμού (μονάδες 3). ΘΕΜΑ Β Β1. ίνονται τα στοιχεία 1 Η, 7 Ν, 8 Ο, 11 Νa και 15 P α. Ποια από τα παραπάνω στοιχεία ανήκουν i) στην ίδια ομάδα του Περιοδικού Πίνακα. ii) στην ίδια περίοδο του Περιοδικού Πίνακα. (μονάδες 2) β. Να γράψετε τον ηλεκτρονιακό τύπο Lewis της ένωσης (NH 4 ) 3 PO 4 (μονάδες 3). Β2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη. α. Κατά τη διάλυση της CH 3 OH στο H 2 O γίνεται η επόμενη αντίδραση, στους 25 ο C: β. O δεσμός σ μεταξύ δύο ατόμων C είναι πιο ισχυρός από τον δεσμό π. γ. Σε ένα πολυηλεκτρονιακό άτομο οι ενεργειακές στάθμες των ηλεκτρονίων καθορίζονται μόνο από τις ελκτικές δυνάμεις πυρήνα ηλεκτρονίου. δ. Κατά τον πολυμερισμό του 2 μεθυλο 2 βουτένιου προκύπτει πολυμερές με τύπο ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ (μονάδες 4) Να αιτιολογήσετε όλες τις απαντήσεις σας. (μονάδες 8) Μονάδες 12 Β3. ιαθέτουμε τέσσερις κορεσμένες οργανικές ενώσεις του τύπου C 3 H X O. Κάθε μία από τις ενώσεις αυτές περιέχεται σε ένα από τα δοχεία Α, Β, Γ,. α. Με επίδραση I 2 + NaOH εμφανίζεται κίτρινο ίζημα μόνο σε δείγματα από τα δοχεία Β και. β. Αντιδραστήριο Grignard αντιδρά μόνο με δείγματα από τα δοχεία Α και Β. γ. ιάλυμα KMnO 4 /Η + αποχρωματίζεται μόνο από δείγματα των δοχείων Α, Γ και. Να βρεθούν οι συντακτικοί τύποι των ενώσεων που περιέχονται στα δοχεία Α, Β, Γ και ( εν χρειάζεται να γραφούν οι χημικές εξισώσεις των αντιδράσεων). Μονάδες 8 ΘEΜΑ Γ Γ1. Αλκυλοβρωμίδιο (Α) αντιδρά με Mg σε απόλυτο αιθέρα και δίνει την οργανική ένωση Β. Η ένωση Β αντιδρά με φορμαλδεΰδη και δίνει την ένωση Γ, η οποία με υδρόλυση δίνει την οργανική ένωση. Η ένωση κατά τη θέρμανσή της, παρουσία πυκνού H 2 SO 4, στους 170 ο C, δίνει την οργανική ένωση Ε, η οποία με Cl 2 δίνει την ένωση Ζ. Η ένωση Ζ με περίσσεια αλκοολικού διαλύματος NaOH δίνει την οργανική ένωση Θ, η οποία με επίδραση νερού, σε όξινο περιβάλλον παρουσία καταλυτών δίνει την ένωση Λ. Η ένωση Λ με I 2 + NaOH δίνει κίτρινο ίζημα και CH 3 COONa. Να βρεθούν οι συντακτικοί τύποι των ενώσεων Α, Β, Γ,, Ε, Ζ, Θ, Λ. Μονάδες 16 ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Γ2. ιαθέτουμε διάλυμα όγκου 500 ml που περιέχει HCOOH, CH 3 COOH και CH 3 CH=O (διάλυμα Υ1). α. 50 ml διαλύματος Υ1 αποχρωματίζουν 400 ml διαλύματος KMnO 4 0,1M, οξινισμένα με H 2 SO 4. β. 50 ml διαλύματος Υ1 απαιτούν για πλήρη εξουδετέρωση 300 ml NaOH 0,5M. γ. 50 ml διαλύματος Υ1 με αντιδραστήριο Fehling δίνουν 7,15 g ιζήματος. Να βρεθούν τα mol των συστατικών του αρχικού μείγματος. ( ίνεται ότι: A r (O)=16, A r (Cu)=63,5) Μονάδες 9 ΘΕΜΑ 7,4 g κορεσμένου μονοκαρβοξυλικού οξέος (Κ a =10-5 ) διαλύονται στο νερό και το διάλυμα αραιώνεται μέχρι τα 1000 ml (διάλυμα Υ1). Το διάλυμα Υ1 βρέθηκε ότι έχει ph=3. 1. i) Να βρεθεί ο συντακτικός τύπος του οξέος. ii) Να υπολογιστεί ο βαθμός ιοντισμού του οξέος στο διάλυμα Υ1. Μονάδες 4 2. 200 ml του διαλύματος Υ1 εξουδετερώνονται πλήρως με την ακριβώς απαιτούμενη ποσότητα στερεού Ca(OH) 2. Να υπολογιστεί το ph του εξουδετερωμένου διαλύματος (διάλυμα Υ2). Μονάδες 6 3. Να υπολογιστεί η μάζα (σε g) του στερεού Ca(OH) 2 που πρέπει να προστεθεί σε 440 ml διαλύματος Υ1, για να προκύψει το διάλυμα Υ3 με ph=6. Μονάδες 7 4. Να υπολογιστεί ο όγκος (σε ml) διαλύματος HCl 0,1M που πρέπει να προστεθεί σε 220 ml διαλύματος Υ3, για να μεταβληθεί το ph του κατά μία μονάδα. Μονάδες 8 ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ίνεται ότι: A r (H)=1, A r (C)=12, A r (O)=16, A r (Ca)=40 η προσθήκη του Ca(OH) 2 δε μεταβάλλει τον όγκο των διαλυμάτων. όλα τα διαλύματα βρίσκονται σε θερμοκρασία θ=25 C K w =10 14 τα δεδομένα του προβλήματος επιτρέπουν τις γνωστές προσεγγίσεις. Ο ΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) 1. Στο τετράδιο να γράψετε μόνο τα προκαταρκτικά (ημερομηνία, εξεταζόμενο μάθημα). Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. εν επιτρέπεται να γράψετε καμιά άλλη σημείωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα. 4. Να γράψετε τις απαντήσεις σας μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό. 5. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 6. ιάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 7. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 18.30. ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤH XHMEIA ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΤΡΙΤΗ 19 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. β Α4. γ Α5. α. Σχολικό βιβλίο σελίδα 27 β. Σχολικό βιβλίο σελίδα 193 ΘΕΜΑ Β Β1. 1 Η : 1s 1 7N : 1s 2 2s 2 2p 3 8O : 1s 2 2s 2 2p 4 11Na : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 15P : 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 3 i) H, Na ανήκουν στην 1 η ομάδα Ν, P 15 η ομάδα ii) Ν, Ο 2 η περίοδο Na, P 3 η περίοδο Β2. α) Λάθος, διότι η CH 3 OH είναι ασθενέστερο οξύ από το Η 2 Ο, άρα δεν ιοντίζεται β) Σωστό γιατί γίνεται κυλινδρική επικάλυψη στον άξονα που συνδέει τους δύο πυρήνες γ) Λάθος εξαρτάται και από τις αποστικές δυνάμεις μεταξύ των ηλεκτρονίων δ) Λάθος, διότι σύμφωνα με την αντίδραση του πολυμερισμού CH3 CH3 I I θα πάρουμε - C - CH - I CH 3 Β3. Α CH 3 CH 2 CH=O B CH 3 CΟCH 3 Γ CH 3 CH 2 CH 2 OH Δ CH 3 CH(ΟΗ)CH 3 v

ΘΕΜΑ Γ Γ1. Α : CH 3 CH 2 Βr, B : CH 3 CH 2 MgΒr, Γ : CH 3 CH 2 CH 2 OMgBr, Δ : CH 3 CH 2 CH 2 OH Ε : CH 3 CH=CH 2, Ζ : CH 3 CHClCH 2 Cl, Θ : CH 3 CCH, Λ : CH 3 CΟCH 3 Γ2.α. C = n/v άρα n = C. V = 0,04 mol KMnO 4 5CH 3 CH=O+2KMnO 4 +3H 2 SO 4 5CH 3 COOH+2MnSO 4 +K 2 SO 4 +3H 2 O Tα 5mol KΜnO 4 αντιδρούν με 2 mol KΜnO 4 Tα 0,05 mol KΜnO 4 αντιδρούν με n 1 mol KΜnO 4 Άρα n 1 = 0,02 mol KΜnO 4 Οπότε για την οξείδωση του ΗCOOH περίσσεψαν 0,02 mol KΜnO 4 5HCΟOΗ+ 2KMnO 4 + 3H 2 SO 4 5CO 2 + 2MnSO 4 + K 2 SO 4 + 8H 2 O Tα 5 mol HCΟOΗ αντιδρούν με 2 mol KΜnO 4 Tα n 2 mol HCΟOΗ αντιδρούν με 0,02 mol KΜnO 4 Άρα το HCOOH έχει n 2 = 0,05 mol. β. C = n/v άρα n = C. V = 0,15 mol ΝαOΗ ΗCOOH + NaOH HCOONa + H 2 O Tο 1 mol ΗCOOH αντιδρά με 1 mol NaOH Tα 0,05 mol ΗCOOH αντιδρούν με 0,05 mol NaOH Άρα τα mol του ΝαΟΗ που εξουδετερώνουν το CH 3 COOH είναι 0,1 mol. CΗ 3 COOH + NaOH CH 3 COONa + H 2 O Tο 1 mol αντιδρά με 1 mol NaOH Tα n 2 mol αντιδρούν με 0,1mol NaOH γ. n = m/mr = 7,15/143 = 0,05 mol ιζήματος CH 3 CH=O+ 2CuSO 4 + 5NaOH CH 3 COONa+ Cu 2 O+2Na 2 SO 4 + 3H 2 O Tα 0,05 mol παράγουν 0,05 mol ιζήματος. Άρα η CH 3 CH=O έχει n 3 =0,05mol. Άρα το CH 3 COOH έχει n 2 = 0,1 mol. Oπότε στο Υ1 έχουμε : ΗCOOH n = 0,5 mol, CΗ 3 COOH n = 1 mol, CΗ 3 CH=O n = 0,5 mol.

ΘΕΜΑ Δ Δ1. RCOOH + H 2 O H 3 O + + RCOO - Κ.Ι. C 1 - x - x x ph = 3 x = 10-3 M = [H 3 O + ] K a = x 2 / C 1 C 1 = 0,1 M i. C 1 = n/v άρα n = C 1. V = 0,1 mol RCOOH n = m/mr Mr = m/n = 7,4/0,1 = 74 από το γενικό μοριακό τύπο C ν Η 2ν Ο 2 Μr = 14ν + 32 14 ν + 32 = 74 ν = 3 άρα CH 3 CH 2 COOH ii. α = x/c 1 = 10-3 /10-1 = 10-2 Δ2. C = n/v, άρα n = C. V = 0,02 mol CH 3 CH 2 COOH 2CH 3 CH 2 COOH + Ca(OH) 2 (CH 3 CH 2 COO) 2 Ca +2 H 2 O 0,02 mol παράγουν 0,01mol (CH 3 CH 2 COO) 2 Ca Άρα έχουμε (CH 3 CH 2 COO) 2 Ca C = n/v = 0,01/0,2 = 0,05 Μ (Υ2) (CH 3 CH 2 COO) 2 Ca Ca +2 + 2 CH 3 CH 2 COO - C C 2 C CH 3 CH 2 COO - + H 2 O CH 3 CH 2 COOH + ΗΟ - Αρχικά 2C - - - Ιονίζονται x - - - Παράγον. - - x x Κ.Ι 2C - x - x x K a. K b = K w K a = K w / K b K b = 10-14 /10-5 = 10-9 Άρα : K b = x 2 / 2C x = 10-5,5 M POH = -log(10-5 ) POH = 5. Άρα PH = 9.

Δ3. C = n/v άρα n = C. V = 0,044 mol CH 3 CH 2 COOH Έστω προσθέτουμε n 1 mol Ca(OH) 2 το τελικό διάλυμα έχει PH = 6 Άρα δεν περισσεύει Ca(OH) 2 2CH 3 CH 2 COOH + Ca(OH) 2 (CH 3 CH 2 COO) 2 Ca + 2H 2 O Αρχικά 0,044 n 1 - Αντιδρούν 2 n 1 n 1 - Παράγονται - - n 1 Τελικά 0,044-2n 1 - n 1 Το Υ3 είναι ρυθμιστικό διάλυμα με CH 3 CH 2 COOH, Co = (0,044-2n 1 )/0,44 M και (CH 3 CH 2 COO) 2 Ca, Cα = (n 1 /0,44) M PH = 6 x = 10-6 M = [H 3 O + ], στο ρυθμιστικό ισχύει [H 3 O + ] = K. a Co / 2Cα Άρα [H 3 O + ]. 2 Cα = K. a Co 10 Co = 2 Cα 10(0,044-2n 1 ) = 2 n 1 n 1 = 0,02 mol. m = n 1 Mr = 0,02. 74 = 1,48 g. Δ4. Υ3 V = 0,22 l, CH 3 CH 2 COOH n = 0,002 mol, (CH 3 CH 2 COO) 2 Ca n = 0,01 mol Προσθέτουμε HCl n 2 mol και V 2 l C = 0,1 M Γίνεται αντίδραση και δεν περισσεύει HCl το τελικό διάλυμα είναι ρυθμιστικό με ph = 5 x = 10-5 M = [H 3 O + ] (CH 3 CH 2 COO) 2 Ca + 2ΗCl 2CH 3 CH 2 COOH +CaCl 2 Αρχικά 0,01 n 2 0,002 Αντιδρούν n 2 /2 n 2 - Παράγονται - - n 2 Τελικά 0,01 - n 2 /2-0,002 + n 2 Άρα CH 3 CH 2 COOH, Co = (0,002 + n 2 )/(0,22 + V 2 ) M (CH 3 CH 2 COO) 2 Ca, Cα = (0,01 - n 2 /2) /(0,22 + V 2 ) M στο ρυθμιστικό ισχύει [H 3 O + ] = K. a Co / 2Cα Co = 2Cα 0,002 + n 2 = 2 (0,01 - n 2 /2) Άρα n 2 = 0,009 mol και V 2 = n 2 /C = 0,09 L = 90 ml.