«Η καταχρηστική άσκηση δικαιώματος στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου»

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΙΚΟΥ, ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ «Η καταχρηστική άσκηση δικαιώματος στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου» Αναστασία Μπερμπέρη ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2015

~ 2 ~ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1. Η απαγόρευση της κατάχρησης στο πεδίο της αναγκαστικής εκτέλεσης Αποδοχή των σχετικών θέσεων στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου... 4 2. Ένταξη της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου στο σύστημα αξιολογικής ιεράρχησης των μέσων εκτέλεσης Σύνδεση του ζητήματος με την κρίση περί καταχρηστικής συμπεριφοράς του επισπεύδοντος δανειστή... 7 Ι. Εισαγωγή στο ζήτημα... 7 ΙΙ. Η κατάσχεση εις χείρας τρίτου ως καταρχήν ηπιότερο μέσο εκτέλεσης σε σχέση με τα άλλα είδη κατάσχεσης... 8 ΙΙΙ. Η εφαρμογή της αρχής της διαθέσεως στην εκτελεστική διαδικασία ως αιτία της μη ύπαρξης συστήματος αξιολογικής ιεράρχησης των μέσων εκτέλεσης... 9 3. Ειδικές περιπτώσεις καταχρηστικής κατάσχεσης εις χείρας τρίτου από την επισκόπηση της νομολογίας... 15 Ι. Καταχρηστικότητα λόγω γνώσης από τον κατασχόντα της ύπαρξης απόφασης ή σημειώματος για την αναστολή της εκτέλεσης... 15 1. Η αναγκαιότητα γνωστοποίησης της απόφασης ή του σημειώματος που διατάσσει την αναστολή της εκτέλεσης στα εκτελεστικά όργανα για την έναρξη των συνεπειών της αναστολής... 15 2. Ο δικαστικός επιμελητής ως όργανο εκτελέσεως στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου... 16 3. Μη γνωστοποίηση στο δικαστικό επιμελητή, αλλά γνώση του κατασχόντος για την αναστολή Λύση του ζητήματος με την ακύρωση της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου ως καταχρηστικής... 18 ΙΙ. Κατάσχεση τραπεζικού λογαριασμού εργοδότη που συνδέεται με τη μισθοδοσία των υπαλλήλων... 20 1. Παρουσίαση της σχετικής νομολογίας... 20 2. Η άποψή μας επί του ζητήματος... 23 4. Η εφαρμογή του άρθρ. 951 2 στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου... 27 Ι. Γενικά... 27 ΙΙ. Η ευρεία ερμηνεία της διάταξης λόγω της ενδεχόμενης αναγγελίας άλλων δανειστών... 29 ΙΙΙ. Η μη απαγόρευση της πολλαπλής κατάσχεσης της ίδιας απαίτησης ως αιτία της ευρείας ερμηνείας του άρθρ. 951 2 στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου... 30

~ 3 ~ IV. Ειδικότερα ζητήματα εφαρμογής του άρθρ. 951 2 στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου... 32 1. Το πρόβλημα των διερευνητικού τύπου κατασχέσεων περισσότερων τραπεζικών καταθέσεων... 32 α. Αιτιολόγηση του φαινομένου... 32 β. Η πληροφόρηση του δανειστή σε μεγαλύτερο από τον αναγκαίο για την ικανοποίησή του βαθμό... 34 γ. Η δέσμευση μεγαλύτερων ποσών από το ποσό της κατάσχεσης Λύση του ζητήματος με εφαρμογή του άρθρ. 951 2... 36 δ. Μη εφαρμογή του άρθρ. 951 2 στην περίπτωση τήρησης περισσότερων λογαριασμών στο όνομα του οφειλέτη στην ίδια τράπεζα... 38 2. Συρροή κατάσχεσης εις χείρας τρίτου με κατάσχεση κινητών ή/και κατάσχεση ακινήτων του οφειλέτη... 40 α. Η εφαρμογή του άρθρ. 951 2 ως η καταρχήν λύση στα τυχόν ανακύπτοντα ζητήματα... 40 β. Δυνατότητα λήψης υπόψη και άλλων -πέραν αυτών του άρθρ. 951 2- κριτηρίων (;)... 41 5. Προβολή της καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου... 46 Ι. Από τον καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη... 46 ΙΙ. Από τον τρίτο... 49 1. Οι ενστάσεις που καταρχήν δικαιούται να προβάλλει ο τρίτος σύμφωνα με το άρθρ. 987... 49 2. Ειδικότερα ως προς την ένσταση καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος... 52 α. Όταν αυτή αφορά την απαίτηση του καθ ου έναντι του τρίτου... 52 β. Όταν αυτή αφορά την ίδια την κατάσχεση που επιβλήθηκε στα χέρια του τρίτου... 56 ΙΙΙ. Παραχρήμα απόδειξη του ισχυρισμού περί καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος... 60 Βιβλιογραφία... 63

~ 4 ~ 1. Η απαγόρευση της κατάχρησης στο πεδίο της αναγκαστικής εκτέλεσης Αποδοχή των σχετικών θέσεων στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου Ενώ η νομολογία αντιστέκεται στην αποδοχή της εφαρμογής του άρθρ. 281ΑΚ στο χώρο του δικονομικού δικαίου 1, εντούτοις έχει αναγνωρίσει την απαγόρευση καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος στο πεδίο της αναγκαστικής εκτέλεσης, με την αιτιολογία ότι η πραγμάτωση της αξίωσης του επισπεύδοντος αποτελεί άσκηση ουσιαστικού δικαιώματος του δημοσίου δικαίου, με αποτέλεσμα να τυγχάνει εφαρμογής η διάταξη του άρθρ. 281ΑΚ 2. Ωστόσο, ορθά επισημαίνεται από τη θεωρία ότι ανάγκη προσφυγής στο άρθρ. 281ΑΚ για τη θεμελίωση της παραπάνω απαγόρευσης δεν υφίσταται, αφού η γενικότερη ρύθμιση του άρθρ. 25 3 Σ εξειδικεύεται στο δικονομικό δίκαιο μέσω της ειδικότερης διάταξης του άρθρ. 116 3, 4. Περαιτέρω, ούτε η προσφυγή στην αρχή της αναλογικότητας κρίνεται αναγκαία, αφού αυτή βρίσκει πεδίο εφαρμογής ειδικά στο πεδίο της αναγκαστικής εκτέλεσης μέσω της ρύθμισης του άρθρ. 951 2 5. 1 Έτσι, έχει κριθεί ότι δεν μπορεί να είναι καταχρηστική η άσκηση της αγωγής, το δικαίωμα σώρευσης των αγωγών κατ άρθρ. 218, η κλήση για συζήτηση κ.ά. Βλ. σχετικά Διαμαντόπουλο Γ., Η ανακοπή, 6, αριθμ. 323 με νομολογιακές παραπομπές Τον ίδιο, Η αντιφατική, σ. 141 επ. Πρόσθ. για την απαγόρευση κατάχρησης στο δικονομικό δίκαιο και Κλαμαρή Κ., Η καταχρηστική Β, σ. 241 επ., ενώ για την εφαρμογή του άρθρ. 281 ΑΚ στο αστικό δίκαιο βλ. αντί άλλων Γεωργιάδη Α., σε ΑΚ Γεωργιάδη/Σταθόπουλου, άρθρ. 281, αριθμ. 1 επ. 2 Βλ. Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 44 επ. Διαμαντόπουλο Γ., Η ανακοπή, 6, αριθμ. 218 επ. και από τη νομολογία ΟλΑΠ 49/2005, ΕλλΔνη 2006.80 ΟλΑΠ 12/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 1998/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 385/2010, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 871/2010, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΘες 1683/1992, Αρμ 1993.366 ΜΠρΑθ 6481/2004, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΘες 37354/2005, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΚορινθ 485/2010, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΗρακλ 146/2011, Αρμ 2011.938 ΜΠρΧίου 10/2012, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΑθ 402/2014, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΛαμ 45/2014, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. 3 Άρθρα χωρίς ειδικότερη ένδειξη υποδηλώνουν άρθρα του ΚΠολΔ. 4 Βλ. Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 48 επ. Διαμαντόπουλο Γ., Η ανακοπή, 6, αριθμ. 320, ο οποίος σημειώνει ότι «Σε κάθε περίπτωση, εξάλλου, πύλη εισόδου της ιεραρχικά υπέρτερης και κατά περιεχόμενο γενικότερης ρύθμισης του άρθρου 25 3 Σ αποτελεί για μεν το αστικό δικονομικό δίκαιο το άρθρο 116 ΚΠολΔ, για δε το αστικό δίκαιο το άρθρο 281ΑΚ, έτσι ώστε για τη θεμελίωση της απαγόρευσης στο αστικό δικονομικό δίκαιο να μην κρίνεται μεθοδολογικά αναγκαία η προσφυγή στην αναλογική εφαρμογή του άρθρου 281ΑΚ». Θα πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι η σχετική τεκμηρίωση δεν στερείται σημασίας, καθώς αν δεχτούμε εφαρμογή του άρθρ. 281 ΑΚ, λόγος αναίρεσης δικαιολογείται βάσει του άρθρ. 559 αριθμ. 1, ενώ με εφαρμογή του άρθρ. 116, δυνάμει του αριθμ. 14 (βλ. Διαμαντόπουλο Γ., Η ανακοπή, 6, αριθμ. 324). 5 Διαμαντόπουλος Γ., Η ανακοπή, 6, αριθμ. 341. Πρόσθ. και Γέσιου-Φαλτσή Π., ΕπιστΕπετΑρμ 1990.29 επ. για την εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας ειδικά στην αναγκαστική εκτέλεση. Βλ. και ΜΠρΗρακλ 146/2011, Αρμ 2011.938, σύμφωνα με την οποία η αρχή της αναλογικότητας έχει

~ 5 ~ Με αφετηρία, λοιπόν, τις παραπάνω θέσεις νομολογία 6 και θεωρία 7 καταλήγουν στην καταχρηστικότητα πράξεων αναγκαστικής εκτέλεσης όταν ο επισπεύδων δανειστής φορέας του δικονομικού δικαιώματος το ασκεί με αποκλειστικό ή κύριο σκοπό την παρέλκυση της διαδικασίας της αναγκαστικής εκτέλεσης, όταν υφίσταται δυσαναλογία μεταξύ του χρησιμοποιούμενου μέσου εκτέλεσης και του επιδιωκόμενου σκοπού 8, καθώς και όταν η πράξη εκτέλεσης είναι άσκοπη 9, υπό την έννοια ότι δεν είναι αντικειμενικά πρόσφορη να επιφέρει το αποτέλεσμα, στο οποίο αποβλέπει ο επισπεύδων. Επιπλέον, καταχρηστική κρίνεται η πράξη εκτέλεσης όταν η άσκηση του δικονομικού δικαιώματος ή της δυνατότητας από το δανειστή αντιφάσκει σε προηγηθείσα εξωδιαδικαστική ή ενδοδιαδικαστική συμπεριφορά του ασκούντος το δικαίωμα ή τη δυνατότητα, έτσι ώστε να διαψεύδεται η εύλογη εμπιστοσύνη και η δικαιολογημένη πεποίθηση του καθ ου η εκτέλεση ότι η συμπεριφορά αυτή θα συνεχιστεί με συνέπεια 10, όπως, επίσης, και όταν το δικαίωμα που ασκείται αποκτήθηκε με τρόπο παράνομο ή κακόπιστο ή η συμπεριφορά του δικαιούχου ωθείται από κίνητρα κακοβουλίας και έχει ως αποκλειστικό σκοπό τη βλάβη του άλλου μέρους και τον πορισμό ίδιου παράνομου οφέλους. Τέλος, η πράξη εκτέλεσης μπορεί να ακυρωθεί ως καταχρηστική όταν συνεπάγεται για τον οφειλέτη αφόρητη σκληρότητα και υπερβαίνει τα ανεκτά όρια θυσίας που μπορούν να αξιωθούν από αυτόν 11. αυτοτελές νοηματικό περιεχόμενο, σαφώς διακρινόμενο από εκείνο του άρθρ. 281ΑΚ, καθώς και αυτοτελές ρυθμιστικό πεδίο. 6 Βλ. τις αποφάσεις στη σημ. 2. 7 Βλ. αναλυτικά για όλες τις μορφές καταχρηστικής αναγκαστικής εκτέλεσης Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 53 επ. Πρόσθ. Διαμαντόπουλο Γ., Η ανακοπή, 6, αριθμ. 334 επ. ειδικά για τις περιπτώσεις καταχρηστικής εκπλειστηρίασης ακινήτου. 8 Βλ. ΜΠρΘες 37354/2005, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΧίου 10/2012, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΑθ 402/2014, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. Από τη θεωρία βλ. για την εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας στην αναγκαστική εκτέλεση αντί άλλων Γέσιου-Φαλτσή Π., ΕλλΔνη 1991.280. 9 Βλ. ΜΠρΗρακλ 146/2011, Αρμ 2011.938. 10 Βλ. γενικά για την περίπτωση αδράνειας του δικαιούχου ΑΠ 207/2014, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 2624/1999, ΔΕΕ 2000.200 και ειδικά για την αδράνεια του επισπεύδοντος δανειστή ΑΠ 1998/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΛαμ 45/2014, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ., ενώ για την αντιφατική δικονομική συμπεριφορά βλ. αντί όλων Διαμαντόπουλο Γ., Η αντιφατική, σ. 161επ. 11 Βλ. Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 67.

~ 6 ~ Οι παραπάνω νομολογιακές και θεωρητικές παραδοχές γίνονται αποδεκτές με ευκολία και στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου. Η διαδικασία των άρθρ. 982 επ. εμφανίζει πράγματι σημαντικές ιδιαιτερότητες και διαφοροποιήσεις σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο μέσο εκτέλεσης για την ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων 12, αλλά και αυτή είναι δυνατό να φέρει το στίγμα της καταχρηστικότητας αν υφίσταται για παράδειγμα αντιφατική συμπεριφορά του επισπεύδοντος δανειστή ή δυσαναλογία μέσου και σκοπού. Διερευνώμενη προβληματική της παρούσας μελέτης δεν αποτελεί η αποτύπωση και η μεταφορά των παραπάνω -πάγιων πλέον- θέσεων στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου, αλλά η ανάδειξη ειδικών προβληματικών και ειδικών περιπτώσεων κατάχρησης που εμφανίζονται στην κατάσχεση των άρθρ. 982 επ. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάζεται αρχικά αν ο επισπεύδων δανειστής οφείλει, προκειμένου να μην χαρακτηριστεί η συμπεριφορά του ως καταχρηστική, να επιχειρήσει πρώτα την ικανοποίηση της απαίτησής του μέσω της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου (ως ηπιότερου μέσου). Ακολούθως, αναζητούνται ειδικές περιπτώσεις κατάχρησης στα πλαίσια της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου από την επισκόπηση της πρόσφατης νομολογίας και γίνεται προσπάθεια εξειδίκευσης της εφαρμογής του άρθρ. 951 2 (ως ειδικής μορφής κατάχρησης) στην εν λόγω κατάσχεση. Τέλος, σκόπιμη κρίνεται η έρευνα του τρόπου προβολής της καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου, δεδομένου ότι στη σχετική διαδικασία, πέρα από τον επισπεύδοντα δανειστή και τον οφειλέτη, εμπλέκεται με καθοριστικό ρόλο και ο τρίτος. 12 Βλ. σχετικά Μπρίνια Ι., ΑναγκΕκτ. ΙΙΙ 2, άρθρ. 982, αριθμ. 440 επ. Νίκα Ν., ΔικΑναγκΕκτ. ΙΙ, 59, αριθμ. 1 επ. Για τα χαρακτηριστικά της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου στη διοικητική εκτέλεση βλ. Μπρίνια Ι., Διοικητική, σ. 509 επ. Παπαχρήστου Β., Η διοικητική 3, σ. 242 επ. Τον ίδιο, Άμυνα, σ. 116 επ. Πρόσθ. και Μητσόπουλο Γ., γνμδ., ΕλλΔνη 1984.18 Παπαχρήστου Β., Δ 1983.630 Ποδηματά Ε., ΕλλΔνη 2000.1517 Καστριώτη Ι., Η κατάσχεσις ΙΙ, σ. 216 επ. Μάζη Π., γνμδ., ΕλλΔνη 2006.724.

~ 7 ~ 2. Ένταξη της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου στο σύστημα αξιολογικής ιεράρχησης των μέσων εκτέλεσης Σύνδεση του ζητήματος με την κρίση περί καταχρηστικής συμπεριφοράς του επισπεύδοντος δανειστή Ι. Εισαγωγή στο ζήτημα Σύμφωνα με το άρθρ. 951 1 τα μέσα εκτέλεσης που προβλέπονται για την ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων είναι η κατάσχεση της περιουσίας εκείνου κατά του οποίου στρέφεται η εκτέλεση, η αναγκαστική διαχείριση ακινήτου ή επιχείρησης του οφειλέτη και η προσωπική κράτηση. Από την επισκόπηση των αντίστοιχων διατάξεων του ΚΠολΔ καθίσταται αμέσως εμφανές ότι το κάθε μέσο εκτέλεσης από τα παραπάνω επιφέρει διαφορετικές συνέπειες για τον οφειλέτη, άλλοτε ηπιότερες και άλλοτε επαχθέστερες. Επίσης, ανάλογα με το μέσο εκτέλεσης που επιλέγεται κάθε φορά από τον επισπεύδοντα δανειστή παρατηρούνται διαφορές ως προς την ταχύτητα με την οποία διεξάγεται η εκτελεστική διαδικασία, καθώς και ως προς τα έξοδα, τα οποία προκαταβάλλει ο επισπεύδων δανειστής, αλλά τελικά επιβαρύνουν τον οφειλέτη. Με βάση τις παραπάνω παρατηρήσεις και δεδομένου ότι οι διαφοροποιήσεις σε κάποιες περιπτώσεις είναι μεγάλες, γεννάται το ερώτημα αν μπορεί να γίνει λόγος για την ύπαρξη ενός συστήματος αξιολογικής ιεράρχησης μεταξύ των περισσότερων μέσων εκτέλεσης, την τήρηση της σειράς του οποίου θα υποχρεούται να τηρήσει ο επισπεύδων δανειστής, προκειμένου η συμπεριφορά του να μην χαρακτηριστεί ως καταχρηστική 13. Το ζήτημα δε αυτό αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον στη σχέση μεταξύ κατάσχεσης εις χείρας τρίτου αφενός και κατάσχεσης κινητών και ακινήτων του οφειλέτη αφετέρου, δεδομένου ότι η πρώτη είναι κατά πολύ ταχύτερη, αλλά και καταρχήν επιεικέστερη σε σχέση με τη δεύτερη, με αποτέλεσμα να πρέπει να εξετάσουμε αν ο δανειστής θα πρέπει πρώτα να επιλέξει την κατάσχεση των απαιτήσεων του οφειλέτη του που βρίσκονται στα χέρια τρίτου ως ηπιότερο μέσο 13 Εννοείται ότι το ζήτημα τίθεται στις περιπτώσεις όπου ο νόμος για την ικανοποίηση της απαίτησης του επισπεύδοντος δανειστή έχει προβλέψει περισσότερα μέσα εκτέλεσης.

~ 8 ~ για να επιχειρήσει στη συνέχεια και υπό την προϋπόθεση ότι η κατάσχεση των απαιτήσεων δεν απέδωσε, τα άλλα είδη κατάσχεσης. ΙΙ. Η κατάσχεση εις χείρας τρίτου ως καταρχήν ηπιότερο μέσο εκτέλεσης σε σχέση με τα άλλα είδη κατάσχεσης Τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη διαδικασία της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου και η σύγκρισή τους με αυτά που συναντώνται στη διαδικασία που ακολουθείται επί κατάσχεσης κινητών ή ακινήτων του οφειλέτη την καθιστούν αναμφισβήτητα ως το πλέον κατάλληλο, πρόσφορο και μη δυσανάλογο μέσο εκτελέσεως, δεδομένου, ιδίως, ότι δεν μεσολαβεί η διαδικασία του πλειστηριασμού 14. Εξάλλου, το γεγονός ότι πρόκειται για μία ταχεία, αλλά και ολιγοδάπανη διαδικασία ωφελεί τόσο τον επισπεύδοντα δανειστή, όσο και τον καθ ου η εκτέλεση και συνηγορεί στο παραπάνω συμπέρασμα 15. Περαιτέρω, όπως εύστοχα υπογραμμίζεται, το γεγονός της απουσίας εμφανούς εκδηλώσεως της κρατικής επιβολής έχει ως συνέπεια να εμφανίζεται η κατάσχεση στα χέρια τρίτου ως καταρχήν ηπιότερη σε σχέση με τα άλλα είδη κατάσχεσης 16. Ωστόσο, ειδικά ως προς την κατάσχεση των τραπεζικών καταθέσεων, θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς ότι αυτή απαιτεί άρση του τραπεζικού απορρήτου και, επομένως, κάθε άλλο παρά ηπιότερο μέσο εκτέλεσης συνιστά 17. Η σύνδεση, 14 Βλ. Ταμαμίδη Α., Η κατάσχεση, σ. 156-157, ο οποίος συμπληρώνει ότι τα χαρακτηριστικά αυτά της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου οδηγούν ξένες έννομες τάξεις, οι οποίες έχουν καθιερώσει νομοθετικά ή νομολογιακά σύστημα αξιολογικής ιεράρχησης των αντικειμένων της αναγκαστικής εκτέλεσης, στο να τοποθετούν την κατάσχεση των απαιτήσεων και των τραπεζικών καταθέσεων στην ίδια ή και σε προγενέστερη θέση με την κατάσχεση κινητών, υπό την έννοια ότι η αδυναμία ή αποτυχία τους αποτελεί προϋπόθεση για την κατάσχεση των ακινήτων. Πρόσθ. και τα συγκριτικά στοιχεία που παρέχει η Γέσιου-Φαλτσή Π., Δ 1987.641 (675 σημ. 188). 15 Βλ. Ταμαμίδη Α., Η κατάσχεση, σ. 156-157. 16 Ταμαμίδης Α., Η κατάσχεση, σ. 157. 17 Την άποψη αυτή υποστηρίζει ο Ντόστας Μ., Γενικό τραπεζικό, σ. 139, ο οποίος μάλιστα καταλήγει στο ότι όταν υπάρχουν και άλλα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη επί των οποίων μπορεί να γίνει εκτέλεση έτσι ώστε να ικανοποιηθεί πλήρως ο επισπεύδων δανειστής, δεν θα πρέπει να αίρεται το

~ 9 ~ όμως, του βαθμού που κάμπτεται το απόρρητο των καταθέσεων με το ποσό της απαίτησης του δανειστή που επιδιώκεται να ικανοποιηθεί μέσω της κατάσχεσης 18, αλλά και η αδυναμία του επισπεύδοντος να γνωρίζει εκ των προτέρων τα ακριβή στοιχεία των τραπεζικών λογαριασμών του οφειλέτη οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η κατάσχεση των τραπεζικών καταθέσεων (όπως και η κατάσχεση άλλων απαιτήσεων του οφειλέτη που βρίσκονται στα χέρια τρίτου) παρίσταται ως μέσο πρόσφορο, αναγκαίο και καταρχήν ηπιότερο σε σχέση με τα άλλα μέσα που έχει ο επισπεύδων δανειστής στη διάθεσή του για την ικανοποίηση της απαίτησής του 19. Για τους λόγους αυτούς, εμφανίζεται απόλυτα δικαιολογημένη η επιλογή του δανειστή που έχει εξοπλίσει την απαίτησή του κατά του οφειλέτη με εκτελεστό τίτλο, να ξεκινήσει τη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης με κατάσχεση των τραπεζικών καταθέσεων του οφειλέτη ή κατάσχεση άλλων απαιτήσεων του τελευταίου που βρίσκονται στα χέρια τρίτου. Στη συνέχεια και, εφόσον, η παραπάνω κατάσχεση δεν αποδώσει, ο επισπεύδων δανειστής μπορεί να προχωρήσει την εκτελεστική διαδικασία επιχειρώντας κατάσχεση κινητών ή ακινήτων του οφειλέτη. Ωστόσο, το αν η παραπάνω συμπεριφορά επιβάλλεται τρόπον τινά στον επισπεύδοντα δανειστή, προκειμένου να μην θεωρηθεί ότι ασκεί τα δικαιώματά του καταχρηστικά παραμένει ως ζήτημα και εξετάζεται αμέσως παρακάτω. ΙΙΙ. Η εφαρμογή της αρχής της διαθέσεως στην εκτελεστική διαδικασία ως αιτία της μη ύπαρξης συστήματος αξιολογικής ιεράρχησης των μέσων εκτέλεσης Όπως είναι γνωστό, η θεμελιώδης δικονομική αρχή της διαθέσεως βρίσκει πεδίο εφαρμογής και στην εκτελεστική διαδικασία και ειδικότερα, αντανακλάται απόρρητο των τραπεζικών καταθέσεων, αφού στις περιπτώσεις αυτές δεν είναι αναγκαία για την ικανοποίηση του δανειστή. 18 Βλ. για την άρση του τραπεζικού απορρήτου μόνο στον αναγκαίο βαθμό Μάζη Π., ΝοΒ 2002.637 (643-644) με παραδείγματα. 19 Βλ. Ταμαμίδη Α., Η κατάσχεση, σ. 158, όπου επισημαίνει ότι μόνο χωρίς τον περιορισμό της άρσης του τραπεζικού απορρήτου στον αναγκαίο μέτρο, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η κατάσχεση των τραπεζικών καταθέσεων πρέπει να αντιμετωπισθεί ως ultimum refugium.

~ 10 ~ στην εξουσία του επισπεύδοντος δανειστή ως προς την έναρξη και περάτωση της εκτελεστικής διαδικασίας, αλλά και τον προσδιορισμό της υπό εκτέλεση απαίτησης 20,21. Ωστόσο, ο δανειστής δεν έχει δικαίωμα να επιλέξει αν θα επιχειρήσει την ικανοποίηση της απαίτησής του με άμεση, έμμεση ή αναπληρωματική εκτέλεση, καθώς το είδος της εκτέλεσης συνιστά νομοθετική επιλογή ανάλογα με το είδος της αξίωσης που εκτελείται κάθε φορά και έχει γίνει σταθμίζοντας γενικότερα κοινωνικά συμφέροντα, αλλά και την προστασία του οφειλέτη 22. Έτσι, στην αναγκαστική εκτέλεση για την ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων, ο επισπεύδων δανειστής είναι μεν υποχρεωμένος να κινηθεί εντός των μέσων εκτέλεσης που προβλέπονται στην έμμεση αναγκαστική εκτέλεση 23, αλλά διατηρεί το δικαίωμα της επιλογής ενός ή περισσότερων από αυτά, τα οποία θα χρησιμοποιήσει σωρευτικά ή διαδοχικά, προκειμένου να ικανοποιηθεί η απαίτησή του 24. Περαιτέρω, αφού ο επισπεύδων δανειστής επιλέξει το μέσο της εκτέλεσης (για παράδειγμα κατάσχεση κινητών, ακινήτων ή απαιτήσεων), διατηρεί το 20 Βλ. αναλυτικά αντί άλλων Γέσιου-Φαλτσή Π., Δ 1987.641 (658 επ.). 21 Η εφαρμογή της δικονομικής αρχής της διαθέσεως στη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης νομιμοποιεί εν μέρει και τις ιδιωτικές συμφωνίες μεταξύ επισπεύδοντος δανειστή και καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη, με αποτέλεσμα συμφωνίες που ευνοούν τον οφειλέτη να θεωρούνται ισχυρές. Αντίθετα, συμφωνίες των μερών που είναι ευνοϊκές για τον επισπεύδοντα θεωρούνται άκυρες, καθώς παραβιάζουν διατάξεις αναγκαστικού δικαίου που τάχθηκαν για λόγους γενικότερου κοινωνικού συμφέροντος. Βλ. για τα παραπάνω αντί άλλων Γέσιου-Φαλτσή Π., Δ 1987.641 (664-665). 22 Βλ. Γέσιου-Φαλτσή Π., Δ 1987.641 (671-672)., όπου επισημαίνει ότι «[ ]η διαδικασία που προβλέπει ο νόμος πρέπει να παραμένει αμετάβλητη, ώστε να υπάρχει ασφάλεια και καθαρότητα δικαίου και να μην είναι επιτρεπτή η υπέρβαση των ακραίων ορίων που έθεσε ο νομοθέτης». Βλ. και Νίκα Ν., ΔικΑναγκΕκτ. Ι, 6, αριθμ. 28, σύμφωνα με τον οποίο «Σταθμίζοντας τα αλληλοσυγκρουόμενα εκάστοτε συμφέροντα, ο νομοθέτης αντιστοίχισε για κάθε υποχρέωση του οφειλέτη συγκεκριμένο είδος και μέσο εκτελέσεως, το οποίο και έκρινε ότι είναι το καταλληλότερο και αποτελεσματικότερο για την ικανοποίηση της συγκεκριμένης αξιώσεως του δανειστή», ενώ «ο numerous clausus των ειδών και των μέσων εκτελέσεως είναι νομοθετικά, κατ αρχήν δε και συνταγματικά, εγγυημένος». 23 Βλ. αναλυτικά για τη διάταξη του άρθρ. 951 αντί άλλων Μπρίνια Ι., ΑναγκΕκτ ΙΙΙ 2, άρθρ. 951, αριθμ. 254 επ. 24 Επιπλέον, ο δανειστής έχει το δικαίωμα να στραφεί εναντίον οποιουδήποτε από τους εις ολόκληρον οφειλέτες, ενώ το δικαίωμά του αυτό δεν ελέγχεται για καταχρηστική άσκηση δικαιώματος, εκτός εάν συντρέχουν εντελώς εξαιρετικές περιπτώσεις υπέρβασης των ορίων της καλής πίστης και των χρηστών ηθών. Έτσι, ΑΠ 871/2010, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΕφΛαμ 159/2011, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ.

~ 11 ~ πρόσθετο δικαίωμα να επιλέξει ένα ή περισσότερα περιουσιακά αντικείμενα του οφειλέτη 25, τα οποία θα αποτελέσουν τα αντικείμενα της εκτέλεσης 26. Με άλλα λόγια, έχει αφεθεί στην απόλυτη εκλογή του επισπεύδοντος δανειστή αφενός το αν αυτός θα προχωρήσει τη διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης 27 επιχειρώντας -σωρευτικά ή διαδοχικά- κατάσχεση κινητών, ακινήτων ή απαιτήσεων και αφετέρου, η επιλογή των συγκεκριμένων κινητών, ακινήτων ή απαιτήσεων του οφειλέτη στα οποία θα επιχειρήσει κατάσχεση ή ακόμη, η επιλογή του συγκεκριμένου περιουσιακού αντικειμένου, του οποίου την αναγκαστική διαχείριση θα επιδιώξει 28. Υπό το πλαίσιο που διαμορφώνεται από τις παραπάνω παραδοχές, καθίσταται εμφανές ότι ζήτημα τήρησης από τον επισπεύδοντα αξιολογικής σειράς μεταξύ των περισσότερων μέσων εκτέλεσης γενικά, αλλά και μεταξύ των περισσότερων ειδών κατάσχεσης ειδικότερα δεν μπορεί να τεθεί 29. Επομένως, δεν μπορεί να γίνει λόγος για διαμόρφωση ενός συστήματος αξιολογικής ιεράρχησης 30 μεταξύ των περισσότερων μέσων εκτέλεσης που έχει στη διάθεσή του κάθε φορά ο επισπεύδων δανειστής από το νόμο ανάλογα με την αξίωση που εκτελεί και πολύ περισσότερο, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι υφίσταται υποχρέωση του δανειστή να 25 Ωστόσο, είναι δυνατό να υπάρχει συμφωνία μεταξύ δανειστή και οφειλέτη, με την οποία παραιτείται ο δανειστής από την αναγκαστική εκτέλεση σε ορισμένα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη, η οποία ως ευνοϊκή για τον οφειλέτη, είναι έγκυρη. 26 Βλ. Γέσιου-Φαλτσή Π., Δ 1987.641 (677 επ.) Νίκα Ν., ΔικΑναγκΕκτ Ι, 6, αριθμ. 25. 27 Βλ. ΜΠρΧαλκ 69/1992, ΕλλΔνη 1992.1628, σύμφωνα με την οποία η επιβολή ή όχι κατάσχεσης αποτελεί ανέλεγκτη φυσική ευχέρεια του δανειστή, η οποία δεν υπόκειται στους περιορισμούς των άρθρ. 281 ΑΚ και 25 3 Σ. 28 Βλ. Γέσιου-Φαλτσή Π., Δ 1987.641 (675 και 677), όπου εύστοχα σημειώνεται ότι η αρχή της απόλυτης κυριαρχίας του επισπεύδοντος δανειστή, έχει ως σκοπό να καταστήσει την αναγκαστική εκτέλεση διαδικασία περισσότερη αποτελεσματική. 29 Γέσιου-Φαλτσή Π., Δ 1987.641 (675) Η ίδια, ΔικΑναγκΕκτ. Ι., 11, αριθμ. 13 Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 55-56 Νίκας Ν., ΔικΑναγκΕκτ. Ι, 6, αριθμ. 29, σημ. 56., όπου χαρακτηριστικά επισημαίνει ότι η υποχρεωτική αξιολογική σειρά για τον επισπεύδοντα δανειστή απηχεί αντιλήψεις περασμένων εποχών και η καθιέρωσή της σήμερα θα σήμαινε οπισθοδρόμηση. Πρόσθ. και Ταμαμίδη Α., Η κατάσχεση, σ. 155 επ. 30 Αντίθετα, σε άλλες έννομες τάξεις παρατηρείται το φαινόμενο να καθιερώνεται νομοθετικά ή νομολογιακά σύστημα αξιολογικής ιεράρχησης των αντικειμένων της αναγκαστικής εκτέλεσης. Βλ. σχετικά Γέσιου-Φαλτσή Π., Δ 1987.641 (675 σημ. 188) Ταμαμίδη Α., Η κατάσχεση, σ. 157-158 με περαιτέρω παραπομπές.

~ 12 ~ επιχειρήσει την ικανοποίηση της απαίτησής του πρώτα με κατάσχεση εις χείρας τρίτου και ακολούθως, με τα υπόλοιπα είδη κατάσχεσης. Το παραπάνω συμπέρασμα δεν δύναται να αναιρεθεί ούτε με εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας. Έτσι, δεν μπορεί να επιβληθεί στον επισπεύδοντα η υποχρέωση να επιχειρήσει πρώτα ικανοποίηση της απαίτησής του με το ηπιότερο μέσο εκτέλεσης και μόνο στη συνέχεια και με την προϋπόθεση ότι αυτό δεν θα αποδώσει, να προχωρήσει στη χρησιμοποίηση του επαχθέστερου μέσου 31. Και τούτο διότι βασικός σκοπός του δικαίου της αναγκαστικής εκτέλεσης είναι η εξασφάλιση αυτούσιας και πλήρους ικανοποίησης της εκτελεστέας αξίωσης, από τον οποίο προκύπτει ότι ο επισπεύδων δανειστής πρέπει να έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει απευθείας το επαχθέστερο μέσο ή να χρησιμοποιήσει σωρευτικά περισσότερα μέσα εκτέλεσης, προκειμένου να διασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα της εκτελεστικής διαδικασίας 32. Έτσι, δεν είναι δυνατή η εκ των προτέρων κατάταξη των διαφόρων μέσων εκτέλεσης ανάλογα με τις συνέπειες που επιφέρουν στον καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη 33 και ως εκ τούτου, η διαμόρφωση ενός συστήματος ιεράρχησης με βάση την αρχή της αναλογικότητας. Ωστόσο, σκοπός του δικαίου της εκτέλεσης είναι και η προστασία του καθ ου από επεμβάσεις πέραν του αναγκαίου για την αυτούσια και πλήρη ικανοποίηση της εκτελεστέας αξίωσης μέτρου 34. Επομένως, η ευχέρεια του επισπεύδοντος να καθορίσει τα μέσα εκτέλεσης που θα χρησιμοποιήσει και τα περιουσιακά αντικείμενα, στα οποία θα χωρήσει η αναγκαστική εκτέλεση πρέπει να δικαιολογείται, υπό την έννοια ότι δεν πρέπει να οδηγεί σε επέμβαση στη σφαίρα 31 Γέσιου-Φαλτσή Π., Δ 1987.641 (675-676), η οποία επισημαίνει ότι η εφαρμογή μιας αξιολόγησης με βάση την αρχή της αναλογικότητας βρίσκεται σε αντίθεση με τις βάσεις του συστήματος αναγκαστικής εκτέλεσης και η υποχρεωτική για τον επισπεύδοντα τήρηση οποιασδήποτε σειράς προϋποθέτει την εκ βάθρων μεταβολή τους Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 55. 32 Βλ. Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 55. 33 Το ζήτημα αν οι συνέπειες που συνεπάγεται η άσκηση του δικαιώματος είναι επαχθείς για ον υπόχρεο πρέπει να αντιμετωπίζεται και σε συνάρτηση με τις αντίστοιχες συνέπειες που μπορεί να επέλθουν σε βάρος του δικαιούχου από την παρακώλυση της ικανοποίησης του δικαιώματός του. Έτσι, ΑΠ 1878/2007, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 395/2009, ΤΝΠ ΔΣΑ ΑΠ 385/2010, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΘες 1246/2013, Αρμ 2013.726. 34 Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 56.

~ 13 ~ του οφειλέτη ασυγκρίτως επαχθέστερη από εκείνη που θα ήταν αναγκαία για την πλήρη ικανοποίηση της εκτελούμενης αξίωσης 35. Περαιτέρω, εύστοχα επισημαίνεται 36 ότι ο νομοθέτης έχει εκφράσει την αρχή της αναλογικότητας με ειδικότερο τρόπο στην εκτελεστική διαδικασία μέσω του άρθρ. 951 2, ενώ για λόγους προστασίας του καθ ου που σχετίζονται με τον επαχθή χαρακτήρα του μέτρου της προσωπικής κράτησης, ο νόμος θέτει το συγκεκριμένο μέτρο υπό περιοριστικούς όρους (άρθρ. 1047-1054). Άλλωστε, μπορεί πράγματι να μην είναι δυνατό υπό το ισχύον σύστημα αναγκαστικής εκτέλεσης να γίνει λόγος για αξιολογική ιεράρχηση των περισσότερων μέσων εκτέλεσης, αλλά αξίζει να αναφερθεί πως έχει νομολογηθεί ότι η απειλή της χρήσεως του εσχάτου και επαχθούς μέσου της προσωπικής κράτησης προς είσπραξη χρηματικών απαιτήσεων, ενώ υφίσταται επαρκής ακίνητη περιουσία του οφειλέτη και παρά τη μη χρησιμοποίηση από το δανειστή του παραπάνω μέσου συνιστά καταχρηστική άσκηση δικαιώματος 37. Συμπερασματικά, θα πρέπει να τονιστεί ότι παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας από τη χρησιμοποίηση περισσότερων από τα αναγκαία μέσα εκτελέσεως 38 ή και από τη χρησιμοποίηση ενός μόνο μέσου όταν αυτό συνεπάγεται δυσανάλογα δυσμενείς συνέπειες για τον οφειλέτη 39 και συνακόλουθα, καταχρηστική άσκηση δικαιώματος από την πλευρά του δανειστή είναι δυνατό να 35 Βλ. Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 56, καθώς και τη σημ. 105, όπου αναφέρει ότι τα κριτήρια για να κριθεί ποιο είναι το αναγκαίο κάθε φορά μέτρο εκτέλεσης είναι το ύψος της εκτελεστέας χρηματικής απαίτησης, η περιουσιακή κατάσταση του οφειλέτη, καθώς και η πιθανότητα συμμετοχής στην εκτελεστική διαδικασία και άλλων δανειστών. 36 Γέσιου-Φαλτσή Π., Δ 1987.641 (675-676). 37 ΕφΠειρ 1252/1987, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, η οποία, μάλιστα, σημειώνει ότι οι διατάξεις περί προσωπικής κράτησης αποτελούν κανόνες εξαιρετικού δικαίου. Στο ίδιο πνεύμα, αλλά στα πλαίσια διοικητικής εκτέλεσης και η ΕφΑθ 4514/1987, Δ 1987.870, με την οποία ακυρώνεται ένταλμα προσωπικής κράτησης, λόγω υπέρβασης των ορίων της καλής πίστης και των χρηστών ηθών, καθώς ο επισπεύδων είχε εξασφαλισθεί με την κατάσχεση ακινήτων του οφειλέτη. 38 Βλ. ειδικά για το θέμα αυτό παρακάτω, 4. Βλ. ενδεικτικά και ΑΠ 73/1999, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, η οποία υπογραμμίζει ότι μπορεί να κριθεί ως καταχρηστική η κατάσχεση από το δανειστή περισσότερων ακινήτων του οφειλέτη, όταν είναι περισσότερο από προφανές ότι οι αξιώσεις του πρώτου θα ικανοποιηθούν στο σύνολό τους από την κατάσχεση ενός μόνο ακινήτου. 39 Βλ. ενδεικτικά ΜΠρΠειρ 220/2014, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, σύμφωνα με την οποία κρίθηκε καταχρηστική η κατάσχεση κινητών του οφειλέτη και συγκεκριμένα, εξοπλισμού τουριστικού πρακτορείου ως μέτρο εξαιρετικής σκληρότητας που συνεπάγεται βλάβη στη λειτουργία της επιχείρησης του καθ ου.

~ 14 ~ υπάρξει 40. Στην περίπτωση, όμως, αυτή δεν πρόκειται για μία εκ των προτέρων αξιολόγηση ενός μέσου εκτελέσεως (για παράδειγμα, της κατάσχεσης ενός ακινήτου) ως επαχθέστερου σε σύγκριση με κάποιο άλλο, αλλά για μία ad hoc αξιολόγηση ύστερα από άσκηση ανακοπής από τον καθ ου, από την οποία προκύπτει ότι η χρησιμοποίηση του συγκεκριμένου μέσου εκτελέσεως υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας και καθιστά τη συμπεριφορά του επισπεύδοντος δανειστή καταχρηστική. 40 Βλ. παραδείγματα σε Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα (-Νικολόπουλο), ΚΠολΔ, άρθρ. 951, αριθμ. 4.

~ 15 ~ 3. Ειδικές περιπτώσεις καταχρηστικής κατάσχεσης εις χείρας τρίτου από την επισκόπηση της νομολογίας Ι. Καταχρηστικότητα λόγω γνώσης από τον κατασχόντα της ύπαρξης απόφασης ή σημειώματος για την αναστολή της εκτέλεσης 1. Η αναγκαιότητα γνωστοποίησης της απόφασης ή του σημειώματος που διατάσσει την αναστολή της εκτέλεσης στα εκτελεστικά όργανα για την έναρξη των συνεπειών της αναστολής Η κρατούσα σε θεωρία 41 και νομολογία 42 άποψη, έχοντας ως αφετηρία το σαφές γράμμα του αρ. 939 2 ΚΠολΔ, προσδιορίζει την έναρξη των αποτελεσμάτων της απόφασης (ή του σημειώματος) που διατάσσει την αναστολή της εκτέλεσης κατά το άρθρ. 938 στο χρόνο γνωστοποίησης στα όργανα εκτελέσεως, πράγμα που πρακτικά συνεπάγεται ότι είναι δυνατό να διεξαχθεί εγκύρως πράξη εκτελέσεως παρά την ύπαρξη απόφασης για αναστολή 43. Οι υποστηρικτές της άποψης αυτής καταλήγουν στο παραπάνω συμπέρασμα, επικαλούμενοι κυρίως την ασφάλεια της αναγκαστικής εκτέλεσης 44. Περαιτέρω, πρόσθετο επιχείρημα υπέρ της άποψης αυτής συνιστά ότι η απόφαση που διατάσσει την αναστολή δεν είναι διαπλαστική γιατί δεν αλλοιώνει ή καταργεί κάποια έννομη σχέση, αλλά απλά περιέχει μία διαταγή που απευθύνεται στα όργανα της εκτέλεσης. Επομένως, δεν είναι δυνατόν μια δικαστική διαταγή 41 Γέσιου-Φαλτσή Π., ΑναγκΕκτ. Ι, σ. 373 Μπέης Κ., Δ 1976.816 (818-819) Νίκας Ν., ΑναγκΕκτ. Ι, 32, αριθμ. 37. 42 ΟλΑΠ 33/1995, ΕλλΔνη 1996.582=Δ 1996.558 ΑΠ 1540/2000, Δ 2001.530 ΑΠ 4/2004, ΕλλΔνη 2004.386 ΑΠ 1471/2004, ΕλλΔνη 2007.1059 ΑΠ 1246/2005, ΕλλΔνη 2007.1041 ΑΠ 293/2007, ΕλλΔνη 2007.1058. 43 Αντίθετοι, ωστόσο, στην άποψη αυτή είναι οι Μπρίνιας Ι., ΑναγκΕκτ. Ι, 196, σ. 391 Δημητρίου Δ., Η δικαστική, σ. 248-249. Βασικό επιχείρημα υπέρ της τοποθέτησης της έναρξης των έννομων συνεπειών της απόφασης του άρθρ. 938 στο χρόνο έκδοσής της είναι ο διαπλαστικός χαρακτήρας της απόφασης περί αναστολής, καθώς από την αδρανοποίηση της διαδικασίας που επέρχεται με την απόφαση, θεωρείται πως δημιουργείται μια νέα έννομη κατάσταση ανάμεσα στα διάδικα μέρη και τους παράγοντες της εκτέλεσης (βλ. Δημητρίου Δ., Η δικαστική, σ. 248,σημ. 65). 44 Μπέης Κ., Δ 1976.816 (819).

~ 16 ~ προς τα εκτελεστικά όργανα να ισχύει πριν ακόμη τους γνωστοποιηθεί 45. Κατά άλλη, όμως, άποψη, η προϋπόθεση της γνωστοποίησης για την επέλευση των συνεπειών της απόφασης περί αναστολής είναι ανεξάρτητη από τη φύση της τελευταίας ως διαπλαστικής, καθώς αποτελεί ειδικό κατά νόμο στοιχείο του πραγματικού του δικονομικού κανόνα που προβλέπει τις έννομες συνέπειές της 46. 2. Ο δικαστικός επιμελητής ως όργανο εκτελέσεως στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου Με βάση, λοιπόν, την παραπάνω θέση ότι η απόφαση (ή το σημείωμα) που διατάσσει την αναστολή της εκτέλεσης σύμφωνα με το άρθρ. 938 αποκτά τις έννομες συνέπειές της από το χρόνο γνωστοποίησης αυτής στα εκτελεστικά όργανα τίθεται το ζήτημα της εύρεσης αυτού του εκτελεστικού οργάνου, στο οποίο θα γίνει η γνωστοποίηση του άρθρ. 939 όσον αφορά ειδικά την κατάσχεση εις χείρας τρίτου 47. Στη νομολογία κρατεί η άποψη ότι όργανο εκτέλεσης στην περίπτωση της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου είναι ο δικαστικός επιμελητής 48, με αποτέλεσμα να γίνεται περαιτέρω δεκτό ότι για να θεωρηθεί άκυρη η κατάσχεση που επισπεύδεται παρά την ύπαρξη απόφασης που διατάσσει την αναστολή της εκτέλεσης, θα πρέπει 45 Μπέης Κ., Δ 1976.816 (818). Αντίθετος ο Ορφανίδης Γ., Δ 1996.1082 (1100), επισημαίνοντας ότι «Σκοπός της ανακοπής ή της αναστολής είναι να καταστήσει μη επιτρεπτή την αναγκαστική εκτέλεση ή τη διεξαγωγή του πλειστηριασμού στον προσδιορισμένο χρόνο και η αποδοχή της καθιστά μη επιτρεπτή τη συνέχιση της εκτελέσεως ή την τέλεση του πλειστηριασμού. Πρόκειται για μια διαπλαστική απόφαση». 46 Βλ. σχετικά Διαμαντόπουλο Γ., Η ανακοπή, 6, σ. 503. 47 Θα πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι κατά το χρονικό διάστημα της αναστολής δεν αίρονται οι συνέπειες από την επιβολή της κατάσχεσης σύμφωνα με το άρθρ. 984. Το ζήτημα αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον όταν έχουν κατασχεθεί και μελλοντικές απαιτήσεις στα χέρια τρίτου, οι οποίες, όμως, καθίστανται ληξιπρόθεσμες και απαιτητές στο χρονικό διάστημα της αναστολής. Έτσι, εάν ο τρίτος καταβάλλει στον καθ ου η εκτέλεση τις οφειλές που κατέστησαν ληξιπρόθεσμες κατά το παραπάνω χρονικό διάστημα, η καταβολή αυτή δεν παράγει συνέπειες για τον κατασχόντα σύμφωνα με το άρθρ. 984 2. Έτσι, ΕφΑθ 7269/2004, ΕλλΔνη 2006.240. 48 ΑΠ 1246/2005, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 3888/2007, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΑθ 7027/2007, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΜεσολ 134/2014, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. Αντίθετη, όμως, η ΕφΑθ 937/2004, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, σύμφωνα με την οποία ο δικαστικός επιμελητής ενεργεί ως όργανο επιδόσεως και όχι ως όργανο εκτελέσεως.

~ 17 ~ η απόφαση αυτή ή το σημείωμα του άρθρ. 938 2 να έχει γνωστοποιηθεί στο δικαστικό επιμελητή 49. Αντίθετα, η θεωρία εκκινεί από το γεγονός ότι το κατασχετήριο έγγραφο αποτελεί δικόγραφο, το οποίο συντάσσεται από τον ίδιο τον επισπεύδοντα που στη συνέχεια, δίνει εντολή στο δικαστικό επιμελητή για την επίδοσή του στον τρίτο και στον καθ ου η κατάσχεση 50. Επομένως, η κατάσχεση συντελείται με μόνη την επίδοση του κατασχετηρίου από το δικαστικό επιμελητή, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να καθίσταται όργανο επιδόσεως και όχι όργανο εκτελέσεως 51. Εξάλλου, ορθά επισημαίνεται 52 ότι το έγγραφο που συντάσσει ο δικαστικός επιμελητής δεν είναι έκθεση κατάσχεσης, αλλά έκθεση επίδοσης. Η παραδοχή της θέσης αυτής συνεπάγεται ότι αναγκαία, αλλά και μόνη προϋπόθεση για να επέλθει το ανασταλτικό της εκτέλεσης αποτέλεσμα είναι η γνωστοποίηση της αντίστοιχης απόφασης (ή του σημειώματος) τόσο στον κατασχόντα δανειστή, όσο και στον τρίτο 53 και, μάλιστα, όπως υποστηρίζεται 54, πριν την εκχώρηση της κατασχεθείσας απαίτησης στον κατασχόντα δανειστή. 49 ΑΠ 1246/2005, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 1183/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 1195/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΑθ 7027/2007, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. 50 Γέσιου-Φαλτσή Π., ΔικΑναγκΕκτ. ΙΙ., 64, αριθμ.138 Νίκας Ν., ΔικΑναγκΕκτ. ΙΙ, 59, αριθμ. 71. 51 Γέσιου-Φαλτσή Π., ΔικΑναγκΕκτ. ΙΙ., 64, αριθμ. 138 Νίκας Ν., ΔικΑναγκΕκτ. ΙΙ, 59, αριθμ. 71 Μπέης Κ., ΑναγκΕκτ. 2, σ. 223. 52 Γέσιου-Φαλτσή Π., ΔικΑναγκΕκτ. ΙΙ., 64, αριθμ. 138 Νίκας Ν., ΔικΑναγκΕκτ. ΙΙ, 59, αριθμ. 71. 53 Γέσιου-Φαλτσή Π., ΔικΑναγκΕκτ. ΙΙ., 64, αριθμ. 413 Μπέης Κ., Δ 2002.1165 (1167) Κατηφόρης Ν., ΕφΑΔ 2008.829. Πρβλ., όμως, ΕφΑθ 937/2004, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, σύμφωνα με τη διατύπωση της οποίας «Και ορίζεται μεν στην άνω διάταξη ότι η απαγόρευση. ενεργείας πράξεων της αναγκαστικής εκτελέσεως επέρχεται μετά την εις τα όργανα της εκτελέσεως γνωστοποίηση της περί αναστολής αποφάσεως ή του σημειώματος, όμως, επί κατασχέσεως εις χείρας τρίτου, η οποία συντελείται με μόνη την επίδοση του κατασχετηρίου εγγράφου στον τρίτο, ο δικαστικός επιμελητής δεν ενεργεί ως όργανο εκτελέσεως, όπως στις περιπτώσεις των άρθρων 954 και 993 Κ.Πολ.Δ, ώστε να απαιτείται η εις αυτόν γνωστοποίηση του σημειώματος αναστολής, αλλά ως όργανο επιδόσεως εγγράφου και συνεπώς το ανασταλτικό της εκτελέσεως αποτέλεσμα υπάρχει από και διά της δημοσιεύσεως της αποφάσεως ή του σημειώματος, των οποίων μάλιστα στην προκείμενη περίπτωση έχει λάβει γνώση ο επισπεύδων την εκτέλεση» 54 Μπέης Κ., Δ 2002.1165 (1167) Κατηφόρης Ν., ΕφΑΔ 2008.829. Στην ίδια λογική κινείται και η ΜΠρΘες 3420/2013, ΤΝΠ ΔΣΑ, κατά την οποία το απώτατο χρονικό σημείο της προθεσμίας του άρθρ. 934 1β πρέπει να συνδεθεί με την εκπνοή της προβλεπόμενης από το άρθρ. 988 1 προθεσμίας των οκτώ ημερών από την κοινοποίηση του κατασχετηρίου στον καθ ου, οπότε και συντελείται η αναγκαστική εκχώρηση της απαίτησης του οφειλέτη προς τον κατασχόντα και ο τελευταίος αποκτά τον κατ άρθρ. 989 εκτελεστό τίτλο σε βάρος του τρίτου. Πρβλ. όμως Ταμαμίδη Α., Η κατάσχεση, ο οποίος για την ανακοπή του άρθρ. 936 αναφέρει ότι «Πάντως, φαίνεται ότι μέχρι την είσπραξη του

~ 18 ~ 3. Μη γνωστοποίηση στο δικαστικό επιμελητή, αλλά γνώση του κατασχόντος για την αναστολή Λύση του ζητήματος με την ακύρωση της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου ως καταχρηστικής Όπως αναφέρθηκε παραπάνω 55, σύμφωνα με τη νομολογία, για την επέλευση των έννομων συνεπειών της απόφασης του άρθρ. 938 στην κατάσχεση εις χείρας τρίτου απαιτείται γνωστοποίηση στο δικαστικό επιμελητή, ο οποίος θεωρείται εκτελεστικό όργανο. Με αφετηρία, λοιπόν, τη θέση αυτή, η νομολογία κλήθηκε να αντιμετωπίσει περιπτώσεις όπου γνωστοποίηση στο δικαστικό επιμελητή δεν είχε γίνει, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η ακύρωση της πράξης της εκτέλεσης. Ωστόσο, στις παραπάνω περιπτώσεις ο επισπεύδων δανειστής είχε λάβει γνώση της απόφασης της αναστολής, αλλά συνέχισε την εκτελεστική διαδικασία και αυτό ήταν το καθοριστικό σύμφωνα με τις αποφάσεις στοιχείο 56. Πιο συγκεκριμένα, μέσω των παραπάνω περιπτώσεων κατέστη εμφανές ότι έπρεπε να εξευρεθεί μία λύση, η οποία θα στάθμιζε την ανάγκη προστασίας του καθ ου η κατάσχεση που είχε πετύχει την έκδοση απόφασης ή σημειώματος για την αναστολή της εκτέλεσης και θα ανέκοπτε τις ενέργειες του κατασχόντος, στον οποίο είχε γνωστοποιηθεί η αναστολή. Έτσι, έγινε δεκτό ότι στις περιπτώσεις όπου ο δανειστής επισπεύδει την αναγκαστική εκτέλεση με κατάσχεση στα χέρια τρίτου των χρηματικών καταθέσεων του οφειλέτη, παρόλο που γνωρίζει την ύπαρξη απόφασης που διατάσσει την αναστολή και εκμεταλλευόμενος την παράλειψη κοινοποίησης στο δικαστικό επιμελητή (ως όργανο εκτέλεσης) της σχετικής απόφασης, συμπεριφέρεται καταχρηστικά 57. Ειδικότερα, θεωρήθηκε ότι ο ποσού από τον κατασχόντα δανειστή υφίστανται χρονικά περιθώρια για την άσκηση ανακοπής κατ άρθρ. 936 ΚΠολΔ και αιτήσεως αναστολής κατ άρθρ. 938 ΚΠολΔ». 55 Βλ. παραπάνω, 3 Ι 2. 56 Πρόκειται για τις αποφάσεις ΑΠ 1183/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 1195/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 3888/2007. 57 ΑΠ 1183/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 1195/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 3888/2007.

~ 19 ~ δανειστής καθ υπέρβαση των ορίων που θέτει η καλή πίστη και τα χρηστά ήθη δίνει εντολή στον πληρεξούσιο δικηγόρο του να επισπεύσει την κατάσχεση εις χείρας τρίτου, παρακάμπτοντας την ύπαρξη δικαστικής εντολής, με αποτέλεσμα η κατάσχεση που επιβλήθηκε στα χέρια του τρίτου να πρέπει να ακυρωθεί ως καταχρηστική 58. Μάλιστα, σημειώνεται ότι η τυπική παράλειψη της μη κοινοποίησης στο δικαστικό επιμελητή δεν αναιρεί την ύπαρξη και το περιεχόμενο των σημειωμάτων αναστολής 59. Παρατηρείται, λοιπόν, ότι με τις αποφάσεις αυτές δεν θεωρείται απαραίτητο στοιχείο θεμελίωσης του λόγου ανακοπής περί κατάχρησης η παράλειψη γνωστοποίησης της απόφασης αναστολής στο εκτελεστικό όργανο 60. Και τούτο διότι καταχρηστική συμπεριφορά από την πλευρά του επισπεύδοντος δανειστή μπορεί να υπάρξει ανεξάρτητα από την τήρηση ή μη τυπικών προϋποθέσεων από τον καθ ου η εκτέλεση. Ας σημειωθεί, ωστόσο, ότι δεν θα υφίστατο η ανάγκη για την παραπάνω κατασκευή αν η νομολογία εξαρχής δεχόταν την ορθή άποψη, ότι επί κατάσχεσης εις χείρας τρίτου δεν απαιτείται γνωστοποίηση της απόφασης που διατάσσει την αναστολή της εκτέλεσης στο δικαστικό επιμελητή για την επέλευση των έννομων συνεπειών της απόφασης 61, καθώς τότε θα ήταν δυνατή η ακύρωση της πράξης εκτέλεσης που επιχειρήθηκε παρά τη δικαστική αναστολή, χωρίς να είναι αναγκαία η προσφυγή στην καταχρηστικότητα. 58 ΑΠ 1183/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 1195/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 3888/2007. 59 ΑΠ 1183/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 1195/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. 60 Στην ίδια λογική κινείται και η μειοψηφούσα γνώμη της ΑΠ 408/2000 απόφασης (ΝοΒ 2001.811), σύμφωνα με την οποία δεν αποτελεί στοιχείο του λόγου ανακοπής που θεμελιώνεται στην καταχρηστική συμπεριφορά του επισπεύδοντος δανειστή η προηγούμενη γνωστοποίηση της συμφωνίας για την αναβολή του πλειστηριασμού στον υπάλληλο του πλειστηριασμού. Βλ. σχετικά Διαμαντόπουλο Γ., Η ανακοπή, 6, αριθμ. 351. Βέβαια, στην περίπτωση που έκρινε η ΑΠ 408/2000 είχε μεσολαβήσει συμφωνία μεταξύ του καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη και του επισπεύδοντος δανειστή, ενώ στις αποφάσεις που εξετάζονται στην ενότητα αυτή υφίσταται απλά γνώση του κατασχόντος, ο οποίος την ίδια ημέρα έκδοσης του σημειώματος αναστολής και λίγες μόλις ώρες πριν την κοινοποίηση σε αυτόν του σημειώματος, επέβαλε κατάσχεση των τραπεζικών καταθέσεων του οφειλέτη (βλ. τα πραγματικά περιστατικά στις ΑΠ 1183/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΑΠ 1195/2009, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΕφΑθ 3888/2007). 61 Όπως υποστήριξε η ΕφΑθ 937/2004, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ.

~ 20 ~ ΙΙ. Κατάσχεση τραπεζικού λογαριασμού εργοδότη που συνδέεται με τη μισθοδοσία των υπαλλήλων 1. Παρουσίαση της σχετικής νομολογίας Από την επισκόπηση της πρόσφατης νομολογίας προκύπτει ότι τα δικαστήρια της ουσίας αντιμετώπισαν περιπτώσεις ανακοπών κατά κατασχέσεων τραπεζικών καταθέσεων, στις οποίες -μεταξύ άλλων- προβαλλόταν ως λόγος ανακοπής η καταχρηστικότητα της κατάσχεσης με την αιτιολογία ότι ο τραπεζικός λογαριασμός του οφειλέτη (συνήθως εταιρείας) εξυπηρετεί τη μισθοδοσία των υπαλλήλων του 62. Κρίνεται, λοιπόν, σκόπιμο να προσεγγίσουμε αρχικά τα επιχειρήματα που προβλήθηκαν για την υποστήριξη τέτοιου είδους λόγων ανακοπής για να δούμε στη συνέχεια τη στάση που υιοθέτησε η νομολογία σε κάθε περίπτωση. Ειδικότερα, η ΜΠρΑθ 2647/2010 63 απόφαση κλήθηκε να αντιμετωπίσει περίπτωση καταχρηστικής συντηρητικής κατάσχεσης διάφορων περιουσιακών στοιχείων της οφειλέτριας εταιρείας, μεταξύ δε αυτών και τραπεζικών καταθέσεων που τηρούνταν σε διαφορετικές τράπεζες. Η ανακόπτουσα ζητούσε την ακύρωση της κατάσχεσης, άλλως τον περιορισμό αυτής και συγκεκριμένα, την εξαίρεση ενός συγκεκριμένου τραπεζικού λογαριασμού, ο οποίος προοριζόταν αποκλειστικά για την πληρωμή των υπαλλήλων. Το σκεπτικό που ανέπτυξε η ανακόπτουσα εταιρεία ήταν ότι με τη δέσμευση όλων των τραπεζικών λογαριασμών της εταιρείας περιέρχεται σε νομική αδυναμία 62 Το ζήτημα αυτό έχει μεγαλύτερη σημασία όταν ο επισπεύδων δανειστής έχει κατάσχει και μελλοντικές απαιτήσεις του καθ ου έναντι της τράπεζας, καθώς στην περίπτωση αυτή ο επίμαχος τραπεζικός λογαριασμός δεσμεύεται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα να είναι βαρύτερες και οι ενδεχόμενες συνέπειες για τον οφειλέτη. Πάντως, όσον αφορά την κατάσχεση μελλοντικών απαιτήσεων του καθ ου στα χέρια της τράπεζας, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι από τη στιγμή που ολοκληρώνεται η μεταφορά κάποιου χρηματικού ποσού με τη διενέργεια της σχετικής λογιστικής εγγραφής στο λογαριασμό του οφειλέτη ή από τη στιγμή που το μεταφερόμενο ποσό σε μετρητά θα πιστωθεί στο λογαριασμό καταθέσεων του οφειλέτη, αν πρόκειται για έμβασμα, ο οφειλέτης δικαιούχος του λογαριασμού αποκτά απαίτηση κατά της τράπεζας, η οποία μπορεί να κατασχεθεί (βλ. Ταμαμίδη Α., Η κατάσχεση, σ. 50). 63 ΕφΑΔ 2010.977=ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ.

~ 21 ~ να καταβάλλει τους μισθούς των εργαζομένων, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει να κατηγορηθεί για το ποινικό αδίκημα της μη καταβολής μισθών και να επέλθει de facto η διακοπή της λειτουργίας της επιχείρησης. Μάλιστα, συμπλήρωσε πως κατ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια κατάσταση μη αναστρέψιμη, γεγονός που προσιδιάζει σε εκτελεστικά μιας απόφασης μέτρα και όχι σε ασφαλιστικά. Το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα για εξαίρεση του παραπάνω τραπεζικού λογαριασμού της εταιρείας από την κατάσχεση, με την ειδικότερη αιτιολογία ότι δεν πείστηκε ότι τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη επαρκούν για την εξασφάλιση του δικαιώματος του επισπεύδοντος δανειστή. Παρατηρείται, λοιπόν, στη συγκεκριμένη περίπτωση ότι το δικαστήριο αντιμετώπισε τον παραπάνω λόγο ανακοπής μόνο από τη σκοπιά του άρθρ. 951 2 και των προϋποθέσεών του, χωρίς να σταθμίσει ειδικότερα το βάρος των συνεπειών που επέφερε η κατάσχεση για τον καθ ου η εκτέλεση. Έτσι, αρκέστηκε στην αντιπαραβολή των αξιώσεων του κατασχόντος δανειστή με την αξία των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη που κατασχέθηκαν συντηρητικά, για να κρίνει εάν, όπως αναφέρει το άρθρ. 951 2, η κατάσχεση επεκτάθηκε σε περισσότερα από όσα χρειάζονται για την ικανοποίηση (εδώ, εξασφάλιση) της απαίτησης του δανειστή και την κάλυψη των εξόδων της εκτέλεσης. Παρόμοιο λόγο ανακοπής αντιμετώπισε και η ΜΠρΠειρ 220/2014 64 απόφαση, με τον οποίο ο οφειλέτης ζητούσε την ακύρωση της κατάσχεσης τραπεζικών καταθέσεων που τηρούσε σε συγκεκριμένο τραπεζικό λογαριασμό, με την αιτιολογία ότι τα χρήματα αυτά προορίζονταν για τη μισθοδοσία των υπαλλήλων. Το δικαστήριο απέρριψε το λόγο ανακοπής ως ουσιαστικά αβάσιμο, με την αιτιολογία ότι δεν αποδείχθηκε ότι οι συγκεκριμένες τραπεζικές καταθέσεις κάλυπταν τις ανάγκες μισθοδοσίας της επιχείρησης, αφού καταβλήθηκε ο μισθός και το δώρο Χριστουγέννων στους εργαζομένους. Όσον αφορά, πάντως, την απόφαση αυτή, αξίζει να σταθούμε στο γεγονός ότι από τη διατύπωση της απόφασης διαφαίνεται ότι το δικαστήριο θα δεχόταν το σχετικό λόγο ανακοπής και θα ακύρωνε την κατάσχεση των τραπεζικών καταθέσεων ως καταχρηστική, σταθμίζοντας προφανώς τις συνέπειες για τον οφειλέτη, αν 64 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ.

~ 22 ~ πράγματι αποδεικνυόταν ότι ο εν λόγω λογαριασμός αφορούσε τη μισθοδοσία των υπαλλήλων. Περαιτέρω, τα δικαστήρια της ουσίας αντιμετώπισαν περιπτώσεις λόγων ανακοπής κατά της κατάσχεσης τραπεζικών καταθέσεων που συνδέονταν με μισθοδοσία εργαζομένων, αλλά εργοδότης και καθ ου η εκτέλεση ήταν ΟΤΑ. Οι περιπτώσεις αυτές διαφοροποιούνται από τις παραπάνω, καθώς σύμφωνα με το ν. 3068/2002 επιτρέπεται η εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων μόνον επί της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου, των ΟΤΑ και των άλλων ν.π.δ.δ., καθώς και των ν.π.ι.δ. του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Αντίθετα, η κατάσχεση απαιτήσεων που πηγάζουν από έννομη σχέση δημοσίου δικαίου (π.χ. φόροι, τέλη), ή απαιτήσεων χρηματικού ή μη αντικειμένου, το οποίο έχει ταχθεί για την άμεση εξυπηρέτηση δημοσίου σκοπού αποκλείεται 65. Επομένως, το ερώτημα που τίθεται εδώ σχετίζεται με το αν τα χρήματα που τηρούνται σε συγκεκριμένο τραπεζικό λογαριασμό του ΟΤΑ για την κάλυψη της μισθοδοσίας των υπαλλήλων (ή/και την απόδοση των ασφαλιστικών εισφορών και την εξυπηρέτηση πάγιων λειτουργικών δαπανών του δήμου) εξυπηρετούν ή όχι δημόσιο σκοπό και, άρα, αν είναι ή όχι ακατάσχετα. Η ΜΠρΘες 3420/2013 66 απόφαση έκρινε ότι ο λογαριασμός του ΟΤΑ που συγκεντρώνει τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεν υπάγεται στη δημόσια περιουσία του ΟΤΑ για να είναι ακατάσχετος, συμπληρώνοντας, μάλιστα, πως «η παραδοχή μιας τέτοιας θέσης θα είχε ως αποτέλεσμα να μείνει κενό γράμμα η δυνατότητα αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος ΟΤΑ». Επίσης, η απόφαση υπογραμμίζει ότι τα χρήματα που ανήκουν σε τραπεζικό λογαριασμό που προορίζεται για τη μισθοδοσία δεν είναι μισθός, μέχρι να περιέλθουν στους υπαλλήλους (οπότε και ισχύει το ακατάσχετο του μισθού) 67. 65 Βλ. Νίκα Ν., ΔικΑναγκΕκτ. ΙΙ, 59, αριθμ. 67. 66 ΤΝΠ ΔΣΑ. 67 Σύμφωνα με παλαιότερη άποψη, το ακατάσχετο του μισθού δεν ίσχυε υπέρ του εργαζομένου όταν ο μισθός του καταβαλλόταν μέσω τραπέζης, με την αιτιολογία ότι με την κατάθεση του μισθού στην τράπεζα ο εργοδότης απαλλάσσεται από την υποχρέωσή του για καταβολή στον εργαζόμενο του οφειλόμενου ποσού. Από την άλλη πλευρά, ο εργαζόμενος δικαιούχος του λογαριασμού αποκτά πλέον απαίτηση έναντι της τράπεζας να του χορηγήσει το κατατεθέν ποσό. Έτσι, το ποσό της κατάθεσης αποβάλλει το χαρακτήρα του ως μισθολογική παροχή και συνακόλουθα, και την ιδιότητα του ακατασχέτου (βλ. σχετικά Ταμαμίδη Α., Η κατάσχεση, σ. 95). Σημειώνεται, πάντως, ότι το ζήτημα επιλύθηκε νομοθετικά με το άρθρ. 982 3 που ρητά ορίζει την εφαρμογή του ακατασχέτου και επί κατάθεσης του ποσού του μισθού σε τραπεζικό λογαριασμό, ενώ με το εδάφ. β του εν λόγω άρθρου

~ 23 ~ Σε αντίθετη κατεύθυνση, ωστόσο, η ΜΠρΘες 671/2013 68 απόφαση έκανε δεκτή αίτηση αναστολής του ανακόπτοντος ΟΤΑ, πιθανολογώντας την ευδοκίμηση του λόγου ανακοπής που σχετιζόταν με την κατάσχεση τραπεζικού λογαριασμού που αφορούσε τη μισθοδοσία των υπαλλήλων, με τη λιτή διατύπωση ότι «ο τραπεζικός λογαριασμός που κατασχέθηκε εξυπηρετούσε τη μισθοδοσία των υπαλλήλων του δήμου και τις ασφαλιστικές εισφορές και ως εκ τούτου, δεν υπόκειται σε αναγκαστική εκτέλεση». 2. Η άποψή μας επί του ζητήματος Στα νομολογιακά παραδείγματα που παραπάνω εξετάστηκαν ο ανακόπτων οφειλέτης ζητούσε την ακύρωση ως καταχρηστικής της κατάσχεσης τραπεζικών καταθέσεων που τηρούσε σε συγκεκριμένο λογαριασμό, για το λόγο ότι ο λογαριασμός αυτός συνδεόταν με τη μισθοδοσία των υπαλλήλων και την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών στα ασφαλιστικά σημεία. Σύμφωνα με την άποψή μας, προκειμένου να αποφανθούμε αν συντρέχει περίπτωση καταχρηστικής εκτέλεσης στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να εξετάσουμε το ζήτημα από την οπτική γωνία της δυσαναλογίας μέσου και σκοπού, σταθμίζοντας και τη βαρύτητα των συνεπειών που επέρχονται στον καθ ου η εκτέλεση από τη δέσμευση του συγκεκριμένου τραπεζικού λογαριασμού. Πιο αναλυτικά, όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενο σημείο 69, βασικός σκοπός του συστήματος αναγκαστικής εκτέλεσης είναι η εξασφάλιση αυτούσιας και πλήρους ικανοποίησης της εκτελεστέας αξίωσης 70. Παράλληλα, όμως, προς τον παραπάνω σκοπό, το δίκαιο της αναγκαστικής εκτέλεσης επιδιώκει την προστασία του καθ ου από επεμβάσεις στην έννομη σφαίρα του πέραν του αναγκαίου για την τίθενται χρονικά όρια στη διατήρηση του ακατασχέτου, καθώς θα ήταν υπερβολικό να διασώζεται αυτή η ιδιότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την κατάσχεση. 68 ΤΝΠ ΔΣΑ. 69 Βλ. παραπάνω, 2 ΙΙΙ. 70 Βλ. Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 55.

~ 24 ~ ικανοποίηση του δανειστή μέτρου. Με βάση τα δεδομένα αυτά, νομολογία και θεωρία καταλήγουν στην καταχρηστικότητα της εκτέλεσης όταν υφίσταται δυσαναλογία μεταξύ του χρησιμοποιούμενου μέσου εκτέλεσης και επιδιωκόμενου σκοπού 71. Όσον αφορά την εδώ εξεταζόμενη περίπτωση, ευθύς εξαρχής πρέπει να τονιστεί ότι υφίσταται καταρχήν πρόσφορο έδαφος εφαρμογής για τις σχετικές με τη δυσαναλογία παραδοχές, αφού ο δανειστής εκτελεί μία χρηματική απαίτηση, για την οποία έχει από το νόμο τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει περισσότερα μέτρα εκτέλεσης, άλλοτε ηπιότερα και άλλοτε επαχθέστερα 72. Παρατηρείται, λοιπόν, πως όταν κατάσχεται τραπεζικός λογαριασμός του οφειλέτη, ο οποίος συνδεόταν με τη μισθοδοσία των υπαλλήλων και την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών οι συνέπειες που επέρχονται σε βάρος του οφειλέτη είναι ιδιαίτερα επαχθείς, αφού αυτός έρχεται αντιμέτωπος με ποινικές ευθύνες για τη μη καταβολή των μισθών και τη μη καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών. Επιπρόσθετα, όμως, κινδυνεύει και η ίδια η επιχείρηση του καθ ου η κατάσχεση, αφού στην περίπτωση της μη καταβολής μισθών για ικανό χρονικό διάστημα είναι πιθανό να προκύψει ουσιαστική δυσλειτουργία και βλάβη της επιχείρησης, όχι μόνο λόγω της έντονης δυσαρέσκειας των εργαζομένων, αλλά και λόγω πιθανής άσκησης από πλευράς τους του δικαιώματος επίσχεσης. Στο σημείο δε αυτό θα πρέπει να σημειωθεί πως έχει κριθεί καταχρηστική η κατάσχεση ακινήτου του οφειλέτη, στο οποίο στεγαζόταν η διοίκηση και τα κεντρικά γραφεία της επιχείρησης του καθ ου, καθώς η επιλογή του συγκεκριμένου ακινήτου καθιστούσε το μέσο της εκτέλεσης αδικαιολόγητα σκληρό και δυσανάλογα επαχθές για τον οφειλέτη 73. Στην ίδια λογική κρίθηκε καταχρηστική η 71 Βλ. Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 55 επ. και τα νομολογιακά παραδείγματα στις σ. 58-60. Από τη νομολογία βλ. ΜΠρΘες 37354/2005, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΧίου 10/2012, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ ΜΠρΑθ 402/2014, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. 72 Βλ. αντί άλλων Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 55, η οποία εύστοχα σημειώνει ότι «Το ζήτημα της δυσαναλογίας τίθεται κυρίως όταν ο δανειστής έχει από το νόμο την δυνατότητα να μεταχειρισθεί διαζευκτικά ή σωρευτικά περισσότερα μέσα εκτελέσεως διαφορετικού βαθμού επάχθειας (όπως π.χ. κατά το άρθρο 953 Ι: κατάσχεση κινητών, ακινήτων, ειδικών περιουσιακών στοιχείων, κατάσχεση στα χέρια τρίτου, αναγκαστική διαχείριση, προσωπική κράτηση) καθώς και όταν έχει τη δυνατότητα να επιλέξει μεταξύ περισσότερων περιουσιακών αντικειμένων εκτελέσεως του οφειλέτη (π.χ. κατάσχεση ενός ή περισσότερων κινητών ή ακινήτων)». 73 ΑΠ 152/1989, ΕλλΔνη 1990.1424. Βλ. και Ποδηματά Ε., Ζητήματα, σ. 60.