ΠΕΤΡΙΝΑ ΓΕΦΥΡΙΑ Μια σύντοµη περιπλάνηση στη φύση, στο χώρο και το χρόνο
Ο κόσµος φκιάνουν εκκλησιαίς, φκιάνουν και µοναστήρια, Φκιάνουν και πετρογιόφυρα, για να περνάη ο κόσµος, Κ εγώκαλόδενέκαµαχώρι απόκακωσύναις. «Ο εξοµολογούµενος κλέφτης». ηµοτικό τραγούδι Ηπείρου.
Ιστορικήαναδροµή Η εξέλιξη της γεφυροποιίας ακολούθησε την εξέλιξη της οδοποιίας και κατ επέκταση των συγκοινωνιών. Παρά το γεγονός ότι η εξέλιξη αυτή ήταν συνεχής, µπορούµε να διακρίνουµε τρεις ξεχωριστές φάσεις θέτοντας ως διαχωριστικό σηµείο την εισαγωγή της επεξεργασµένης πέτρας από τους Ρωµαίους γύρω στο 200 π.χ. και του χυτοσιδήρου στα τέλη του 18ου αι. µ.χ.
Φάση 1η: 4000 π.χ. - 200 π.χ. Χρήση ακατέργαστων ή ελαφρώς κατεργασµένων υλικών όπως µεγάλες πλάκες, ογκόλιθοι, κορµοί και µεγάλα κλαδιά δέντρων κ.ά.
Φάση 2η: 200 π.χ. - 1780 µ.χ. Χρήση µερικώς κατεργασµένων υλικών όπως λαξευµένες πέτρες και ξύλινα δοκάρια διαφόρων σχηµάτων και µεγεθών
Και γέφυρες εξ ολοκλήρου από επεξεργασµένο ξύλο
Φάση 3η: 1780 µ.χ. -σήµερα. Χρήση πλήρως κατεργασµένων υλικών όπως σίδηρο, ατσάλι και οπλισµένο σκυρόδεµα.
Η Ελλάδα, χώρα ορεινή, παρουσιάζει έντονο γεωµορφολογικό ανάγλυφο που χαρακτηρίζεται από το πλήθος των ποταµών και των ρεµάτων. Η ανάγκη των ανθρώπων για επικοινωνία τους οδήγησε στην κατασκευή γεφυριών που υπερπηδούν τα υδάτινα εµπόδια.
Σαν δοµικό υλικό χρησιµοποιήθηκε η πέτρα, υλικό άφθονο στη χώρα µας. Η πείρα αιώνων προέκρινε σαν ανθεκτικότερες κατασκευές τα ηµικυκλικά τόξα, που περήφανα υψώθηκαν σε κάµπους και βουνά. Τα γεφύρια, έργα µε ιδιαίτερες τεχνικές δυσκολίες, στήθηκαν κατά µήκος των µεγάλων εµπορικών δρόµων κυρίως.
Oιτρειςβασικοίτύποιδη- µουργίαςγεφυριών: I. Mε οριζόντιες δοκούς. II. Mε εκφορικό σύστηµα. III. Mε τοξωτή κατασκευή (A.Π.).
Τοξωτόσύστηµα Μονότοξα Πολύτοξα
υσκολίεςκατασκευής Επιλογή εποχής κατασκευής Θεµελίωση Κατασκευή τόξου
Επιλογήτοποθεσίας Αν δε στοιχειώσετ άνθρωπο, γιοφύρι δε στεριώνει, Και µη στοιχειώσετ ορφανό, µηξένο, µηδιαβάτη, Παράτου Πρωτοµάστορα την όµορφη γυναίκα.
Η µορφολογία του εδάφους έπαιζε τον πιο καθοριστικό ρόλο. Ο πρωτοµάστορας αναζητούσε ένα βραχώδες στένωµα του ποταµού µε γερούς βράχους στις όχθες για να στηρίξει µε ασφάλεια τα ακρόβαθρα. Οι πολύπειροι λαϊκοί γεφυροποιοί γνώριζαν ότι όσο µικρότερη ηκαµάρα τόσο πιο στέρεο το γεφύρι και τόσο µικρότερο το κόστος κατασκευής.
Εποµένως, η επιλογή της θέσης του γεφυριού ήταν σπουδαιότερη από τη χάραξη του δρόµου ή του µονοπατιού. Έτσι, πολλές φορές ήταν αναπόφευκτο ο δρόµος να ακολουθεί την όχθη του ποταµού µέχρι να συναντήσει το γεφύρι. Συνήθως, η θέση ήταν από χρόνια προκαθορισµένη, δηλαδή, εκεί που υπήρχε παλιότερα ένα ξύλινο ή άλλο πέτρινο γεφύρι που είχε γκρεµιστεί
Υλικάκατασκευής... µι µέλι του θιµέλιουναν, µι ζάχαρη τουκτίζουν, κιµιτουγάλατουγλυκόνα του καλοµυστρίσουν...
Βασική πρώτη ύλη ήταν ο σχιστόλιθος που αφθονεί στην Ελλάδα, ενώ για συνδετική ύλη χρησιµοποιούσαν ένα είδος υδατοστεγούς ασβεστοκονιάµατος, το «κουρασάνι». Αυτό το έφτιαχναν οι ίδιοι οι µάστορες και αποτελούνταν από ένα µίγµα τριµµένου κεραµιδιού, σβησµένου ασβέστη, ελαφρόπετρας, χώµατος, νερού και ξερών χόρτων. Σε αρκετές περιπτώσεις, έριχναν µέσα στο µίγµα ασπράδια αυγών και µαλλιά ζώων για να αυξήσουν την αποτελεσµατικότητα και τη συνεκτικότητα του. Επίσης, υλοτοµούσαν τοπική ξυλεία, την επεξεργάζονταν µερικώς και κατασκεύαζαν τον ξυλότυπο.
Ονοµατοδοσία Όλες οι πιθανές περιπτώσεις ονοµατοδοσίας µπορούν να ταξινοµηθούν σε τρεις µεγάλες κατηγορίες: από το χορηγό (συνήθως άντρες και σπανιότατα γυναίκες) από το φυσικό περιβάλλον: το ίδιο το ποτάµι, τη χαράδρα, το βουνό, ή την τοποθεσία από το ανθρωπογενές περιβάλλον: χωριό, µοναστήρι ήεκκλησία, χάνι, νερόµυλο, βρύση, σπίτι, ή κάποιο τυχαίο συµβάν π.χ. έναν πνιγµό, µια συµπλοκή κ.ά.
Χορηγοί Συνήθως ήταν Έλληνες που είχαν πλουτίσει στον τόπο τους ή στο εξωτερικό από το εµπόριο, την κτηνοτροφία, κ.ά. Αρκετές φορές ήταν ο ιδιοκτήτης του παρακείµενου µύλου και αυτό γινόταν γιατί έτσι ο µυλωνάς µεγάλωνε το πελατολόγιο του, αφού ο µύλος του θα γινόταν προσβάσιµος σε κατοίκους και από τις δύο όχθες του ποταµού. Επίσης, κάποιες φορές, είτε ένας κλέφτης ή αρµατολός, είτε ένα θρησκευτικό πρόσωπο, π.χ. καλόγερος ή παπάς, αναλάµβανε εξ ολοκλήρου τα έξοδα της κατασκευής.
Οικατασκευαστές ΟΙ ΚΟΥ ΑΡΑΙΟΙ ΚΙΟΠΡΟΥΛΗ ΕΣ Κάλφας ή Πρωτοµάστορας ύο καλοί κτίστες ύο πελεκάνοι(αυτοί που πελεκούσαν την πέτρα) ύο κλειδοσάδες(κτίστες λιγότερο καλοί) ύο νταµαρτζήδες(αυτόι που δούλευαν στο νταµάρι) Λασπιτζής(αυτός που έφτιαχνε το κουρασάνι) Ένα δύο παραγιοί(µαθητευόµενοι τεχνίτες) Ένα δύο τσιράκια (µεταφορά λάσπης,φαγητό,ζώα) Ένα µαραγκός Ένας ξυλογλύπτης
Στάδιαπροετοιµασίαςκατασκευής Επιλογή καταλληλότερου σηµείου του ποταµού Στήσιµο νταµαριού Θεµελίωση γεφυριού (ορεινά πεδινά εδάφη) Κατασκευή Στήσιµο ξυλοτύπων Κατασκευή κάθε τόξου Ολοκλήρωση τόξου τοποθέτηση «κλειδιού» Πλήρωση κενών µε ακανόνιστου σχήµατος πέτρες Κατασκευή ανακουφιστικών τόξων (ψευτοκαµάρες) Τοποθέτηση «καµπανακίου» Κατάστρωµα γεφυριού Στηθαία (καλντερίµι) Ξεκαλούπωµα γεφυριού Τοποθέτηση εγχάρακτης πλάκας
ΤΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
Υδατογέφυρο Του Κιµέρ Νερού Τα υπολείµµατα του βυζαντινού υδατογέφυρου που βρίσκονται στην είσοδο της παλαιάς πόλης, πάνω στον αρχαίο ποταµό Σαµία, στις Φέρες. Το µεγαλύτερο τµήµα του κατεδαφίστηκε το 1955. Μετέφερε το νερό από µακρινή πηγή στον οικισµό της Μονής. Βρίσκεται εντός του οικισµού.
Γεφύρι Του Αγίου Νικολάου Βρίσκεται κάτω απ το δρόµο Βαλαώρας Τοπολιάνων Γεφυρώνει ρέµα του χείµαρρου Κακαβούλα που τους χειµερινούς µήνες γίνεται πολύ ορµητικός. Άγνωστο το πότε ακριβώς χτίστηκε. Το 1989 επισκευάστηκε µε τσιµέντο, επέµβαση που έχει αλλοιώσει την αρχική του µορφή.
Γεφύρι Του Γκοτζιά Πέτρινο γεφύρι που βρίσκεται κοντά στη µεγάλη βρύση του Γκοτζιά µέσα στη πόλη των Φερών. Η αρχική µορφή του γεφυριού ήταν δίτοξη. Το 1962 γκρεµίστηκε τµήµα του και µε επεµβάσεις αλλοιώθηκε η µορφή του. Μεταξύ άλλων προστέθηκε και µια τρίτη τσιµεντένια καµάρα. Βρίσκεται εντός του οικισµού.
ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ Tα παλιά πέτρινα τοξωτά γεφύρια της Μακεδονίας, αποτελούν µνηµεία της λαϊκής αρχιτεκτονικής και της ιστορίας µας και συµπληρώνουν την οµορφιά του τοπίου σε γνωστές και άγνωστες γωνιές της Μακεδόνικής γής. Σώζονται 122, συνολικά, πέτρινα γεφύρια στη Μακεδονία.
ΣτονοµόΓρεβενών υπάρχουν 19 τέτοια γεφύρια, διάσπαρτα σε διάφορα σηµεία. Τα πιο ενδιαφέροντα από αυτά βρίσκονται ανατολικά του όρους Όρλιακα, ενώνοντας τις όχθες του ποταµού Βενέτικου και των παραποτάµων του. Τα εντυπωσιακότερα από αυτά είναι του Αζίζ Αγά και της Πορτίτσας.
ΤογεφύριτουΑζίζ -Αγά: Κοντά στο χωριό Τρίκοµο του νοµού Γρεβενών, στις ανατολικές υπώρειες της Πίνδου βρίσκεται το µονότοξο γεφύρι του Αζίζ-Αγά. Το θεόρατο πέτρινο οικοδόµηµα διαθέτει το µεγαλύτερο σε άνοιγµα τόξο από τα σωζόµενα γεφύρια της Μακεδονίας, που φθάνει τα 15 µέτρα και συνολικό µήκος τα 71 µέτρα. Κτίστηκε επί τουρκοκρατίας το 1727-µε χίλιες δύο ταλαιπωρίες-και χρηµατοδοτήθηκε από τον Αζίζ-Αγά. Στην πορεία της κατασκευής του αποδείχθηκε πολύ δύσκολο έργο, αφού κατέρρευσε δύο φορές και λίγο έλειψε να στοιχίσει το "κεφάλι" του πρωτοµάστορα.
Το σηµαντικό αυτό γεφύρι βρισκόταν πάνω στις ορεινές µουλαρόστρατες που συνέδεαν την Ήπειρο µε την Μακεδονία. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας διευκόλυνε το πέρασµα των τοπικών εµπόρων που µετέφεραν λάδι και στάρι, αλλά και των καραβανιών των ξενιτεµένων που έφευγαν για την ανατολική Ευρώπη. Ακόµα και σήµερα υπάρχει το κουδούνι κρεµασµένο στη µεσαία καµάρα που προειδοποιούσε για τον κίνδυνο του δυνατού αέρα.
Τα πέτρινα γεφύρια της Καστοριάς αποτελούν µερικά από τα γραφικότερα αξιοθέατα της περιοχής. Οι µονότοξες κατασκευές, αριστουργηµατικές εκφάνσεις της παραδοσιακής τοπικής αρχιτεκτονικής, ενώνουν τις όχθες του Αλιάκµονα και των παραποτάµων του, αποτελώντας µερικά από τα σηµαντικότερα περάσµατα των προηγούµενων αιώνων.
Γεφύρια Θεσσαλίας
Καρδίτσα Γεφύρι Της Αργιθέας Πέτρινο µονότοξο γεφύρι το οποίο το συναντάµε στην είσοδο της Αργιθέας. Γεφύρι"Αη Μηνά" Τοξωτόπέτρινογεφύρι το οποίο τοσυναντάµε στη θέση«άγ. Μηνάς», από το οποίο περνούσαν παλιότερα όλοι οι δηµότες της περιοχής Αργιθέας Λιασκοβίτικη Καµάρα(Γεφύρι Του Πετρωτού) Η Λιασκοβίτικη καµάρα βρίσκεται στο σύνορο Θεσσαλίας µε Ήπειρο, κάτω απ' το χωριό Λιάσκοβο(Πετρωτό). Γεφύρι Στη Βατσουνιά Πέτρινο µονότοξο γεφύρι το οποίο γεφυρώνει το ρέµα που ξεκινά από το χωριό Βατσουνιά και καταλήγει στον ποταµό Πάµισο.
Μαγνησία Γεφύρι Του Σταθµού Πέτρινο γεφύρι το οποίο βρίσκεται πάνω από τις γραµµές του τρένου στον σταθµότηςάνω Γατζέας. Γεφύρι Του Κανταρτζή Πέτρινο δίτοξο γεφύρι το οποίο γεφυρώνει τον Βρύχωνα ποταµό. υστυχώς έχουν γίνει κάποιες άκοµψες παρεµβάσεις µε τσιµέντο πάνω στο σώµα του... Γεφύρι Του Αγίου Αθανασίου Πέτρινο µονότοξο γεφύρι το οποίο γεφυρώνει το ρέµα του Αϊ Θανάση και βρίσκεται κοντά στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Γεφύρι Της Τσαγκαράδας Πέτρινο µονότοξο γεφύρι το οποίο γεφυρώνει τον Μυλοπόταµο. Ενδέχεται να είναι το παλιότερο γεφύρι στο Πήλιο.
Τρίκαλα Γεφύρι Στην Κάτω Παλαιοκαρυά Μικρό πέτρινο γεφυράκι το οποίο γεφυρώνει ρέµα της περιοχής και οδηγεί στην είσοδο κατοικίας. Γεφύρι Της Παλαιοκαρυάς Το γεφύρι της Παλαιοκαρυάς βρίσκεται στο συνοικισµό της Κάτω Παλαιοκαρυάς, στη θέση Τσιµπιδέικα, γεφυρώνοντας τον Παλιοκαρυώτη ή ρέµα της Γκρόπας... Γέφυρα Κρανιάς"Κατούνα" Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Κρανιά και παλιότερα συνέδεε τις δύο συνοικίες του Αγίου ηµητρίου και της Αγίας Παρασκευής. Γεφύρι Του Μίχου Βρίσκεται κοντά στον επαρχιακό δρόµο Τρία Ποτάµια Χαλίκι και λίγο πριν τη διακλάδωση προς Ματσούκι, Καλαρρύτες και Ανθούσα. Γέφυρα Της Σαρακίνας Η γέφυρα κατασκευάστηκε τον 16ο αιώνα(1520) από τον µητροπολίτη Λαρίσης Βησσαρίων Β. Στην αρχική της µορφή ηγέφυρα είχε έξι τόξα.
Γεφύρια Πελοποννήσου
Γεφύρι Της Πύλης ήτης Πόρτας Βρίσκεται 1,6 χλµ. περίπου δυτικά της Πύλης και δίπλα στον αµαξιτό δρόµο Πύλης Ελάτης. Ενώνει τα βουνά Ίταµος και Κόζιακας. Γεφύρι Του Άσπρου Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Χαλίκι. Γεφυρώνει τορέµα«άσπρος» που πηγάζει απότις πλαγιές της Ρόνας, κύρια πηγήτου Ασπροπόταµου. Γεφύρι Της Ανθούσας Βρίσκεται στην είσοδοτου χωριού τηςανθούσας. Γεφυρώνει το ρέµα της Λεπενίτσας, που χύνεται στον Ασπροπόταµο. Χτίστηκε στα µισά του 18ου αιώνα. Γεφύρι Του Καπραρία Πέτρινο γεφύρι που το συναντάµε στην δυτική άκρη του οικισµού Χαλίκι. Γεφυρώνει το οµώνυµο ρέµα. Χτίστηκε για να εξυπηρετήσει την διάβαση.
ΗΠΕΙΡΟΣ
Λένε πως η ονοµασία Ήπειρος προέρχεται από το αρχαίο «άπειρος». Ήπειρος, άπειρος χώρα. Για να την περπατήσει κανείς ήθελε χρόνο πολύ και κόπο άλλο τόσο. Βουνά, χαράδρες, ποτάµια, φαράγγια, νερά κλείναν τον δρόµο. Όµως, ο άνθρωπος εδώ πάνω πάντα ταξίδευε. Μοίρα του, για να βγάλει τον επιούσιο, ν αλλάζει συνέχεια τόπο. Γι αυτό έφτιαχνε γεφύρια: µονότοξα, δίτοξα, πολύτοξα γεφύρια. «Για να χτίσεις γιοφύρι», λέγανε οι παλιοί µαστόροι, οι «πετράδες» της Ηπείρου, «πρέπει να πιάνει το χέρι και η καρδιά σου». Μόνο οι καλύτεροι είχαν ειδικευτεί σ αυτό, γεφυράδες περιώνυµοι, οι περίφηµοι κιοπρουλήδες. Σήµερα, από τα 700 πέτρινα, θολωτά, ηπειρώτικα γεφύρια, αποµένουν ελάχιστα.
Πέτριναγεφύρια που µοιάζουν βγαλµένα από κάποιο παραµύθι, πυκνή βλάστηση και µοναδικές εικόνες που δηµιουργούνται καθώς το φως του ήλιου αντανακλάται πάνω στα πεντακάθαρα νερά συνθέτουν ένα τοπίο που γοητεύει και ανταµείβει ακόµη και τους ορκισµένους εχθρούς της πεζοπορίας
Πίσω από τα αγέρωχα ηπειρώτικα βουνά, όπως σηµαίνει και το όνοµά του στα σλάβικα, βρίσκεται το σύµπλεγµα των 46 χωριών του Ζαγορίου. Σε µια περιοχή που θα µπορούσε να αποτελέσει τον ορισµό της αρµονίας µεταξύ ανθρώπου και φύσης, το βασίλειο της πέτρας δίνει τον τόνο και το χρώµα στους οικισµούς. Χαµένα στη χρωµατική παλέτα της πέτρας, του νερού και των δασωµένων πλαγιών, τα Ζαγοροχώρια κατάφεραν κυρίως λόγω της αποµόνωσής τους, να µεταφέρουν ανέπαφο στον 21ο αιώνα το άρωµα άλλων εποχών, όταν η µεγαλύτερη µαστοριά ήταν το λάξευµα της πέτρας και η µεγαλύτερη κατάκτηση το αρµονικό ταίριασµα ανθρώπων και κτιρίων µε το µεγαλειώδες τοπίο που τα αγκαλιάζει.
ΤογεφύριτουΒοϊδοµάτηήτηςΚλειδωνιάς : Είναι χτισµένο στο χωριό Κλειδωνιά εκεί όπου τελειώνει η χαράδρα του Βίκου και αρχίζει ο κάµπος, ενώνοντας την Κόνιτσα µε το δυτικό Ζαγόρι. Πρόκειται για µονότοξο πέτρινο γεφύρι, το τόξο του οποίου έχει άνοιγµα 20 µ. και ύψος 9,15 µ. ιαθέτει χαµηλό προστατευτικό στηθαίο από ασύµµετρες πέτρες, ενώ το κατάστρωµα είναι κατασκευασµένο από καλντερίµι. Είχε χτιστεί κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, αλλά κατέρρευσε. Ξαναχτίστηκε το 1844 αλλά είχε την ίδια τύχη.
Τέλος, το 1853 πήρε τη σηµερινή του µορφή µε έξοδα της Μπαλκίζ Χανούµ και κόστισε 37000 γρόσια. Σύµφωνα µε την παράδοση, πάνω στην καµάρα του πραγµατοποιήθηκε µια αιµατηρή συµπλοκή µεταξύ δύο οικογενειών για λόγους τιµής.
ΤογεφύριτουΠλακίδαήΚαλογερικό : Βρίσκεται στους Κήπους του Ζαγορίου και αποτελείται από τρία τόξα. Η επιφάνεια διάβασής του ακολουθεί µία ρυθµική κίνηση, στην οποία οφείλει τον χαρακτηρισµό του κάµπια εν κινήσει. Στην ιδιότητα αυτή συµβάλλουν τα οδοντωτά περβάζια που διαθέτει. Αρχικά ήταν ξύλινο αλλά το 1814 µετατράπηκε σε πέτρινο από τον ηγούµενο του µοναστηρίου των Κήπων, Σεραφείµ, από τον οποίο πήρε την ονοµασία Καλογερικό. Το κόστος ανήλθε στα 20000 γρόσια.
Η ονοµασία Πλακίδα άρχισε να χρησιµοποιείται το 1865, ύστερα από χρόνια επισκευής από τον Αλέξη Πλακίδα και τον αδελφό του, Ανδρέα. Εξυπηρετούσε τους κατοίκους των γύρω χωριών για τη µεταφορά ξυλείας και για τη χρήση του µύλου.
Το γεφύρι του Νούτσου ή Κοκκόρου: Πρόκειται για πέτρινο µονότοξο γεφύρι, το οποίο διασχίζει το Βίκο, µεταξύ των χωριών Κουκούλι ίλοφο και Κήποι, στην περιοχή του Κεντρικού Ζαγορίου. Εδώ παρατηρείται ένας έξυπνος κατασκευαστικός ελιγµός : ο µάστορας προκειµένου να εκµεταλλευτεί το στένεµα του ποταµού, παρακάµπτει την ευθεία του δρόµου, χτίζοντας τα καλντερίµια που οδηγούν στο γεφύρι παράλληλα προς την κοίτη. Αρχικά κατασκευάστηκε το 1750 µε έξοδα του Νούτσου Κοντοδήµου και ανακατασκευάστηκε το 1768 από τον Καπεσοβίτη Νούτσο Καραµεσίνη. Η δεύτερη ονοµασία του (Κοκκόρου) οφείλεται στον ιδιοκτήτη του γειτονικού µύλου, ο οποίος κατά καιρούς έκανε µικροδιορθώσεις στο γεφύρι.
ΓεφύριτηςΆρτας To Γεφύρι της Άρτας (στην λαϊκή παράδοση γιοφύρι της Άρτας) είναι λιθόκτιστη γέφυρα του ποταµού Αράχθου, του 17ου αιώνα µ.χ, στην πόλη της Άρτας, που έγινε πασίγνωστη από το οµώνυµο θρυλικό δηµοτικό τραγούδι που αναφέρεται στην "εξ ανθρωποθυσίας" θεµελίωσή του. Ο ίδιος όρος αποτελεί επίσης σύγχρονη µεταφορική έκφραση όταν αναφέρονται έργα τα οποία αργούν να ολοκληρωθούν όπως και στο θρύλο του τραγουδιού ("Οληµερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεµιζόταν").
Το σηµερινό µήκος του πέτρινου γεφυριού της Άρτας φτάνει στα 145 m, και το πλάτος του είναι 3,75 m. Οι τέσσερις ηµικυκλικές καµάρες δεν έχουν καµία συµµετρία µεταξύ τους. Τα βάθρα του είναι κτισµένα µε µεγάλους κανονικούς λίθους κατά το ισοδοµικό σύστηµα, µε επίστεψη, έτσι που θυµίζουν τοιχοποιία ελληνιστικών µεγάρων.
ΓεφύριΠλάκας Είναι το µεγαλύτερο πέτρινο µονότοξο γεφύρι στην Ελλάδα (ίσως και στα Βαλκάνια), µε τόξο ανοίγµατος 40 µέτρων και ύψος περίπου 20 µέτρα. Το γεφύρι χτίστηκε και έπεσε δυο φορές, το 1860 και το 1863 (το 1863 έπεσε την ηµέρα των εγκαινίων του). Τελικά ξαναχτίστηκε το 1866 µε πρωτοµάστορα τον Κώστα Μπέκα και στέκεται µέχρι και σήµερα.
Γεφύρια Πελοποννήσου Αργολίδας: Αρκαδίας: Μεσσηνίας: Μυκηναϊκή Γέφυρα Της Καζάρµας Η παλαιότερη γέφυρα της Ευρώπης και ίσως και ολόκληρου του κόσµου. Γεφυρώνει χείµαρρο ο οποίος πηγάζει απότο Αραχναίοόρος. Το Γεφύρι Της ηµητσάνας Πέτρινο µονότοξο γεφύρι το οποίο βρίσκεται µέσα στην πόλη της ηµητσάνας και γεφυρώνει χείµαρρο ο οποίος εκβάλλει στον Λούσιο. Γέφυρα Μαυροζούµαινας Αρχαίο πέτρινο τοξωτό γεφύρι το οποίο είναι το µοναδικό στοείδος του µιας και οκορµός του έχει σχήµα Υ. Κατασκευάστηκε τον 4ο π.χ. αι.
Τα γεφύρια της Ηλείας Η Ηλεία είναι η κατάληξη των κυριοτέρων ποταµών της Αρκαδίας και της Μεσσηνίας αλλά έχει την «τιµή» να διαρρέεται από ένα από τα πιο γνωστά ποτάµια στον κόσµο λόγω της µυθολογικής αξίας των πηγών του, το µοναδικό µε θηλυκή ονοµασία στην Ελλάδα: την Νέδα. Εκεί υπάρχει και το πέτρινο γεφύρι Νέδας, κοντά στην Φιγάλεια (άλλα µικρότερα γεφύρια στην Ηλεία είναι αυτό της Θεισόας και αυτό της Τσεµπερούλας κοντά στην Ανδρίτσαινα).
Κρήτη Γεφύρι Του Αγερηνιώτη Ποταµού Πέτρινο µονότοξο γεφύρι το οποίο γεφυρώνει τον Αγερηνιώτη ποταµό. Είναι χτισµένο µε ντόπια λαξευτή και ηµιλαξευτή πέτρα και µε θηραϊκή γη Γέφυρα Αλικιανού Πέτρινη τρίτοξη γέφυρα η οποία γεφυρώνει τον ποταµό Κερίτη (Ιάρδανος κατά τον Όµηρο). Χτίστηκε από τους κατοίκους του Αλικιανού το 1908
Καµάρες από πέτρα, τοξωτά αριστουργήµατα, περίτεχνα µνηµεία της ανάγκης επικοινωνίας των ανθρώπων στους αιώνες που πέρασαν. Τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια εξακολουθούν να µαγνητίζουν το βλέµµα και την ψυχή των ανθρώπων ως σήµερα.
Ενδεικτική ικτυογραφία: 1) Υλικό του Κ.Π.Ε Μακρινίτσας από το πρόγραµµα Τα πέτρινα τοξοτά γεφύρια της Ελλάδας το οποίο είναι διαθέσιµο στην ιστοσελίδα http://kpemakrin.mag.sch.gr/old_archives/ta_giofyria_ths_elladas.pdf 2) Υλικό από το 7 Γυµνάσιο Λάρισας http://lyk-peirmytil.les.sch.gr/student_assignments/programs/bridges/paradosiaka_gefyri a.pdf 3) Υλικό από την εφηµερίδα Καθηµερινή http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2000/02/13022000.pdf 4) Πειραµατικό Λύκειο Μυτιλήνης, Χαρακτηριστικά δείγµατα παραδοσιακών γεφυριών στον ελλαδικό και στον ευρύτερο χώρο 5) http://ofisofi.blogspot.gr/2012/04/2.html 6)http://www.theogefyro.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=1 5&Itemid=81 7) http://travel-around-greece.blogspot.gr/2013/09/blog-post_25.html 8) http://www.tsamantas.com/news/2004/januar/thesprotia.html
Οι µαθητές : Αγγέλης Γεώργιος Κοσµάς Λάµπρος Ευαγγελίδου Γεωργία Αλεξίου Πηνελόπη Κρανάς Κώστας Ζαφείρης Κώστας Αλεξίου Σταµατία Κωσταγιός Σπύρος Ζντράβα Ροµέο Βλέτσας Βασίλειος Μαντζιάρα Θεοδώρα Καλούδη Μαριέττα Γεωργούλα ήµητρα Μάστορας Γεράσιµος Καµπότας ηµήτρης Γιαννούλης Αλέξανδρος Μέγας Φώτιος Τζάλλα Βιβή Γιωτίτσα Χριστίνα Μλαντενόβα Μάσα Τσαρπέλας Βαγγέλης Γκεσούλη Χριστίνα Μλαντενόβα Μπιλιάνα Τσιώνης Σταύρος Γόγολου Παναγιώτα Χριστογιάννη Μαριάνθη Μπλέτσος Παύλος ηµητρίου Ιωάννης Μποζέλα Αλµπίν Ψαρράς Ιάσων ήµου Καλλιόπη Παππά Κωνσταντίνα Παππάς Γιάννης Οι καθηγήτριες : Κατσούλη ήµητρα, Συγκούνα Ευαγγελία, Καλαθά Ελένη, Παππά Αλεξάνδρα,