ΕΡΕΥΝΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΩΝ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ 2004/2005

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Πειραιάς 11.04.2006 Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ ΕΡΕΥΝΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΩΝ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ 2004/2005 ΔΑΠΑΝΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΕΓΑΣΗΣ Από τη Γενική Γραμματεία Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος ανακοινώνονται στοιχεία για την κατανομή των δαπανών στέγασης των νοικοκυριών, ανάλογα με τη μορφή κατοχής της κατοικίας. Τα στοιχεία προέρχονται από τη δειγματοληπτική Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ) περιόδου Φεβρουάριος 2004 Ιανουάριος 2005. Η έρευνα διενεργήθηκε σε τελικό δείγμα 6.555 ιδιωτικών νοικοκυριών και σε 17.386 μέλη αυτών, σε ολόκληρη τη Χώρα, τα δε αποτελέσματα αναφέρονται στο μέσο όρο των μηνιαίων αγορών των νοικοκυριών, σε ευρώ. Α. Ιστορικό και σκοπός της έρευνας Με την έρευνα αυτή συγκεντρώνονται αναλυτικές πληροφορίες για την αξία των αγορών και των απολαβών σε είδος των νοικοκυριών, καθώς και δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των νοικοκυριών και των κατοικιών τους. Τα στοιχεία που προκύπτουν χρησιμοποιούνται, κυρίως, για την αναθεώρηση του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, που καταρτίζεται από την ΕΣΥΕ, αλλά και για τη μελέτη των ορίων χαμηλού εισοδήματος, κατά διάφορες κοινωνικο - οικονομικές κατηγορίες και ομάδες του πληθυσμού. Τα στοιχεία της έρευνας είναι πλήρως εναρμονισμένα με τα στοιχεία των ερευνών των Οικογενειακών Προϋπολογισμών των άλλων χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για την έρευνα αυτή χρησιμοποιήθηκε η νέα ταξινόμηση αγαθών και υπηρεσιών (COICOP-HBS), που προτάθηκε στις

χώρες μέλη από τη Eurostat (Household Budget Surveys in the European Union, methodology and recommendations for harmonization, 2003). Β. Τρόπος συλλογής των δεδομένων Για κάθε νοικοκυριό συγκεντρώθηκαν αναλυτικές πληροφορίες για τις δαπάνες που αφορούν στη στέγαση, στην ύδρευση, στα καύσιμα και στο φωτισμό της κύριας και δευτερεύουσας ή εξοχικής κατοικίας καθώς και στοιχεία για την κατοικία (τύπος, ιδιοκτησιακό καθεστώς, έτος κατασκευής της κατοικίας κ.λπ.). Ως δαπάνες κατοικίας θεωρήθηκαν οι αξίες σε χρήμα αγαθών και υπηρεσιών, που αγόρασε το νοικοκυριό για να καλύψει τις ανάγκες σε καταβαλλόμενο ενοίκιο, συντήρηση και επισκευές, φωτισμό και καύσιμα, δημοτικό και κοινοτικό φόρο και άλλες υπηρεσίες που σχετίζονται με την κατοικία. Τα νοικοκυριά χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, δηλαδή: σε αυτά που διαμένουν σε ιδιόκτητη ή παραχωρημένη δωρεάν κατοικία και σε αυτά που διαμένουν σε ενοικιασμένη κατοικία. Περισσότερα στοιχεία, σχετικά με την έρευνα, δημοσιεύονται στο σχετικό ενημερωτικό δελτίο και στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.statistics.gr (κατηγορία:στατιστικά στοιχεία/ Κοινωνικές Στατιστικές, Οικογενειακοί Προϋπολογισμοί). Γ. Μεθοδολογία μέτρησης της οικονομικής επισφάλειας (φτώχειας) Η γραμμή φτώχειας υπολογίζεται με τη σχετική έννοια και ορίζεται στο 60 της διαμέσου ισοδύναμης συνολικής δαπάνης του νοικοκυριού, χρησιμοποιώντας την τροποποιημένη κλίμακα ισοδυναμίας του ΟΟΣΑ. Ως συνολική ισοδύναμη δαπάνη του νοικοκυριού θεωρείται η συνολική δαπάνη από αγορές που πραγματοποιούν όλα τα μέλη του νοικοκυριού. Αυτή η έννοια του κινδύνου σχετικής φτώχειας (φτωχός σε σχέση με τους άλλους) διαφοροποιείται από την έννοια του κινδύνου της απόλυτης φτώχειας (ο φτωχός στερείται βασικών μέσων επιβίωσης). 2

Δ. Τα αποτελέσματα της έρευνας Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από την έρευνα καταγράφονται στους παρακάτω πίνακες που ακολουθούν και στους οποίους εμφανίζονται, ως ποσοστό επί του συνολικού οικογενειακού προϋπολογισμού των νοικοκυριών, οι αναλυτικές δαπάνες στέγασης ανά ιδιοκτησιακό καθεστώς (νοικοκυριά με ιδιόκτητη και ενοικιασμένη κατοικία) και ανά κατηγορία πληθυσμού (φτωχού και μη φτωχού), καθώς και οι συνθήκες στέγασης ως ποσοστό ανά κατηγορία πληθυσμού (συνολικού, φτωχού και μη φτωχού) και ανά υπηκοότητα (ελληνική και ξένη). Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι: Ι. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ ΣΤΕΓΑΣΗΣ Η ποσοστιαία κατανομή των δαπανών για την κατοικία, όπως ορίστηκαν παραπάνω, εκτιμάται σε 8,1 για τα νοικοκυριά που διαμένουν σε ιδιόκτητη ή παραχωρημένη δωρεάν κατοικία και σε 20,7 για τα νοικοκυριά που διαμένουν σε ενοικιασμένη κατοικία (πίνακες 2 και 3). Για τα νοικοκυριά που διαμένουν σε ιδιόκτητη ή παραχωρημένη δωρεάν κατοικία, το μεγαλύτερο ποσοστό, δηλαδή 47,7 επί του προϋπολογισμού για την κατοικία καταγράφεται σε καύσιμα και φωτισμό και ακολουθούν η συντήρηση και οι επισκευές με 28,1 (πίνακας 1). Για τα νοικοκυριά που διαμένουν σε ενοικιασμένη κατοικία, το μεγαλύτερο ποσοστό, δηλαδή το 75,9 επί του προϋπολογισμού για την κατοικία καταγράφεται στις δαπάνες ενοικίου και ακολουθούν τα καύσιμα και ο φωτισμός με 13,3 (πίνακας 2). Τα νοικοκυριά με χαμηλή κατανάλωση παρουσιάζουν αυξημένες δαπάνες στέγασης ως ποσοστό επί του οικογενειακού προϋπολογισμού των νοικοκυριών (πίνακας 3). Τέλος, παρατηρείται ότι οι δαπάνες για την κατοικία ως ποσοστό επί του οικογενειακού προϋπολογισμού, παρέμειναν σχεδόν σταθερές σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα, ΕΟΠ 1998/99 (πίνακας 4). 3

Πίνακας 1: Κατανομή των δαπανών στέγασης. Νοικοκυριά που διαμένουν σε ιδιόκτητη ή παραχωρημένη δωρεάν κατοικία, ΕΟΠ 2004/05 Α γ α θ ά κ α ι υ π η ρ ε σ ί ε ς Α ξ ί α σ ε ευρώ Σύνολο αγορών 1781,02 100,00 Στέγαση, ύδρευση, καύσιμα και φωτισμός 144,38 8,1 Στέγαση, ύδρευση, καύσιμα και φωτισμός 144,38 100,0 Καταβαλλόμενο ενοίκιο δευτερεύουσας ή εξοχικής κατοικίας 1,56 1,1 Συντήρηση και επισκευές 40,56 28,1 Υλικά συντήρησης και επισκευής 10,19 7,1 Υπηρεσίες συντήρησης και επισκευής 30,37 21,0 Άλλες υπηρεσίες που σχετίζονται με την κατοικία 32,28 22,4 Ύδρευση 10,02 6,9 Αποκομιδή και διάθεση απορριμμάτων 8,81 6,1 Αποχέτευση 2,55 1,8 Λοιπές υπηρεσίες σχετικά με την κατοικία 10,9 7,5 Φωτισμός και καύσιμα 68,93 47,7 Ηλεκτρισμός 28,99 20,1 Υγραέριο και φυσικό αέριο 2,17 1,5 Υγρά καύσιμα 33,8 23,4 Στερεά καύσιμα 3,69 2,6 Θερμική ενέργεια (τηλεθέρμανση) 0,27 0,2 Δημοτικός κοινοτικός φόρος 1,05 0,7 Φωτισμός οδών, πλατειών κλπ. Δήμων και Κοινοτήτων 1,05 0,7 4

Πίνακας 2: Κατανομή των δαπανών στέγασης. Νοικοκυριά που διαμένουν σε ενοικιασμένη κατοικία, ΕΟΠ 2004/05 Α γ α θ ά κ α ι υ π η ρ ε σ ί ε ς Α ξ ί α σ ε ευρώ Σύνολο αγορών 1837,13 100,00 Στέγαση, ύδρευση, καύσιμα και φωτισμός 379,67 20,7 Στέγαση, ύδρευση, καύσιμα και φωτισμός 379,67 100,00 Καταβαλλόμενο ενοίκιο 288,22 75,9 Καταβαλλόμενο ενοίκιο κύριας κατοικίας 287,3 75,7 Καταβαλλόμενο ενοίκιο δευτερεύουσας ή εξοχικής κατοικίας 0,92 0,2 Συντήρηση και επισκευές 5,71 1,5 Υλικά συντήρησης και επισκευής 1,73 0,5 Υπηρεσίες συντήρησης και επισκευής 3,97 1,0 Άλλες υπηρεσίες που σχετίζονται με την κατοικία 34,07 9,0 Ύδρευση 7,95 2,1 Αποκομιδή και διάθεση απορριμμάτων 7,72 2,0 Αποχέτευση 2,82 0,7 Λοιπές υπηρεσίες σχετικά με την κατοικία 15,59 4,1 Φωτισμός και καύσιμα 50,63 13,3 Ηλεκτρισμός 25,44 6,7 Υγραέριο και φυσικό αέριο 1,67 0,4 Υγρά καύσιμα 22,67 6,0 Στερεά καύσιμα 0,53 0,1 Θερμική ενέργεια (τηλεθέρμανση) 0,31 0,1 Δημοτικός κοινοτικός φόρος 1,05 0,3 Φωτισμός οδών, πλατειών κλπ. Δήμων και Κοινοτήτων 1,05 0,3 5

Πίνακας 3: Δαπάνες στέγασης, κατά τάξεις μηνιαίας συνολικής αξίας αγορών. ΕΟΠ 2004/05 Τάξεις μηνιαίας συνολικής αξίας αγορών σε ευρώ Σύνολο δαπανών Έως 750 751-1100 1101-1450 1451-1800 1801-2200 Νοικοκυριά με ενοικιασμένη κατοικία Νοικοκυριά με ιδιόκτητη κατοικία 20,7 8,1 43,5 15,9 32,2 13,7 21,0 11,3 23,4 9,6 20,7 9,4 2201-2800 17,7 8,7 2801-3500 16,3 7,7 3501 και άνω 14,1 5,7 Πίνακας 4. Ποσοστιαία κατανομή δαπανών στέγασης, ΕΟΠ 1998/99 και ΕΟΠ 2004/05 Ιδιοκτησιακό καθεστώς της κατοικίας ΕΟΠ 1998/99 ΕΟΠ 2004/05 Νοικοκυριά με ιδιόκτητη ή παραχωρημένη κατοικία 20,2 20,7 Νοικοκυριά με ενοικιασμένη κατοικία 7,8 8,1 6

II. ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ Για τα νοικοκυριά που ανήκουν στο μη φτωχό πληθυσμό, οι δαπάνες για την κατοικία, ως ποσοστό επί του οικογενειακού προϋπολογισμού, εκτιμώνται σε 18,7, ενώ οι ίδιες δαπάνες για τα νοικοκυριά που ανήκουν στο φτωχό πληθυσμό εκτιμώνται σε 24,0 (πίνακας 5). Ο μέσος όρος δαπανών στέγασης για το φτωχό πληθυσμό εκτιμάται στα 84,59 ευρώ, ενώ οι αντίστοιχες δαπάνες για το μη φτωχό πληθυσμό εκτιμώνται σε 216,80 ευρώ (πίνακας 6). Ο φτωχός πληθυσμός διαμένει, κυρίως, σε μονοκατοικία (53,2) και σε ιδιόκτητη κατοικία (81,7). Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι το 43 του φτωχού πληθυσμού διαμένει σε αγροτικές περιοχές (πίνακες 7 και 8). Ο μη φτωχός πληθυσμός διαμένει σε νέες κατοικίες ( από το 1981 και μετά) σε ποσοστό 38,2, ενώ ο φτωχός πληθυσμός σε ποσοστό 18,4 (πίνακας 9). Παρατηρείται υψηλό ποσοστό για το φτωχό πληθυσμό στη χρήση συσκευής υγραερίου για μαγείρεμα (32,1) και στη χρήση σόμπας καυσόξυλων για θέρμανση (21,1), ενώ τα ποσοστά για το μη φτωχό πληθυσμό εκτιμώνται σε 7,4 και σε 3,7, αντίστοιχα (πίνακες 10 και 11). Πίνακας 5. Ποσοστιαία κατανομή δαπανών στέγασης, ανά κατηγορία πληθυσμού (φτωχός και μη φτωχός πληθυσμός) Δαπάνες στέγασης Δαπάνες στέγασης επί του οικογενειακού προϋπολογισμού των νοικοκυριών Φτωχός Μη φτωχός 24,0 18,7 Πίνακας 6. Μέσος όρος των συνολικών δαπανών και δαπανών στέγασης, ανά κατηγορία πληθυσμού (φτωχός και μη φτωχός πληθυσμός) Δαπάνες Φτωχός Μη φτωχός Μέσος όρος συνολικών δαπανών 353,86 1163,24 Μέσος όρος δαπανών στέγασης 84,59 216,80 7

Πίνακας 7. Τύπος κατοικίας και κατανομή του πληθυσμού, ανά τύπο κατοικίας (συνολικός, φτωχός και μη φτωχός πληθυσμός) Είδος κατοικίας Συνολικός Φτωχός Μη φτωχός Μονοκατοικία πανταχόθεν ελεύθερη 32,7 53,2 27,3 Μονοκατοικία ημιελεύθερη ή σε συγκρότημα όμοιων κατοικιών κτισμένων σε σειρά 10,8 15,1 9,7 Διαμέρισμα σε πολυκατοικία 56,0 31,0 62,5 Άλλο είδος 0,5 0,7 0,5 Πίνακας 8 : Ιδιοκτησιακό καθεστώς και κατανομή του πληθυσμού, ανά ιδιοκτησιακό καθεστώς (συνολικός, φτωχός και μη φτωχός πληθυσμός) Ιδιοκτησιακό καθεστώς της κατοικίας Συνολικός Φτωχός Μη φτωχός Ιδιόκτητη χωρίς οικονομικές υποχρεώσεις (δάνειο, υποθήκη κλπ.) 64,8 81,7 60,3 Ιδιόκτητη με οικονομικές υποχρεώσεις (δάνειο, υποθήκη κλπ.) 9,8 3,9 11,3 Παραχωρημένη δωρεάν 6,0 6,9 5,8 Ενοικιασμένη 19,3 7,4 22,5 Ενοικιασμένη με ενοίκιο χαμηλότερο από την τιμή της αγοράς 0,1 0,1 0,1 8

Πίνακας 9 : Τύπος κατοικίας και κατανομή του πληθυσμού, ανά έτος κατασκευής της κατοικίας (συνολικός, φτωχός και μη φτωχός πληθυσμός) Έτος κατασκευής της κατοικίας Συνολικός Φτωχός Μη φτωχός Πριν το 1946 6,7 15,1 4,5 1946-1960 13,0 23,0 10,4 1961-1980 46,3 43,6 47,0 1981-1995 24,8 14,1 27,6 1996-2000 7,2 2,6 8,4 2001 και μετά 2,1 1,7 2,2 Πίνακας 10 : Τύπος κατοικίας και κατανομή του πληθυσμού, ανά κύριο μέσο μαγειρέματος (συνολικός, φτωχός και μη φτωχός πληθυσμός) Κύριο μέσο μαγειρέματος Συνολικός Φτωχός Μη φτωχός Ηλεκτρική κουζίνα 85,9 64,1 91,5 Συσκευή υγραερίου 12,5 32,1 7,4 Κουζίνα φυσικού αερίου 0,1-0,1 Καυσόξυλα 1,2 3,1 0,7 Άλλο είδος 0,4 0,7 0,3 9

Πίνακας 11 : Τύπος κατοικίας και κατανομή του πληθυσμού, ανά κύριο μέσο θέρμανσης (συνολικός, φτωχός και μη φτωχός πληθυσμός) Κύριο μέσο θέρμανσης Συνολικός Φτωχός Μη φτωχός Καλοριφέρ πετρελαίου 67,9 43,6 74,3 Φυσικό αέριο 0,5 0,1 0,6 Σόμπα πετρελαίου 8,2 14,0 6,7 Σόμπα υγραερίου 1,5 2,5 1,3 Σόμπα καυσόξυλων 7,3 21,1 3,7 Θερμοσυσσωρευτές 3,0 1,8 3,3 Ηλεκτρικές συσκευές (σόμπα, αερόθερμο, καλοριφέρ) 4,6 6,8 4,0 Συσκευή κλιματισμού (air-condition) 3,3 3,3 3,3 Άλλο είδος 3,1 5,4 2,5 Δε θερμαίνεται 0,5 1,4 0,3 ΙΙΙ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΜΕ ΞΕΝΗ ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ Ο πληθυσμός με ξένη υπηκοότητα διαμένει, κυρίως, σε διαμερίσματα πολυκατοικίας, σε ποσοστό 72,1 (πίνακας 12) και σε ενοικιασμένη κατοικία σε ποσοστό 78,1 (πίνακας 13). Ο παραπάνω πληθυσμός, σε ποσοστό 11,8, διαμένει σε ιδιόκτητες κατοικίες χωρίς οικονομικές υποχρεώσεις, όπως δάνειο, υποθήκη κλπ., ενώ σε ποσοστό 5,8, διαμένει σε ιδιόκτητες κατοικίες με οικονομικές υποχρεώσεις (πίνακας 13). Η ηλικία των κατοικιών (έτος κατασκευής), όπου διαμένει ο πληθυσμός με ξένη υπηκοότητα, δε διαφέρει πολύ από την αντίστοιχη των κατοικιών, όπου διαμένει ο πληθυσμός με ελληνική υπηκοότητα (πίνακας 14). Τέλος, δεν καταγράφεται διαφοροποίηση ως προς τα μέσα που χρησιμοποιούν τα νοικοκυριά, των υπό διερεύνηση πληθυσμών για μαγείρεμα και θέρμανση. Το μόνο αξιοσημείωτο είναι ότι το 3 των νοικοκυριών με ξένη υπηκοότητα δε θερμαίνεται (πίνακες 15 και 16). 10

Πίνακας 12 : Τύπος κατοικίας και κατανομή του πληθυσμού, ανά κατηγορία (πληθυσμός με ελληνική υπηκοότητα και πληθυσμός με ξένη υπηκοότητα) Τύπος Κατοικίας Με ελληνική υπηκοότητα Με ξένη υπηκοότητα Μονοκατοικία πανταχόθεν ελεύθερη 33,6 17,3 Μονοκατοικία ημιελεύθερη ή σε συγκρότημα όμοιων κατοικιών κτισμένων σε σειρά 10,9 10,1 Διαμέρισμα σε πολυκατοικία 55,0 72,1 Άλλο είδος 0,5 0,5 Πίνακας 13 : Τύπος κατοικίας και κατανομή του πληθυσμού, ανά ιδιοκτησιακό καθεστώς (πληθυσμός με ελληνική υπηκοότητα και πληθυσμός με ξένη υπηκοότητα) Ιδιοκτησιακό καθεστώς της κατοικίας Με ελληνική υπηκοότητα Με ξένη υπηκοότητα Ιδιόκτητη χωρίς οικονομικές υποχρεώσεις (δάνειο, υποθήκη κλπ.) 67,9 11,8 Ιδιόκτητη με οικονομικές υποχρεώσεις (δάνειο, υποθήκη κλπ.) 10,0 5,8 Παραχωρημένη δωρεάν 6,1 4,4 Ενοικιασμένη 15,9 78,1 Ενοικιασμένη με ενοίκιο χαμηλότερο από την τιμή της αγοράς 0,1-11

Πίνακας 14 : Τύπος κατοικίας και κατανομή του πληθυσμού, ανά έτος κατασκευής της κατοικίας (πληθυσμός με ελληνική υπηκοότητα και πληθυσμός με ξένη υπηκοότητα) Έτος κατασκευής της κατοικίας Με ελληνική Με ξένη υπηκοότητα υπηκοότητα Πριν το 1946 6,9 3,3 1946-1960 12,6 19,2 1961-1980 45,6 57,0 1981-1995 25,4 14,8 1996-2000 7,4 4,1 2001 και μετά 2,1 1,6 Πίνακας 15 : Κατανομή του πληθυσμού, ανά μέσο μαγειρέματος (πληθυσμός με ελληνική υπηκοότητα και πληθυσμός με ξένη υπηκοότητα) Κύριο μέσο μαγειρέματος; Με ελληνική υπηκοότητα Με ξένη υπηκοότητα Ηλεκτρική κουζίνα 86,2 79,7 Συσκευή υγραερίου 12,1 19,2 Κουζίνα φυσικού αερίου 0,1 0,3 Καυσόξυλα 1,2 - Άλλο είδος 0,4 0,8 12

Πίνακας 16 : Τύπος κατοικίας και κατανομή του πληθυσμού, ανά μέσο θέρμανσης (πληθυσμός με ελληνική υπηκοότητα, πληθυσμός με ξένη υπηκοότητα) Κύριο μέσο θέρμανσης Με ελληνική υπηκοότητα Με ξένη υπηκοότητα Καλοριφέρ πετρελαίου 68,2 63,6 Φυσικό αέριο 0,5 1,1 Σόμπα πετρελαίου 8,1 9,9 Σόμπα υγραερίου 1,3 5,2 Σόμπα καυσόξυλων 7,6 3,0 Θερμοσυσσωρευτές 3,1 1,6 Ηλεκτρικές συσκευές (σόμπα, αερόθερμο, καλοριφέρ) 4,4 8,2 Συσκευή κλιματισμού (air-condition) 3,3 3,0 Άλλο είδος 3,2 1,4 Δε θερμαίνεται 0,4 3,0 Τηλέφωνο: 210 4852174 Fax : 210 4852906 E mail : geodouro@statistics.gr 13