SXEDIO.K22 9.8.1964: ΕΛΛΗΝIΚΑ ΠΟΛΕΜIΚΑ ΑΕΡΟΠΛΑΝΑ ΥΠΕΡIΠΤΑΝΤΑI ΤΗΣ ΚΥΠΡΟY ΠΡΟΚΑΛΩΝΤΑΣ ΡIΓΗ ΣΥΓΚIΝΗΣΗΣ. Ο ΓΡIΒΑΣ ΕΠIΣΤΡΕΦΕI ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΑI ΤIΣ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΠΑΡΑIΤΕIΤΑI Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝIΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΚΑΡΑΓIΑΝΝΗΣ Σε άρθρo τoυ στηv εφηµερίδα "Εθvικός Κήρυξ" τωv Αθηvώv (9o) (αvαδηµoσίευση στηv εφηµερίδα o ΦIΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ της Λευκωσίας στις 24.6.1965), o Στρατηγός Γεώργιoς Καραγιάvvης, πρώτoς αρχηγός της Εθvικής Φρoυράς αvαφέρεται στα όσα ακoλoύθησαv τη µάχη της Μαvσoύρας τov Αύγoυστo τoυ 1964: " Καθ'άπασαv τηv 9ηv Αυγoύστoυ η τoυρκική αερoπoρία εζηκoλoύθησε τηv εv Κύπρω δράσιv της. Απoλέσασα αύτη δύo αερoπλάvα κατά τηv 8ηv Αυγoύστoυ εγκατέλειψε τo πεδίov της µάχης και εστράφη εvαvτίov τoυ αµάχoυ πληθυσµoύ, βαµβαρδίζoυσα αvηλεώς τα χωρία της περιoχής Παχυάµµoυ και πόλεως Χρυσoχoύς. Ο τoυρκικός στόλoς είχεv απoπλεύσει από της vυκτός 8/9Αυγoύστoυ εκ τoυ λιµέvoς της Αλεξαvδρέττας, πρoς τηv θαλάσσιαv περιoχήv της µεταξύ Κύπρoυ και Ρόδoυ και τα ραvτάρ δεv εσηµείωvαv τηv θέσιv τoυ. Αι πληρoφoρίαι µας ήσαv επίµovoι ότι κατά τηv vύκα της 9/10 Αυγoύστoυ, oι τoύρκoι θα απεβίβαζov δυvάµεις εις περιoχήv Μαvσoύρας πρoς αvακατάληψιv τωv απoλεσθέvτωv εδαφώv και εvίσχυσιv της εκεί θέσεως τωv Τ/κ. Μετά της Εληvικής Κυβερvήσεως ευρισκόµεθα εις συvεχή επαφήv και κατετoπίζαµεv ταύτηv αvά πάσαv στιγµήv, επί τωv σηµειoυµέvωv εξελίξεωv. Οι ραδιoσταθµoί της Τoυρκίας και τωv Τ/κ εv Λευκωσία ήρξαvτo µεταδίδovτες διάφoρα θoύρια και συvθήµατα, δηµιoυργoύvτες ατµόσφαιραv πoλεµικήv. Η Ελληvική Κυβέρvησις επέδωσε διακoίvωσιv, ως επληρoφoρήθηµεv πρoς τηv Τoυρκίαv, διά της oπoίας της εφιστoύσε τηv πρoσoχήv, ότι συvέχισις της δράσεως της Τoυρκικής αερoπoρίας εις Κύπρov και 1
κατά τηv 10ηv Αυγoύστoυ θα είχεv ως απoτέλεσµα τηv πρoσβoλήv υπό της Ελληvικής Αερoπoρίας στρατιωτικώv στόχωv εvτός τoυ τoυρκικoύ εδάφoυς. Τηv 19ηv εσπεριvήv ώραv της 9ης Αυγoύστoυ τέσσερα µαχητικά αερoπλάvα της ΕΒΑ εvήργησαv πoλεµικήv επίδειξιv υπεράvω της Κύπρoυ, πρoκαλέσαvτα φρεvίτιδα εvθoυσιασµoύ µεταξύ τωv Ελληvoκυπρίωv. Εv τω µεταξύ η Κυπριακή Κυβέρvησις πρoσέφυγεv εις τo Συµβoύλιov Ασφαλείας τoυ ΟΗΕ ζητήσασα τηv άµεσov σύγκλησιv τoύτoυ. Πρoς αvτιµετώπισιv της καταστάσεως διέταξα τηv αvασυγκρότησιv και αvαδιάταξιv τωv δυvάµεωv της περιoχής Μαvσoύρας ίvα είvαι έτoιµαι πρoς απόκρoυσιv τυχόv απoβάσεως εις τηv περιoχήv, εκιvητoπoίησα δε άπαvτα τov µηχαvισµόv της παθητικής αεραµύvης και άπασα η vήσoς ετέθη επί πoδός πoλέµoυ. Η Κυπριακή Κυβέρvησις επηρεασθείσα από τov υπoυργόv κ. Γεωρκάτζηv και τov στρατηγόv Γρίβαv- ιγεvήv, oι oπoίoι παρηκoλoύθησαv εκ τoυ σύvεγγυς τηv δράσιv της τoυρκικής αερoπoρίας κατά τηv 8ηv Αυγoύστoυ εις τηv περιoχήv Μαvσoύρας, άvευ της συγκαταθέσεως µoυ, εζήτησαv και από τηv Ελληvικήv Κυβέρvησιv vα διατεθή η ΕΛ ΥΚ διά τηv απρόκρoυσιv της εχθρικής απoβάσεως, διότι εφρόvoυv ότι η Εθvική Φρoυρά δεv ήτo ακόµη ικαvή vα εκπληρώση τηv δύσκoλov ταύτηv απoστoλήv. Αvησυχήσασα η Ελληvική Κυβέρvησις εκ τoυ γεγovότoς τoύτoυ, διότι εµπλoκή της ΕΛ ΥΚ εις τας διεξαγoµέvας εις Κύπρov συγκρoύσεις εσήµαιvε Ελληvoτoυρκικόv πόλεµov, συvεκάλεσε εκτάκτως τo πoλεµικόv συµβoύλιov, µε εκάλεσε δε εις τo τηλέφωvov διά τoυ Αρχηγoύ ΓΕΕΘΑ κ. Πιπιλή, ίvα έχη και τηv υπεύθυvov γvώµηv µoυ επ αυτoύ. Με κατάπληξιv µoυ ήκoυσα τηv υπoβληθείσαv αίτησιv περί χρησιµoπoιήσεως της ΕΛ ΥΚ υπό της Κυπριακής Κυβερvήσεως, απήvτησα δε κατά τρόπov κατηγoρηµατικόv ΟΤI ΑI ΥΝΑΜΕIΣ ΜΟΥ ΗΣΑΝ IΚΑΝΑI ΚΑI ΤΗΝ ΝΗΣΟΝ ΕΛΕΓΧΩ ΣΤΑΘΕΡΩΣ ΚΑI ΤΟΥΡΚIΚΗΝ ΑΠΟΒΑΣIΝ ΑΠΟΚΡΟΥΣΩ. 2
Απασα η 9η τoυ µηvός Αυγoύστoυ διήλθεv µε ασυvήθη πoλεµικήv δραστηριότητα εις Κύπρov. Πάσα κίvησις εις τας πόλεις είχε vεκρωθή και παvτoύ επεκράτει πvεύµα πoλεµικής υστερίας. Κατά τας εσπεριvάς εκπoµπάς τωv ξέvωv σταθµώv καθώς και τoυ σταθµoύ της Λευκωσίας µετεδόθη η είδησις ότι τo Συµβoύλιov Ασφαλείας τoυ ΟΗΕ συvελθόv εκτάκτως, εκάλεσε τόσov τηv Τoυρκίαv όσov και τηv Κύπρov όπως διακόψωσι πάσαv πoλεµικήv εvέργειαv. Τηv 23.45 ελάβoµεv επίσηµov σήµα τoυ ΓΕΕΘΑ εκδoθέv τηv 21.30 ώραv διά τoυ oπoίoυ διετασσόµεθα όπως αvαστείλωµεv πάσαv πoλεµικήv εvέργειαv εις εφαρµoγήv σχετικής απoφάσεως τoυ Συµβoυλίoυ Ασφαλείας. Τηv 21.30 ώραv o υπασπιστής µoυ µε ειδoπoίησεv ότι o στρατηγός Γρίβας- ιγεvής επαvήλθεv εις τo γραφείov τoυ και ότι εκάλεσεv εις συvεργασίαv διαφόρoυς επιτελείς. Μετέβηv αµέσως εις τo γραφείov τoυ, τov εvηµέρωσα επί τωv γεγovότωv της ηµέρας και τoυ εξέθεσα τo σχέδιov µoυ διά τηv αvτιµετώπισιv τυχόv απoβατικής εvεργείας τωv τoύρκωv. Με ήκoυσε σιωπηλός µε τoυς oφθαλµoύς καθηλωµέvoυς εις τo τραπέζι τoυ και oυδέv µoυ απήvτησε. Αφoύ ετελείωσα ηγέρθη της θέσεως τoυ και εις έvτovov ύφoς είπε πρώτov εις τov παριστάµεvov διoικητήv της ΕΛ ΥΚ: - εv σας επιτρέπω vα κάµετε καµµίαv µετακίvησιv τµήµατoς. Εγώ διατάσσω εδώ. Τo ακoύτε; Μετά ταύτα, στραφείς πρoς εµέ µoυ επαvέλαβε: - Και σεις oύτε διµoιρία δεv θα µετακιvήσετε άvευ της εγκρίσεως µoυ. Ο διoικητής της ΕΛ ΥΚ διεµαρτυρήθη ότι δεv λαµβάvει διαταγάς από τov στρατηγόv, αλλά από τηv Ελληvικήv Κυβέρvησιv εγώ δε συγκρατήσας τηv oργήv µoυ, τoυ απήvτησα: - Σεις διατάσσετε, σεις θα είσθε o υπεύθυvoς. Εγκαταλείψας δε τo γραφείov, oυδεµίαv έκτoτε µετ' αυτoύ έσχov επαφήv. Η κατάστασις πλέov από απόψεως ασκήσεως της διoικήσεως τωv δυvάµεωv Κύπρoυ ήρχισε vα λαµβάvη 3
µoρφήv επικίvδυvov. Αι δυσκoλίαι µας πρoήρχovτo µόvov από τα πρoβλήµατα πoυ είχαµε vα αvτιµετωπίσoυµε. Επρεπε vα λαµβάvωµεv µέτρα διά τηv αvτιµετώπισιv και τωv ιδιoτρoπιώv τoυ στρατηγoύ Γρφβα- ιγεvή εκ τωv oπoίωv µερικές διέφευγov τoυ ελέγχoυ της λoγικής και εδηµιoύργoυv αµφιβoλίας δια τηv ψυχικήv αvτoχήv τoυ. Με είχε τελείως αvαστατώσει η ψυχoλoγία τoυ στρατηγoύ, o oπoίoς δεv δίστασε vα εγκαταλείψη τηv θέσιv τoυ κατά τηv διάρκειαv της κρισιµωτέρας στιγµής της µάχης, τηv oπoίαv αυτός αυθαιρέτως ήρξατo. Παρά ταύτα παρέµειvα εiς τηv θέσιv µoυ άκαµπτoς και πιστός εις τo εθvικόv µoυ καθήκov µέχρις ότoυ παρήλθε τελείως η κρίσις και τα πράγµατα επαvήλθov εις τov καvovικόv τωv ρoυv. Κατά τηv 23.30 ώραv τα ραvτάρ µας έδωσαv τηv πληρoφoρίαv ότι τέσσαρα σκάφη εv σχηµατισµώ έπλεov βoρείως Ακρωτηριoυ Πωµός, µε κατεύθυvσιv πρoς τηv Μαvσoύρα. Παρηκoλoυθήσαµεv στεvώς τηv κίvησιv τωv σκαφώv τoύτωv και τα είδoµεv vα πρoσεγγίζωσι πρoς τηv περιoχήv ΚΟΚΚIΝΑ. Η δύvαµις τoυ vαυτικoύ τoύτoυ σχηµατισµoύ δεv µoυ εδηµιoύργησεv αvησυχίας, απoβατικής εvεργεφας, διότι εκρίθη αvίσχυρoς vα πρoβή εις παρόµoιov εγχείρηµα. Η εκτίµησις µoυ αύτη αvεφέρθη πρoς τηv Ελληvικήv Κυβέρvησιv τηv oπoίαv και καθησύχασα,. Ο Στρατηγός Γρίβας - ιγεvής όµως voµίσας ότι επέκειτo τoυρκική απόβασις εζήτησεv επέµβασιv της ΕΒΑ πρoς επίθεσιv κατά τωv πλoίωv, τα oπoία µέσω τωv δυvάµεωv τoυ ΟΗΕ εξηκριβώσαµεv ότι ήσαv τoυρκικά. Η Ελληvική Κυβέρvησις εβασίσθη εις τηv εκτίµησιv µoυ και εις oυδεµίαv εvέργειαv πρoέβη. Με παρεκάλεσε µόvov vα τηv εvηµερώvω πρoσωπικώς επί της εξελίξεως της καταστάσεως κατά στεvά χρovικά διαστήµατα. Ο σχηµατισµός τωv τoυρκικώv πλoίωv αφoύ πρoσήγγισεv εις τηv ακτήv τoυ χωρίoυ ΚΟΚΚIΝΑ έλαβε τηv κάτωθι διάταξιv: Τα τρία αvτιτoρπιλλικά αvεπτύχθησαv εις απεστασιv τριώv µιλίωv από της ακτής µε διάστηµα 4
µεταξύ τωv εvός περίπoυ µιλίoυ, τo δε τέταρτov πλoίov, τo oπoίov ήτo oπλιταγωγό εστάθη εις απόστασιv 1000 περίπoυ µέτρωv από τo χωρίov ΚΟΚΚIΝΑ και διά λέµβωv απεβίβασε 40 άvδρας και διάφoρα εφόδια και παρέλαβε τoυς τραυµατίας και τιvας ΑξιΩµατικoυς, oι oπoίoι επληφoρήθηµεv βραδύτερov εδικάσθησαv υπό στρατoδικείoυ διά τηv κακήv εκτέλεσιv τωv καθηκόvτωv τωv επί τoυ πεδίoυ της µάχης. Τηv 3ηv πρωϊvήv ώραv τα αvωτέρω τoυρκικά σκάφη απέπλευσαv πρoς βoρράv και εξηφαvίσθησαv εις τας τoυρκικάς ακτάς. Τηv επoµέvηv 10ηv τoυ µηvός η Τoυρκία διέκoψε µεv τας αερoπoρικάς επιθέσεις, αλλ' εξηκoλoύθησεv αvαγvωριστικάς πτήσεις καθ' άπασαv τηv Κύπρov. Η Κυπριακή Κυβέρvησις πρoσέφυγεv και πάλιv εις τo Συµβoύλιov Ασφαλείας διά τηv παραβίασιv τωv χωρικώv της Κύπρoυ υδάτωv υπό τoυ Τoυρκικoύ στόλoυ τηv vύκτα της 9-10 Αυγoύστoυ και τoυ εvαερίoυ χώρoυ της από της τoυρκικής αερoπoρίας τηv 10ηv Αυγoύστoυ. Τo Συµβoύλιov Ασφαλείας επαvέλαβε τας συστάσεις τoυ η δε Τoυρκία εδικαιoλoγήθη ότι αι σηµειωθείσαι παραβάσεις ωφείλovτo εις λόγoυς τεχvικoύς διότι τόσov αι vαυτικαί όσov και αι αερoπoρικαί µovάδες δεv ειδoπoιήθησαv εγκαίρως. Επεφύλαξεv όµως εις εαυτήv τo δικαίωµα vα επέµβη και πάλιv εις Κύπρov πρoς πρoστασίαv τωv Τ/κ εφ' όσov ήθελεv εκδηλωθή καθ' oιovδήπoτε τρόπov επίθεσις κατ' αυτώv υπό τωv Ε/κ. Από της 11ης Αυγoύστoυ επεκράτησε πλήρης ησυχία εv Κύπρω, αι τoυρκικαί αvαγvωριστικαί πτήσεις διεκόπησαv και o ρυθµός της ζωής εις τας πόλεις και τα χωρία αvέκτησε τηv συvήθη ειρηvικήv τoυ µoρφήv. Τότε, κατόπιv ηρέµoυ και αβιάστoυ σκέψεως κατέληξα εις τo συµπέρασµα ότι η παραµovή µoυ εις Κύπρov και η συvεργασία µoυ µετά τoυ στρατηγoύ Γρίβα- ιγεvή καθίστατo αδύvατoς. εv ήτo δυvατόv vα 5
είµαι υπεύθυvoς έvαvτι της Κυπριακής Κύβερvήσεως τύπoις και oυσία (διότι είχov αvαλάβει τηv Αρχηγίαv τωv δυvάµεωv της Κύπρoυ κατόπιv) ηθικώς έvαvτι της Ελληvικής Κυβερvήσεως, η oπoία διά παv ζήτηµα απηυθύvετo πρoς εµέ και oλoκληρωτικώς έvαvτι της Iστoρίας της Πατρίδoς, διά τηv διεξαγωγήv τoυ αγώvoς πρoς απελευθέρωσιv της Κύπρoυ και vα χειρίζεται άπαvτα τα ζητήµατα της αρµoδιότητoς µoυ o στρατηγός Γρίβας- ιγεvής, άvευ της γvώµης µoυ, αυθαιρέτως εv υπερβoλαίς και εv πoλλoίς αστόργως. Απασαι αι πρoσπάθειαι µoυ όπως κρατήσω τoύτov εvτός πλαισίoυ ειλικριvoύς συvεργασίας, απέβησαv άκαρπoι. ιεπίστωσα ότι αι διαθέσεις τoυ απέvαvτι µoυ δεv ήσαv φιλικαί. Απεφάσισα vα θέσω τηv παραίτησιv µoυ εις τηv διάθεσιv της Κυπριακής Κυβερvήσεως και vα µη δεχθώ oυδεµίαv επ' αυτής συζήτησιv, εφ' όσov o στρατηγός Γρίβας ιγεvής δεv απεµακρύvετo εκ της Κύπρoυ. Ο Πρόεδρoς Μακάριoς συvεµερίσθη τας απόψεις µoυ, αλλά διεπίστωσα ότι ήτo δέσµιoς της Ελληvικής Κυβερvήσεως και τoυ στρατηγoύ Γρίβα- ιγεvή και δεv είχε τηv δύvαµιv vα απoφασίση τελεσιδίκως επί τoυ ζητήµατoς τoύτoυ. Με παρεκάλεσε vα παραµείvω εις Κύπρov διότι αι υπηρεσίαι µoυ εκρίvovτo απαραίτητoι, εκεί εδήλωσα δε ρητώς ότι η µετά τoυ στρατηγoύ Γρίβα- ιγεvή συvεργασία µoυ µόvov πρόξεvoς κακoύ ηδύvατo vα γίvη και ότι απoχωρώ διότι κρίvω ότι oύτoς λόγω της πρoϊστoρίας τoυ έχει περισσότερα δικαιώµατα εµoύ εv Κύπρω. Συvεφωvήσαµεv µετά τoυ Μακαριωτάτoυ vα µεταβώ εις Αθήvας πρoς συvάvτησιv της Ελληvικής Κυβερvήσεως ίvα απoφασίση αύτη επί τoυ ακαvθώδoυς τoύτoυ ζητήµατoς της ηγεσίας τωv Κυπριακώv υvάµεωv. Τηv µεσηµβρίαv της 14ης Αυγoύστoυ αφίχθηv εις Αθήvας και είχov επαvειληµµέvας συζητήσεις µετά τoυ Υπoυργoύ της Εθvικής Αµύvης κ. Γαρoυφαλιά. Τov εύρov εξαιρετικά στεvoχωρηµέvov διότι o στρατηγός Γρίβας - ιγεvής επέρριπτεv επ' αυτoύ τας 6
ευθύvας της απoτυχίας της επιχειρήσεως Μαvσoύρας, λόγω τωv απoσταλέvτωv σηµάτωv δι' ωv µας συvιστάτo vα απoφύγωµεv τας πρoκλήσεις. Τoύτo ήτo µία τωv συvήθωv στρεψoδικιώv τoυ στρατηγoύ διότι vαι µεv o Υπoυργός κ. Γαρoυφαιλάς επεσήµαιvε τας ευθύvας µας δι' αλλεπαλλήλωv σηµάτωv κατά τηv διάρκειαv τωv µαχώv, µας συvιστoύσε vα απoφεύγωµεv τας πρoκλήσεις, αλλά αι συστάσεις τoυ αύται oυδόλως ελήφθησαv υπ' όψιv παρά τoυ στρατηγoύ Γρίβα- ιγεvή. Επoµέvως η µη εκκαθάρισις της περιoχής Μαvσoύρας ωφείλετo όχι εις τας συστάσεις συvέσεως και oρθρoφρoσύvης της Ελληvικής Κυβερvήσεως αλλά εις τηv κακήv oργάvωσιv και διεύθυvσιv υπ' αυτoύ της επιχειρήσεως. Εκ τωv συζητήσεωv µoυ µετά τoυ Υπoυργoύ Γαρoυφαλιά συvεπέραvα ότι η παρoυσία τoυ στρατηγoύ Γρίβα- ιγεvή εις Κύπρov µεγάλας εδηµιoύργει αvησυχίας εις τηv Ελληvικήv Κυβέρvvησιv, διότι αύτη δεv ηδύvατo vα θέση υπό πλήρη έλεγχov τας εvεργείας τoυ, αλλά δεv ήθελε vα τoυ αρvηθή ηγετικόv ρόλov. Η διστατικη θέσις τoυ Υπoυργoύ κ. Γαρoυφαλιά είχεv ως απoτέλεσµα vα δηµιoυργήση έvα καθεστώς απαράδεκτov από απόψεως ηγεσίας τωv Κυπριακώv δυvάµεωv. Και τo χειρότερov από τηv υπόθεσιv αυτήv, είvαι ότι o Πρόεδρoς Μακάριoς, o oπoίoς ευρίσκετo επικεφαλής τoυ Κυπριακoύ αγώvoς, o επίσηµoς Κυβερvήτης της Κύπρoυ παρ oυδεvός ηρωτήθη. Πρo της ακαταστασίας αυτής και της εκδηλoυµέvης πλέov αvoικτής εχθρότητoς υπό τoυ στρατηγoύ Γρίβα- ιγεvή πρoς τo άτoµov µoυ δι' αλλεπαλλήλωv επιστoλώv πρoς τov αvώτατov άρχovτα και τoυς αρµoδίoυς κυβερvητικoύς παράγovτας εδήλωσα εις τov Υπoυργόv κ. Γαρoυφαλιάv ρητώς και απεριφράστως ότι η επάvoδoς µoυ εις τηv Κύπρov ήτo αδύvατoς. Παρά τας επιµόvoυς παρακλήσεις τoύτoυ όπως επαvέλθω εις Κύπρov, ως άvθρωπoς της εµπιστoσύvης της Ελληvικής Κυβερvήσεως και εv είδoς τoπoτηρητoύ παρά τη κυπριακή Κυβερvήσει και τω Αρχιστρατήγω, 7
ηρvήθηv και απεφάσισα vα παραµείvω oριστικώς εις Αθήvας θυσιάζωv τov εαυτόv µoυ εις τηv σκoπιµότητα της πριφρoυρήσεως της εχθρικής εvότητoς. Κατόπιv τoύτoυ απηύθυvα επιστoλήv εις τov Πρόεδρov Μακάριov διά της oπoίας εξέφραζov τηv λύπηv µoυ διότι θα εστερoύµηv εις τo εξής της ευτυχίας vα ευρίσκωµαι επικεφαλής τoυ αγωvιζoµέvoυ κυπριακoύ λαoύ και της τιµής της υψηλής τoυ συvεργασίας. Εις τηv επιστoλήv µoυ ταύτηv o Μακαριώττoς απήvτησεv ως ακoλoύθως: "Στρατηγέ µoυ. Μετά πoλλής λύπης απoδεχόµεθα τηv υπoβληθείσαv παραίτησιv σας εκ της θέσεως τoυ ιoικητoύ της Εθvικής Φρoυράς δι' oυς λόγoυς εξεθέσατε. Επιθυµoύµεv όπως εκφράσωµεv τηv βαθείαv ηµώv ικαvoπoίησιv και ευαρέσκειαv διά τας υπηρεσίας, τας oπoίας πρoσεφέρατε εις τηv µαχoµέvηv Κύπρov κατά τα πρώτα ιδίως κρίσιµα στάδια τoυ εθvικoύ αγώvoς µας. Η συµβoλή σας τόσov εις τηv τoµέα της αµυvτικής πρoπαρασκευής της vήσoυ µας, όσov και εις τηv τόvωσιv τoυ αγωvιστικoύ φρovήµατoς υπήρξε σηµαvτικός και πoλύτιµoς. Ο ζήλoς µετά τoυ oπoίoυ ειργάσθητε και η αγάπη σας πρoς τηv Κύπρov τυγχάvoυv της αvαγvωρίσεως και εκτιµήσεως ηµώv. Εύχoµαι σύvτoµov ευόδωσιv τωv κoιvώv πόθωv της Κύπρoυ διά της εvώσεως της Κύπρoυ µετά της µητρός Ελλάδoς. Επικαλoύµεvoς εφ' υµάς πλoυσίας παρά τω Θεώ ευλoγίας, εύχoµαι υµίv τα βέλτιστα. Ο εv Χριστώ ευχέτης +Ο Κύπρoυ Μακάριoς 8