ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΥΠΟΓΕΙΩΝ Υ ΑΤΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ ΧΟΡΤΙΑΤΗ Γ. Παπαστέργιος 1, Ε. Τζάµος 1, Ν. Καντηράνης 1, Α. Φιλιππίδης 1,. Βογιατζής 2, Α. Γιούρη 1, Μ. Βαβελίδης 1, Β. Χαραλαµπή 1 1 Τοµέας Ορυκτολογίας-Πετρολογίας-Κοιτασµατολογίας, Τµήµα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, Τ.Κ. 54124 Θεσσαλονίκη, gpapaste@geo.auth.gr 2 Τοµέας Γεωλογίας, Τµήµα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, Τ.Κ. 54124 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ώδεκα δείγµατα από υδρευτικές γεωτρήσεις της περιοχής Ασβεστοχωρίου Χορτιάτη, του Νοµού Θεσσαλονίκης, αναλύθηκαν για την περιεκτικότητά τους σε βασικές χηµικές παραµέτρους που χαρακτηρίζουν την ποιότητα πόσιµου νερού σύµφωνα µε εθνικές και διεθνείς οδηγίες. Η πρώτη δειγµατοληψία πραγµατοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2007, ενώ η δεύτερη (επαναληπτική) τον Οκτώβριο του 2009. Οι παράµετροι που αναλύθηκαν ήταν η θολότητα, η αγωγιµότητα, το ph, ο ολικός οργανικός άνθρακας και η περιεκτικότητα τους σε Ε. coli. εντερόκοκκους, κολοβακτηροειδή, Clostridium perfringens, NH 4+, SO 4 2-, NO 3 -, Cl -, Na +, αρσενικό, βόριο, νικέλιο, και χρώµιο. Τα αποτελέσµατα δείχνουν πως η ποιότητα των υδάτων της περιοχής είναι αρκετά καλή, µε όλες τις παραµέτρους να έχουν τιµές οι οποίες είναι κατώτερες από τα προτεινόµενα όρια. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η συγκέντρωση του αρσενικού (11 µg/l, µε επιτρεπτό όριο τα 10 µg/l) για ένα από τα δείγµατα της περιοχής µελέτης. Συνέπεια αυτής της τιµής ήταν ο τερµατισµός της χρήσης µιας συγκεκριµένης γεώτρησης ως υδρευτική πηγή της περιοχής. ENVIRONMENTAL MONITORING OF THE GROUNDWATER RESERVES OF ASVESTOHORI HORTIATIS AREA, N. GREECE G. Papastergios 1, E. Tzamos 1, N. Kantiranis 1, A. Filippidis 1, D. Vogiatzis 2, A. Giouri 1, M. Vavelidis 1, B. Haralampi 1 1 Department of Mineralogy Petrology Economic Geology, School of Geology, Aristotle University of Thessaloniki, 54124, Thessaloniki, Greece, gpapaste@geo.auth.gr 2 Department of Geology, School of Geology, Aristotle University of Thessaloniki, 54124 ABSTRACT Twelve water samples from the area of Asvestohori Hortiatis, prefecture of Thessaloniki, Greece, were analyzed for their concentrations in basic chemical parameters that determine water quality according to national and international directives. The first sampling scheme was performed during July 2007, while the second during October 2009. Several parameters were determined (i.e., electrical conductivity, total organic carbon, E. coli, NH 4+, SO 4 2-, NO 3 -, Cl -, Na +, As, Cr and others). The results indicate that the water quality of the study area is good, with all parameters having values below those suggested in the national and international directives. The only exception was noted for arsenic, which had a value of 11 µg/l (directive limit equals with 10 µg/l). As a consequence, the usage of one of the drills in the area as a drinking water supply was terminated.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όπως είναι γνωστό η χηµεία των υδάτων επηρεάζεται τόσο από τους γεωλογικούς σχηµατισµούς που αυτά διασχίζουν, όσο και από τις διάφορες ανθρωπογενείς δραστηριότητες [1-4]. Σε ορισµένες περιπτώσεις τα φυσικά ύδατα µπορεί να περιέχουν αυξηµένες συγκεντρώσεις από διάφορα Πιθανώς Τοξικά Στοιχεία (ΠΤΣ) τα οποία µπορεί να οδηγήσουν σε αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία [5-10]. Τα υδάτινα αποθέµατα της Ελλάδας εξαρτώνται, κυρίως, από τα υπόγεια αποθέµατα. Οι πιο συνήθεις τύποι υδροφόρων στρωµάτων στην Ελλάδα είναι οι καρστικοί και οι πορώδεις, ενώ ο κυρίαρχος τύπος νερού είναι ο Ca Mg HCO 3, ο οποίος αντιπροσωπεύει γλυκά νερά τα οποία υπέστησαν σχετικά πρόσφατη διήθηση [11, 12]. Γενικά, οι αγροτικές δραστηριότητες καταναλώνουν περίπου το 86% των εθνικών αποθεµάτων, καθώς τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρήθηκε µια σηµαντική αύξηση στις αρδευτικές εκτάσεις. Η εκτεταµένη χρήση λιπασµάτων, παρασιτοκτόνων και άλλων παρόµοιων προϊόντων για αγροτικούς σκοπούς, καθώς και η ύπαρξη βόθρων για την προσωρινή αποθήκευση αστικών λυµάτων οδήγησε στην ρύπανση υδάτων από νιτρικές ουσίες. Επιπλέον, λόγω της µεγάλης ακτογραµµής της χώρας και της ταυτόχρονης υπερεκµετάλλευσης των υδάτινων αποθεµάτων της η υφαλµύρωση αρκετών από αυτά έγινε ένα εξίσου σηµαντικό πρόβληµα [11, 13-16], ενώ ταυτόχρονα παρουσιάστηκε µια αυξηµένη ζήτηση για βιοµηχανική και αστική χρήση [16]. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να παρακολουθήσει την ποιότητα των υδάτων της περιοχής Ασβεστοχωρίου-Χορτιάτη, να ερµηνεύσει τα αποτελέσµατα, να αναγνωρίσει τις κύριες υδρογεωχηµικές διεργασίες που επηρεάζουν την ποιότητα των υδάτων της περιοχής έρευνας και να προτείνει λύσεις στα προβλήµατα που παρουσιάστηκαν. 2. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ 2.1 Περιοχή µελέτης Η περιοχή µελέτης βρίσκεται στο νοµό Θεσσαλονίκης και περιλαµβάνει τα ηµοτικά ιαµερίσµατα ( / ) Ασβεστοχωρίου, Εξοχής, Χορτιάτη και Φιλύρου (Εικ. 1). Για την υδροδότηση της περιοχής χρησιµοποιείται το δίκτυο της ΕΥΑΘ, καθώς και ένας αριθµός γεωτρήσεων οι οποίες βρίσκονται διάσπαρτες στην γύρω περιοχή (Πιν. 1). Το δίκτυο των σωλήνων υδροδότησης είναι κατασκευασµένο από πλαστικό (PVC), αµίαντο και σιδηροσωλήνες. Οι γεωλογικοί σχηµατισµοί που συναντώνται στην περιοχή µελέτης είναι [17]: τεταρτογενή ιζήµατα, ψαµµιτοµαργαϊκές αποθέσεις, ασβεστόλιθοι, γνεύσιοι, χαλαζίτες, δουνίτες, περιδοτίτες, και γάββροι. Τέλος, στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν κτηνοτροφικές µονάδες, ενώ η καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων δεν αποτελεί σηµαντική δραστηριότητα στην περιοχή. 2.2 ειγµατοληψία, προετοιµασία και ανάλυση των δειγµάτων Η πρώτη δειγµατοληψία πραγµατοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2007 και η δεύτερη (επαναληπτική) τον Οκτώβριο του 2009. Για κάθε περίοδο δειγµατοληψίας λήφθηκαν έξι δείγµατα. Κατά τη διάρκεια κάθε δειγµατοληψίας λήφθηκαν όλα τα απαραίτητα µέτρα για την αποφυγή της ρύπανσης των δειγµάτων. Όλα τα δείγµατα τοποθετήθηκαν σε πλαστικές (polyethylene) φιάλες και παράµετροι όπως θερµοκρασία ( C), ph, αγωγιµότητα (EC, µs/cm) και θολότητα µετρήθηκαν επί τόπου. Για τις υπόλοιπες µετρήσεις τα δείγµατα φυλάχθηκαν στους 4 C, έως την ανάλυσή τους η οποία έγινε στο πιστοποιηµένο εργαστήριο Agrolab. Οι µέθοδοι που χρησιµοποιήθηκαν ήταν, ανάλογα µε την προσδιοριζόµενη παράµετρο, ογκοµετρικές, φωτοµετρικές, φασµατοµετρικές, Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectroscopy (ICP-AES) και Graphite Furnace Atomic Absorption Spectrometry (GF AAS).
Εικόνα 1. Απλοποιηµένος χάρτης της περιοχής µελέτης. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τα αποτελέσµατα των αναλύσεων δίνονται στον Πίνακα 2. Ως µέτρα σύγκρισης χρησιµοποιήθηκαν η οδηγία 98/83/ΕΚ [18] του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτή περιγράφεται από την ΚΥΑ Υ2/2600/2001, καθώς και οι οδηγίες της USEPA [19]. 3.1 Περίοδος δειγµατοληψίας Ιουλίου 2007 Η συγκέντρωση ιόντων υδρογόνου (ph) για την πρώτη περίοδο δειγµατοληψίας κυµάνθηκε µεταξύ 7,6 και 8,2, η αγωγιµότητα είχε τιµές από 478 έως 726 µs/cm, η θολότητα από 1,0 έως 18,0 και ο ολικός οργανικός άνθρακας από 0,9 έως 3,3. Όλες οι τιµές είναι κάτω από τα προτεινόµενα όρια, τόσο της ΕΕ [18], όσο και της USEPA [19]. Όσον αφορά τους µικροβιολογικούς παράγοντες δεν βρέθηκαν ίχνη που να µαρτυρούν την επικινδυνότητα των υπό εξέταση δειγµάτων. Επίσης, οι τιµές που βρέθηκαν για τα βασικά ιόντα έχουν τιµές οι οποίες είναι όλες κάτω από τα προτεινόµενα όρια. Συγκεκριµένα η περιεκτικότητα σε NH + 4 κυµαίνεται 2- από 0,02 έως 0,1 (mg/l), η περιεκτικότητα σε SO 4 είναι µεταξύ 33,3 και 48,4 (mg/l), η περιεκτικότητα σε NO - 3 κυµαίνεται από 4,2 έως 32,4 (mg/l), η περιεκτικότητα σε Cl - έχει τιµές µεταξύ 19,3 και 33,9 (mg/l) και η συγκέντρωση του Na + κυµαίνεται από 6,9 έως 65,1 (mg/l). Τέλος, η περιεκτικότητα σε ορισµένα πιθανώς τοξικά στοιχεία µετρήθηκε σε ορισµένες µόνο περιπτώσεις, οι οποίες, στη πλειοψηφία τους, είχαν τιµές κάτω των προτεινόµενων ορίων. Μοναδική εξαίρεση ήταν η συγκέντρωση του αρσενικού (11 µg/l) για το δείγµα Α2. Επειδή στην
περιοχή δεν υπάρχουν εκτεταµένες καλλιέργειες οι οποίες θα απαιτούσαν την εκτεταµένη χρήση ουσιών που περιέχουν αρσενικό (π.χ. παρασιτοκτόνα, ζιζανιοκτόνα κλπ.), πιθανότατα η αυξηµένη συγκέντρωση του αρσενικού οφείλεται σε γεωλογικούς παράγοντες. Η αυξηµένη αυτή τιµή, για λόγους προστασίας της δηµόσιας υγείας οδήγησε στον τερµατισµό της χρήσης µιας γεώτρησης ως πηγή υδροληψίας για τις ανάγκες της περιοχής. 3.2 Περίοδος δειγµατοληψίας Οκτωβρίου 2009 Η συγκέντρωση ιόντων υδρογόνου (ph) για τη δεύτερη (επαναληπτική) περίοδο δειγµατοληψίας κυµάνθηκε µεταξύ 7,6 και 8,8, η αγωγιµότητα είχε τιµές από 488 έως 791 µs/cm και ο ολικός οργανικός άνθρακας από 1,1 έως 2,1. Σε αυτή τη δειγµατοληψία ένα δείγµα (Α2Β) ξεπερνά τα όρια του ph που δίνει η USEPA, παραµένει, όµως, εντός των ορίων που θέτει η ΕΕ, ενώ δεν µετρήθηκε η θολότητα των δειγµάτων. Όπως και στην πρώτη δειγµατοληψία, έτσι και σε αυτή δεν βρέθηκαν ίχνη µικροβιολογικών παραγόντων που να αποτελούν κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία. Αυτό αποτελεί µια σοβαρή ένδειξή ότι η χλωρίωση των υδάτων γίνεται µε αποτελεσµατικό τρόπο. Τέλος, όλες οι τιµές των βασικών ιόντων (εκτός του NH 4 + το οποίο δεν προσδιορίστηκε) είναι κάτω των επιτρεπτών ορίων και περίπου στα ίδια επίπεδα µε αυτά της προηγούµενης δειγµατοληψίας. Όπως φαίνεται οι τιµές της επαναληπτικής περιόδου είναι παραπλήσιες της πρώτης. 3.3 Σύγκριση µε άλλες περιοχές της Ελλάδος Στον Πίνακα 3 γίνεται µια σύγκριση µεταξύ των τιµών για τα ύδατα της παρούσας έρευνας και άλλων περιοχών της Ελλάδος. Στην πλειοψηφία τους, οι τιµές της παρούσας έρευνας είναι µικρότερες ή παραπλήσιες των βιβλιογραφικών τιµών που χρησιµοποιήθηκαν στη σύγκριση. Εξαίρεση αποτελούν η τιµές για τη Θεσσαλία [21]. Οι όποιες διαφορές παρουσιάζονται, πιθανότατα οφείλονται σε παράγοντες όπως διαφορετική γεωλογία της περιοχής, διαφορετικές ανθρώπινες δραστηριότητες, διαφορετική µεθοδολογία κάθε έρευνας κλπ. Πίνακας 1. Γενικές πληροφορίες σχετικά µε τις θέσεις δειγµατοληψίας και την περιοχή µελέτης. α/α Πηγή υδροληψίας (δίκτυο υδροληψίας) Περιοχή ύδρευσης Σηµείο δειγµατοληψίας Πληθυσµός Παροχή (m 3 /day) A1 Γεώτρηση "Λατώ" Ασβεστοχώρι Ασβεστοχωρίτικα 700 300 A2 ΕΥΑΘ Ασβεστοχώρι ίκτυο ΚΕΠ 1800 800 A3 5 γεωτρήσεις Ασβεστοχώρι ίκτυο ΚΑΠΗ 2200 1160 A4 2 γεωτρήσεις - ΕΥΑΘ Εξοχή ίκτυο Κοινότητα 1511 550 A5 7 γεωτρήσεις Χορτιάτης Ταβέρνα Κιόσκια 2946 936 A6 2 γεωτρήσεις Φίλυρο Οικισµός Αγνάντι 3620 1440 A1Β Γεώτρηση "Λατώ" Ασβεστοχώρι Ασβεστοχωρίτικα 700 300 A2Β ΕΥΑΘ Ασβεστοχώρι ίκτυο ΚΕΠ 1800 800 A3Β 5 γεωτρήσεις Ασβεστοχώρι ίκτυο Γραφείου ΕΥΑ 2200 1160 A4Β 2 γεωτρήσεις - ΕΥΑΘ Εξοχή ίκτυο Κοινότητα 1511 550 A5Β 7 γεωτρήσεις Χορτιάτης Μίνι Μάρκετ 2946 936 A6Β 2 γεωτρήσεις Φίλυρο ίκτυο Κοινότητα Φιλύρου 3620 1440 Β: επαναληπτική δειγµατοληψία
Πίνακας 2. Αποτελέσµατα αναλύσεων των βασικών παραµέτρων που προσδιορίστηκαν στην παρούσα έρευνα (na: not analyzed). Πηγή υδροληψίας Ανώτατη επιτρεπόµενη τιµή Παράµετρος A1 A2 A3 A4 A5 A6 98/83/EC USEPA ph (0<7<14) 7,6 8,1 7,8 8,2 7,8 7,9 6,5-9,5 6,5-8,5 Αγωγιµότητα (µs/cm) 578 478 573 726 610 537 2500 na Θολότητα 3,0 18,0 16,0 15,0 1,0 na na 500 Ολικός οργανικός άνθρακας 0,9 3,3 2,0 1,3 1,7 1,9 na na Clostridium perfringens 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 na Escherichia coli 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 na Εντερόκοκκοι 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 na Κολοβακτηροειδή 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 na Αµµώνιο NH 4 + (mg/l) 0,02 0,1 0,1 na 0,1 na 0,5 na Θειϊκά SO 4 2- (mg/l) 39,9 44,3 48,4 47,5 33,3 33,8 250 250 Νιτρικά NO 3 - (mg/l) 32,4 3,7 30,7 17,0 23,5 4,2 50 250 Χλωριούχα Cl - (mg/l) 20,8 28,6 19,3 31,6 33,9 28,6 250 na Νάτριο Na + (mg/l) 13,4 19,4 13,7 6,9 19,6 65,1 200 na Αρσενικό (µg/l) na 11,0 na 8,0 na na 10,0 na Βόριο (µg/l) na na na na na 0,1 1,0 na Νικέλιο (µg/l) na 6,0 na 5,0 na na 20,0 na Χρώµιο (µg/l) na na na 7,0 na na 50,0 na Πηγή υδροληψίας Ανώτατη επιτρεπόµενη τιµή Παράµετρος A1Β A2Β A3Β A4Β A5Β A6Β 98/83/EC USEPA ph (0<7<14) 7,9 8,8 8,0 7,6 8,2 8,2 6,5-9,5 6,5-8,5 Αγωγιµότητα (µs/cm) 791 488 589 725 559 558 2500 na Θολότητα na na na na na na na 500 Ολικός οργανικός άνθρακας 1,7 2,1 1,5 1,6 1,3 1,1 na na Clostridium perfringens 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 na Escherichia coli 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 na Εντερόκοκκοι 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 na Κολοβακτηροειδή 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 na Αµµώνιο NH 4 + (mg/l) na na na na na na 0,5 na Θειϊκά SO 4 2- (mg/l) 67,0 43,2 43,7 48,5 32,6 32,7 250 250000 Νιτρικά NO 3 - (mg/l) 39,5 4,5 30,4 14,0 12,0 4,9 50 250000 Χλωριούχα Cl - (mg/l) 36,2 19,9 20,4 42,4 37,3 27,0 250 na Νάτριο Na + (mg/l) 19,9 16,9 15,6 21,1 22,2 54,5 200 na Αρσενικό (µg/l) na na na na na na 10,0 na Βόριο (µg/l) na na na na na 0,1 1,0 na Νικέλιο (µg/l) 0,01 na na na na na 20,0 na Χρώµιο (µg/l) na na na na na na 50,0 na
Πίνακας 3. Σύγκριση του µέσου όρου ορισµένων παραµέτρων της παρούσας έρευνας µε τις αντίστοιχες τιµές από άλλες περιοχές της Ελλάδος (na: not analyzed). Παράµετρος Ιούλιος 2007 Οκτώβριος 2009 Κόρινθος [14] Θεσσαλία [20] Θεσσαλία [21] Μεσολόγγι [22] ph (0<7<14) 7,9 8,1 7,2 na 7,0 7,4 Αγωγιµότητα (µs/cm) 584 618 1564 na 654 1661 Θειϊκά SO 4 2- (µg/l) 41200 44600 232000 33603 4940 75217 Νιτρικά NO 3 - (µg/l) 18600 17600 74000 32450 1880 6250 Χλωριούχα Cl - (µg/l) 27100 30500 112000 14275 12760 111000 Νάτριο Na + (µg/l) 23000 25000 96500 11522 6540 58716 Βόριο (µg/l) 0,1 0,1 na 25,0 na 73,2 Νικέλιο (µg/l) 5,5 0,01 na 1,0 1,0 5,0 Χρώµιο (µg/l) 7,0 na na 5,0 na 9,0 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι αναλύσεις των υδάτων της περιοχής Ασβεστοχωρίου Χορτιάτη έδειξαν πως η ποιότητα των υδάτων είναι αρκετά καλή και κατάλληλη για ανθρώπινη χρήση. Όλες οι τιµές των παραµέτρων που αναλύθηκαν βρίσκονται κάτω από τα θεσµοθετηµένα όρια. Μοναδική εξαίρεση αποτέλεσε µια τιµή για το αρσενικό, η οποία οδήγησε στο τερµατισµό χρήσης µιας συγκεκριµένης γεώτρησης για τη παροχή πόσιµου ύδατος. Το πλάνο παρακολούθησης των ποσίµων υδάτων της περιοχής, έως σήµερα, έχει δώσει ικανοποιητικά αποτελέσµατα. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Οι συγγραφείς είναι υπόχρεοι στο ήµο Χορτιάτη και ιδιαίτερα στο ήµαρχο κ. Μιχάλη Γεράνη και στον κ. Σαράντο αφέρµο, οικονοµολόγο, /ντη της ΕΥΑΧ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Κελεπερτζής Α. 2000. Εφαρµοσµένη Γεωχηµεία, Μακεδονικές Εκδόσεις. Αθήνα, Ελλάς, 301 σελ. 2. Stamatis G., Voudouris K., Karefilakis F. 2001. Groundwater pollution by heavy metals in historical mining area of Lavrio, Attica, Greece. Water, Air, and Soil Pollution, 128: 61-83. 3. Siegel R.F. 2002. Environmental Geochemistry of Potentiallly Toxic Metals. Springer-Verlag Berlin Heidelberg New York, 218 pp. 4. Sullivan J.P., Agardy J.F., Clark J.J.J. 2005. The Environmental Science of Drinking Water. Elsevier Butterworth-Heinemann, 384 pp. 5. Liou S.H., Wu T.N., Chiang H.C., Yang T., Yang G.Y., Wu Y.Q., Lai J.S., Ho S.T., Guo Y.L., Ko Y.C., Ko K.N., Chang P.Y. 1996. Three-year survey of blood lead levels in 8828 Taiwanese adults. International Archives of Occupational and Environmental Health, 68: 80-87.
6. Guo H.R., Tseng Y.C. 2000. Arsenic in drinking water and bladder cancer: comparison between studies based on cancer registry and death certificates. Environmental Geochemistry and Health, 22: 83-91. 7. Islam R.M.D., Salminen R., Lahermo P.W. 2000. Arsenic and other toxic elemental contamination of groundwater, surfacewater and soil in Bangladesh and its possible effects on human health. Environmental Geochemistry and Health, 22: 33-53. 8. Yang T., Wu T.N., Hsu S.W., Lai C.H., Ko K.N., Liou S.H. 2002. Blood lead of primaryschool children in Penghu County, Taiwan: distribution and influencing factors. International Archives of Occupational and Environmental Health, 75: 528-534. 9. Kelepetsis A., Alexakis D., Skordas K. 2006. Arsenic, antimony and other toxic elements in drinking water of Eastern Thessaly Greece and its possible effects on human health. Environmental Geology, 50: 76-84. 10. De Figueiredo B.R., Borba R.P., Angelica R. 2007. Arsenic occurence in Brazil and human exposure. Environmental Geochemistry and Health, 29: 109-118. 11. Daskalaki P., Voudouris K. 2008. Groundwater quality of porous aquifers in Greece: a synoptic review. Environmental Geology, 54: 505-513. 12. Christoforidou P., Panagopoulos A., Voudouris K. 2010. Towards a new procedure to set up groundwater threshold values in accordance with the previsions of the EC directive 2006/118: A case study from Achaia and Corinthia (Greece). Bulletin of the Geological Society of Greece, 43: 1678-1687. 13. Lambrakis N., Voudouris K., Tiniakos L., Kalergis G. 1997. Impacts of drought and overpumping on the quaternary aquifers of the Glafkos basin (Patras region, Greece). Environmental Geology, 29: 209-216. 14. Voudouris K., Panagopoulos A., Koumantakis J. 2004. Nitrate pollution in the coastal aquifer system of the Korinthos Prefecture (Greece). Global Nest International Journal, 6: 31-38. 15. Mimikou M.A. 2005. Water resources in Greece: present and future. Global Nest International Journal, 7: 313-322. 16. Sofios S., Arabatzis G., Baltas E. 2008. Policy for management of water resources in Greece. Environmentalist, 28: 185-194. 17. ΙΓΜΕ (Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών). 1978. Φύλλο Θέρµη, Γεωλογικός Χάρτης της Ελλάδος, κλίµακα: 1:50 000, Αθήνα, Ελλάς. 18. EEC (European Economic Community). 1998. Council Directive (98/83/EC) of 3 November 1998 on the quality of water intended for human consumption: Official Journal of the European Communities, L 330/32, 23 p. 19. USEPA (United States Environmental Protection Agency). 2001. National Primary and Secondary Water Standards. Rules and Regulations Federal Register, Vol. 66, No. 14. 20. Skordas, K., Tziritis, E., Kelepertsis, A. 2010. Groundwater quality of the hydrological basin of Amyros River, Agia area Thessaly, Greece. Bulletin of the Geological Society of Greece, 43, 1858-1867. 21. Stamatis, G. 2010. Groundwater quality of the Ag. Paraskevi/Tempi valley karstic springs - application of a tracing test for research of the microbial pollution (Kato Olympos/NE Thessaly). Bulletin of the Geological Society of Greece, 43, 1868-1877. 22. Zagana, E., Lemesios, I., Charalambopoulos, S., Katsanou, K., Stamatis, G., Lambrakis, N. 2010. Environmental hydrogeological investigations on the clay deposits in the broad area of Mesologgi Aitoliko lagoons. Bulletin of the Geological Society of Greece, 43, 1878-1885.