ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΩ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ» ΑΣΤΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ - ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΥΓΡΩΝ - ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΙ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΥΣΙΜΩΝ Νικόλαος Γρ. Σακκαλής Επιπυραγός - Χημικός Μηχανικός Ε.Μ.Π. Aρχηγείο Πυροσβεστικού Σώματος Α Κλάδος Πυροσβεστικών Επιχειρήσεων Διεύθυνση Πυρόσβεσης - Διάσωσης Αθήνα 2008 1
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ Η ιστορία του Πυροσβεστικού Σώματος αρχίζει το 1834 με τη συγκρότηση Λόχου Πυροσβεστών στον Ελληνικό Στρατό στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος. Το 1912 λήφθηκε νομοθετική μέριμνα για τη λήψη προληπτικών μέτρων ασφάλειας από τους κινδύνους των πυρκαγιών. 2
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ Το 1930 λόγω της συνεχώς αυξανόμενης βιομηχανικής ανάπτυξης και δημιουργίας μεγάλων πόλεων και εμπορικών κέντρων, συγκροτήθηκεμετονόμο4661 το Πυροσβεστικό Σώμα ως Δημόσιος Φορέας. Το Πυροσβεστικό Σώμα είναι Σώμα Ασφαλείας και ανήκει στο Υπουργείο Εσωτερικών. 3
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ Η αποστολή του Πυροσβεστικού Σώματος περιλαμβάνει την κατάσβεση των πυρκαγιών και τη διάσωση των κινδυνευόντων ατόμων από αυτές, τη λήψη προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων κατά των κινδύνων της πυρκαγιάς, την παροχή βοήθειας για τη διάσωση των κινδυνευόντων ατόμων από τις θεομηνίες, πλημμύρες, καταρρεύσεις κτιρίων, συγκρούσεις μέσων μεταφοράς, εγκλωβισμούς σε ανελκυστήρες, κ.α. Ακριβέστερος τίτλος θα ήταν Πυροσβεστική και Διασωστική Υπηρεσία (Fire and Rescue Service), καθόσον τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς, οι παροχές βοήθειας υπερτερούν αριθμητικά των πυρκαγιών τα τελευταία χρόνια. 4
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Το Πυροσβεστικό Σώμα είναι μία από τις βασικές κρατικές υπηρεσίες που περιλαμβάνονται στο δυναμικό και στα μέσα της Πολιτικής Προστασίας της χώρας. Ως φορέας Πολιτικής Άμυνας (ΠΣΕΑ) από τον καιρό της ειρήνης: Εκπαιδεύει το προσωπικό που προορίζεται για πολιτική επιστράτευση (άνω των σαράντα (40) ετών) και άμαχο πληθυσμό. 5
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Σε καιρό ειρήνης : Αναζητά και εντοπίζει κατάλληλους χώρους και θέσεις εγκατάστασης των Πολεμικών Πυροσβεστικών Σταθμών, που θα λειτουργήσουν σε μεγάλες πόλεις. Εξασφαλίζει τα αναγκαία πυροσβεστικά υλικά και μέσα για τον εξοπλισμό των Πολεμικών Πυροσβεστικών Σταθμών και τη συμπλήρωση των υλικών μέσων των υπαρχόντων Στατικών Πυροσβεστικών Σταθμών. 6
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Σε καιρό ειρήνης : Αναζητά και εντοπίζει κατάλληλους αποθηκευτικούς χώρους για αποθήκευση και συντήρηση των πυροσβεστικών υλικών και μέσων. Αναζητά και εξασφαλίζει πρόσθετες πηγές νερού, πλέον του υπάρχοντος δικτύου ύδρευσης. 7
Σε καιρό πολέμου : ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Αυξάνει τους Πυροσβεστικούς Σταθμούς με συγκρότηση Πολεμικών Πυροσβεστικών Σταθμών και στελεχώνει αυτούς με πολιτικά επιστρατευμένο προσωπικό. Ενισχύει με πολιτικά επιστρατευμένο προσωπικό τους υπάρχοντες Στατικούς Πυροσβεστικούς Σταθμούς. Εκπαιδεύει το πολιτικά επιστρατευμένο προσωπικό. 8
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Σε καιρό πολέμου : Αντιμετωπίζει τις πυρκαγιές που προκαλούνται από πολεμικές ή άλλες ενέργειες. Προστατεύει τον άμαχο πληθυσμό. Παρέχει βοήθεια κατά και μετά το βομβαρδισμό. Συμβάλλει στη διατήρηση του ηθικού του άμαχου πληθυσμού. 9
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Ο μεγάλος πολιτικός ηγέτης της Μεγάλης Βρετανίας Ουίνστον Τσώρτσιλ έπλεξε το εγκώμιο της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας για τη συμβολή της στον πόλεμο, ιδίως κατά το βομβαρδισμό του Λονδίνου από τους Γερμανούς, στα πολύκροτα απομνημονεύματά του για το 2 ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Γιουγκοσλάβοι Πυροσβέστες εκτός από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς των συμμάχων στις αρχές της δεκαετίας 90, είχαν να αντιμετωπίσουν και τους ελεύθερους σκοπευτές της αντίπαλης εθνότητας κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους. 10
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Παθητική (Δομική) Πυροπροστασία - Αρμοδιότητα Πολεοδομίας Σχεδιασμός κατασκευή του κτιρίου Οδεύσεις Διαφυγής Έξοδοι Κινδύνου Περιορισμός διάδοσης πυρκαγιάς Άλλες απαιτήσεις 11
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Πυροδιαμερίσματα κτιρίων - πόρτες πυρασφαλείας 12
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Αρμοδιότητα Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Οι κάτοχοι των βιομηχανικών-βιοτεχνικών εγκαταστάσεων, επαγγελματικών εργαστηρίων, αποθηκών, καθώς και των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων που υπάγονται στις διατάξεις του Ν. 3325/2005 υποχρεούνται να λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα, για την αποφυγή ή τον περιορισμό των κινδύνων εκδήλωσης πυρκαγιάς στις εγκαταστάσεις τους (Αριθ. Φ15/οικ.1589/104/2005 ΚΥΑ-90Β ) 13
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται : Τα προληπτικά μέτρα πυροπροστασίας για το σύνολο της εγκατάστασης Τα κατασταλτικά μέτρα πυροπροστασίας σε περίπτωση εκδήλωσης πυρκαγιάς Η συγκρότηση ομάδας πυροπροστασίας από το προσωπικό της επιχείρησης και η μέριμνα για την εκπαίδευση αυτής 14
ΜΕΛΕΤΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Στη Μελέτη Πυροπροστασίας περιλαμβάνονται: Στοιχεία Επιχείρησης Οικοδομική σύσταση Ισχύς ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού Επεξεργαζόμενες ύλες και παραγόμενα προϊόντα Επικίνδυνες ύλες Συμπεριφορά υλών προϊόντων έναντι πυρκαγιάς 15
ΜΕΛΕΤΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Στη Μελέτη Πυροπροστασίας περιλαμβάνονται (συνέχεια) : Κίνδυνοι πυρκαγιάς Κίνδυνοι εκρήξεως δηλητηριάσεως εγκλωβισμού Μέτρα πυροπροστασίας Γενικά προληπτικά μέτρα Ειδικά προληπτικά μέτρα Κατασταλτικά μέτρα 16
ΜΕΛΕΤΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Στη Μελέτη Πυροπροστασίας περιλαμβάνονται (συνέχεια) Τεχνικές περιγραφές μόνιμων συστημάτων-πυροσβεστήρες και λοιπά μέσα Γενικές Οδηγίες Διαδικασία : Υποβολή μελέτης, έλεγχος, έγκριση, αυτοψία, έκδοση Πιστοποιητικού Πυροπροστασίας διάρκειας οκτώ (8) ετών από την οικεία Πυροσβεστική Υπηρεσία Για τις υπόλοιπες βιομηχανικές εγκαταστάσεις, όπως διυλιστήρια, εγκαταστάσεις υγρών καυσίμων, υγραερίου, φυσικού αερίου, καθώς επίσης και λοιπές επιχειρήσεις εφαρμόζεται ανάλογη νομοθεσία πυροπροστασίας. 17
ΜΕΛΕΤΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ομάδα Πυροπροστασίας : Αρχηγός (ο πλέον κατάλληλος από το προσωπικό, όπως προϋπηρετήσας ΑξιωματικόςαπότοΠυροσβεστικόΣώμα, Μηχανικός ή Τεχνολόγος Μηχανικός ή Χημικός) Υπαρχηγός Προσωπικό (Μέλη) 18
ΜΕΛΕΤΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ομάδα Πυροπροστασίας : Εκπαίδευση Ασκήσεις : Ηαρχικήεκπαίδευσητων μελών της ομάδας πυροπροστασίας στην πρόληψη και αντιμετώπιση πυρκαγιών και εκτάκτων καταστάσεων, γίνεται από την οικεία Πυροσβεστική Υπηρεσία. Καθήκοντα και υποχρεώσεις Αρχηγού, Υπαρχηγού και μελών αναγράφονται στη Μελέτη Πυροπροστασίας 19
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Ενεργητική Πυροπροστασία - Αρμοδιότητα Πυροσβεστικής Υπηρεσίας ΜΕΛΕΤΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Προληπτικά μέτρα Αυτόματο Σύστημα Πυρανίχνευσης Αυτόματη χειροκίνητη ψύξη Φωτισμός Ασφαλείας Οδεύσεων Διαφυγής και Εξόδων Κινδύνου κ.α. Κατασταλτικά μέτρα Μόνιμο Πυροσβεστικό Υδροδοτικό Δίκτυο Αυτόματο Σύστημα Καταιονισμού Ύδατος Φορητοί Τροχήλατοι Πυροσβεστήρες Συστήματα τοπικής εφαρμογής (καυτές επιφάνειες, μαγειρεία κ.α.) Συστήματα Ολικής Κατάκλισης με CO 2 και άλλα υλικά κ.α. Ομάδα Πυροπροστασίας 20
ΜΕΛΕΤΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Προληπτικά μέτρα Φωτισμός σήμανση οδεύσεων διαφυγής 21
ΜΕΛΕΤΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Προληπτικά μέτρα Σύστημα πυρανίχνευσης και έγκαιρης ειδοποίησης με σήμανση συναγερμού μεγαφωνικό σύστημα 22
ΜΕΛΕΤΗ ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Αυτόματο Σύστημα Πυρόσβεσης με αέριο CO 2 ολικής κατάκλισης 23
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ Απ ευθείας επέμβαση και κατάσβεση των πυρκαγιών Κατόπιν ήδη συνταχθέντος σχεδίου επέμβασης για κτίρια, βιομηχανίες και τεχνικά έργα μεγάλης επικινδυνότητας, Συντάσσονται από τις αρμόδιες Πυροσβεστικές Υπηρεσίες σχέδια επέμβασης για μεγάλες βιομηχανίες, διυλιστήρια, μεγάλα νοσοκομεία, Αττικό Μετρό, μεγάλες σήραγγες αυτοκινητόδρομων κ.α. Τα σχέδια επέμβασης προβλέπουν τακτικές ασκήσεις του προσωπικού των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών με τους ασκούντες την εκμετάλλευση των κτιρίων, βιομηχανιών, τεχνικών έργων κ.α. 24
EΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΜΑΥΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣ 25
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ - ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ EΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ 26
ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΣΗΡΑΓΓΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΟΔΟΥ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2006 27
ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΣΗΡΑΓΓΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΟΔΟΥ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2006 28
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Κατοικημένες περιοχές (πόλεις, κωμοπόλεις, χωριά) Βιομηχανικές πυρκαγιές Λιμάνια Λιμενικοί Πυροσβεστικοί Σταθμοί Αεροδρόμια (Πολιτικά στρατιωτικά) Πυρκαγιές δασών (από το 1998) 29
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ ΠΑΡΟΧΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ Θεομηνίες (πλημμύρες, σεισμοί, κ.α.) Καταρρεύσεις κτιρίων, γεφυρών, σηράγγων κ.α. Συγκρούσεις μέσων μεταφοράς (αυτοκίνητα, τραίνα, κ.α.) Εγκλωβισμοί σε ανελκυστήρες Πτώσεις σε πηγάδια Αντιμετώπιση Χ.Β.Ρ.Π. απειλών και συμβάντων Τα τελευταία χρόνια έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν οκτώ (8) Ειδικές Μονάδες Αντιμετώπισης Καταστροφών (Ε.Μ.Α.Κ.) σε αντίστοιχες μεγάλες πόλεις. 30
ΟΡΙΣΜΟΙ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Καύση είναι η χημική ένωση μιας ουσίας με το οξυγόνο ήμεάλλοαέριο, που συνοδεύεται συνήθως από έκλυση θερμότητας, συνήθως δε και φωτός. Πυρκαγιά είναι η ανεξέλεγκτη καύση ενός σώματος με το οξυγόνο, η οποία συνοδεύεται από έκλυση θερμότητας, εμφάνιση φλογών και προκαλεί την καταστροφή αυτού. 31
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ Για τη δημιουργία μιας καύσης ή πυρκαγιάς πρέπει να συνυπάρχουν τρεις παράγοντες: Καύσιμη ύλη Στερεά καύσιμα: ξύλα, χόρτα, βαμβάκι, υφάσματα, χαρτί, πλαστικά, άνθρακες κ.α. Υγρά καύσιμα: πετρέλαιο, βενζίνη, οινόπνευμα, νέφτι κ.α. Αέρια καύσιμα: υγραέριο, προπάνιο, βουτάνιο, φυσικό αέριο, υδρογόνο, ασετυλίνη κ.α. 32
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ Οξυγόνο Ο αέρας αποτελείται από 21% κ.ο. οξυγόνο, 78% κ.ο. άζωτο, ευγενή αέρια, CO 2 κ.α. Θερμότητα Οιυγρέςκαύσιμεςουσίεςμετηνπαροχήθερμότητας αυξάνουν τη θερμοκρασία τους και παράγουν εύφλεκτους ατμούς, οι οποίοι στη συνέχεια αναμιγνύονται με το οξυγόνο της ατμόσφαιρας και αναφλέγονται. Η χαμηλότερη θερμοκρασία μιας ουσίας για την παραγωγή αναφλέξιμου μίγματος με εξωτερική πηγή θερμότητας, λέγεται θερμοκρασία ή σημείο ανάφλεξης της ουσίας. Ανάλογος μηχανισμός ισχύει για τα στερεά και αέρια καύσιμα. 33
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ Σημεία ανάφλεξης Βουτάνιο -60 0 C Βενζίνη αυτοκινήτων από 56-100 οκτάνια:- 42 0 C έως -37 0 C Οινόπνευμα 95-96% 17 0 C Πετρέλαιο ντήζελ ελάχιστο 55 0 C Πετρέλαιο μαζούτ ελάχιστο 66 0 C Άσφαλτος οδοστρωσίας 230 250 0 C Άχυρα 175 0 C Χαρτί 230 0 C Βαμβάκι 230 265 0 C Ξύλο πεύκου 230 260 0 C Πολυαιθυλένιο 340 0 C Χλωριούχο πολυβινύλιο PVC 390 0 C 34
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΟ ΤΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΟΞΥΓΟΝΟ ΚΑΥΣΙΜΗ YΛΗ 35
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ Η επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι υπάρχει ένα τέταρτο απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη της πυρκαγιάς, οι ελεύθερες ρίζες του καυσίμου που ενώνονται (αντιδρούν χημικά) με το οξυγόνο ως αλυσωτή (αλυσιδωτή) αντίδραση καιέτσιδημιουργείταιηπυραμίδα (τετράεδρο) της πυρκαγιάς. Για την κατάσβεση της πυρκαγιάς αρκεί να εξουδετερωθεί ένας ή περισσότεροι από τους παραπάνω παράγοντες της πυρκαγιάς. 36
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΠΥΡΑΜΙΔΑ (ΤΕΤΡΑΕΔΡΟ) ΤΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΟΞΥΓΟΝΟ ΚΑΥΣΙΜΗ ΥΛΗ ΑΛΥΣΩΤΗ ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ 37
ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΥΣΗΣ -ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΘΕΡΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 1. ΦΛΟΓΕΣ 2. ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΜΗ ΘΕΡΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ 1. ΚΑΠΝΟΣ 2. ΑΕΡΙΑ Πολλά θύματα στις πυρκαγιές από τα μη θερμικά προϊόντα 38
ΔΙΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Η Θερμότητα είναι μια μορφή ενέργειας που διαδίδεται από ένα σώμα, σε άλλο σώμα διαφορετικής θερμοκρασίας. Θερμοκρασία είναι το μέτρο της θερμικής κατάστασης ενός σώματος. Η θερμότητα διαδίδεται με τρεις τρόπους: Με αγωγή Με μεταφορά Με ακτινοβολία 39
ΔΙΑΔΟΣΗΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Με αγωγή : Η διάδοση της θερμότητας με αγωγή γίνεται κυρίως στα στερεά σώματα από σημείο σε σημείο (από μόριο σε μόριο) του σώματος, χωρίς μετακίνηση της ύλης αυτού. Το αίτιο είναι η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ δύο γειτονικών σωμάτων ή μεταξύ δύο σημείων του σώματος. Παράδειγμα η θέρμανση ράβδου σιδήρου, χαλύβδινων δοκών και κολώνων σε κτιριακές κατασκευές. 40
ΔΙΑΔΟΣΗΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Με μεταφορά : Η διάδοση της θερμότητας με μεταφορά γίνεται στα υγρά και στα αέρια (ρευστά), όπου η θερμότητα διαδίδεται με μεταφορά θερμών μαζών υγρού ή αερίου προς ψυχρότερες περιοχές (διάδοση θερμότητας με ρεύματα), π.χ. θέρμανση νερού, θέρμανση αέρα δωματίου με το καλοριφέρ. Η διάδοση θερμότητας με μεταφορά αερίων μαζών (θερμικά προϊόντα της καύσης), εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την επέκταση πυρκαγιάς από τους κάτω ορόφους πολυκατοικίας προς τους επάνω, καθόσον τα αέρια αυτά έχουν μικρότερη πυκνότητα από τον αέρα και ως ελαφρότερα ανεβαίνουν προς τα πάνω. 41
ΔΙΑΔΟΣΗΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Με μεταφορά : (συνέχεια) Κατόπιν προθερμαίνουν μέχρι του σημείου ανάφλεξης τα καύσιμα υλικά των πάνω ορόφων (τέντες, κουφώματα κ.α.) και με τις φλόγες, σπινθήρες ή πυρακτωμένα μικροσωματίδια που συνοδεύουν τα αέρια ρεύματα (ή με αυτανάφλεξη), επέρχεται η ανάφλεξηκαύση αυτών και στη συνέχεια του εσωτερικού των διαμερισμάτων. Με τον ίδιο τρόπο εξηγείται και η ταχεία εξέλιξη δασικής πυρκαγιάς σε ανωφέρεια ή κατά τη διεύθυνση του πνέοντος ανέμου. 42
ΔΙΑΔΟΣΗΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Με ακτινοβολία : Αυτή πραγματοποιείται από σώμα σε σώμα με ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Παραδείγματα είναι η ηλεκτρική θερμάστρα, το τζάκι, οι ακτίνες του ήλιου (διάδοση και στο κενό), η ακτινοβολία που δεχόμαστε στις μεγάλες και έντονες πυρκαγιές. Μια καλοκαιρινή ημέρα το μεσημέρι με έντονη ηλιοφάνεια η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να φθάσει μέχρι 1W/m 2. 43
ΔΙΑΔΟΣΗΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Με ακτινοβολία : (συνέχεια) Στα μεγάλα βιομηχανικά ατυχήματα διακρίνουμε τρεις (3) ζώνες επικινδυνότητας : Θερμική ακτινοβολία 15 kw/m 2 για έκθεση 40 sec σε ακίνητο παρατηρητή στη Ζώνη Ι έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις πιθανούς θανάτους. Θερμική ακτινοβολία 6 kw/m 2 για έκθεση 40 sec σε ακίνητο παρατηρητή στη Ζώνη ΙΙ έχει σοβαρές επιπτώσεις σοβαρά εγκαύματα. Θερμική ακτινοβολία 3 kw/m 2 για έκθεση 40 sec σε ακίνητο παρατηρητή στη Ζώνη ΙΙΙ έχει μέτριες επιπτώσεις ελαφρότερα εγκαύματα. 44
ΔΙΑΔΟΣΗΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Με ακτινοβολία : (συνέχεια) Τρεις (3) ζώνες επικινδυνότητας : Βιομηχανική εγκατάσταση δίπλα σε αστική περιοχή 45
ΔΙΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΑΓΩΓΗ 46
ΔΙΑΔΟΣΗΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Η διάδοση θερμότητας με αγωγή ήταν μία από τις κύριες αιτίες κατάρρευσης των δίδυμων πύργων της Νέας Υόρκης την 11-9-2001, σύμφωνα με μελέτη Αμερικανών μηχανικών, που δημοσιεύτηκε στο Δελτίο των Ελλήνων μηχανικών (ΤΕΕ). Τα αεροπλάνα ήταν γεμάτα με καύσιμα, μόλις είχαν απογειωθεί από το αεροδρόμιο. Οι πύργοι ήταν δομημένοι με κάθετες κολώνες και οριζόντιες δοκούς από χάλυβα, συνήθως σχήματος κεφαλαίου Η, επικαλυμμένους με μόνωση (steel and glass). 47
ΔΙΑΔΟΣΗΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Οι πύργοι άντεξαν καταρχήν την πρόσκρουση από τα αεροπλάνα, καθόσον είχαν σχεδιαστεί γι αυτό το ενδεχόμενο. Η έντονη πυρκαγιά από τα υγρά καύσιμα και τις εύφλεκτες ύλες των ορόφων που προσέκρουσαν τα αεροπλάνα, κατέστρεψε τη μόνωση των χαλύβδινων δοκών και κολώνων. Ο χάλυβας είναι εξαιρετικό δομικό υλικό, έχει όμως το «μειονέκτημα» να χάνει σημαντικό ποσοστό της μηχανικής του αντοχής σε υψηλή θερμοκρασία. 48
ΔΙΑΔΟΣΗΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Τα χαλύβδινα δομικά στοιχεία υπερθερμάνθηκαν από την πυρκαγιά τοπικά, αλλά θερμάνθηκαν επίσης πάνω και κάτω απότοχώροτηςπυρκαγιάς, εξαιτίας και της διάδοσης θερμότητας με αγωγή. Οι κολώνες και δοκοί με μειωμένη μηχανική αντοχή εξαιτίας της έντονης θέρμανσης αυτών, δεν μπόρεσαν να αντέξουν το βάρος χιλιάδων τόνων του κάθε πύργου και συνετέλεσαν στην κατάρρευσή τους. 49
ΔΙΑΔΟΣΗΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Η κατάρρευση των πύργων έγινε μετά παρέλευση 1-2 ωρών από την πρόσκρουση των αεροπλάνων. Ο χρόνος αυτός εκτιμάται ότι χρειάστηκε για την καταστροφή της μόνωσης των χαλύβδινων δομικών στοιχείων των πύργων και την ανάπτυξη μεγάλων θερμοκρασιών σε αυτά, με αποτέλεσμα τη μείωση της μηχανικής αντοχής τους. 50
ΑΙΤΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Οι αιτίες των πυρκαγιών έχουν ιδιαίτερη σημασία για : Την Πυροσβεστική Υπηρεσία για να λαμβάνει ανάλογα μέτρα πρόληψης ή αντιμετώπισης των πυρκαγιών. Τους ιδιοκτήτες κινητής και ακίνητης περιουσίας, γιατί σε μια στιγμή εξαφανίζονται αγαθά εργασίας πολλών ετών. 51
ΑΙΤΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Τις ασφαλιστικές εταιρείες που θα αποζημιώσουν τους ιδιοκτήτες, εφόσον τα αγαθά είναι ασφαλισμένα. Την Εθνική Οικονομία η οποία στερείται εσόδων από τα εξαφανισθέντα κεφάλαια. Τη Δικαιοσύνη για να τιμωρούνται οι εμπρηστές. 52
ΑΙΤΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Οι κυριότερες αιτίες πρόκλησης πυρκαγιών είναι : Οι γυμνές φλόγες σπίρτων, αναπτήρων, κεριών, εστιών πυρός, μαγειρικών συσκευών κ.α. ερχόμενες σε επαφή με καύσιμα υλικά. Ο ηλεκτρισμός (σπινθήρες, βραχυκύκλωμα κ.α.). Οι αναμμένες θερμάστρες πετρελαίου, ξύλου, τα τζάκια και τα μαγκάλια. Τα υπολείμματα καπνίσματος από τσιγάρα, πούρα κ.α. Ητριβή, η κρούσηκαιηπίεση. 53
ΑΙΤΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Η αυτόματη ανάφλεξη(αυτανάφλεξη) λόγω οξείδωσης ή ζύμωσης. Οι σπινθήρες από καπνοδόχους, μηχανήματα και η υπερθέρμανση σωλήνων θερμαστρών, λεβήτων, κλιβάνων κ.α. Οι χημικές αντιδράσεις που εκλύουν θερμότητα (εξώθερμες) σε εύφλεκτα υλικά. Οι ηλιακές ακτίνες που συγκεντρώνονται με φακούς και γυαλιά. Κεραυνός, σεισμός, ηφαίστεια. Πυροτεχνήματα, κροτίδες, βεγγαλικά, πολεμικά γεγονότα (βομβαρδισμοί, εμπρηστικές βόμβες κ.α.). 54
ΑΙΤΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Οι αιτίες πυρκαγιών από απόψεως υπαιτιότητας κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες : 1. Από αμέλεια : Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι πυρκαγιές που οφείλονται σε αμέλεια ή απροσεξία των ανθρώπων, π.χ. ανατροπή αναμμένης λάμπας ή κεριού, πέταγμα αναμμένου τσιγάρου ή σπίρτου, κακή συντήρηση ή υπερφόρτιση της ηλεκτρικής εγκατάστασης, κακή συντήρηση της καπνοδόχου κ.α. Ο εμπρησμός από αμέλεια είναι πλημμέλημα και τιμωρείται με φυλάκιση. 55
ΑΙΤΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Έμπρακτη μετάνοια στην πυρκαγιά από αμέλεια : Σύμφωνα με το άρθρο 267 του Ποινικού Κώδικα : Όποιος προξενεί πυρκαγιά από αμέλεια, απαλλάσσεται από κάθε ποινή, αν με την ελεύθερη θέλησή του καταστείλει ο ίδιος την πυρκαγιά, ή μετηγρήγορη αναγγελία του προς την αρχή δώσει αφορμή για την καταστολή της. 56
ΑΙΤΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 2. Από πρόθεση (δόλο) : Στην κατηγορία αυτή ανήκει ο εμπρησμός από πρόθεση με διάφορα κίνητρα, όπως είσπραξη της ασφάλειας, η εκδίκηση, η καταστροφή πειστηρίων άλλου μεγαλύτερου εγκλήματος όπως η ανθρωποκτονία κ.α. Ο εμπρησμός από πρόθεση είναι σοβαρό έγκλημα (πλημμέλημα ή κακούργημα) γιατί απειλείται η ζωή και η περιουσία ανθρώπων. 57
ΑΙΤΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 3. Τυχαίες : Εδώ ανήκουν οι πυρκαγιές λόγω τριβής, κρούσης ή πίεσης, από ηλιακές ακτίνες, από χημικές αντιδράσεις, από αυτανάφλεξη κ.α. Μπορούν να καταταγούν στις πυρκαγιές από ελαφρά αμέλεια, γιατί αναλύοντας τις αιτίες είναι δυνατόν να προβλεφθούν και να αποφευχθούν. 4. Από ανώτερη βία : Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι πυρκαγιές από κεραυνούς, σεισμούς, ηφαίστεια και πολεμικά γεγονότα. Δεν μπορούν να προβλεφθούν, η λήψηόμως προληπτικών μέτρων μπορεί να αποτρέψει την εκδήλωσή τους. 58
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Οι πυρκαγιές σύμφωνα με το ελληνικό πρότυπο ΝΗS 10/1971 κατατάσσονται ανάλογα με το καιόμενο υλικό σε πέντε (5) κατηγορίες και χαρακτηρίζονται διεθνώς με τα γράμματα A, B, C, D και Ε. Κατηγορία Α : Πυρκαγιές που προέρχονται από την καύση στερεών υλικών με οργανική συνήθως σύνθεση και σχηματισμό «τεφροάνθρακα», π.χ. ξύλα, χαρτιά, άχυρα, υφάσματα, ελαστικό, πλαστικά κ.α. 59
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Κατηγορία Β : Πυρκαγιές που προέρχονται από την καύση υγρών καυσίμων ή στερεών που υγροποιούνται κατά την καύση, όπως οινόπνευμα, βενζίνη, πετρέλαιο, έλαια, λίπη, παραφίνη κ.α. Κατηγορία C : Πυρκαγιές που προέρχονται από την καύση αερίων καυσίμων, όπως υγραέριο, φυσικό αέριο, ασετυλίνη, υδρογόνο κ.α 60
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Κατηγορία D : Πυρκαγιές που προέρχονται από την καύση μετάλλων, όπως νάτριο, κάλιο, μαγνήσιο, αλουμίνιο, τιτάνιο κ.α. Κατηγορία Ε : Πυρκαγιές των κατηγοριών Α, Β, C και D πάνω ή κοντά σε ηλεκτρικές συσκευές ή εγκαταστάσεις που βρίσκονται υπό ηλεκτρική τάση. 61
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 62
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 63
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Αναφέραμε προηγουμένως ότι για να έχουμε πυρκαγιά, πρέπει να συνυπάρχουν τρεις παράγοντες (τρίγωνο πυρκαγιάς) : Καύσιμη ύλη Οξυγόνο Θερμότητα Αν λείψει ένας μόνο από τους παράγοντες αυτούς, η πυρκαγιά δεν μπορεί να συνεχισθεί. Κατά συνέπεια η κατάσβεση μια πυρκαγιάς μπορεί να γίνει με τρεις τρόπους : 64
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Με την αφαίρεση της καύσιμης ύλης. Με την αφαίρεση θερμότητας (ψύξη), δηλ. τη μείωση της θερμοκρασίας κάτω από το σημείο ανάφλεξης. Mε την αποστέρηση του οξυγόνου (απομόνωση). Όπως αναμένεται αποτελεσματικότερη κατάσβεση θα έχουμε με συνδυασμό δύο ή και τριών τρόπων μαζί. Τέλος κατάσβεση μερικών πυρκαγιών, ιδιαίτερα των υγρών και αερίων καυσίμων, μπορεί να γίνει : Με τη βίαιη αποκοπή της φλόγας. Με τη διακοπή της αλυσωτής (αλυσιδωτής) αντίδρασης. 65
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Α. Αφαίρεση της καύσιμης ύλης Πυρκαγιές αερίων καυσίμων. Σε πυρκαγιά υγραερίου ή φυσικού αερίου κλείνουμε τη στρόφιγγα (δικλείδα) της παροχής και η πυρκαγιά σβήνει. Σε πυρκαγιές πετρελαιοδεξαμενών, εάν υπάρχει ευχέρεια απομάκρυνσης του υγρού καυσίμου από τις σωληνώσεις του πυθμένα της δεξαμενής και μεταφορά αυτού σε ασφαλείς δεξαμενές, η πυρκαγιά θα σβήσει μετά την καύση της ποσότητας του υγρού που έχει απομείνει στη δεξαμενή. 66
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Α. Αφαίρεση της καύσιμης ύλης (συνέχεια) Οι πυρκαγιές δασών και αγροτικών εκτάσεων μπορούν να κατασβεσθούν εάν δημιουργήσουμε μια αντιπυρική ζώνη με μηχανικά μέσα, εφαρμόζοντας τη μέθοδο της κατάκαυσης ή τη μέθοδο του αντίπυρ, οπότε η κύρια πυρκαγιά σβήνει λόγω έλλειψης καύσιμης ύλης. Σε πυρκαγιές στερεών καυσίμων, π.χ. πυρκαγιές σε αποθήκες βάμβακος που σβήνουν δύσκολα, μπορούμε να απομακρύνουμε με μηχανικά μέσα το βαμβάκι που δεν έχει ακόμη καεί και έτσι η πυρκαγιά σβήνει. Απομάκρυνση καιόμενου πλοίου από λιμάνι, ώστε να μην επεκταθεί η πυρκαγιά σε παρακείμενα πλοία και στις λιμενικές εγκαταστάσεις. 67
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Β. Αφαίρεση θερμότητας (ψύξη) Είναι γνωστό ότι για να προκληθεί πυρκαγιά, πρέπει τα καύσιμα υλικά να θερμανθούν και να φθάσουν στη θερμοκρασία του σημείου ανάφλεξης. Σε χαμηλότερη θερμοκρασία δεν μπορούν να αναφλεγούν ή εφόσον έχουν ήδη αναφλεγεί δε διατηρούν την καύση. Μειώνοντας τη θερμοκρασία ενός καιόμενου υλικού κάτω από το σημείο ανάφλεξης, η πυρκαγιά σβήνει. 68
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Β. Αφαίρεση θερμότητας (ψύξη) (συνέχεια) Η μείωση της θερμοκρασίας επιτυγχάνεται με την ψύξη του καιόμενου υλικού. Αντιπροσωπευτικότερο κατασβεστικό υλικό, με το οποίο επιτυγχάνεται η ψύξη των καιόμενων υλικών είναι το νερό, που παρουσιάζει μεγάλη θερμοχωρητικότητα. Το νερό ψύχει τα καιόμενα υλικά απορροφώντας θερμότητα από αυτά, με αποτέλεσμα να θερμαίνεται και να μετατρέπεται ακόμα και σε ατμό (υδρατμό). 69
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Γ. Αποστέρηση του οξυγόνου (Αποπνιγμός ή απομόνωση) Το οξυγόνο ως απαραίτητος παράγοντας εκδήλωσης ή διατήρησης της καύσης, λαμβάνεται από την ατμόσφαιρα, της οποίας αποτελεί το 21% κ.ο. περίπου. Εάν με οποιοδήποτε μέσο επιτύχουμε τη διακοπή επαφής του καιόμενου σώματος με τον ατμοσφαιρικό αέρα, η πυρκαγιά σβήνει. Ο τρόπος αυτός κατάσβεσης των πυρκαγιών καλείται αποπνιγμός ή απομόνωση. Η απομόνωση επιτυγχάνεται με την κάλυψη του καιόμενου υλικού με χώμα, άμμο, αντιπυρικά σκεπάσματα, αφρό, κατασβεστικές σκόνες, υδρατμό κ.α. 70
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Δ. Κατάσβεση με αποκοπή της φλόγας Στις πυρκαγιές υγρών καυσίμων, τα καύσιμα υγρά δεν καίγονται αυτά καθ αυτά στη μάζα τους, αλλά οι παραγόμενοι ατμοί, ανάλογα δε με το ρυθμό παραγωγής αυτών οι φλόγες από την ανάφλεξη των ατμών βρίσκονται σε μικρότερη ή μεγαλύτερη απόσταση από την επιφάνεια του υγρού. Παρόμοιο μηχανισμό καύσης έχουμε και στις πυρκαγιές των αερίων καυσίμων, οι φλόγες των οποίων βρίσκονταισεκάποιααπόστασηαπότοστόμιοδιαφυγής του αερίου. 71
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Εάν με απότομη ενέργεια π.χ. με δυνατό φύσημα συμπαρασύρουμε και αποκόψουμε τις φλόγες, η πυρκαγιά θα σβήσει. Γιαναγίνειαυτό, η αιτία που θα αποκόψει τις φλόγες πρέπει να έχει μεγαλύτερη ταχύτητα από την ταχύτητα των παραγόμενων ατμών, διαφορετικά δεν επιτυγχάνεται η αποκοπή της φλόγας. Η αποκοπή των φλογών πρέπει να είναι ταυτόχρονη και καθολική, γιατί σε αντίθετη περίπτωση οι φλόγες που παραμένουν θα επαναφλέξουν αμέσως τους ατμούς της σβησμένης επιφάνειας. Με την αποκοπή της φλόγας (δυνατό φύσημα) επιτυγχάνουμε το σβήσιμο αναμμένου κεριού, σπίρτου, λάμπας κ.α. Στην αρχή αυτή βασίζεται και η κατάσβεση πυρκαγιών σε πετρελαιοπηγές με έκρηξη βομβών στην επιφάνειά τους. Τα ωστικά κύματα που προκαλούνται από την έκρηξη, παρασύρουν τις φλόγες και έτσι επιτυγχάνεται η κατάσβεση της πυρκαγιάς. 72
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Ε. Διακοπή της (αλυσωτής) αλυσιδωτής αντίδρασης Όπως αναφέρθηκε η καύση είναι μια χημική αντίδραση του καιόμενου σώματος με το οξυγόνο, με έκλυση θερμότητας (εξώθερμη αντίδραση). Οι πυρκαγιές υγρών και αερίων καυσίμων ανήκουν στην κατηγορία των αλυσωτών χημικών αντιδράσεων, με ενδιάμεσο σχηματισμό ελεύθερων ριζών ή ατόμων που αντιδρούν με το οξυγόνο. Η όλη διαδικασία είναι αυτοσυντηρούμενη. 73
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Ε. Διακοπή της (αλυσωτής) αλυσιδωτής αντίδρασης (συνέχεια) Εάν μπορέσουμε να επέμβουμε στον παραπάνω μηχανισμό τηςκαύσηςδεσμεύονταςαρκετέςελεύθερεςρίζεςήάτομα, ώστε να διακοπεί η χημική αντίδρασή τους με το οξυγόνο, η πυρκαγιά σβήνει. Για τη δέσμευση των ελεύθερων (ενεργών) ριζών ή ατόμων χρησιμοποιούνται κυρίως οι κατασβεστικές ξηρές (χημικές) σκόνες, ενώ παλαιότερα τα Halons (αλογονωμένοι υδρογονάνθρακες) είχαν πολύ καλά κατασβεστικά αποτελέσματα. Σήμεραηπαραγωγήτων Halons έχει απαγορευθεί επειδή καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος. 74
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ Τα κυριότερα κατασβεστικά μέσα (υλικά) είναι : 1. Νερό 2. Αφρός 3. Διοξείδιο του άνθρακα 4. Κατασβεστικές ξηρές σκόνες 5. Υδρατμός 6. Halons και νέα κατασβεστικά υλικά 7. Άμμος, χώμα, καλύμματα 75
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό To νερό είναι το παλαιότερο, σπουδαιότερο και πιο εύχρηστο κατασβεστικό μέσο. Απαντάται άφθονο στη φύση, η απόκτησή του είναι χωρίς μεγάλο κόστος, η φυσική του κατάσταση (υγρό) επιτρέπει την αποθήκευσή του σε δεξαμενές/δοχεία, τη μεταφορά του σε μεγάλες αποστάσεις με σωλήνες υπό πίεση και την εκτόξευσή του σε επιθυμητή κατεύθυνση. 76
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό (συνέχεια) Η κατασβεστική ενέργεια του νερού οφείλεται κυρίως στην ψύξη (αφαίρεση θερμότητας) των καιόμενων σωμάτων που προκαλεί. Επίσης το νερό συντελεί στην κατάσβεση με την απομόνωση (αποπνιγμό) του καιόμενου σώματος από το οξυγόνο του αέρα, όταν χρησιμοποιείται υπό μορφή ομίχλης (πολύ λεπτά σταγονίδια). 77
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό 78
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό (συνέχεια) Το νερό έχει μεγάλη θερμοχωρητικότητα και ειδική (λανθάνουσα) θερμότητα εξαέρωσης, αφαιρεί δηλαδή μεγάλα ποσά θερμότητας από τα καιόμενα σώματα, που προσλαμβάνει το ίδιο μετατρεπόμενο τελικά σε ατμό. Σημειώνεται εδώ ότι για να θερμανθεί ένα (1) kg νερού από τη θερμοκρασία των 20 0 C σε νερό θερμοκρασίας 100 0 C, απορροφά από την πυρκαγιά 80 Kcal και για τη μετατροπή του σε ατμό 100 0 C(βρασμός) αφαιρεί από την πυρκαγιά άλλα 540 Kcal. 79
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό (συνέχεια) Συνολικά δηλαδή ένα (1) kg νερού θερμοκρασίας 20 0 C μετατρεπόμενο σε ατμό 100 0 C, αφαιρεί από τα καιόμενα σώματα της πυρκαγιάς το αρκετά σημαντικό ποσό θερμότητας των 620 Kcal. Όσο μεγαλύτερη ποσότητα νερού μετατρέπεται σε ατμό, τόσο καλύτερο κατασβεστικό αποτέλεσμα έχουμε. Ανάλογα με τον τρόπο εκτόξευσης του νερού, έχουμε συμπαγή βολή, διασκορπισμένη βολή και βολή ομίχλης. Η συμπαγής συνεχής βολή με μεγάλη πίεση χρησιμοποιείται για την κατάσβεση πυρκαγιών μεγάλης έκτασης και έντασης. Η διασκορπισμένη βολή είναι η εκτόξευση του νερού υπό μορφή βροχής ή σταγόνων. Τέλος, η βολή ομίχλης είναι η εκτόξευση του νερού υπό μορφή πολύ λεπτών σταγονιδίων (νέφος). 80
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό (συνέχεια) Με τη διασκορπισμένη βολή και την ομίχλη επιτυγχάνονται καλύτερα κατασβεστικά αποτελέσματα σε πυρκαγιές μικρής ή μεσαίας έντασης, γιατί εξατμίζεται το μεγαλύτερο μέρος του νερού και δεν προκαλούνται καταστροφές από την υπέρμετρη χρήση του. Η βολή ομίχλης όπως αναφέρθηκε και παραπάνω προκαλεί εκτός από ψύξη και απομόνωση των καιόμενων σωμάτων από τον ατμοσφαιρικό αέρα. 81
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό (συνέχεια) Για τη μεταφορά και χρήση του νερού ο απαιτούμενος εξοπλισμός είναι : Πυροσβεστικά αυτοκίνητα. Σωλήνες και ακροφύσια (αυλοί). Κανόνια (εκτοξευτήρες) μόνιμα και φορητά. Αντλίες, κουρτίνες νερού κ.α. Ψυκτικά συστήματα κατάκλισης ή τοπικής διαβροχής. Γενικά η επάρκεια του νερού σε μια κτιριακή, βιομηχανική κ.α. εγκατάσταση είναι ο κύριος παράγοντας ασφάλειας αυτής. 82
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό (συνέχεια) Πυροσβεστικά αυτοκίνητα, σωλήνες, αυλοί 83
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό (συνέχεια) Κατασταλτικά μέτρα : Μόνιμο Υδροδοτικό Πυροσβεστικό Δίκτυο (χρήση πυροσβεστικών φωλιών) Σωλήνας 20 μέτρα Βολή 10 μέτρα 84
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό (συνέχεια) Κατασταλτικά μέτρα : Αυτόματο σύστημα καταιονισμού ύδατος (sprinkler) Κάλυψη 9 20 m 2 ανά καταιονιστή 85
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό (συνέχεια) Το νερό είναι το κύριο κατασβεστικό μέσο για την καταστολή πυρκαγιών κατηγορίας Α, δηλαδή πυρκαγιών σε στερεά καύσιμα, όπως ξύλα, χόρτα, κάρβουνα, βαμβάκι, υφάσματα κ.α. Η χρήση νερού σαν κατασβεστικού μέσου δεν ενδείκνυται : Σε πυρκαγιές υγρών καυσίμων (βενζίνη, πετρέλαιο, λάδια, χρώματα κ.α.) που είναι ελαφρότερα του νερού και δεν αναμιγνύονται με αυτό. Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε βολή νερού υπό μορφή ομίχλης. 86
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 1. Νερό (συνέχεια) Σε πυρκαγιές συσκευών, μηχανημάτων ή εγκαταστάσεων που βρίσκονται υπό ηλεκτρική τάση. Σε πυρκαγιές μετάλλων με υψηλή θερμοκρασία, γιατί διασπάται και παράγει υδρογόνο που στη συνέχεια αναφλέγεται και έχουμε επέκταση της πυρκαγιάς. Σε πυρκαγιές ορισμένων χημικών ουσιών που αντιδρούν έντονα με το νερό. 87
2. Αφρός ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 88
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 2. Αφρός : Ο κατασβεστικός αφρός είναι ένα σύνολο φυσαλίδων με σημαντική αντοχή στις φλόγες και τα καιόμενα αέρια, που επιπλέουν στην επιφάνεια του εύφλεκτου υγρού και παράγεται από την ανάμιξη με μηχανική ενέργεια και ειδικό εξοπλισμό, αέρα με νερό που περιέχει ένα ποσοστό αφρογόνου υλικού. Ο αφρόςαυτός ονομάζεται και αεραφρός ή μηχανικός αφρός. Η λειτουργία του βασίζεται στη δημιουργία ενός παχέος στρώματος το οποίο απομονώνει την επιφάνεια του υγρού από τον ατμοσφαιρικό αέρα, ενώ ταυτόχρονα ψύχει το εύφλεκτο υγρό και αποτρέπει την επανάφλεξη. 89
ΜΕΣΑ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΩΝ 2. Αφρός (συνέχεια) : H παραγωγή αφρού γίνεται πάντοτε σε δύο φάσεις Στηνπρώτηφάσησχηματίζεταιτοαφροδιάλυμα, δηλαδή το μίγμα νερού και αφρογόνου υλικού με αναλογία 3%-6% συνήθως, με τη χρήση αφροαναμικτών. Η αρχή λειτουργίας των αφροαναμικτών στηρίζεται στην αναρρόφηση του αφρογόνου υγρού μέσω σωλήνα με τη δημιουργία κενού με δυναμική ροή (τζιφάρι). Για μεγάλες παροχές αφροδιαλύματος χρησιμοποιούνται τροχήλατα κανόνια που αναρροφούν αφρογόνο από βαρέλια ή ειδικά δοχεία, με την ίδια αρχή λειτουργίας (τζιφάρι). Για πολύ μεγάλες παροχές αφροδιαλύματος χρησιμοποιούνται οχήματα αφρού, που περιέχουν πολύ μεγάλη ποσότητα αφρογόνου ( μερικούς τόνους). 90