ΕΙΣΩΗ Καταναλωτής Παραγωγός-Επιχείρηση Χρησιμότητα Παραγωγή-Κόστος Σημεία ΠΙΝΚΣ ΠΡΟΣΦΟΡΣ Οριακό Κόστος (MC) Τιμή () Παραγόμενο Προϊόν (Q) Προσφερόμενη Ποσότητα () MC11 1 MC22 Q22 MC33 Q33 Καμπύλη Προσφοράς Ζήτηση Προσφορά Τιμή γαθού 3 ΚΜΠΥΛΗ ΠΡΟΣΦΟΡΣ ΝΟΜΟΣ ΠΡΟΣΦΟΡΣ 2 (α) Καμπύλη Προσφοράς Σκοπός Επιχειρήσεων Μεγιστοποίηση Κέρδους 1 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΡΟΝΤΕΣ ΚΕΡΔΟΥΣ 1 2 3 Κόστος Παραγωγής Παραγόμενη Ποσότητα Έσοδα Τιμή Πώλησης και Παραγόμενη Ποσότητα Όταν κατασκευάζουμε καμπύλη προσφοράς, πάντα η τιμή () θα σημειώνεται στον κάθετο άξονα, ενώ η προσφερόμενη ποσότητα () θα σημειώνεται στον οριζόντιο άξονα. (β) Νόμος Προσφοράς Με σταθερή την τιμή πώλησης του αγαθού, όταν το μέσο μεταβλητό κόστος (VC) μειώνεται, η αύξηση της παραγωγής οδηγεί σε αύξηση του κέρδους. Με σταθερή την τιμή πώλησης του αγαθού, όταν το μέσο μεταβλητό κόστος (VC) αυξάνεται, η αύξηση της παραγωγής οδηγεί σε μείωση του κέρδους. Κανόνας Μεγιστοποίησης Κέρδους =MCΝΕΡΧΟΜΕΝΟ Καμπύλη Προσφοράς Το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους (MC), που βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους (VC), δηλαδή =MCΝΕΡΧΟΜΕΝΟ VCΜΙΝ Πίνακας Προσφοράς Προκύπτει από το τμήμα ενός πίνακα παραγωγής και κόστους μιας επιχείρησης, βάσει του κανόνα =MCΝΕΡΧΟΜΕΝΟ VCΜΙΝ, όπου η τιμή προσδιορίζεται από το οριακό κόστος (MC), ενώ η προσφερόμενη ποσότητα προσδιορίζεται από την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος (Q). Όταν αυξάνεται η τιμή ενός αγαθού (ceteris paribus), αυξάνεται και η προσφερόμενη ποσότητα και αντίστροφα, όταν μειώνεται η τιμή ενός αγαθού (ceteris paribus), μειώνεται και η προσφερόμενη ποσότητα. Η θετική (ίδια) σχέση μεταξύ τιμής και προσφερόμενης ποσότητας Τιμή (rice) ύξηση Μείωση Προσφερόμενη Ποσότητα (upply Quantity) ύξηση Μείωση Κλίση Καμπύλης Προσφοράς Η καμπύλη προσφοράς έχει θετική κλίση (κοιτώντας το διάγραμμα από αριστερά προς τα δεξιά η καμπύλη ανέρχεται), διότι η σχέση που συνδέει την τιμή () και την προσφερόμενη ποσότητα () είναι προς την ίδια κατεύθυνση. ΟΡΙ ΚΜΠΥΛΗ ΠΡΟΣΦΟΡΣ Κόστος MC3 MC VC λγεβρικός Προσδιορισμός Σε πίνακα είναι το άθροισμα των προσφερόμενων ποσοτήτων όλων των επιχειρήσεων της αγοράς για κάθε επίπεδο τιμής, ενώ σε συνάρτηση είναι το άθροισμα των ατομικών συναρτήσεων προσφοράς όλων των επιχειρήσεων της αγοράς. MC2 MC1 Διαγραμματικός Προσδιορισμός Το οριζόντιο άθροισμα των ατομικών καμπυλών προσφοράς. Q2 Q3 Προϊόν Σελίδα 1 από 5
(α) Συνάρτηση Προσφοράς ΣΥΝΡΤΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΣ ασική Υπόθεση Μελέτης Συνάρτησης Προσφοράς Μεταβάλλεται μόνο η τιμή του αγαθού, ενώ οι παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά παραμένουν σταθεροί. Συνάρτηση Προσφοράς =ƒ() Εκφράζει τη σχέση ανάμεσα στην τιμή και στην προσφερόμενη ποσότητα ενός αγαθού, με δεδομένους τους προσδιοριστικούς παράγοντες της προσφοράς. =(-2)/4 (-2)/4-2 2 ήμα 2 ο : Εύρεση Δύο Σημείων ια = =2+4x =2 (=, =2) Σημείο ια =5 =2+4x5 =4 (=5, =4) ήμα 3 ο : Κατασκευή Συνάρτησης Προσφοράς 5 =2+4 Προσφερόμενη Ποσότητα (εξαρτημένη μεταβλητή) Τιμή (ανεξάρτητη μεταβλητή) (β) ραμμική Συνάρτηση Προσφοράς (=γ+δ) Χαρακτηριστικά ραμμικής Συνάρτησης Προσφοράς Ευθεία ραμμή και Ορίζεται από δύο σημεία στο επίπεδο γ Σταθερά που μπορεί να είναι είτε θετικός αριθμός, είτε αρνητικός αριθμός, είτε μηδέν (γ> ή γ< ή γ=) δ Συντελεστής διεύθυνσης που εξαρτάται από την κλίση της ευθείας και είναι πάντα θετικός αριθμός (δ>), αφού η κλίση της καμπύλης προσφοράς είναι θετική, διότι η σχέση που συνδέει την τιμή με την προσφερόμενη ποσότητα είναι προς την ίδια κατεύθυνση (θετική), λόγω του Νόμου της Προσφοράς. Προσδιορισμός ραμμικής Συνάρτησης Προσφοράς ια να προσδιορίσουμε μια γραμμική συνάρτηση προσφοράς χρειαζόμαστε δύο σημεία της με τις συντεταγμένες τους ως εξής: 1 ος τρόπος Έστω (, Q) και (, Q) (-Q)/(-)=(Q-Q)/(-) Προσαρμόζουμε την παράσταση αυτή, έτσι ώστε στο αριστερό μέρος να έχουμε και όλα τα υπόλοιπα τα στέλνουμε στο δεξιό μέρος. 2 ος τρόπος Έστω (, Q) και (, Q) Q=γ+δ (1) και Q=γ+δ (2) (αφαιρούμε κατά μέλη) Q-Q=γ-γ+δ-δ Q-Q=δ(-) δ=(q-q)/(-) Στη συνέχεια αντικαθιστούμε το συντελεστή δ είτε στην (1) είτε στη (2) και υπολογίζουμε και τη σταθερά γ. Παράδειγμα 4.1 (=1, =2) και (=3, =3) 1 ος τρόπος (-Q)/(-)=(Q-Q)/(-) (-2)/(-1)=(3-2)/(3-1) (-2)/(-1)=1/2 (-2)/(-1)=5 5(-1)=-2 5-5x1=-2 5-5=-2 =2+5-5 =15+5 2 ος τρόπος 2=γ+1δ (1) και 3=γ+3δ (2) (αφαιρούμε κατά μέλη) 2-3=γ-γ+1δ-3δ -1=-2δ δ=(-1)/(-2) δ=5 2=γ+1x5 2=γ+5 γ=2-5 γ=15 =15+5 Κατασκευή ραμμικής Συνάρτησης Προσφοράς Περίπτωση 1 η : γ> =2+4 Όταν γ> η συνάρτηση προσφοράς τέμνει τον άξονα των ποσοτήτων (). Περίπτωση 2 η : γ< =-3+5 ήμα 1 ο : Εύρεση Πεδίου Ορισμού -3+5-3 -5 6 =(+3)/5 (+3)/5 +3-3, επειδή όμως πρέπει δεχόμαστε αυτό και απορρίπτουμε το -3 ήμα 2 ο : Εύρεση Δύο Σημείων ια =6 =-3+5x6 = (=6, =) Σημείο ια =1 =-3+5x1 =2 (=1, =2) ήμα 3 ο : Κατασκευή Συνάρτησης Προσφοράς 6 1 Όταν γ< η συνάρτηση προσφοράς τέμνει τον άξονα των τιμών (). Περίπτωση 3 η : γ= =8 2 4 =-3+5 2 ήμα 1 ο : Εύρεση Πεδίου Ορισμού 8 =/8 ήμα 2 ο : Εύρεση Δύο Σημείων ια = =8x = (=, =) Σημείο ια =5 =8x5 =4 (=5, =4) ήμα 3 ο : Κατασκευή Συνάρτησης Προσφοράς ήμα 1 ο : Εύρεση Πεδίου Ορισμού 2+4 2-4 -5, επειδή όμως πρέπει δεχόμαστε αυτό και απορρίπτουμε το -5 Σελίδα 2 από 5
5 =8 4 Όταν γ= η συνάρτηση προσφοράς διέρχεται από την αρχή των αξόνων. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΡΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΣ Μεταβολή Προσφοράς Μεταβολή της συνάρτησης προσφοράς και μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς. ύξηση Προσφοράς Μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα δεξιά. 2 η Περίπτωση Μείωση Τιμής (αμοιβής) Παραγωγικών Συντελεστών Μείωση Κόστους Παραγωγής Μείωση Οριακού και Μέσου Μεταβλητού Κόστους (MC & VC) Μετατόπιση Καμπύλης Οριακού Κόστους (MC) Κάτω & Δεξιά Μετατόπιση Καμπύλης Προσφοράς Δεξιά ύξηση Προσφοράς Τιμές Παραγωγικών Συντελεστών αύξηση τιμών (αμοιβών) μείωση προσφοράς παραγωγικών συντελστών μείωση τιμών (αμοιβών) αύξηση προσφοράς παραγωγικών συντελεστών Η σχέση της μεταβολής της προσφοράς ενός αγαθού και των τιμών (αμοιβών) των συντελεστών παραγωγής είναι προς την αντίθετη κατεύθυνση (αρνητική σχέση). 2. Η τεχνολογία παραγωγής 1 η Περίπτωση 1 1 2 ελτίωση Τεχνολογίας Με τους ίδιους συντελεστές παράγουμε περισσότερο προϊόν ύξηση Παραγωγής Μείωση Οριακού και Μέσου Μεταβλητού Κόστους (MC & VC) Μετατόπιση Καμπύλης Οριακού Κόστους (MC) Κάτω & Δεξιά Μετατόπιση Καμπύλης Προσφοράς Δεξιά ύξηση Προσφοράς Q2 2 η Περίπτωση Μείωση Προσφοράς Μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα αριστερά. 1 2 1 Χειροτέρευση Τεχνολογίας Με τους ίδιους συντελεστές παράγουμε λιγότερο προϊόν Μείωση Παραγωγής ύξηση Οριακού και Μέσου Μεταβλητού Κόστους (MC & VC) Μετατόπιση Καμπύλης Οριακού Κόστους (MC) Πάνω & ριστερά Μετατόπιση Καμπύλης Προσφοράς ριστερά Μείωση Προσφοράς Q2 Τεχνολογία Παραγωγής βελτίωση τεχνολογίας αύξηση προσφοράς χειροτέρευση τεχνολογίας μείωση προσφοράς Η σχέση της μεταβολής της προσφοράς ενός αγαθού και της τεχνολογίας παραγωγής είναι προς την ίδια κατεύθυνση (θετική σχέση). Λόγοι που μεταβάλουν την προσφορά 1. Οι τιμές (αμοιβές) των παραγωγικών συντελεστών 1 η Περίπτωση ύξηση Τιμής (αμοιβής) Παραγωγικών Συντελεστών ύξηση Κόστους Παραγωγής ύξηση Οριακού και Μέσου Μεταβλητού Κόστους (MC & VC) Μετατόπιση Καμπύλης Οριακού Κόστους (MC) Πάνω & ριστερά Μετατόπιση Καμπύλης Προσφοράς ριστερά Μείωση Προσφοράς 3. Οι καιρικές συνθήκες (κυρίως για αγροτικά προϊόντα) Καιρικές Συνθήκες ευνοϊκές (καλές) αύξηση προσφοράς καιρικές συνθήκες δυσμενείς (άσχημες) μείωση προσφοράς καιρικές συνθήκες Η σχέση της μεταβολής της προσφοράς ενός αγροτικού προϊόντος και των καιρικών συνθηκών είναι προς την ίδια κατεύθυνση (θετική σχέση). Σελίδα 3 από 5
4. Ο αριθμός των επιχειρήσεων (αγοραία προσφορά) ριθμός Επιχειρήσεων αύξηση αριθμού επιχειρήσεων αύξηση προσφοράς μείωση αριθμού επιχειρήσεων μείωση προσφοράς Η σχέση της μεταβολής της αγοραίας προσφοράς ενός αγαθού και του αριθμού των επιχειρήσεων είναι προς την ίδια κατεύθυνση (θετική σχέση). Μεταβολή στην Προσφορά Μετατόπιση καμπύλης προσφοράς και αλλαγή συνάρτησης προσφοράς. 3 1 2 Όλοι οι παραπάνω παράγοντες μεταβάλλουν τόσο την ατομική, όσο και την αγοραία καμπύλη προσφοράς πλην του αριθμού των επιχειρήσεων, ο οποίος μεταβάλλει μόνο την αγοραία καμπύλη προσφοράς. 1 Οι λόγοι που προκαλούν αύξηση/μείωση της προσφοράς ΥΞΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΣ Μείωση των τιμών (αμοιβών) των συντελεστών παραγωγής. ελτίωση της τεχνολογίας παραγωγής ενός αγαθού. Ευνοϊκές (καλές) καιρικές συνθήκες για ένα αγροτικό προϊόν. ύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων που παράγουν ένα αγαθό (αγοραία καμπύλη προσφοράς). 1 2 3 4 ΜΕΙΩΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΣ ύξηση των τιμών (αμοιβών) των συντελεστών παραγωγής. Χειροτέρευση της τεχνολογίας παραγωγής ενός αγαθού. Δυσμενείς (άσχημες) καιρικές συνθήκες για ένα αγροτικό προϊόν. Μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων που παράγουν ένα αγαθό (αγοραία καμπύλη προσφοράς). (γ) Ταυτόχρονη μεταβολή προσφερόμενης ποσότητας και προσφοράς 2 Q3 Q2 2 1 Μ Ε Τ Ο Λ Η Σ Τ Η Ν Π Ρ Ο Σ Φ Ε Ρ Ο Μ Ε Ν Η Π Ο Σ Ο Τ Η Τ Κ Ι Μ Ε Τ Ο Λ Η Σ Τ Η Ν Π Ρ Ο Σ Φ Ο Ρ 1 (α) Μεταβολή μόνο στην προσφερόμενη ποσότητα ΟΤΝ ΚΙ ΤΟΤΕ Είναι σταθεροί οι προσδιοριστικοί παράγοντες της προσφοράς (τιμές συντελεστών παραγωγής, τεχνολογία παραγωγής, καιρικές συνθήκες, αριθμός επιχειρήσεων) Μεταβάλλεται μόνο η τιμή του αγαθού Μεταβάλλεται μόνο η προσφερόμενη ποσότητα Μεταβολή στην Προσφερόμενη Ποσότητα Μετατόπιση σημείου πάνω στην ίδια καμπύλη προσφοράς. 3 1 Στο παραπάνω διάγραμμα η προσφερόμενη ποσότητα αρχικά αυξήθηκε από σε Q2 (από το σημείο στο σημείο ), λόγω της αύξησης της τιμής από 1 σε 2 (νόμος προσφοράς) και στη συνέχεια μειώθηκε από Q2 σε Q3 (από το σημείο στο σημείο ), λόγω της μείωσης της προσφοράς και επομένως της μετατόπισης από την καμπύλη 1 στην καμπύλη 2. Εκ των προτέρων δεν γνωρίζουμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα αυτής της μεταβολής, διότι αυτό εξαρτάται τόσο από το μέγεθος της μεταβολής της προσφοράς, όσο και από το μέγεθος της μεταβολής της προσφερόμενης ποσότητας. ΕΛΣΤΙΚΟΤΗΤ Π Ρ ΟΣΦΟΡΣ E (α) Ελαστικότητα Σημείου Q3 Q2 2 Ποσοστιαία Μεταβολή μιας Μεταβλητής = (Τελική Τιμή Μεταβλητής ρχική Τιμή Μεταβλητής) / ρχική Τιμή Μεταβλητής x 1 (β) Μεταβολή στην προσφορά ΟΤΝ ΚΙ ΤΟΤΕ Μεταβάλλεται ένας ή περισσότεροι από τους προσδιοριστικούς παράγοντες της προσφοράς (τιμές συντελεστών παραγωγής, τεχνολογία παραγωγής, καιρικές συνθήκες, αριθμός επιχειρήσεων) Είναι σταθερή η τιμή του αγαθού Q2 Q3 Μεταβάλλεται η προσφορά και η προσφερόμενη ποσότητα Ορισμός αθμός αντίδρασης των παραγωγών - επιχειρήσεων στην προσφερόμενη ποσότητα, όταν μεταβάλλεται η τιμή του αγαθού (ceteris paribus). Υπολογισμός ια να την υπολογίσουμε θα πρέπει οι προσδιοριστικοί παράγοντες της προσφοράς να είναι σταθεροί και να μεταβάλλεται μόνο η τιμή του αγαθού. Τύποι 1. E=(Ποσοστιαία Μεταβολή Προσφερόμενης Ποσότητας) / (Ποσοστιαία Μεταβολή Τιμής) 2. E=(ΔQ/)x1/(Δ/1x1) 3. E=(ΔQ/)/(Δ/1) Σελίδα 4 από 5
4. E=(ΔQ/Δ)x(1/) 5. E=(QΤΕΛ-QΡΧ)/(ΤΕΛ-ΡΧ)xΡΧ/QΡΧ Η αριθμητική τιμή της ελαστικότητας προσφοράς είναι πάντα θετική (E>). (β) Ελαστικότητα Τόξου ή Τοξοειδής Ελαστικότητα γ= δ> E=1 E()=(Q-Q)/(-)x(+)/(Q+Q) Η τιμή της ελαστικότητας τόξου είναι ανάμεσα στις τιμές της ελαστικότητας των δύο άκρων του τόξου, δηλαδή E() < E() < E(). Ε Λ Σ Τ Ι Κ Η Ν Ε Λ Σ Τ Ι Κ Η Π Ρ Ο Σ Φ Ο Ρ Κ Ι Ο Π Ρ Ο Ν Τ Σ Χ Ρ Ο Ν Ο Σ Πλήρως νελαστική Προσφορά E= (α) Ελαστική και νελαστική Προσφορά Ελαστική Προσφορά E>1 Η ποσοστιαία μεταβολή της προσφερόμενης ποσότητας είναι μεγαλύτερη από την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής, δηλαδή (ΔQ/Q)>(Δ/). Όταν γ< και δ> E>1 και η καμπύλη προσφοράς τέμνει τον άξονα των τιμών (). Όταν γ> και δ= E= και η καμπύλη προσφοράς είναι μια ευθεία γραμμή κάθετη στον άξονα των ποσοτήτων (). γ> δ= E= γ< δ> E>1 νελαστική Προσφορά E<1 Η ποσοστιαία μεταβολή της προσφερόμενης ποσότητας είναι μικρότερη από την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής, δηλαδή (ΔQ/Q)<(Δ/). Όταν γ> και δ> E<1 και η καμπύλη προσφοράς τέμνει τον άξονα των ποσοτήτων (). Ειδική περίπτωση που αφορά ευπαθή γεωργικά προϊόντα, τα οποία δεν μπορούν να διατηρηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα και πρέπει να προσφερθούν σε οποιαδήποτε τιμή. (β) Ελάστικότητα Προσφοράς και Παράγοντας Χρόνος Ο σπουδαιότερος προσδιοριστικός παράγοντας της ελαστικότητας προσφοράς είναι ο χρόνος. Η ελαστικότητα προσφοράς είναι μεγαλύτερη στη μακροχρόνια απ ότι στη βραχυχρόνια περίοδο. γ> δ> E<1 Προσφορά Μοναδιαίας Ελαστικότητας E=1 Η ποσοστιαία μεταβολή της προσφερόμενης ποσότητας είναι ίση με την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής, δηλαδή (ΔQ/Q)=(Δ/). Όταν γ= και δ> E=1 και η καμπύλη προσφοράς διέρχεται από την αρχή των αξόνων. Σελίδα 5 από 5