ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ 2005: ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ 2005: ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Μ. Φυτίκας 1 και Ν. Ανδρίτσος 2 1 Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, e-mail: fytikas@geo.auth.gr, τηλ. 2310-998475 2 Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Βιομηχανίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πεδίον Άρεως, 383 34, Βόλος, e-mail: nandrits@mie.uth.gr, τηλ. 24210-74072 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Πραγματοποιήθηκε από τις 24 μέχρι τις 29 Απριλίου του 2005 στην Αττάλεια της Τουρκίας το Παγκόσμιο Συνέδριο Γεωθερμίας 2005. Περισσότεροι από 1350 σύνεδροι από 100 και πλέον χώρες παρακολούθησαν το συνέδριο, ενώ περισσότεροι από 45 εκθέτες παρουσίασαν προϊόντα και υπηρεσίες σχετικά με τη γεωθερμική ενέργεια. Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται συνοπτικά η εξέλιξη και οι τάσεις των γεωθερμικών χρήσεων κατά την πενταετία 2000-2005 τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και στην Ελλάδα. Το κύριο χαρακτηριστικό σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η αλματώδης ανάπτυξη των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας, ενώ στην Ελλάδα είναι η διαφαινόμενη διασπορά των άμεσων γεωθερμικών χρήσεων με δειλή εμφάνιση των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας. Αναφορικά με τις ηλεκτρικές χρήσεις είναι αξιοσημείωτη η ανάπτυξη της χρήσης γεωθερμικών νερών μέσης θερμοκρασίας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μεταξύ 24 και 29 Απριλίου του 2005 πραγματοποιήθηκε στην Αττάλεια της Τουρκίας το Παγκόσμιο Συνέδριο Γεωθερμίας 2005, που οργάνωσαν η Διεθνής Γεωθερμική Ένωση (International Geothermal Association) και η Τουρκική Γεωθερμική Ένωση. Το συνέδριο αυτό ακολούθησε τα επιτυχημένα συνέδρια που πραγματοποιήθηκαν στην Ιταλία το 1995 και στην Ιαπωνία το 2000. Το συνέδριο έγινε στο συνεδριακό κέντρο Sabanci (Σχήμα 1), που βρίσκεται σε ένα τεράστιο πάρκο δυτικά της πόλης της Αττάλειας (σημερινή Antalya). Αρκετά στοιχεία από την ελληνιστική Αττάλεια σώζονται σήμερα στο μουσείο της πόλης, ενώ η ευρύτερη περιοχή βρίθει από ελληνιστικά, ρωμαϊκά και βυζαντινά μνημεία. Η σημερινή πόλη επεκτείνεται ραγδαία με πληθυσμό που μπορεί να εγγίζει το ένα εκατομμύριο, ενώ συγχρόνως αποτελεί και ένα σημαντικό τουριστικό θέρετρο με πολυάριθμα ξενοδοχεία. Το συνέδριο παρακολούθησαν περίπου 1350 σύνεδροι από 100 και πλέον χώρες, ενώ περισσότεροι από 45 εκθέτες (εταιρίες, οργανισμοί, γεωθερμικές ενώσεις) εξέθεσαν προϊόντα και υπηρεσίες σχετικά με τη γεωθερμική ενέργεια. Όσον αφορά στη σύνθεση των συνέδρων, περίπου 250 ήταν δικαιολογημένα από την Τουρκία, ενώ μεγάλος αριθμός συνέδρων προέρχονταν από τη Ρωσία, με περίπου 100, την Ινδονησία 75 (στη χώρα αυτή θα γίνει το επόμενο Παγκόσμιο Συνέδριο Γεωθερμίας το 2010), τις Η.Π.Α. 60 και τη Ν. Ζηλανδία με 44. Η αντιπροσώπευση της χώρας μας ήταν απελπιστικά μικρή με δύο μόνο συνέδρους από τον ακαδημαϊκό χώρο και έναν σύνεδρο από μία εταιρεία. Ακόμη και οι γειτονικές μας χώρες είχαν περισσότερους συνέδρους: η Βουλγαρία 6, η FYROM 8, η Αλβανία 2, η Ρουμανία 15. Στο Συνέδριο παρουσιάστηκαν με ομιλίες περίπου 350 εργασίες από 86 χώρες, ενώ άλλες 370 εργασίες παρουσιάστηκαν με τη μορφή «poster» στο εκθεσιακό κέντρο. Οι δύο Έλληνες σύνεδροι παρουσίασαν τρεις εργασίες προφορικά και μία εργασία σε μορφή πόστερ. Οι προφορικές παρουσιάσεις κατανεμήθηκαν σε 26 κατηγορίες, ενώ γίνονταν ταυτόχρονα (εκτός από τις κεντρικές παρουσιάσεις) πέντε συνεδρίες. Οι κατηγορίες των παρουσιάσεων περιελάμβαναν ποικίλα θέματα, από ανασκοπήσεις των χρήσεων ανά χώρα μέχρι

προβλήματα διάβρωσης και επικαθίσεων, καθώς και οικονομικές και νομικές πτυχές για ρτην ανάπτυξη της γεωθερμίας. Οι χρήσεις της γεωθερμικής ενέργειας χωρίζονται συνήθως σε ηλεκτρικές και σε άμεσες χρήσεις και με βάση αυτή τη διάκριση θα γίνει η σύντομη ανασκόπηση των εργασιών του συνεδρίου. Σχήμα 1: Επάνω, το Συνεδριακό κέντρο της Αττάλειας και, κάτω, το γυάλινο εκθεσιακό κέντρο σε σχήμα πυραμίδας. 2. ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Στην εναρκτήρια ομιλία, ο Valgardur Stefansson [1] από την Orkustofnun, την Εθνική Αρχή Ενέργειας της Ισλανδίας, επιχείρησε να εκτιμήσει το παγκόσμιο δυναμικό των γεωθερμικών πόρων συσχετίζοντας την κατανομή των ενεργών ηφαιστείων με τη γεωθερμική ενέργεια υψηλής ενθαλπίας. Η συσχέτιση αυτή μπορεί να δώσει μια ρεαλιστική εκτίμηση για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας της τάξης των 240 GWe. Επιπλέον, χρησιμοποιώντας την Ισλανδία και τις Η.Π.Α. ως παραδείγματα, πρότεινε ότι το μέγεθος των «κρυμμένων» πόρων είναι 5-10 φορές μεγαλύτερο από το μέγεθος των αποδεδειγμένων πόρων. Εάν αυτό συμβαίνει και σε άλλες περιοχές του κόσμου, μπορεί να εκτιμηθεί ότι το ανώτερο όριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμικούς πόρους στον κόσμο βρίσκεται ανάμεσα στο 1 και στα 2 TWe. Επιπλέον, από την κατανομή της θερμοκρασίας των γεωθερμικών πόρων χαμηλής θερμοκρασίας στην Ισλανδία και τις Η.Π.Α. μπορεί να υποτεθεί ότι το μέγεθος των πόρων αυτών στον κόσμο ανέρχεται σε περίπου 140 EJ

θερμότητας ανά έτος. Για σύγκριση, η παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας είναι τώρα περίπου 420 EJ/έτος. Συνοψίζοντας, ο συγγραφέας εκτίμησε ότι το χαμηλότερο όριο του παγκόσμιου δυναμικού της γεωθερμικής ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας υπολογίζεται στα 50 GWe περίπου και η αντίστοιχη τιμή για τις άμεσες χρήσεις σε 1 TWth. 3. ΑΜΕΣΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ Ανασκόπηση των γεωθερμικών εφαρμογών στον κόσμο παρουσιάστηκε στην εναρκτήρια συνεδρία από τους Lund et al. και δημοσιεύθηκε πρόσφατα αναθεωρημένη στο περιοδικό Geothermics [2]. Κατά το 2005, γεωθερμικές εφαρμογές χαμηλής-μέσης θερμοκρασίας αναφέρθηκαν σε 72 χώρες, μία σημαντική πρόοδος αν αναλογιστεί κανείς ότι το 1995, στο πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο Γεωθερμίας στη Φλωρεντία, είχαν αναφερθεί μόνο 28 χώρες, αν και είναι σίγουρο ότι γεωθερμικές χρήσεις υπήρχαν και σε άλλες χώρες χωρίς να έχουν παρουσιαστεί στο Συνέδριο. Η εγκατεστημένη θερμική ισχύς γεωθερμικών μονάδων μέσης και χαμηλής θερμοκρασίας ανήλθε το 2005 στα 28268 MWt, παρουσιάζοντας αύξηση 75% σε σχέση με το 2000, με μέση ετήσια αύξηση 12%. Αντίστοιχα, η χρήση ενέργειας αυξήθηκε κατά 43% σε σχέση με το 2000 και ανήλθε στα 273.372 TJ (75.940 GWh/έτος). Η διαφορά μεταξύ της αύξησης της εγκατεστημένης ισχύος και της χρήσης ενέργειας αντανακλά τη σημαντική αύξηση των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας, επειδή εμφανίζουν σχετικά μικρό συντελεστή λειτουργίας (capacity factor) για τον κύκλο θέρμανσης 0,18. Φυσικά, εξοικονόμηση ενέργειας με τις αντλίες θερμότητας γίνεται και στον κύκλο δροσισμού, αλλά αυτό δεν λαμβάνεται υπόψη. Η εγκατεστημένη ισχύς και η χρήση ενέργειας από τις άμεσες χρήσεις για τις περισσότερες χώρες παρουσιάζεται στον Πίνακα 1, ενώ ο Πίνακας 2 ταξινομεί τις σημαντικότερες χώρες αναφορικά με την αξιοποίηση των άμεσων γεωθερμικών εφαρμογών. Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται και τιμές των παραμέτρων που αφορούν στη χώρα μας. Σύμφωνα με την ανασκόπηση, σε παγκόσμιο επίπεδο η κατανομή των διαφόρων χρήσεων αναφορικά με την θερμική ενέργεια που λαμβάνεται κατά το 2005 από τις άμεσες χρήσεις είναι: αντλίες θερμότητας (32%), θέρμανση χώρων (20%, από το οποίο το 83% αντιστοιχεί στη τηλεθέρμανση), λουτροθεραπεία και πισίνες (26,2%) θερμοκήπια (7,5%), υδατοκαλλιέργειες (4%), βιομηχανικές χρήσεις (4%) και μικρότερα ποσοστά για άλλες χρήσεις (Σχήμα 2). Η διεθνής τάση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια αναφορικά με τις άμεσες γεωθερμικές χρήσεις είναι η αξιοποίηση πόρων χαμηλής θερμοκρασίας και, ιδιαίτερα, η αξιοποίηση της αβαθούς γεωθερμίας με τις γεωθερμικές αντλίες θερμότητας. Η τάση αυτή είναι εντονότερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου οι στόχοι της Λευκής Βίβλου για τις άμεσες γεωθερμικές χρήσεις το 2010 αναμένεται να υπερκαλυφθούν, κυρίως από τη σημαντική διείσδυση των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας [3].

Πίνακας 1: Παραγωγή ηλεκτρισμού και άμεσες χρήσεις της γεωθερμίας στον κόσμο κατά το 2005 [2,8]. Παραγωγή ηλεκτρισμού Εγκατεστημένη Ισχύς, MW e Ετήσια παραγωγή, GWh (2004 ή 2003 Εγκατεστημένη Ισχύς, MW e Άμεσες Χρήσεις Ετήσια παραγωγή, GWh Αιθιοπία 7,3 30 1,0 2,4 Αλγερία 150 671 Αργεντινή 150 169 Αυστραλία 109 824 Αυστρία 1,2 352 620 Βέλγιο 64 120 Βουλγαρία 107 464 Βραζιλία 360 1840 Γαλλία 15 102 308 1443 Γερμανία 0,2 505 808 Γεωργία 250 1752 Γουατεμάλα 33 212 2 15 Δανία 330 1222 Ελ Σαλβαντόρ 151 800 Ελβετία 547 663 Ελλάδα 57 107 ΗΠΑ 2564 17917 7818 8678 Ιαπωνία 535 3467 822 2861 Ινδία 203 446 Ινδονησία 797 6085 2,3 12 Ιορδανία 153 428 Ισλανδία 202 1483 1844 6806 Ισραήλ 82 609 Ιταλία 791 5340 607 7554 Καναδάς 461 707 Κένυα 129 1088 10 22 Κίνα 28 95 3687 12604 Κοσταρίκα 163 1145 Κροατία 114 555 Μεξικό 755 5680 104 1089 Νέα Ζηλανδία 437 2268 310 1967 Νικαράγουα 70 583 1 5,8 Νορβηγία 600 857 Ολλανδία 253 190 Ουγγαρία 694 2206 Παπούα-Ν. Γουϊνέα 6 ΠΔΓΜ 62 166 Πολωνία 171 233 Πορτογαλία 16 94 30,6 107 Ρουμανία 145 789 Ρωσία 79 308 1707 Σερβία 89 660 Σλοβακία 188 843 Σλοβενία 50 203 Σουηδία 3840 10000 Τουρκία 20 105 1495 6900 Τσεχία 204 339 Τυνησία 25 61 Φιλανδία 260 542 Φιλιππίνες 1930 9253 13,31 Χιλή 8,7 36 Σύνολο 8933 56800 28268 75943

Παγκόσμια 28268 100 Παγκόσμι α 4,4 Παγκόσμι α 11,7 Πίνακας 2: Οι πέντε χώρες με την μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ άμεσων χρήσεων στον κόσμο, την μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ ανά πληθυσμό και τη μεγαλύτερη χρήση ενέργειας ανά πληθυσμό. Για σύγκριση και η χώρα μας. Χώρα Εγκατ. ΜW/πληθυσμό Χώρα -θυσμό GWh/πλη % Ισχύς, Χώρα παγκ. ΜW (x10 6 ) (x10 6 ) Η.Π.Α. 7817 27,8 Ισλανδία 6250 Ισλανδία 23070 Σουηδία 3840 13,6 Σουηδία 425 Σουηδία 1106 Κίνα 3787 13,4 Νορβηγία 130 Ν. Ζηλανδία 489 Ισλανδία 1844 6,5 Ουγγαρία 69 Γεωργία 392 Τουρκία 1495 5,3 Δανία 61 Δανία 225 Ελλάδα 75 0,3 Ελλάδα 6,8 Ελλάδα 14,5 Λιώσιμο πάγων 1% Βιομ. Χρήσεις 4% Ιχθυοκαλλιέργειες 4% Άλλες 1% Αντλίες θερμότητας 32% Λουτρά-πισίνες 30% Θερμοκήπια 8% Θέρμανση χώρων 20% Σχήμα 2: Κατανομή των γεωθερμικών χρήσεων χαμηλής ενθαλπίας σε παγκόσμιο επίπεδο κατά το έτος 2005 [2]. Θέρμανση χώρων Είναι αξιοσημείωτο τα τελευταία χρόνια η θέρμανση χώρων αναφέρεται περισσότερο σε έργα τηλεθέρμανσης παρά σε μεμονωμένες οικίες ή κτήρια. Η τηλεθέρμανση με γεωθερμική ενέργεια προσφέρει αρκετά πλεονεκτήματα από την άποψη του κόστους, της ενεργειακής χρήσης, της παροχής υπηρεσιών στους χρήστες, και του μετριασμού κάποιων προβλημάτων σε ακραίες καιρικές συνθήκες, ενώ συχνά συνδυάζεται και με άλλες μορφές ενέργειας (βιομάζα, ηλεκτρική κτλ.). Σύμφωνα με τους Lund et al. [2] η εγκατεστημένη ισχύς των άμεσων χρήσεων για θέρμανση χώρων ανέρχεται στα 4366 MWt και η χρήση ενέργειας στα 55.256 TJ/έτος. Όπως έχει λεχθεί προηγουμένως, περίπου 83% της ετήσιας ενεργειακής χρήσης και 84% της εγκατεστημένης ισχύος για θέρμανση χώρων αναφέρονται στην τηλεθέρμανση. Κυριότεροι παίκτες στον τομέα αυτόν είναι η Ισλανδία, η Τουρκία, ηγαλλία και η Κίνα Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας

Η διείσδυση των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας τα τελευταία χρόνια είναι εντυπωσιακή ιδιαίτερα σε ορισμένες χώρες της Κεντρικής και της Βόρειας Ευρώπης, καθώς και στον Καναδά και τις Η.Π.Α. Σύμφωνα με το Lund et al. [2], οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη ενεργειακή χρήση και τη μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ από όλες τις άμεσες χρήσεις. Ο ισοδύναμος αριθμός εγκατεστημένων μονάδων των 12 kwt (που αποτελεί τη χαρακτηριστική μέση ισχύ των συστημάτων σε Η.Π.Α. και Ευρώπη) είναι περίπου 1,3 εκατομμύρια, σχεδόν διπλάσιος αριθμός από τις μονάδες που αναφέρονται για το 2000. Βεβαίως η ισχύς των μονάδων κυμαίνεται από 5,5 kw για τα μικρότερα σπίτια μέχρι και περισσότερο από 150 kw για μεγάλες μονάδες με εμπορικό και οικονομικό ενδιαφέρον. Μία καινοτόμος ιδέα που παρουσιάστηκε στο συνέδριο και υποστηρίχθηκε από τον Καθ. L. Rybach είναι το «Σύστημα Μοναδικής Γεώτρησης» [4]. Το σύστημα αυτό συνίσταται από γεώτρηση βάθους 70-80 m και διαμέτρου 0,5 m. Νερό με θερμοκρασία 12-15ºC αντλείται από το πυθμένα με παροχή 100 m 3 /h και διέρχεται μέσα από τον εναλλάκτη της αντλίας θερμότητας, ψύχεται κατά 3-5ºC και επανεισάγεται στον ταμιευτήρα σε μικρότερο βάθος. Η μέση θερμική ισχύς κάθε τέτοιας γεώτρησης είναι περίπου 0,6 MWt, ενώ κατά τους καλοκαιρινούς μήνες προσφέρεται «άμεσος δροσισμός» μέσω εναλλάκτη θερμότητας. Σχεδιάζεται η χρήση τέτοιων συστημάτων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου το 2008. Για τις μεσογειακές χώρες, τα συστήματα γεωθερμικών αντλιών θερμότητας αποδεικνύεται ότι είναι περισσότερο οικονομικά στον κύκλο της ψύξης, με βελτίωση κατά 40-60% σε σχέση με τις συμβατικές αντλίες αέρα-αέρα ή αέρα-νερού [5]. Χρήσεις στην Ελλάδα Η χώρα μας δεν έχει αξιοποιήσει την εναλλακτική πηγή ενέργειας που λέγεται γεωθερμική ενέργεια, παρά μόνο σε πολύ μικρό βαθμό. Η κυριότερη εφαρμογή της γεωθερμικής ενέργειας στην Ελλάδα σήμερα (εκτός από τη χρήση των ρευστών για λουτροθεραπευτικούς σκοπούς που αποτελεί παράδοση αιώνων) είναι η θέρμανση θερμοκηπίων και η θέρμανση του εδάφους για την πρωΐμιση σπαραγγιών. Τα τελευταία όμως χρόνια παρατηρείται μία στασιμότητα στον τομέα αυτό, η οποία αντισταθμίζεται από τη διεύρυνση στο είδος των γεωθερμικών χρήσεων, όπως για παράδειγμα ιχθυοκαλλιέργειες, παραγωγή σπιρουλίνας, αφαλάτωση νερού και γεωθερμικές αντλίες θερμότητας [7]. Η κατανομή των άμεσων γεωθερμικών χρήσεων στην χώρα μας παρουσιάζεται στον Πίνακα 3. Πίνακας 3: Σύνοψη των γεωθερμικών χρήσεων στην Ελλάδα κατά το 2004 [5]. Χρήση Εγκατεστημένη ισχύς (MWt) Ετήσια χρήση ενέργειας (TJ/yr = 10 12 J/έτος) Βαθμός λειτουργίας Θέρμανση χώρων 1,2 15 0,37 Θέρμανση θερμοκηπίων 22,2 231 0,33 Ιχθυοκαλλιέργεια 8,9 72 0,25 Ξήρανση αγροτικών προϊόντων 0,3 2 0,20 Λουτροθεραπευτικές μονάδες 36,0* 182* 0,16 Αφαλάτωση νερού 1,8 23 0,40 Άλλες χρήσεις (καλλιέργεια 0,4 4 0,32 σπιρουλίνας) Γεωθερμικές αντλίες 4,0 39 0,31 θερμότητας ΣΥΝΟΛΟ 74,8 568 0,25 * συντηρητικές εκτιμήσεις

4. ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ Ο Ruggero Bertani από την ιταλική εταιρία ENEL συνόψισε την κατάσταση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμικούς πόρους την τελευταία πενταετία [8]. Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς σε 24 «γεωθερμικές» χώρες ανήλθε το 2005 στα 8.933 MWe (αύξηση μόλις 13% σε σχέση με το 2000), ενώ η ενεργός ισχύς ήταν 8.030 MWe. Η ανάπτυξη της γεωθερμικής ηλεκτροπαραγωγής τα τελευταία 65 χρόνια παρουσιάζεται στο Σχήμα 3. Η συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας εκτιμήθηκε το 2004 στις 57.000 GWh, σημειώνοντας αύξηση 15% σε σχέση με το 2000. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η συνεισφορά της γεωθερμικής ενέργειας στην παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ανέρχεται στο ~0,4% (σε σύνολο παραγόμενου ηλεκτρισμού ~15x10 6 GWh ανά έτος). Θα πρέπει να αναφερθεί ακόμη ότι αν και οι δυαδικές μονάδες αποτελούν μικρό ποσοστό στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η συμμετοχή τους ενισχύεται τελευταία όλο και περισσότερο με την αξιοποίηση ρευστών με θερμοκρασία 100-120ºC. Εγκατ. ισχύς (MWe) 10000 8000 6000 4000 2000 0 1940 1950 1960 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 Έτος Σχήμα 3. Η ανάπτυξη της παραγωγής ηλεκτρικής ισχύος από τη γεωθερμική ενέργεια τα τελευταία 65 χρόνια. Σε δέκα χώρες παρουσιάστηκε αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος κατά 10% ή και περισσότερο σε σχέση με το 2000. Οι χώρες αυτές είναι η Κόστα Ρίκα, η Γαλλία, τη Ισλανδία, η Ινδονησία, η Κένυα, το Μεξικό, η Νικαράγουα, οι Η.Π.Α. και τη Ρωσία. Τα νέα μέλη της γεωθερμικής κοινότητας στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας την τελευταία πενταετία είναι η Αυστρία, η Γερμανία και η Νέα Παπούα-Γουϊνέα. Οι Φιλιππίνες φαίνεται να πλησιάζουν τις Η.Π.Α. στο μέγεθος της εγκατεστημένης ισχύος και σύντομα πιθανόν να τεθούν επικεφαλής του καταλόγου των γεωθερμικών χωρών. Ο Bertani θεωρεί ότι οι πρόσφατες αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου σε συνδυασμό με τις ανησυχίες για την εξαντλησιμότητα των ορυκτών καυσίμων και τις επιταγές του πρωτοκόλλου του Κιότο θα οδηγήσουν αναπόφευκτα στην αύξηση των γεωθερμικών μονάδων, με στόχο την κάλυψη από γεωθερμική ενέργεια του 1% της παγκόσμιας κατανάλωσης ηλεκτρισμού για το 2010. Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα «γεωθερμικής» χώρας αποτελεί η Αυστρία, η οποία δεν διαθέτει «προφανείς» γεωθερμικούς πόρους υψηλής θερμοκρασίας. Στην Αυστρία υπάρχουν σήμερα δύο μικρές εγκαταστάσεις δυαδικού κύκλου, στο Altheim και στο Blumau. Στο Altheim χρησιμοποιείται ζεύγος γεωτρήσεων (doublet), μίας παραγωγικής γεώτρησης και μίας επανεισαγωγής, βάθους 2.500 m. Το ρευστό με θερμοκρασία 105 C χρησιμοποιείται και για τηλεθέρμανση όσο και για παραγωγή ηλεκτρική ισχύος με τη χρήση του δυαδικού κύκλου (οργανικός κύκλος Rankine). Η καθαρή παραγωγή είναι 500 kwe, ύστερα από την αφαίρεση του παρασιτικού φορτίου των 350 kwe για την υποβρύχια αντλία. Στο Blumau, σε μεγαλύτερο βάθος, καταγράφηκε η υψηλότερη θερμοκρασία σε γεωθερμικό νερό στην

Αυστρία: 110 C. Το νερό αυτό χρησιμοποιείται για τη θέρμανση μιας λουτροθεραπευτικής μονάδας και την παραγωγή 180 kwe ηλεκτρικής ενέργειας. Η Αυστρία ελπίζει να αυξήσει τη συνολική εγκατεστημένη γεωθερμική ισχύ στα 4,8 MWe μέχρι το 2010, κρατώντας σταθερή την τιμή της γεωθερμικής kwh στα 7 c. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Οι τάσεις που χαρακτηρίζουν την ανάπτυξη της γεωθερμικής ενέργειας τα τελευταία 5 χρόνια μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: (α) Αν αφαιρέσει κανείς τη αξιοσημείωτη αύξηση των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας, οι άλλες συνιστώσες της γεωθερμικής ενέργειας δεν αυξήθηκαν τα τελευταία χρόνια σε ικανοποιητικό βαθμό. (β) Η απελευθέρωση (και η ιδιωτικοποίηση) της αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας και γενικά της ενέργειας μπορεί να βελτιώσει τη γεωθερμία στον ενεργειακό χάρτη παγκοσμίως, αλλά και στη χώρα μας, η οποία παρά τον γεωθερμικό της πλούτο δεν έχει να επιδείξει σημαντικά έργα. (γ) Τόσο για την παραγωγή ηλεκτρικής ισχύος (χρήση δυαδικού κύκλου), όσο και την παραγωγή θερμότητας (αξιοποίηση της αβαθούς γεωθερμίας) παρατηρείται μία τάση για μείωση των θερμοκρασιών των ρευστών που αξιοποιούνται. Πιστεύεται ότι στο μέλλον ότι οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας θα έχουν ισχυρότερο λόγο στο γεωθερμικό γίγνεσθαι. (δ) Οι επιταγές του Πρωτοκόλλου του Κιότο μαζί με τη δυνατότητα πώλησης δικαιωμάτων άνθρακα από γεωθερμικές μονάδες με μικρές ή μηδενικές εκπομπές CO 2 αναμένεται να βοηθήσει σε μια γρηγορότερη ανάπτυξη της γεωθερμικής ενέργειας, ιδιαίτερα στον αναπτυσσόμενο κόσμο. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Stefansson, V. World Geothermal Assessment. Proceedings of the World Geothermal Congress 2005, Antalya, Turkey, 24-29 April, 2005 2. Lund, J.W., Freeston, D.H. and Boyd. R.L. Direct application of geothermal energy: 2005 Worldwide review. Geothermics, 34, 651-690, 2005. 3. Systemes Solaires, n 170, The Geothermia Barometer, Dec. 2005 [www.energiesrenouvelables.org/observ-er/stat_baro/observ/baro170.pdf]. 4. Fytikas, Μ., Αndritsos, Ν., Dalabakis, P., and Kolios, N. Greek Geothermal Update. Proc. of the World Geothermal Congress 2005, Antalya, Turkey, 24-29 April, 2005. 5. Xu Sheng Heng and Ladislaus Rybach, N. Development and Application of a New, Powerful Groundwater Heat Pump System for Space Heating and Cooling. Proceedings of the World Geothermal Congress 2005, Antalya, Turkey, 24-29 April, 2005. 6. Romero, G., Urchueguía, J.F., Witte, H., Cambien, W., and Magraner, T. Comparative Study Between a Geothermal Heat Pump System and an Air-to-Water Heat Pump System for Heating and Cooling in Typical Conditions of the European Mediterranean Coast. Proc. of the World Geothermal Congress 2005, Antalya, Turkey, 24-29 April, 2005. 7. Curtis, R., Lund, J., Sanner, B., Rybach, L., Hellström, G. Ground Source Heat Pumps - Geothermal Energy for Anyone, Anywhere: Current Worldwide Activity. Proceedings of the World Geothermal Congress 2005, Antalya, Turkey, 24-29 April, 2005. 8. Bertani, R. World geothermal power generation in the period 2001 2005. Geothermics, 34, 651-690, 2005.