Ξάνθη η αρχόντισα της Θράκης

Ξάνθη η αρχόντισα της Θράκης Ιστορικά στοιχεία Από την εποχή πριν από το Βυζάντιο, η περιοχή ήταν γνωστή με το όνομα Ξάνθεια. Το όνομα αυτό διατηρήθηκε μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα. Από πολύ νωρίς, το 13ο αιώνα, η Ξάνθεια εμφανίζεται ως οργανωμένη και οχυρωμένη πόλη, ενώ το 14ο αιώνα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα ιστορικά γεγονότα της εποχής και ιδίως στους εμφυλίους πολέμους μεταξύ Ιωάννη ΣΤ' Κατακουζηνού και Άννας Παλαιολόγου, ώσπου το 1361 περιέρχεται μαζί με την υπόλοιπη Θράκη σε τουρκική κατοχή. Στα νεότερα χρόνια η πόλη αναπτύχθηκε ως αγροτικό κέντρο. Το 1912 την κατέλαβαν οι Βούλγαροι και το 1913 πέρασε στα χέρια των Ελλήνων. Με την συνθήκη του Βουκουρεστίου παραχωρήθηκε στη Βουλγαρία για να αποδοθεί τελικά στην Ελλάδα μαζί με την υπόλοιπη Δυτική Θράκη μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Ο Β' παγκόσμιος πόλεμος την βρίσκει μαζί με όλη την ανατολική Μακεδονία και Θράκη στην κατοχή των Βουλγάρων ενώ απελευθερώνεται οριστικά το 1944. Γιορτάζει στις 4 Οκτωβρίου, την ημέρα εισόδου των Ελληνικών στρατευμάτων στην πόλη. Νομός Ξάνθης Ο νομός Ξάνθης βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της χώρας, στα ανατολικά του ποταμού Νέστου. Είναι μια περιοχή με έκταση 1.794τ.χλμ. και πληθυσμό που ξεπερνά τις 120.000. Στο σύνολο του είναι πεδινός με τις οροσειρές της Ροδόπης στο βόρειο τμήμα του. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι από τη συνολική του έκταση, τα 1.130τ.χλμ. είναι δάση! Στο νομό συνυπάρχουν εδώ και χρόνια αρμονικά, ο Χριστιανισμός με τη Μουσουλμανική κοινότητα. Χαρακτηρίζεται ως σταυροδρόμι πολιτισμών, με πλήθος παραδοσιακών στοιχείων που διατηρούν τις μνήμες και την ιστορία της περιοχής αναλλοίωτες. Ο νομός Ξάνθης μπορεί να χωριστεί σε 4 περιοχές: Το κεντρικό τμήμα του, που βρίσκεται και η πόλη της Ξάνθης (με 50.000 κατοίκους), το νότιο με τις παραλίες, την ευρύτερη περιοχή της Σταυρούπολης και τα Πομακοχώρια. Αποτελείται συγκεκριμένα από τους νομούς Ξάνθης, Αβδήρων, Σταυρούπολης, Βιστονίδας και Μύκης και από τις κοινότητες Θερμών, Σάτρων, Κοτύλης και Σέλερου. Από την πόλη της Ξάνθης στα δυτικά και σε απόσταση περίπου 12χλμ., θα βρούμε τα στενά του Νέστου. Από εκεί περνά και η σιδηροδρομική γραμμή, κάνοντας τη διαδρομή από Θεσσαλονίκη μαγευτική. Στα νότια της πόλης βρίσκουμε τα αρχαία Άβδηρα, πατρίδα του Δημόκριτου. Στην περιοχή υπάρχουν εντυπωσιακές παραλίες που καθιστούν τον τόπο ιδανικό και για τις καλοκαιρινές μας διακοπές Η Παλιά Πόλη της Ξάνθης 1

Χτισμένη στην βόρεια πλευρά της πόλης, στους πρόποδες του ορεινού όγκου της Ροδόπης. Ξεχωρίζει για τα νεοκλασικά της κτίσματα, Δυτικομακεδονικής και Ηπειρωτικής αρχιτεκτονικής, αλλά είναι επηρεασμένη και από την κεντροευρωπαϊκή αρχιτεκτονική. Ο παραδοσιακός οικισμός της Ξάνθης, η «παλιά Ξάνθη», ενταγμένη στην καρδιά της σύγχρονης Ξάνθης, ενός από τα σημαντικότερα αστικά κέντρα της Θράκης, αποτελεί σύμβολο της περιοχής, με αναμφισβήτητο πολιτισμικό, ιστορικό και οικολογικό ενδιαφέρον. Η σημερινή μορφή του, είναι δημιούργημα κυρίως του 19 ου αιώνα, με αφετηρία την τρίτη δεκαετία του (1830), όπως δηλώνεται από τα αρχεία των χριστιανικών εκκλησιών, γύρω από τις οποίες οργανώθηκαν οι πρώτες συνοικίες. Ως τις αρχές του 20ου αιώνα, η πόλη εξελίσσεται διαρκώς και αναδεικνύεται σε εμπορικό, διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο μιας ακμάζουσας περιφέρειας της οποίας η οικονομία βασίζεται κυρίως στην καλλιέργεια του καπνού. Καπνέμποροι από την Ήπειρο και τη Μακεδονία εγκαθίστανται στην πόλη και το ελληνικό στοιχείο κερδίζει σταδιακά έδαφος στην τοπική οικονομική και κοινωνική ζωή, αναπτύσσοντας πολύπλευρη δράση και φροντίζοντας για την ανοικοδόμηση εκκλησιών και ελληνικών σχολείων. Ταυτόχρονα επιχειρείται και η σύσταση βιοτεχνικών μονάδων. Με την έλευση προσφύγων της Μικράς Ασίας, από το 1924 και μετά, ο πληθυσμός και η έκταση της Ξάνθης σχεδόν διπλασιάζονται, ενώ το πολεοδομικό κέντρο μετακινείται νοτιότερα. Πόλοι έλξης των τουριστών, η πλατεία Μητροπόλεως, το αρχοντικό Ματσίνη, η δημοτική Πινακοθήκη καθώς και τα στενά σοκάκια της περιοχής. Ερχόμενη στην πόλη της Ξάνθης, το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση είναι η πλούσια αισθητική του διατηρητέου οικισμού. Κτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του ορεινού όγκου της Ροδόπης, η παλιά πόλη της Ξάνθης αρχίζει λίγο χαμηλότερα από τα υπολείμματα της ακρόπολης της Βυζαντινής Ξάνθειας, μιας περιοχής που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα ιστορικά γεγονότα του 14 ου αιώνα και ιδίως στους εμφυλίους πολέμους μεταξύ Ιωάννη ΣΤ Κατακουζηνού και Άννας Παλαιολόγου. Η τουρκική εισβολή που ακολουθεί, βρίσκει τους κατοίκους της πόλης εξαντλημένους, ενώ την πόλη σχεδόν κατεστραμένη. Η ολοκληρωτική καταστροφή ήρθε στην πόλη με τους δυο σεισμούς το Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1829. Αμέσως μετά ξεκινά η ανοικοδόμηση της πόλης. Ο Β Παγκόσμιος πόλεμος βρίσκει την Ξάνθη καθώς και όλη τη Μακεδονία και Θράκη στην κατοχή των Βουλγάρων, ενώ η απελευθέρωση ήρθε οριστικά το 1944. Δεδομένου ότι πήγαινα για πρώτη φορά στην Ξάνθη, ανυπομονούσα να δω τα υπέροχα κτίρια, που υποδηλώνουν την ιδιαίτερη ιστορική ταυτότητα της πόλης. Τα χαρακτηριστικά ξύλινα υποστυλώματα που στηρίζουν τα δωμάτια του δεύτερου ορόφου. Δεν έβλεπα την ώρα να περπατήσω στα πλακόστρωτα καλντερίμια. Η εξερεύνησή μου άρχισε από την πλατεία Αντίκα, στην «πύλη» της παλιάς Ξάνθης. Από εκεί, ανηφορίζοντας, έφτασα στο Δημαρχείο, ένα κτίριο σαφών κεντροευρωπαϊκών επιρροών, που κάποτε ανήκε σε καπνέμπορο. Αυτό δεν είναι τυχαίο, αφού ως τις αρχές του 20 ου αιώνα, η πόλη γίνεται πόλος έλξης διαφόρων εμπόρων, ιδιαιτέρως από τον τομέα του καπνού, στην καλλιέργεια του οποίου αρχίζει να βασίζεται η οικονομία του τόπου. Στο δρόμο προς τη Μητρόπολη βρήκα συγκεντρωμένα τα σημαντικότερα κτίρια της πόλης. Τη Δημοτική Πινακοθήκη, που αποτελεί ένα συνδυασμό Δυτικομακεδονικής και Ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής, το αρχοντικό Καραδήμογλου, το αρχοντικό Καλούδη με τον ζωγραφιστό εξωτερικό διάκοσμο καθώς και τα δύο αρχοντικά των καπνεμπόρων Κουγιουμτζόγλου, στο βορειότερο από τα οποία στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο. Κατά την περιπλάνησή μου στα πλακόστρωτα δρομάκια, συνάντησα πολλές εκκλησίες και παρεκκλήσια που συνυπάρχουν αρμονικά με τεμένη και μιναρέδες. Από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης είναι τα τέσσερα μοναστήρια, της Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας, της Παναγιάς Καλαμούς, το οποίο βρίσκεται μέσα στο πευκοδάσος, της Μονής Ταξιαρχών και του Άγιου Νικολάου, που βρίσκεται στο μικρό νησάκι της Μπουρούς. Σύμφωνα με την παράδοση, τα μοναστήρια αυτά κτίστικαν με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίζουν ένα σταυρό, για να προστατεύει την πόλη από τις 2

φυσικές καταστροφές. Την επόμενη μέρα, πηγαίνοντας στο κέντρο, έμεινα έκπληκτη από τον κόσμο που ήταν συγκεντρωμένος στην πλατεία της πόλης. Είναι πρωί Σαββάτου και όλοι πηγαίνουν στο παζάρι, γνωστό για το ανατολίτικό του χρώμα και την ιδιαίτερη γοητεία του. Μετά το φαγητό, ξεκινώ την εξόρμησή μου για τα Πομακοχώρια. Η διαδρομή από την Ξάνθη για τα Πομακοχώρια είναι απολαυστική. Τα Πομακοχώρια είναι μια σειρά από χωριά που βρίσκονται στα βόρεια των νομών Ξάνθης και Ροδόπης. Οι κάτοικοί τους είναι ντόπιοι, Πομάκοι, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα, μιλούν τη δική τους άγραφη γλώσα και διατηρούν τις παραδόσεις τους στις φορεσιές, τα σπίτια και τον τρόπο ζωής τους. Από τα πιο αντιπροσωπευτικά είναι η Σμίνθη, το Ωραίο, η Μύκη, οι Θέρμες και ο Εχίνος, που αποτελεί και την πρωτεύουσα των Πομάκων. Το παρελθόν είναι ζωντανό από την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία των οικισμών έως τις καλλιέργειες στις "πεζούλες" των βουνών. Εδώ ακόμη παράγεται και επεξεργάζεται με τις παραδοσιακές μεθόδους ο καλύτερος καπνός στον κόσμο, ο περίφημος "Μπασμάς". Εορταστικές εκδηλώσεις Εορτασμός της Αποκριάς Τις μέρες της Αποκριάς στην Ξάνθη, την πατρίδα του Διόνυσου, θεού του γλεντιού, πραγματοποιούνται εορταστικές εκδηλώσεις, που τιμούν τη θρακιώτικη παράδοση αλλά εξυμνούν και το σύγχρονο πολιτισμό. Η ίδρυση των Θρακικών Λαογραφικών Γιορτών (Θ.Λ.Ε.) το 1966, καθιέρωσε ένα σύνολο εκδηλώσεων που περιλαμβάνουν ετερόκλητα στοιχεία από τη λαογραφία και την παράδοση (φορεσιές και μάσκες), αλλά και σύγχρονες εικαστικές αναπαραστάσεις (μουσική, θέατρο). Η εορταστική περίοδος διαρκεί δύο εβδομάδες και περιλαμβάνει: Συναυλίες, παραστάσεις χορευτικών συλλόγων, εκθέσεις, αναβίωση εθίμων, θεατρικά δρώμενα, ψυχαγωγικές δραστηριότητες στους δρόμους της πόλης. Αποκορύφωμα αυτών, η μεγάλη Καρναβαλική Παρέλαση την Κυριακή της Αποκριάς και η αναβίωση του εθίμου του Τζάρου ή Τζιάρου αμέσως μετά. Ακολουθεί το κάψιμο του βασιλιά Καρνάβαλου στις όχθες του χειμάρρου Κόσυνθου, που συμβολίζει την κάθαρση μετά την έκσταση. Γιορτές Παλιάς Πόλης Η Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Ξάνθης είναι ο επίσημος φορέας διοργάνωσης των Γιορτών Παλιάς Πόλης. Οι Γιορτές αυτές πρωτοεμφανίστηκαν το 1991 και καθιερώθηκαν ως λαϊκός θεσμός του μεγαλύτερου παραδοσιακού οικισμού της χώρας. Διοργανώνονται κάθε χρόνο, αρχές Σεπτεμβρίου, για να αναδείξουν τα στοιχεία του πολιτισμού που κρατούν ζωντανή την παράδοση της περιοχής, αλλά και να παρουσιάσουν σύγχρονες μορφές εικαστικής έκφρασης με σκοπό την πολύπλευρη ψυχαγωγία. Γιορτές Νεολαίας Διεξάγονται την περίοδο από τις αρχές Απριλίου έως τέλους Ιουνίου. Είναι ένας θεσμός αφιερωμένος στους εκπροσώπους της νεολαίας. Στηρίζει και ενθαρρύνει τις ιδέες και 3

δραστηριότητες των νέων με στόχο την ανάπτυξη του οράματός τους και την εφαρμογή του στη σύγχρονη πολιτιστική ζωή της πόλης. Άλλωστε, η Ξάνθη φημίζεται για τη ζωντάνια της και το νεανικό της χαρακτήρα, απόρροια της ύπαρξης πολυάριθμων φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Ξάνθης, που δίνει νέα πνοή στη σύγχρονη πόλη. Άλλες εκδηλώσεις Στο Άβατο Στις 8 Σεπτεμβρίου γίνεται αναπαράσταση θρακιώτικου γάμου. Στο "τελετουργικό" συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοι του οικισμού ντυμένοι με παραδοσιακές ενδυμασίες. Οι άντρες του χωριού τραγουδούν και ξυρίζουν το γαμπρό, έπειτα σπάνε μια κουλούρα από καλαμποκίσιο αλεύρι στο κεφάλι του και την μοιράζουν στους ελεύθερους, για να την βάλουν το βράδυ στο προσκεφάλι τους και να δουν στον ύπνο τους το ταίρι τους. Έπειτα τον πηγαίνουν στο σπίτι της νύφης, επιδεικνύεται η προίκα και στο τέλος, ακολουθεί παραδοσιακό γλέντι στην πλατεία. Στα Άβδηρα Στο λιμανάκι των Αβδήρων, την Καθαρά Δευτέρα, γίνεται διαγωνισμός χαρταετού που συνοδεύεται από γλέντι με παραδοσιακή μουσική. Στην ίδια περιοχή, το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουλίου πραγματοποιούνται οι πολιτιστικές εκδηλώσεις "Δημοκρίτεια" διάρκειας πέντε ημερών. Την περίοδο αυτή μπορεί κανείς να παρακολουθήσει εκθέσεις εικαστικών τεχνών, αθλητικές εκδηλώσεις και να δοκιμάσει μοναδικές παραδοσιακές γεύσεις. Στο Μαργαρίτι Στο ορεινό χωριό, κατά την ημέρα της εορτής του Αγίου Νικολάου γίνεται η συνάντηση των απανταχού Μαργαριτιωτών. Σε όλους τους παρευρισκόμενους προσφέρεται, το κεσκέσι, παραδοσιακό έδεσμα από σιτάρι, κοτόπουλο και κατσικάκι. Αξιοθέτα Σημεία ενδιαφέροντος - Τα 4 μοναστήρια της Ξάνθης, Παναγία Αρχαγγελιώτισσα, Παναγία Καλαμού, Μονή Ταξιαρχών και Άγιος Νικόλαος (στο μικρό νησάκι της Μπουρούς), σχηματίζουν σταυρό, που σύμφωνα με την παράδοση, προστατεύει την πόλη από τις φυσικές καταστροφές. Υπάρχει και Εκκλησιαστικό μουσείο στο μοναστήρι της Παναγίας της Αρχαγγελιώτισσας, που φιλοξενεί κειμήλια από όλες τις ενορίες της Ξάνθης. Ενδιαφέρον είναι και το πιο σύγχρονο μοναστήρι της Αγίας Ειρήνης, όπως και οι εκκλησίες της Παλιάς Πόλης που χρονολογούνται από το 1834. - Το λαογραφικό μουσείο της Ξάνθης, στην οδό Αντίκα, λίγα βήματα πριν την πλατεία Μητροπόλεως στην Παλιά Πόλη. 4

- Η Δημοτική Πινακοθήκη "Χρίστος Παυλίδης", η οποία στεγάζεται στο αρχοντικό Καλευρά, στην Παλιά Πόλη. Το κτίσμα είναι εξαίρετο δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και κατασκευάστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα. - Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, στην οδό Δοϊράνης, στον παλιό χώρο του δασικού φυτωρίου. Δημιουργήθηκε από το δασαρχείο Ξάνθης και στους χώρους του παρουσιάζονται η χλωρίδα και η πανίδα του Νομού. - Το γνωστό για το ανατολίτικο χρώμα του παζάρι, που στήνεται κάθε Σάββατο κοντά στο κέντρο της πόλης της Ξάνθης και αποτελεί τη μεγαλύτερη υπαίθρια αγορά της Βόρειας Ελλάδας. - Τα ερείπια της αρχαίας πόλης Τόπειρος, που βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Τοξότες και Παράδεισος 14 χλμ. δυτικά της πόλης. Ιδρύθηκε τον 1ο αιώνα μ.χ, και υπήρξε έδρα επισκόπου από τον 5ο μέχρι τον 8ο αιώνα μ.χ. Σώζονται τμήματα αρχαίου τειχών και κτιρίων της εποχής του Βυζαντίου. - Ο Μακεδονικός τάφος (2ου αι. π.χ.), από τους μεγαλύτερους και εντυπωσιακότερους στη βορειοανατολική Ελλάδα, ο οποίος βρίσκεται στο δρόμο προς Κομνηνά. - Ο οικισμός Αερικό βρίσκεται κοντά στο Καστανωτό, σε υψόμετρο 500 μέτρων. Είναι γνωστός από το κάστρο του, που χρονολογείται από τον 3ο - 4ο π.χ. αιώνα. - 4 χλμ. πριν το Νεοχώρι, συναντάμε το Κάστρο της Καλύβας σε υψόμετρο 627μ. Κατασκευάστηκε από τον Φίλιππο Β' τον 4ο αιώνα π.χ. και έχει θέα σε όλη την περιοχή. - Ο οικισμός της Κοττάνης, τα σπίτια του οποίου είναι περίπου 300 χρόνων. Πάνω από το χωριό υπάρχει ένας μουσουλμανικός ναός, με μια τεράστια κοτρόνα στην οροφή του. Οι ντόπιοι λένε πως εκεί την τοποθέτησε ο Θεός. Φυσική ομορφιά - Το Δάσος Χαϊντούς (ή Δρυμού) στο δήμο Σταυρούπολης. Ένα από τα πιο πολύτιμα οικοσυστήματα της Ευρώπης, που φιλοξενεί ιδιαίτερα πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Από τις κορυφές της Ροδόπης και όταντο επιτρέπει ο καιρός, η θέα φτάνει μέχρι τη Σαμοθράκη και τη Θάσο, το Άγιο Όρος και τα βουνά της Βουλγαρίας Παμπόροβο και Πιρίν. - Η λίμνη Βιστονίδα Βρίσκεται στο Πόρτο Λάγος και η γέννησή της τοποθετείται πριν από 5.000.000 χρόνια. Το βόρειο τμήμα της λίμνης έχει γλυκό νερό από τις εισροές τριών ποταμών: του Κόσυνθου του Κομψάτου και του Τραύου, ενώ το νότιο τμήμα της είναι αλμυρό με νερό που προέρχεται από τη θάλασσα μέσω τριών καναλιών. Αποτελεί σημαντικότατο βιότοπο, καθώς στην περιοχή της συναντάμε εκτός των άλλων, πλήθος μεταναστευτικών πουλιών που σταματούν για λίγο την πορεία τους, όπως φλαμίνγκο, ερωδιούς και πελαργούς. - Ο ποταμός Νέστος Με συνολικό μήκος 234χλμ. ξεκινά από την περιοχή του Ρίλα στη Βουλγαρία. Αφού διασχίσει 5

100χλμ. μέσα στην Βουλγαρία, μπαίνει στην χώρα μας στον Νομό της Δράμας και συνεχίζει για να εκβάλει στο Θρακικό πέλαγος. Στην Ελλάδα συναντά δύο υδροηλεκτρικά φράγματα, του Θησαυρού και της Πλατανόβρυσης. Τα στενά του Νέστου, βρίσκονται 14χλμ. δυτικά της Ξάνθης και ξεκινούν από το χωριό Γαλάνη. Ακολουθώντας την διαδρομή των στενών (περίπου 15χλμ.), έχουμε την ευκαιρία για εξερεύνηση της γραφικότατης περιοχής. Την ίδια διαδρομή κάνει και το τρένο που κατευθύνεται στη Σταυρούπολη. Στο Δέλτα του ποταμού, η πανίδα είναι εξαιρετικά πλούσια, με ποικιλία σπάνιων πουλιών και μεγάλων θηλαστικών (λύκοι, τσακάλια, αλεπούδες). - Ο καταρράκτης του Λειβαδίτη στο δήμο Σταυρούπολης, μοναδικό και σπάνιο θέαμα, οποιαδήποτε εποχή του χρόνου και αν τον επισκεφτούμε. Τα Πομακοχώρια Ο δρόμος ξεκινά από την Ξάνθη και κατευθύνεται προς τα βόρεια ακολουθώντας τον ποταμό Κόσυνθο. Μετά από 20χλμ. ο δρόμος χωρίζει στα δύο, αριστερά προς τη Σταυρούπολη και δεξιά προς τα Πομακοχώρια. Είναι μια σειρά από χωριά που βρίσκονται στα βόρεια των νομών Ξάνθης και Ροδόπης. Οι κάτοικοί τους είναι ντόπιοι, Πομάκοι, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα, μιλούν τη δική τους άγραφη γλώσσα και διατηρούν τις παραδόσεις τους στις φορεσιές, τα σπίτια και τον τρόπο ζωής τους. Πιο γνωστά είναι η Σμίνθη, το Ωραίο, η Μύκη, οι Θέρμες και φυσικά ο Εχίνος, τυπικός μουσουλμανικός οικισμός "πρωτεύουσα" των Πομάκων. Τα Πομακοχώρια είναι ένας εντελώς διαφορετικός κόσμος μέσα στην ελληνική επικράτεια. Τα τζαμιά, οι μικροί χείμαρροι, οι καμάρες και τα γεφύρια από την εποχή του Βυζαντίου, είναι εικόνες που εντυπωσιάζουν με την πρώτη ματιά. την 504 Εκδρομή στην Ξάνθη με Συγγραφέας: admin Δημιουργήθηκε: 2/4/2013-1:31:00 μμ Δημοσιεύτηκε: 2/4/2013-1:31:00 μμ Αναγνώστηκε: 3393 φορές Εκτυπώθηκε 185 φορές 6