ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΚΙΝ ΥΝΩΝ ΚΙΝ ΥΝΩΝΚΑΙΚΑΙ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΣΥΛΛΟΓΩΝΚΑΙ ΚΑΙΜΝΗΜΕΙΩΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ E-mail:

ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΚΙΝ ΥΝΩΝ ΚΙΝ ΥΝΩΝΚΑΙΚΑΙ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΣΥΛΛΟΓΩΝΚΑΙ ΚΑΙΜΝΗΜΕΙΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ E-mail: blabro@teiath.gr Website: www.vlampropoulos.gr

Ασφάλεια εστί το προνοείν και το προλαµβάνειν. Το δε προλαµβάνειν κρείττον εστί του θεραπεύειν. Ιπποκράτης

Το τµήµα της πρόληψης αφορά όλες τις ενέργειες που πραγµατοποιεί το ίδρυµα προκειµένου να αποφευχθούν τα καταστροφικά αποτελέσµατα που µπορεί να επιφέρουν γεγονότα όπως: σεισµοί, φωτιές, πληµµύρες, ανθρώπινοι παράγοντες όπως βανδαλισµοί και κλοπές, βλάβεςαπόυπηρεσίεςκοινήςωφέλειας, κοινωνικέςαναταραχές, τροµοκρατικές ενέργειες, ιατρικά επείγοντα, πολεµικές συρράξεις.

ΥΓΡΑΣΙΑ

Εξωτερικές πηγές υγρασίας. 1. Οι βροχοπτώσεις. Η βροχή διεισδύει στο εσωτερικό ενός µνηµείου ή µουσείου από τα κενά στην τοιχοδοµή και από την αυξηµένη συµπύκνωση των υδρατµών που περιέχονται στον ατµοσφαιρικό αέρα. Για την απορρόφηση του νερού της βροχής από ένα υλικό υπάρχει ο ε- µπειρικός τύπος: M = B. t 2 B 4. i όπου: Μ: ποσότητα απορροφούµενου νερού (g.m -2 ). Β: συντελεστής απορρόφησης του υλικού (g.m -2.sec -1/2 ). i: ένταση βροχής (g.m -2.sec -1 ). t: διάρκεια βροχής (sec).

2. Η εξάτµιση του νερού επάνω στα υλικά, που µπορεί να είναι τρεχούµενο ή στάσιµο, µε αύξηση της θερµοκρασίας. 3. H εξάτµιση της υγρασίας της βλάστησης. 4. Πηγές υγρασίας από τα δοµικά στοιχεία.

1. Το πλύσιµο των δαπέδων στους χώρους ενός µουσείου. 2. Η αναπνοή και εφίδρωση των επισκεπτών. 3. Η συµπύκνωση των υδρατµών της ατµόσφαιρας ενός µνηµείου ή µουσείου.

Εξωτερικές πηγές υγρασίας Βροχοπτώσεις Εξάτµιση του τρεχούµενου ή στάσι- µου νερού Εξάτµιση της υγρασίας της βλάστησης Εσωτερικές πηγές υγρασίας Πλύσιµο των δαπέδων Επισκέπτες Συµπύκνωση της εσωτερικής υγρασίας Πηγές υγρασίας από τα δοµικά υ- λικά Ελαττωµατικοί σωλήνες νερού Κακή µόνωση δο- µικών στοιχείων Φαινόµενο της τριχοειδούς αναρρίχησης

Ένα κυβικό µέτρο (m 3 ) αέρα µπορεί να περιέχει σε κατάσταση κορεσµού περίπου την εξής ποσότητα υγρασίας (g): Θερµοκρασία ( C) Aνώτατο όριο υδρατµών (g) 0 4,85 5 6,85 10 9,32 15 10,29 20 17,11 25 20,37 30 30,03 35 40,06 40 50,80

Απόλυτη υγρασία (ΑH) = g υδρατµών/m 3 υγρού αέρα ή Απόλυτη υγρασία (ΑH) = g υδρατµών/κg ξηρού αέρα. RH = [(ποσότητα νερού σε ένα δεδοµένο όγκο αέρα)/(µέγιστη ποσότητα νερού την οποία ο ίδιος όγκος αέρα µπορεί να κρατήσει στην ίδια θερµοκρασία)] 100%

Απόλυτη υγρασία (g/m ) 3 Υγροµετρικόςήψυχροµετρικόςχάρτης. 80% 60% 40% 100% (κορεσµός) 20% 0 10 20 30 40 o Θερµοκρασία ξηρού θερµοµέτρου ( C) 25 20 15 10 5 0

ιάγραµµα µε το οποίο υπολογίζεται η ποσότητα νερού που ελευθερώνεται κατά την ψύξη µιας ποσότητας αέρα, υπό σταθερή περιεκτικότητα σχετικής υγρασίας. Περιεκτικότητα σε νερό (g/m ) 3 70 60 50 40 30 20 10 0-10 0 Υγρασία του αέρα 10 21 g H O 2 A 8,5 g B Θερµοκρασία 80% 60% Σηµείο δρόσου 100% B A 40% 20% Σχετική υγρασία 20 30 40 T( o C)

Η ποσότητα της υγρασίας G (g.m -2.h -1 ) που συµπυκνώνεται, δίνεται από τον τύπο: G = b. A. ( ) C i C s όπου: b: αναλογική σταθερά (συντελεστής µεταφοράς υδρατµών) (m.h -1 ). A: επιφάνεια (m 2 ). C i : ποσότητα των υδρατµών του αέρα (g.m -3 ) κοντά στην επιφάνεια.

Συµπύκνωση συµβαίνει όταν η C x υπερβαίνει τη συγκέντρωση κορεσµού C max, για τη θερµοκρασία T x. Για τη συµπύκνωση νερού µέσα σε τριχοειδή ισχύει ο νόµος του Kelvin: ln f s ( ) r R. T P T 2. γ V =. m όπου: f s : υγροµετρική κατάσταση της ατµόσφαιρας (atms), σε ισορροπία µε νερό σε µηνίσκο µε ακτίνα r (cm). V m : µοριακός όγκος νερού (lt). γ: επιφανειακή τάση (dyn.cm -1 ). P(T): τάση κορεσµού ατµών (atms) σε θερµοκρασία Τ ( K). R: παγκόσµια σταθερά των τελείων αερίων (0,082 lt.atm.grad -1.mole -1 ).

Η ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ - Πορώδες. α. Το πορώδες (porosity): το µέρος του συνολικού όγκου του υλικού που καταλαµβάνεται από πόρους και µπορεί να χαρακτηρισθεί σαν κλειστό ή ανοικτό. Επίσης, οι ανοικτοί πόροι διακρίνονται σ' αυτούς που έχουν το ένα ή και τα δύο άκρα τους ανοικτά. β. Η ειδική επιφάνεια (specific surface): η επιφάνεια των πόρων που περιλαµβάνονται στη µονάδα του όγκου του στερεού υλικού και εξαρτάται από το πορώδες και την κατανοµή µεγέθους πόρων. γ. Κατανοµή µεγέθους πόρων (pore size distribution): η κατανοµή του συνολικού όγκου που καταλαµβάνουν οι πόροι.

ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ

Οι πληµµύρες αποτελούν τη δεύτερη πιο συχνή φυσική καταστροφή, µετά τις δασικές πυρκαγιές. Οι πληµµύρες σε κάποιο ίδρυµα µπορεί να προκύψουν είτε ως επακόλουθο βλάβης σε κάποια από τις κατασκευές - εγκαταστάσεις του κτηρίου (µπορεί, δε, να είναι µεγάλης ή µικρής έκτασης) ή από ισχυρές καταιγίδες, ισχυρές χιονοπτώσεις, από το ανέβασµα της στάθµης των ποταµών ή από το λιώσιµο χιονιού, από σεισµούς αλλά και από πυρκαγιές ως παρελκόµενο αποτέλεσµα της κατάσβεσης η διαφόρων βλαβών που προκύπτουνκατάτηνδιάρκειατηςκαταστολής. Συµβαίνει επίσης από υποχώρηση φραγµάτων και στην περίπτωσηαυτήοισυνέπειεςείναιπολύµεγάλες. Η πληµµύρα από φυσικά αίτια µπορεί να παρουσιάζει βραδεία εξέλιξη ή να ανήκει στην κατηγορία της ξαφνικής πληµµύρας που είναι και το πιο συνηθισµένο φαινόµενο στην Ελλάδα. Στον Ελληνικό χώρο οι πληµµύρες οφείλονται κυρίως σε καταρρακτώδεις βροχές, που συνοδεύουν τη διέλευση υφέσεων.

Αίτια καταστροφής από πληµµύρες: Υπερχειλίσεις ποταµών. Ισχυρές καταιγίδες. Σεισµοί. Φωτιά (η κατάσβεση και χρήση πυροσβεστικών µέσων δύναται να προκαλέσουν αντίστοιχες µε µιας πληµµύρας, ζηµιές σε συλλογές). Προβληµατικές εγκαταστάσεις αποχέτευσης - υδροδότησης. Προβλήµατα κατασκευής του κτηρίου: ανοίγµατα σε τοίχους, οροφές, παράθυρα και πόρτες χωρίς µόνωση. Ακατάλληλοι τρόποι έκθεσης και αποθήκευσης των αντικειµένων.

Ζηµιές που µπορεί να προκαλέσει µια πιθανή πληµµύρα. Απώλειες ανθρώπινων ζωών. Καταρρεύσεις ή µετακινήσεις κτηρίων από εισχωρήσεις νερού στα θεµέλια. Επιπλέον καταστροφέςσεεγκαταστάσειςκαιεξοπλισµούς. Το νερό πιθανό να παρασύρει µπάζα, λύµατα κ.ά. τα οποία προκαλούν επιπρόσθετες καταστροφές σε ευαίσθηταστονερόυλικάόπωςοργανικά. Έργα τέχνης σε χαρτί, χειρόγραφα, αντικείµενα απόελεφαντόδοντοκαιοστά, υφάσµατα, γούνες, αντικείµενα από φτερά και πούπουλα, αντικείµενα απόξύλουφίστανταιευθραυστότητα, ξεθώριασµα, ξέβαµµα βαφών ή ακόµα και ολοκληρωτική καταστροφή.

Ακόµαµπορείναπροκληθεί, απώλεια ψηφιακών αποθηκευµένων καταγραφώντουιδρύµατος, απώλεια/καταστροφές σε ανόργανα υλικά όπως: Μεταλλικάαντικείµενααπόχαλκό, σίδηρο, ορείχαλκο, µπρούτζο στα οποία προκαλείται διάβρωση, γεωλογικές συλλογές ευαίσθητες σε νερό, γυαλιά και κεραµικά που έχουν υποστεί διαδικασίες συντήρησης.

Πράγα Αύγουστος 2002, πληµµύρα του ποταµού Μολδάβα στην Εθνική Βιβλιοθήκη.

Πράγα,Αύγουστος 2002.

Βιβλίο που ανέπτυξε µύκητες µετά από επίδραση νερού.

Πληµµύραποταµού Arno -Φλωρεντία. Γκαλερί Uffizi, Palazzo Vechio (1966).

Πληµµύραποταµού Arno -Φλωρεντία. Piazza della Signoria (1966).

Πληµµύρα ποταµού Arno - Φλωρεντία (1966).

Πληµµύραποταµού Arno -Φλωρεντία. Ponte Vechio (1966).

Πληµµύραποταµού Arno -Φλωρεντία (1966). Γκαλερί Uffizi (1966).

Πληµµύραποταµού Arno -Φλωρεντία (1966). Βιβλιοθήκη.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΓΡΑΣΙΑ Ρύθµιση της σχετικής υγρασίας και της θερµοκρασίας σε εσωτερικό χώρο. Αφύγρανση του αέρα - ξηραντικά υλικά. - Silica gel. 1. Τοποθετώντας το silica gel σε επιφάνεια στο πίσω µέρος της προθήκης. 2. Τοποθετώντας το silica gel ελαφρά πάνω από την επιφάνεια της βάσης της προθήκης. 3. Τοποθετώντας το silica gel µέσα σε µια µεταξωτή τσάντα. Ποσότητα που επιλέγεται. Πολλές µελέτες και πειράµατα έχουν γίνει το σωστό υπολογισµό της ποσότητας του silica gel που πρέπει να χρησιµοποιείται. Γενικά θεωρείται ότι για κάθε 1 m 3 χώρου, απαιτείται 20 Kg από silica gel. Αυτός ο κανόνας ακολουθείται σε περίπτωση που δεν πρόκειται να ελεγχθεί κλι- µατικά η προθήκη για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Σε περίπτωση µια έκτακτης έκθεσης ή στην περίπτωση που η προθήκη ελέγχεται συχνά χρησι- µοποιείται περίπου 1 Kg/m 3.

ιάγραµµαµετιςισόθερµεςκαµπύλεςτων "Art - Sorb" silica gel, Kaken Gel (Nikka Pellets), Μοντµοριλονίτηκαι standard silica gel. EMC% 50 40 30 20 GRADE 01 (3-8 MESH) (GRACE DAVINSON USA) KAKEN GEL - NIKKA PELLETS (JAPAN) ΜΟΝΤΜΟΡΙΛΟΝΙΤΗΣ (ΤΥΠΟΣ ΑΡΓΙΛΟΥ) GRADE 59 ΜΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΟ SILICA GEL (Grace Davinson) ART SORB SILICA GEL (Japan) 10 ΙΣΟΘΕΡΜΕΣ ΣΕ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΩΜΑΤΙΟΥ 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 RH%

Silica gel.

Silica gel.

Silica gel.

ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΥΓΡΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΟΡΕΣΜΕΝΩΝ ΙΑΛΥΜΑΤΩΝ ΙΑΛΥΤΩΝ ΑΛΑΤΩΝ

100 ιάγραµµα όπου παρουσιάζεται η διατήρηση της σχετικής υγρασίας, σχετικά µε κορεσµένα διαλύµατα αλάτων. ΣΧΕΤΙΚΗ ΥΓΡΑΣΙΑ (RH) % 90 80 70 60 50 40 30 20 (2) (5) (6) (7) (1) (3) NH Cl 4 NaCl NaBr.2H O 2 (4) Ca(NO 3) 2.4H2O Na2Cr2O 7.H2O Mg(NO 3) 2.6H2O MgCl 2.6H 2 O 10 LiCl.H O 2 0 10 20 30 40 o ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ( C)

Αφύγρανση του αέρα - µηχανικά συστήµατα. Εκτός από τα ξηραντικά υλικά, χρησιµοποιούνται και διάφορα µηχανικά λειτουργικά συστήµατα τα οποία περιλαµβάνουν: εφοδιαστές νερού, ανεµιστήρες, ενότητες ψεκαστήρων, αγωγοί κ.λπ., σχεδιασµένα έτσι ώστε να βοηθούν τη στάθµη της θερµοκρασίας και της σχετικής υγρασίας σε ελεγχόµενα επίπεδα, σταθεροποιώντας τις συνθήκες του αέρα στην προθήκη ή σε µεγαλύτερο χώρο. α. Συσκευές που περιέχουν ξηραντικά υλικά. β. Συσκευές συµπύκνωσης. γ. Ύγρανση του αέρα µε ψεκασµό. δ. Εξάτµιση νερού µε θέρµανση. ε. Ύγρανση µε εξάτµιση µε µηχανικό αερισµό. στ. Κλιµατιστικό σύστηµα.

ιάγραµµα ροής κλιµατιστικού συστήµατος. Έξοδος αέρα Είσοδος αέρα Τοπική Ύγρανση µε ατµό επαναθέρµανση αέρα Είσοδος ανακυκλωµένου αέρα Ζώνη 1 Ζώνη 2 S Θέρµανση ψυχρού αέρα Αρχικό φίλτρο Τ Φίλτρο Ενεργός άνθρακας Ψύχρανση αέρα Φίλτρο Ύγρανση µε ατµό Κεντρική επαναθέρµανση αέρα Ζώνη 3 S S

Θερµόµετρο παλαιού τύπου.

Θερµόµετρο παλαιού τύπου.

Ηλεκτρονικό θερµόµετρο.

Ηλεκτρονικό θερµόµετρο.

Θερµοϋδρογράφος παλαιού τύπου.

Data logger.

Data logger.

Data logger.

Σύστηµα ρύθµισης υγρασίας - θερµοκρασίας.

Σύστηµα ρύθµισης υγρασίας - θερµοκρασίας.

Είδηπροθηκών

Προθήκη όπου υπάρχει ελεύθερη ανταλλαγή αέρα µεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Προθήκη όπου έχει επιτευχθεί µείωση ανταλλαγής αέρα µεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Προθήκη κλειστή ερµητικά.

Προθήκη στην οποία η είσοδος του αέρα γίνεται µέσω µιας πηγής µε ειδικό φίλτρο.

Σχέδιοπροθηκώνµουσείου.

Προθήκη για προστασία από την υγρασία.

Προθήκη για προστασία από την υγρασία.

Προθήκη για προστασία από την υγρασία.

Όµως, όποιος και να είναι ο µηχανισµός, η µεταβολή της σχετικής υγρασίας έχει φθίνουσα εκθετική µορφή και συνεπώς η προθήκη χαρακτηρίζεται από ένα χρόνο ηµιζωής ή υγροµετρικό ηµίχρονο (t ½ ). Αν µετρήσουµε τη σχετική υγρασία µέσα στην προθήκη σε µηδενικό χρόνο t 0, καθώς και τη σχετική υγρασία του δωµατίου η οποία θεωρείται σταθερή, παρ όλο που µια µεταβαλλόµενη RH δωµατίου µπορεί να αντιµετωπιστεί, τότε το υγροµετρικό ηµίχρονο (t ½ ) για την προθήκη µε το περιεχόµενό της είναι ο χρόνος που χρειάζεται για να φτάσει τη µέση κατάσταση σχετικής υγρασίας: RH = ½.(σχετική υγρασία προθήκης στο µηδενικό χρόνο + σχετική υγρασία δωµατίου). ιεύρυνση του χρόνου ηµιζωής µιας προθήκης για 150 ηµέρες. Υπάρχουν δυο κύριες διαδικασίες που µπορούµε να κάνουµε για να παρατείνουµε το χρόνο ηµιζωής µιας προθήκης: 1. Μείωση, όσο το δυνατόν περισσότερο, του ρυθµού της διαρροής της. 2. Τοποθέτηση προστατευτικού υλικού.

Για να υπολογίσουµε περίπου το ποσό του silica gel που χρειάζεται η προθήκη, πρέπει να χρησιµοποιήσουµε τον εξής τύπο: T = 4. M. B N όπου: Τ: Υγροσκοπικός χρόνος ηµιζωής σε ηµέρες. Β: Ποσότητα προστατευτικού υλικού στην προθήκη υπολογισµένο ως το ξηρό βάρος ρυθµιστικού υλικού σε κιλά ανά κυβικό µέτρο του όγκου της προθήκης. Μ: "Ειδικό απόθεµα υγρασίας" του ρυθµιστικού, που είναι το ποσό της υγρασίας (g) που συλλέγεται από 1 Kg ρυθµιστικού για την αύξηση 1% της RH. Ν: Αριθµός των αλλαγών του αέρα της προθήκης ανά ηµέρα.

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει ότι το Μ όσον αφορά το silica gel και σε συνάρτηση µε τη σχετική υγρασία: RH (%) 10 20 30 40 50 60 70 80 90 M 8 8 6 3 2 2 1 1 1 Στο µέσο της διακύµανσης Μ = 2 και συνεπώς 150 = 4.2.B Β = 20 Κg silica gel/m 3. Εποµένως χρειαζόµαστε 20 Κg silica gel/m 3 για µια προθήκη που υφίσταται µια αλλαγή αέρα ανά ηµέρα, εάν πρόκειται να έχει χρόνο ηµιζωής 150 ηµερών περίπου.

Προληπτικές ενέργειες που πρέπει να πραγµατοποιούνται για την αποφυγή καταστροφών απόπληµµύρες. 1. Ενέργειες σε καθηµερινή βάση. Ελέγχουµε καθηµερινά τις υπάρχουσες w/c για πιθανές διαρροές. Σε περίπτωση καταιγίδων, κι αν κρίνουµε απαραίτητο µεταφέρουµε συλλογές που πιθανολογούµεναπληγούναπόεισερχόµενανερά, σεανώτερουςορόφους. 2. Ενέργειεςσεεβδοµαδιαίαβάση. Ελέγχουµε τους σωλήνες αποχέτευσης - υδροδότησης, τα HVACσυστήµατα.

3. Ενέργειες σε βάθος χρόνου. Εγκατάσταση µικρών µετεωρολογικών σταθµών κοντά σε ποτάµια για τη µέτρηση της στάθµης του νερού και άµεση επικοινωνία του ιδρύµατος µε αυτά για περιπτώσεις που µπορεί να οδηγήσουν σε πληµµύρες. Προστασία κτηρίου µε την δηµιουργία περιµετρικών, αυλακιών και αναχωµάτων. Εγκατάσταση αντλιών για την παροχέτευση νερού. Επιδιορθώσειςσεµηκαλάµονωµένεςοροφές, τοίχους, παράθυρα, πόρτες. Έλεγχος και αποκατάσταση προβληµάτων σε εγκαταστάσεις υδροδότησης -αποχέτευσηςµέσακαιέξωαπότοκτήριο. Οι ηλεκτρικοί πίνακες, διακόπτες και HVAC συστήµατα πρέπει να τοποθετούνταιψηλά. Οι συλλογές πρέπει να τοποθετούνται µακριά από πηγές νερού (σωλήνες). Όλα τα αντικείµενα πρέπει να τοποθετούνται τουλάχιστον 20 εκ. πάνω από το έδαφος τα δε ανεκτίµητα αντικείµενα να τοποθετούνται σε όσο το δυνατό ασφαλέστερο µέρος Αν είναι εφικτό η επίπλωση (και κυρίως των αποθηκευτικών µέσων) να µηνείναιαπόξύλοαλλάµέταλλοκαιταπατώµαταναείναιαπόυλικόπου δεν κρατά νερό - υγρασία. Επίσης να µην υπάρχουν ταπετσαρίες σε τοίχους που κατακρατούν υγρασία και οδηγούν σε ανάπτυξη µικροοργανισµών.

Τοξύλοότανυποστείτηνδράσηνερούυφίσταταιµιασειράαπό προβλήµατα όπως ανάπτυξη µυκήτων, δοµικές καταστροφές που µπορεί να οδηγήσουν σε κατάρρευση µαζί µε τα φυλασσόµενα αντικείµενα, κατακράτησηνερού. Για την φύλαξη - αποθήκευση των συλλογών δεν χρησιµοποιούµε κιβώτια από χαρτόνι µε µεγάλη οξύτητα εφόσον υπάρχει κίνδυνος να δηµιουργήσουν λεκέδες σε χάρτινα και υφασµάτινα έργα τέχνης, που µπορείναβραχούνηαπλώςνανοτιστούν. Γιατονίδιολόγοδεν χρησιµοποιούµε µελάνια για τις καταγραφές στοιχείων που διαλύονται στο νερό, η µεταλλικά κλιπ που σκουριάζουν. Επιλέγονται κιβώτια από πολυαιθυλένιο που θεωρούνται ανθεκτικά στο νερό. Έλεγχος των περιοχών που βρίσκονται κοντά σε ιδρύµατα ή ιστορικούς τόπους ή µνηµεία υπαίθρια για παράνοµες εγκαταστάσεις βιοµηχανιών. Λόγωκλιµατικώναλλαγώνπρέπειναπραγµατοποιηθούν: Χαρτογράφηση περιοχών που πιθανόν να καλυφθούν µε νερό µελλοντικά και ανάλυση της σχέση τους µε το ίδρυµα. Επιδράσεις νερού - βροχών και καταιγίδων στη σχετική υγρασία της περιοχής - καταγραφές τιµών. Επιδράσειςπληµµύραςσεθεµέλια, δοµικάστοιχείατουκτηρίου.

Σε περίπτωση καταιγίδας που εγκυµονεί πιθανή πληµµύρα: Οι καταιγίδες είναι ένα κοινό καιρικό φαινόµενο το οποίο ωστόσο µπορεί να επιφέρει µεγάλες καταστροφές λόγω της έντονης βροχόπτωσης, των ισχυρών ανέµων, των αστραπών, και κεραυνών. Οι κεραυνοί µπορεί να επιφέρουν φωτιές, να κοστίσουνζωέςκαιναπροκαλέσουνσοβαράατυχήµατα. Προληπτικές ενέργειες για παρελκόµενα αποτελέσµατα ισχυρών καταιγίδων Φυλάσσουµε σε ασφαλές µέρος κουτί µε βοηθητικό εξοπλισµό σε περίπτωση που το προσωπικό δεν µπορεί να εγκαταλείψει το κτήριο. Το κιβώτιο πρέπει να περιέχει: Φακούς, µπαταρίες, ραδιόφωνο που λειτουργεί µε µπαταρίες, κονσέρβεςφαγητού, εµφιαλωµένονερό, φάρµακα. Ελέγχουµεκάθεέξι µήνες για αντικατάσταση αυτών που έχουν λήξει. Καταγράφεται το σηµείο που φυλάσσεται το κιβώτιο. Όταν παραστεί ανάγκη οι υπάλληλοι που βρίσκονται στο κτήριο διακόπτουν την παροχή ηλεκτρικού ρεύµατος και νερού. Προβλήµατα σε αποχετευτικά συστήµατα µπορεί να προέλθουν από έντονη καταιγίδα µε αποτέλεσµα να γίνει πληµµύρα, ή να σπάσουν σωλήνες αποχέτευσης οδηγώντας σε καταστροφές των συλλογών αλλά και πιθανόν των υποδοµών του ίδιου του κτηρίου.. Για τους λόγους αυτούς λαµβάνουµε προληπτικά µέτρα: εν ρίχνουµε τίποτα στερεό σε σωλήνες που οδηγούν σε αποχετευτικούς αγωγούς διότι υπάρχει κίνδυνος να µπλοκάρουν και να προκληθεί υπερχείλιση και πληµµύρα. Προτείνεται η εγκατάσταση αντλίας αποστράγγισης, βαλβίδας ελέγχου και εκβάλλουσας αντλίας, κυρίως σε υπόγειους χώρους που κινδυνεύουν περισσότερο απόπιθανέςπληµµύρες.

Σε περίπτωση διακοπής ρεύµατος: Ο κίνδυνος αυτός µπορεί να προέλθει από βλάβη σε εξωτερικές γραµµές της ΕΗ, από ισχυρή καταιγίδα, σεισµό ή άλλα αίτια (ιδιαιτέρα το καλοκαίρι). Η διακοπή ρεύµατος µπορεί να επιφέρει αλλαγές στις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν στο χώρο του ιδρύµατος και να θέσουν σε κίνδυνο τα αντικείµενα, κυρίως αυτά που είναι κατασκευασµένα από οργανικά υλικά και θεωρούνται ιδιαίτερα ευαίσθητα σε αλλαγές της σχ. υγρασίας και θερµοκρασίας. Προτείνεται η αγορά γεννήτριας που τίθεται αυτόµατα σε λειτουργία στη περίπτωση διακοπήςρεύµατος.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ο έλεγχος της σχετικής υγρασίας του χώρου που βρίσκεται το αντικείµενο είναι καθοριστικός παράγοντας της ανάπτυξης µικροοργανισµών στην επιφάνειά του και το όριο της σχετικής υγρασίας για την ύπαρξη βιολογικών δράσεων είναι περίπου 70%. Επίσης η ύπαρξη κάθε µορφής επικαθίσεων στην επιφάνεια, ειδικά οργανικών υλών, αποτελούν εστίες ανάπτυξης µικροοργανισµών. Έτσι ο καθαρισµός των επικαθίσεων σε ένα αντικείµενο ή µνηµείο αποτελεί καθοριστική προφύλαξή του από συµβιώσεις βιολογικών παραγόντων. Στην περίπτωση όπου έχουν αναπτυχθεί βιολογικοί παράγοντες, χρησιµοποιούνται διάφορα βιοκτόνα για την αποµάκρυνσή τους και στη συνέχεια το αντικείµενο τοποθετείται σε περιβάλλον ελεγχόµενης υγρασίας και θερµοκρασίας.

ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΕΣ

Η κύρια υποδιαίρεση του ηλεκτροµαγνητικού φάσµατος περιλαµβάνει: 1. Τις ραδιοφωνικές ακτινοβολίες, 2. Τις ακτινοβολίες των ραντάρ, 3. Τις υπέρυθρες ακτινοβολίες, 4. Τις ορατές ακτινοβολίες, 5. Τις υπεριώδεις ακτινοβολίες, 6. Τις ακτίνες Χ, 7. Τις ακτίνες γ. ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΙΣΜΟΥ Οι πιο κοινοί τρόποι φωτισµού είναι: 1. Το ηλιακό φως, 2. Οι λάµπες φθορισµού και 3. Οι λάµπες πυράκτωσης. Nέες πηγές φωτισµού: α. Φωτισµός µε οπτικές ίνες. β. Φωτισµός µε λάµπες ψυχρής καθόδου.

Ιδιότητες Λά- µπες Φθορισµού. Βολφραµίου, βολφραµίου - αλογόνου. Ψυχρής καθόδου. Light emitting diodes (L.E.D.). Οπτικές ίνες. Σχετική εξερχόµενη θερµότητα Μέση. Υψηλή. Μέτρια, κυρίως κατά την έναρξη. Χαµηλή. Χαµηλή, οι λάµπες είναι αποµακρυσµένες και οι υπέρυθρες ακτίνες ε- γκλωβίζονται στην πηγή. Ζωή λάµπας 4.000-6.000 ώρες. 1.500-2.000 ώ- ρες. 10.000-40.000 ώρες. 100.000 ώρες. Εξαρτάται από την πηγή.

Λά- µπες Φθορισµού. Βολφρα- µίου, βολφρα- µίου - α- λογόνου. Ψυχρής καθόδου. Light emitting diodes (L.E.D.). Οπτικές ίνες. Ιδιότητες είκτης απόδοσης χρώ- µατος (%) Εξαρτάται από το φωσφόρο, αλλά είναι καλός (90-95). Τέλειος (>95). Εξαρτάται από το φωσφόρο. Φτωχός (80-85). Εξαρτάται από την πηγή, αλλά µπορεί να είναι τέλειος (>95). Θερµοκρασία χρώµατος Εξαρτάται από το φωσφόρο (3.000-6.500 Κ). 2.800-3.400 Κ. Εξαρτάται από το φωσφόρο. Πολύ υψηλή 3.000-22.000 Κ, συνήθως 8.000 Κ. Εξαρτάται από την πηγή.

Ιδιότητες Λά- µπες Παραγωγή UV ακτινοβολίας Πλεονεκτήµατα Φθορισµού. Εξαρτάται από το φωσφόρο, αλλά είναι συνήθως <50 µw/lm. Μπορούν να φιλτράρονται. Λίγη παραγόµενη θερ- µότητα, µικρή παραγωγή UV α- κτινοβολίας, καλές ιδιότητες απόδοσης χρώµατος. Βολφραµίου, βολφραµίου - αλογόνου. Εξαρτάται από τη λά- µπα. Οι λά- µπες UVstop παράγουν <50 µw/lm. Μπορούν να φιλτράρονται. Πολύ καλές ιδιότητες απόδοσης χρώµατος. Ψυχρής καθόδου. Εξαρτάται από το φωσφόρο. Είναι συνήθως <50 µw/lm και µπορούν να φιλτράρονται. Πολύ µεγάλη διάρκεια ζωής, µικρή παραγωγή θερµότητας. Light emitting diodes (L.E.D.). Πολύ χα- µηλά επίπεδα περίπου 0 µw/lm. Πολύ µεγάλη διάρκεια ζωής, µικρή παραγωγή θερµότητας και UV α- κτινοβολίας. Οπτικές ίνες. Eξαρτάται από τη λάµπα, αλλά µπορούν να φιλτράρονται και να δίνουν <10 µw/lm. Πολύ µεγάλη διάρκεια ζωής, µικρή παραγωγή θερµότητας και UV ακτινοβολίας. Εύκολη αντικατάσταση και ανάλογα µε τη φωτιστική πηγή έχουµε και τις ανάλογες χρωµατικές αποδόσεις.

Λάµπες Ιδιότητες Φθορισµού. Βολφρα- µίου, βολφρα- µίου - αλογόνου. Ψυχρής καθόδου. Light emitting diodes (L.E.D.). Οπτικές ίνες. Μειονεκτήµατα Ογκώδεις. Παραγωγή θερ- µότητας, µικρός χρόνος ζωής. Φτωχές χρωµατικές ιδιότητες. Φτωχές χρω- µατικές ιδιότητες, χαµηλό ε- ξερχόµενο φως. Υψηλό αρχικό κόστος και κόστος διατήρησης.

ΦΥΣΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ Το πηλίκο της ενέργειας dw (Joule) µιας ακτινοβολίας που διέρχεται από κώνο σφαιρικής επιφάνειας ds (m 2 ) προς το χρόνο dt (sec) που διαρκεί αυτή η ακτινοβολία, ονοµάζεται ροή Φ της ακτινοβολίας, σύµφωνα µε τον τύπο: Φ= dw dt Η µονάδα φωτεινής ροής είναι 1 lumen (lm) = 0,00146 Joule.sec -1 = 0,00146 Watt (λ = 555 nm).

Ένταση I της ακτινοβολίας ονοµάζεται το πηλίκο της ροής Φ προς την επιφάνεια ds, σύµφωνα µε τον τύπο: I = dφ ds και αν λάβουµε υπ όψη και τον προηγούµενο τύπο: I = dw ds. dt Η µονάδα έντασης µίας φωτεινής ακτινοβολίας είναι 1 candela (cd) = 1 lm.cm -2 = 0,00146 Joule.cm -2.sec -1 = 0,00146 Watt.cm -2 (λ = 555 nm).

Φωτισµός µιας επιφάνειας B ονοµάζεται το πηλίκο της φωτεινής ροής Φ (lm) που δέχεται αυτή η επιφάνεια προς την επιφάνεια S (m 2 ), σύµφωνα µε τον τύπο: B = Φ S Η µονάδα φωτισµού είναι 1 lux = 1 lumen.m -2 = 0,00146 Joule.sec -1.m -2 = Watt.m -2 (λ = 555 nm). Στον επόµενο πίνακα φαίνονται οι φωτισµοί (lux) σε διάφορες περιπτώσεις: Φωτισµός από τον ήλιο 6.000 Φωτισµός τραπεζιού για λειτουργική εργασία 200 Φωτισµός αίθουσας 70 Φωτισµός τραπεζιού για διάβασµα 25 Φωτισµός µε πανσέληνο 0,2

Το ηλιακό φάσµα ακτινοβολιών που εκτείνεται σε µήκος κύµατος από 1 µέχρι 10 6 nm, αποτελείται από τις εξής περιοχές: Ακτίνες γ Ακτίνες Χ Yπεριώδεις ακτίνες (UV) Ορατό φάσµα Ιώδες Κυανό Πράσινο Κίτρινο Πορτοκαλί Ερυθρό Υπέρυθρες ακτίνες (IR) 10-5 έως 0,1 nm 0,006 έως 1 nm 0,6 έως 380 nm 380 έως 780 nm 380 έως 455 nm 455 έως 492 nm 492 έως 577 nm 577 έως 597 nm 597 έως 622 nm 622 έως 780 nm 780 έως 10 6 nm

ιάγραµµα µήκους κύµατος και ενέργειας δεσµού µιας οργανικής ένωσης (C. Ammar, M. Longuet). KJ/mole 502,2 460,3 418,4 376,5 334,7 293,0 251,0 209,0 167,4 125,5 C=C C-F C=C C-H C-F C-H C=O 3 3 CH -CH C-H C-O C-C 3 3 C-Cl CH -C-CH = O 96,2 250 300 350 400 450 500 550 600 Μήκος κύµατος (nm) Υπεριώδες Ορατό

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΠΕΡΙΩ Η ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΓΕΝΙΚΑ H σταθεροποίηση και η προστασία των διαφόρων φυσικών και συνθετικών ρητινών που χρησιµοποιούνται στη Συντήρηση Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης, πραγµατοποιείται µε τη χρήση διαφόρων µέσων και υλικών που παρεµποδίζουν την πρωτογενή φωτοχηµική διαδικασία διάβρωσης και ειδικότερα προλαβαίνουν το σχηµατισµό ελευθέρων ριζών και σταµατούν τη διαδικασία των φωτολυτικών αντιδράσεων. Τα µέσα αυτά είναι οθόνες υπεριωδών ακτίνων, απορροφητές υπεριωδών ακτίνων και υλικά που ελαττώνουν την ενέργεια των υπεριωδών ακτίνων. - Οι οθόνες UV είναι χρωµατικά films που περιέχουν διάφορα µεταλλικά χρώµατα όπως βαρύτη, ασβεστίτη, οξείδια του µαγνησίου, τιτανίου και ψευδαργύρου και άνθρακα, που απορροφούν τις ακτίνες UV και µετατρέπουν την ενέργεια έτσι ώστε να µην είναι διαβρωτική για το πολυµερές. - Οι απορροφητές UV είναι ουσίες που προστίθενται στα πολυµερή και απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία περίπου χίλιες φορές περισσότερο από ότι το πολυµερές µετατρέποντας την ενέργειά της σε θερµότητα ή φθορισµό, δεν αντιδρούν µε το πολυµερές και δεν προκαλούν αλλαγές στο χρώ- µα του. Από πλευράς χηµικής δοµής οι απορροφητές UV είναι οργανικές ε- νώσεις που περιέχουν αρωµατικούς δακτυλίους µε υποκαταστάτες καρβονύλια (=C=O) και υδροξύλια ( ΟΗ).

- Τα υλικά που ελαττώνουν την ενέργεια της υπεριώδους ακτινοβολίας, δεν δέχονται απ ευθείας την ενέργεια αλλά τη διασκορπίζουν από τις ενεργοποιηµένες "χρωµοφόρες" οµάδες πριν πραγµατοποιηθούν οι διάφορες αντιδράσεις που κυριαρχούν στη φωτοδιάβρωση. Τέτοιες ιδιότητες παρουσιάζουν υλικά όπως το 1,3- κυκλοοκταδιένιο και οργανοµεταλλικά σύµπλοκα όπως χηλικά σύµπλοκα του νικελίου. - Τέλος είναι πολύ σηµαντικό στους µουσειακούς χώρους, να αποφεύγονται τα flash των φωτογραφικών µηχανών από τους διάφορους επισκέπτες και η χρήση φωτισµού κάµερας τηλεόρασης.

ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ

Μονάδες θερµοκρασίας είναι οι βαθµοί Celsius ( C ή grands), οι βαθµοί Fahrenheit ( F) και οι βαθµοί Kelvin ( K) και συνδέονται µε τους τύπους: C 5 0 0 32 = F 9 0 K = 273+ 0 C Το ποσό αυτό της θερµότητας dq (cal) που ρέει από το ένα σώµα στο άλλο µε διαφορά θερµοκρασίας dθ δίνεται από τον τύπο: dq = c. m. dθ όπου: c: ειδική θερµότητα του σώµατος (cal.g -1.grad -1 ). m: µάζα του σώµατος (g).

Aντίθετα το ποσό θερµότητας (dq) που δέχεται ένα σώµα, µετατρέπεται κατά ένα µέρος σε εσωτερική ενέργεια (du) και κατά ένα µέρος σε παραγόµενο έργο (dw) σύµφωνα µε τον τύπο: dq = du + dw (Πρώτο θερµοδυναµικό αξίωµα) Οι διαστολές και οι συστολές στα υλικά είναι φαινόµενα που προκαλούνται από τις διακυµάνσεις της θερµοκρασίας. H γραµµική διαστολή ενός σώµατος περιγράφεται από τον τύπο: l + ( 1 θ) θ = l 0. a. όπου: l θ : το µήκος του υλικού (m) σε θερµοκρασία θ C. l 0 : το µήκος του υλικού (m) σε θερµοκρασία 0 C. α: ο συντελεστής γραµµικής διαστολής (grad -1 ).

Σχιστόλιθοι 9-11.10-6 Ξύλο βελανιδιάς κατά 3,4.10-6 µήκος Τούβλα αργίλων 5-8.10-6 Ξύλο βελανιδιάς κατά 28,4.10-6 πλάτος Τούβλα ασβεστίου - 12-22.10-6 Ξύλο ελάτου κατά πλάτος 58,4.10-6 πυριτίου Γυαλί (10% άλκαλι) 4,8.10-6 Καπλαµάς (κοντραπλακέ) 10-40.10-6 Σίδηρος 11,5.10-6 Πολυεστερικές ρητίνες 100-150.10-6 Ατσάλι 10-14.10-6 Φύλλα πολυεστερικού 35-45.10-6 γυαλιού Χαλκός 16,8.10-6 Εποξειδικές ρητίνες 60.10-6 Ορείχαλκος 19.10-6 Εποξειδικές ρητίνες µε 20.10-6 SiO 2 (1:5) Ψευδάργυρος 26.10-6 Ακρυλικές ρητίνες 70-80.10-6 Αλουµίνιο 23,8.10-6 PVC 70-80.10-6 Μόλυβδος 29,4.10-6 Nylon 66 70-100.10-6 Ξύλο πεύκου κατά 5,4.10-6 µήκος Ξύλο πεύκου κατά πλάτος 34,1.10-6

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ Αρχικά, σχετικά µε την προστασία από τη θερµότητα, µεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί σε υλικά που δεν αντέχουν σε µεγάλες θερµοκρασιακές διακυµάνσεις, π.χ. τα δέρµατα. Η µέση θερµοκρασία του χώρου ενός µουσείου για όλο το χρόνο πρέπει να διατηρείται στους 21±1,5 C, ενώ αντίθετα σε χώρους αποθήκευσης επιβάλλεται η θερµοκρασία να παραµένει χαµηλότερη και έτσι ελέγχεται ευκολότερα η στάθµη της σχετικής υγρασίας. Η θερµοκρασία και έµµεσα η σχετική υγρασία, ελέγχονται µε κεντρικές ή τοπικές εγκαταστάσεις θέρµανσης ή κλιµατισµού. Επίσης, ένας σηµαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη θερµοκρασία ενός χώρου και κατ επέκταση τη σχετική υγρασία είναι ο αριθµός των επισκεπτών και από προδιαγραφές που έχουν καθορισθεί, ιδανική είναι η πυκνότητα ενός επισκέπτη ανά 3-5 m 2 του χώρου έκθεσης ή του µουσειακού χώρου.

ΦΩΤΙΑ

Η φωτιά σε ένα µουσείο, µπορεί να δηµιουργηθεί από ένα πλήθος αιτιών. Κάποιοι λόγοι µπορεί να είναι: 1. Η δυσλειτουργία του εξοπλισµού της θέρµανσης. 2. Προβληµατικά καλώδια. 3. Ενέργειες εµπρησµού. 4. Ατυχήµατα. Η πορεία ανάπτυξης της φωτιάς χωρίζεται σε δύο στάδια: - Στο πρώτο στάδιο που είναι το στάδιο ανάπτυξης, η ανάπτυξη της φωτιάς αρχικά γίνεται αργά και διαρκεί από λίγα λεπτά έως µερικές ώρες. Ο χρόνος που "εκκολάπτεται" εξαρτάται από το είδος των καύσιµων υλών και του διαθέσιµου οξυγόνου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αυξάνεται η θερ- µοκρασία και παράγεται φως, σε αντίθεση µε την ποσότητα του καπνού. Σε αυτή τη φάση µπορούµε να ανιχνεύσουµε τη φωτιά από τη χαρακτηριστική µυρωδιά του καµένου. Με τη γρήγορη ανίχνευση, επιτυγχάνεται άµεσος έλεγχος της φωτιάς πριν υπάρξουν απώλειες. - Όταν η φωτιά φτάσει στο τέλος της περιόδου ανάπτυξης, ξεκινά το δεύτερο στάδιο µε τις ορατές φλόγες. Όταν εµφανιστούν οι φλόγες, η φωτιά αλλάζει χαρακτήρα και από την αργή κατάσταση µετατρέπεται αστραπιαία σε ένα σοβαρό γεγονός που εκδηλώνεται µέσα από την αύξηση της φλόγας της θερµοκρασίας. Η ανώτατη θερµοκρασία στα πρώτα λεπτά µπορεί να φτάσει τους 1.000 C. Σε αυτή τη φάση η πορεία της φωτιάς αυξάνεται ραγδαία και η αντιµετώπισή της είναι πολύ δύσκολη.

ΠΩΣ ΕΠΙ ΡΑ Η ΦΩΤΙΑ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ Τα αντικείµενα ενός µουσείου ή µιας συλλογής κατά τη διάρκεια της φωτιάς, µπορεί: 1. Να καούν. 2. Να διαβρωθούν από τη θερµοκρασία που αναπτύσσεται. 2. Να επικαθίσει καπνός πάνω τους. 3. Να φθαρούν από την υγρασία κατά την κατάσβεση. Κατά τη διάρκεια της φωτιάς, µπορεί να παραχθούν αέρια, τα οποία επιδρούν διαβρωτικά στα αντικείµενα, π.χ. ατµοί υδροχλωρικού οξέος (HCl) που παράγονται όταν αποσυντίθενται από τη φωτιά χλωριούχα πολυβινυλικά πλαστικά. Επίσης, πολλά πλαστικά υλικά περιέχουν άζωτο, π.χ. το νάιλον, η πολυουρεθάνη και τα πολυακρυλονιτρίλια και µπορεί µε τη φωτιά να παραχθούν υδροκυάνιο (HCN), µονοξείδιο του άνθρακα (CO) και διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ). Ακόµα και τα πολυµεθυλ-µεθακρυλικά πλαστικά, όπως Plexiglass, Perspex, Lucite, έχουν αρνητική δράση κατά την καύση αφού σε χαµηλότερες θερµοκρασίες παράγουν το µονοµερές µεθυλ-µεθακρυλικό, το οποίο κατά την καύση διασπάται σε διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ) και µονοξείδιο του άνθρακα (CO).

Φωτιά στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστηµίου της Βασόρα - Ιράκ.

Φωτιά σε κεντρική βιβλιοθήκη του Brimingham. Αγγλία.

Καταστροφές από φωτιά σε βιβλιοθήκη.

ΚΑΤΑΛΛΗΛΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΓΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΩΤΙΑ Για να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος φωτιάς πρέπει κάθε µουσείο να διαθέτει ένα ολοκληρωµένο σύστηµα πυρασφάλειας. Το πρόγραµµα του συστήµατος αυτού, πρέπει να περιέχει: 1. Εµπόδια για την εξάπλωση της φωτιάς, δηλαδή χρήση υλικών που να ανθίστανται στη φωτιά και οικοδοµικός έλεγχος σχετικά µε την πρόκληση και ανάπτυξη φωτιάς. 2. Μεθόδους για την ανίχνευση της αναπτυσσόµενης φωτιάς, δηλαδή συστήµατα πυρανίχνευσης. 3. Συναγερµό κινδύνου, δηλαδή άµεση επέµβαση στη φωτιά, δηλαδή συστήµατα πυρόσβεσης. 4. Περιορισµό στον αριθµό ανοιγµάτων, ώστε να µειώνεται η τροφοδοσία οξυγόνου.

Αντιµετώπιση της φωτιάς. Η αντιµετώπιση της φωτιάς γίνεται µε: 1. Εµπόδια εξάπλωσης της φωτιάς και οικοδοµικός έλεγχος σχετικά µε την πρόκληση και ανάπτυξη φωτιάς. 2. Συστήµατα πυρανίχνευσης και συναγερµού. α. Το συµβατικό σύστηµα που ήταν για πολλά χρόνια η συνηθισµένη µέθοδος προειδοποίησης. Πλεονέκτηµα: είναι σχετικά απλό και µικρό για το µέγεθος των κτηρίων καθώς και το service του είναι σχετικά απλό. Μειονέκτηµα: η τοποθέτησή του είναι ακριβή, καθώς και η λειτουργία του. β. Το σύστηµα addressable or "intelligent" αντιπροσωπεύει τη σύγχρονη τεχνολογία. Το πλεονέκτηµα αυτού του συστήµατος έναντι του συµβατικού είναι ότι µπορεί να καταγράφει την κατάσταση κάθε αισθητήρα φωτιάς. Έτσι όταν ο αισθητήρας χρειαστεί συντήρηση, θα αναγνωριστεί αυτή η ανάγκη, θα καταγραφεί και θα προειδοποιήσει. Με αυτό τον τρόπο θα συντηρούνται µόνο όσοι αισθητήρες έχουν ανάγκη και όχι όλο το σύστηµα.