ἡ γὰρ εὐδαιμονία κάλλιστον κα ὶ ἄριστον ἁπάντων οὖσα ἥδιστον ἐστίν.

Αριστοτέλης Ηθικά Ευδήμεια Βιβλίο 1ο 1214α ὁ μὲν ἐν Δήλ ῳ παρ ὰ τ ῷ θε ῷ τὴν αὑτο ῦ γνώμην ἀποφηνάμενος συνέγραψεν ἐπ ὶ τ ὸ προπύλαιον το ῦ Λητῴου, διελὼν οὐχ ὑπάρχοντα πάντα τ ῷ αὐτ ῷ, τό τε ἀγαθὸν κα ὶ τ ὸ καλὸν καὶ τ ὸ ἡδύ, ποιήσας [5] κάλλιστον τ ὸ δικαιότατον, λῷστον δ ὑγιαίνειν, πάντων ἥδιστον δ ο ὗ τις ἐρ ᾷ τ ὸ τυχεῖν (Ησ Θεογ 255f) ἡμεῖς δ αὐτ ῷ μ ὴ συγχωρῶμεν. ἡ γὰρ εὐδαιμονία κάλλιστον κα ὶ ἄριστον ἁπάντων οὖσα ἥδιστον ἐστίν. πολλῶν δ ὄντων θεωρημάτων ἃ περ ὶ ἕκαστον πρᾶγμα κα ὶ [10] περ ὶ ἑκάστην φύσιν ἀπορίαν ἔχει κα ὶ δεῖται σκέψεως, τ ὰ μὲν αὐτῶν συντείνει πρὸς τ ὸ γνῶναι μόνον, τ ὰ δ ὲ κα ὶ περ ὶ τὰς κτήσεις κα ὶ περ ὶ τὰς πράξεις το ῦ πράγματος. ὅσα μὲν οὖν ἔχει φιλοσοφίαν μόνον θεωρητικήν, λεκτέον κατ ὰ τὸν ἐπιβάλλοντα καιρόν, ὅ τι περ οἰκεῖον ἦν τ ῇ μεθόδ ῳ: πρῶτον δ ὲ [15] σκεπτέον ἐν τίνι τ ὸ ε ὖ ζῆν κα ὶ πῶς κτητόν, πότερον φύσει γίγνονται πάντες εὐδαίμονες ο ἱ τυγχάνοντες ταύτης τῆς προσηγορίας, ὥσπερ μεγάλοι κα ὶ μικρο ὶ κα ὶ τὴν χροιὰν διαφέροντες, ἢ δι ὰ μαθήσεως, ὡς οὔσης ἐπιστήμης τινὸς τῆς εὐδαιμονίας, ἢ διά τινος ἀ σκήσεως (πολλ ὰ γὰρ οὔτε κατ ὰ [20] φύσιν οὔτε μαθοῦσιν ἀλλ ἐθισθεῖσιν ὑπάρχει τοῖς ἀνθρώποις, φαῦλα μὲν τοῖς φαύλως ἐθισθεῖσι, χρηστ ὰ δ ὲ τοῖς χρηστῶ ς), ἢ τούτων μὲν κατ οὐδένα τῶν τρόπων, δυοῖν δ ὲ θάτερον, ἤτοι καθάπερ ο ἱ νυμφόληπτοι κα ὶ θεόληπτοι τῶν ἀνθρώπων, ἐπιπνοί ᾳ δαιμονίου τινὸς ὥσπερ ἐνθουσιάζοντες, ἢ δι ὰ τὴν τύχην [25] (πολλο ὶ γὰρ ταὐτόν φασιν εἶναι τὴν εὐδαιμονίαν κα ὶ τὴν εὐτυχίαν. ὅτι μὲν οὖν ἡ παρουσία δι ὰ τούτων ἁπάντων ἢ τινῶν ἢ τινὸς ὑπάρχει τοῖς ἀνθρώποις, οὐκ ἄ δηλον ( ἅπασαι γὰρ α ἱ γενέσεις σχεδὸν πίπτουσιν εἰς ταύτας τὰς ἀρχάς: κα ὶ γὰρ [τὰς] ἀπ ὸ τῆς διανοίας ἁπάσας πρὸς τὰς ἀπ ὸ ἐπιστήμης [30] ἄ ν τις συναγάγοι πράξεις): τ ὸ δ εὐδαιμονεῖν κα ὶ τ ὸ ζῆν μακαρίως κα ὶ καλῶς εἴη ἂν ἐν τρισ ὶ μάλιστα, τοῖς εἶναι δοκοῦσιν αἰρετωτάτοις. ο ἳ μὲν γὰρ τὴν φρόνησιν μέγιστον εἶναί φασιν ἀγαθόν, ο ἳ δ ὲ τὴν ἀρετήν, ο ἳ δ ὲ τὴν ἡδονήν. κα ὶ πρὸς τὴν εὐδαιμονίαν ἔνιοι περ ὶ το ῦ μεγέθους αὐτῶν διαμφισβητοῦσι, 1214β συμβάλλεσθαι φάσκοντες θάτερον θατέρου μᾶλλον εἰς αὐτήν, ο ἳ μὲν ὡς οὖσαν μεῖζον ἀγαθὸν τὴν φρόνησιν τῆς ἀρετῆς, ο ἳ δ ὲ ταύτης τὴν ἀρετήν, ο ἳ δ ἀμφοτέρων τούτων τὴν ἡδονήν. κα ὶ τοῖς μὲν ἐκ πάντων δοκε ῖ τούτων, τοῖς δ [5] ἐκ δυοῖν, τοῖς δ ἐν ἑνί τινι τούτων εἶναι τ ὸ ζῆν εὐδαιμόνως. περ ὶ δ ὴ τούτων ἐπιστήσαντας, ἅπαντα τὸν δυνάμενον ζῆν κατ ὰ τὴν αὑτο ῦ προαίρεσιν θέσθαι τιν ὰ σκοπὸν το ῦ καλῶς ζῆν, ἤτοι τιμὴν ἢ δόξαν ἢ πλοῦτον ἢ παιδείαν, πρὸς ὃν ἀποβλέπων ποιήσεται πάσας τὰ ς πράξεις ( ὡς τό γε [10] μ ὴ συντετάχθαι τὸν βίον πρός τι τέλος ἀφροσύνης πολλῆς σημεῖον ἐ στίν), μάλιστα δ ὴ δε ῖ πρῶτον ἐν αὑτ ῷ διορίσασθαι μήτε προπετῶς μήτε ῥαθύμως, ἐν τίνι τῶν ἡμετέρων τ ὸ ζῆν ε ὖ, κα ὶ τίνων ἄνευ τοῖς ἀνθρώποις οὐκ ἐνδέχεται τοῦθ ὑπάρχειν. ο ὐ γὰρ ταὐτόν, ὧν τ ἄνευ [15] οὐχ οἷόν τε ὑγιαίνειν, κα ὶ τ ὸ ὑγιαίνειν: ὁμοίως δ ἔχει τοῦτο κα ὶ ἐφ ἑτέρων πολλῶν, ὥστ οὐδ ὲ τ ὸ ζῆν καλῶς κα ὶ ὧν ἄνευ ο ὐ δυνατὸν ζῆν καλῶ ς ( ἔστι δ ὲ τῶν τοιούτων τ ὰ μὲν οὐκ ἴδια τῆς ὑγιείας οὐδ ὲ τῆς ζωῆς ἀλλ ὰ κοιν ὰ πάντων ὡς εἰπεῖν, κα ὶ τῶν ἕξεων κα ὶ τῶν πράξεων, οἷον ἄνευ το ῦ [20] ἀναπνεῖν ἢ ἐγρηγορέναι ἢ κινήσεως μετέχειν

οὐθὲν ἂν ὑπάρξειεν [21] ἡμῖν οὔτ ἀγαθὸν οὔτε κακόν, τ ὰ δ ἴδια μᾶλλον περ ὶ ἑκάστην φύσιν: ἃ δε ῖ μ ὴ λανθάνειν: ο ὐ γὰρ ὁμοίως οἰκεῖον πρὸς εὐεξίαν τοῖς εἰρημένοις κρεωφαγία κα ὶ τῶν περιπάτων ο ἱ μετ ὰ δεῖ πνον). ἔστι γὰρ ταῦτ αἴτια τῆς [25] ἀμφισβητήσεως περ ὶ το ῦ εὐδαιμονεῖν, τί ἐστι κα ὶ γίνεται δι ὰ τίνων: ὧν ἄνευ γὰρ οὐχ οἷόν τε εὐδαιμονεῖν, ἔνιοι μέρη τῆς εὐδαιμονίας εἶναι νομίζουσι. πάσας μὲν οὖν τὰς δόξας ἐπισκοπεῖν, ὅσας ἔχουσί τινες περ ὶ αὐτῆ ς, περίεργον (πολλ ὰ γὰρ φαίνεται κα ὶ τοῖς [30] παιδαρίοις κα ὶ τοῖς κάμνουσι κα ὶ παραφρονοῦσι, περ ὶ ὧν ἂν οὐθεὶς νοῦν ἔχων διαπορήσειεν: δέονται γὰρ ο ὐ λόγων, ἀλλ ο ἳ μὲν ἡλικίας ἐν ᾗ μεταβαλοῦσιν, ο ἳ δ ὲ κολάσεως ἰατρικῆς ἢ πολιτικῆς: κόλασις γὰρ ἡ φαρμακεία τῶν πληγῶν οὐκ ἐλάττων ἐ στίν), ὁμοίως δ ὲ ταύταις οὐδ ὲ τὰς τῶν πολλῶν [ ἐ πισκεπτέον] (εἰκ ῇ γὰρ λέγουσι σχεδὸν περ ὶ ἁπάντων, 1215α κα ὶ μάλιστα περ ὶ [ ἐπισκεπτέον] εὐδαιμονίας: ἄτοπον γὰρ προσφέρειν λόγον τοῖς λόγου μηθὲν δεομένοις, ἀλλ ὰ πάθους): ἐπε ὶ δ εἰσὶν ἀπορίαι περ ὶ ἑκάστην πραγματείαν οἰκεῖαι, δῆλον ὅτι κα ὶ περ ὶ [5] βίου το ῦ κρατίστου κα ὶ ζωῆς τῆς ἀρίστης εἰσίν. ταύτας οὖν καλῶς ἔχει τὰς δόξας ἐξετάζειν: ο ἱ γὰρ τῶν ἀμφισβητούντων ἔλεγχοι τῶν ἐναντιουμένων αὐτοῖς λόγων ἀποδείξεις εἰσίν. ἔτι δ ὲ πρ ὸ ἔργου τ ὸ τ ὰ τοιαῦτα μ ὴ λανθάνειν, μάλιστα πρὸς ἃ δε ῖ συντείνειν πᾶσαν σκέψιν, ἐκ τίνων ἐνδέχεται [10] μετασχεῖν το ῦ ε ὖ κα ὶ καλῶς ζῆν, ε ἴ τ ῳ μακαρίως ἐπιφθονώτερον εἰπεῖν, κα ὶ πρὸς τὴν ἐλπίδα τὴν περ ὶ ἕκαστα γενομένην ἂν τῶν ἐπιεικῶν. ε ἰ μὲν γὰρ ἐν τοῖς δι ὰ τύχην γινομένοις ἢ τοῖς δι ὰ φύσιν τ ὸ καλῶς ζῆν ἐστίν, ἀνέλπιστον ἂν εἴη πολλοῖ ς (ο ὐ γάρ ἐστι δι ἐπιμελείας ἡ κτῆσις [οὐδ ὲ] ἐπ αὐτοῖς [15] οὐδ ὲ τῆς αὐτῶν πραγματείας): ε ἰ δ ἐν τ ῷ αὐτὸν ποιόν τινα εἶναι κα ὶ τὰς κατ αὐτὸν πράξεις, κοινότερον ἂν εἴη τ ὸ ἀγαθὸν κα ὶ θειότερον, κοινότερον μὲν τ ῷ πλείοσιν ἐνδέχεσθαι μετασχεῖν, θειότερον δ ὲ τῷ κεῖσθαι τὴν εὐδαιμονίαν τοῖς αὑτοὺς παρασκευάζουσι ποιούς τινας κα ὶ τὰς πράξεις. [20] ἔσται δ ὲ φανερ ὰ τ ὰ πλεῖστα τῶν ἀμφισβητουμένων κα ὶ διαπορουμένων, ἂν καλῶς ὁρισθ ῇ τί χρ ὴ νομίζειν εἶναι τὴν εὐδαιμονίαν, πότερον ἐν τ ῷ ποιόν τινα μόνον εἶναι τὴν ψυχήν, καθάπερ τινὲς ᾠήθησαν τῶν σοφῶν κα ὶ πρεσβυτέρων, ἢ δε ῖ μὲν κα ὶ ποιόν τινα ὑπάρχειν αὐτόν, μᾶλλον [25] δ ὲ δε ῖ τὰς πράξεις εἶναι ποιὰς τινάς. διῃρημένων δ ὲ τῶν βίων, κα ὶ τῶν μὲν [οὐδ ] ἀμφισβητούντων τῆς τοιαύτης εὐημερίας, ἀλλ ὡς τῶν ἀναγκαίων χάριν σπουδαζομένων, οἷον τῶν περ ὶ τὰς τέχνας τὰς φορτικὰς κα ὶ τῶν περ ὶ χρηματισμὸν κα ὶ τὰ ς βαναύσους (λέγω δ ὲ φορτικὰς μὲν τὰς [30] πρὸς δόξαν πραγματευομένας μόνον, βαναύσους δ ὲ τὰς ἑδραίας κα ὶ μισθαρνικάς, χρηματιστικὰς δ ὲ τὰς πρὸς ἀγορὰς μὲν κα ὶ πράσεις καπηλικάς), τῶν δ εἰς ἀγωγὴν εὐδαιμονικὴν ταττομένων τριῶν ὄντων, τῶν κα ὶ πρότερον ῥηθέντων ἀγαθῶν ὡς μεγίστων τοῖς ἀνθρώποις, ἀρετῆς κα ὶ φρονήσεως κα ὶ [35] ἡδονῆς, τρεῖς ὁρῶμεν κα ὶ βίους ὄντας, οὓς ο ἱ ἐπ ἐξουσίας τυγχάνοντες προαιροῦνται ζῆν ἅπαντες, πολιτικὸν φιλόσοφον ἀπολαυστικόν. 1215β τούτων γὰρ ὁ μὲν φιλόσοφος βούλεται περ ὶ φρόνησιν εἶναι κα ὶ τὴν θεωρίαν τὴν περ ὶ τὴν ἀλήθειαν, ὁ δ ὲ πολιτικὸς περ ὶ τὰς πράξεις τὰ ς καλάς (αὗται δ εἰσὶν α ἱ ἀπ ὸ τῆς ἀρετῆ ς), ὁ δ ἀπολαυστικὸς περ ὶ τὰς [5] ἡδονὰς τὰς σωματικάς. διόπερ [ ἕτερος] ἕτερον τὸν εὐδαίμονα προσαγορεύει, καθάπερ ἐλέχθη κα ὶ πρότερον. Ἀναξαγόρας μὲν ὁ Κλαζομένιος ἐρωτηθεὶς τίς ὁ εὐδαιμονέστατος, "οὐθεὶς", εἶπεν, " ὧν σ ὺ νομίζεις: ἀλλ ἄτοπος ἄν τίς σοι φανείη": τοῦτον δ ἀπεκρίνατο τὸν τρόπον ἐκεῖνος, ὁρῶν τὸν ἐρόμενον ἀδύνατον [10] ὑπολαμβάνοντα μ ὴ μέγαν ὄντα κα ὶ καλὸν ἢ πλούσιον ταύτης τυγχάνειν

τῆς προσηγορίας, αὐτὸς δ ἴσως ᾤετο τὸν ζῶντα ἀλύπως κα ὶ καθαρῶς πρὸς τ ὸ δίκαιον ἤ τινος θεωρίας κοινωνοῦντα θείας, τοῦτον ὡς ἄνθρωπον εἰπεῖν μακάριον εἶναι. [15] περ ὶ πολλῶν μὲν οὖν κα ὶ ἑτέρων ο ὐ ῥᾴδιον τ ὸ κρῖναι καλῶς, μάλιστα δ ὲ περ ὶ ο ὗ πᾶσι ῥᾷστον εἶναι δοκε ῖ, κα ὶ παντὸς ἀνδρὸς τ ὸ γνῶναι, τί τῶν ἐν τ ῷ ζῆν αἱρετόν, κα ὶ λαβὼν ἄν τις ἔχοι πλήρη τὴν ἐπιθυμίαν. πολλ ὰ γάρ ἐστι τοιαῦτα τῶν ἀποβαινόντων, [δι ἃ] προΐενται τ ὸ ζῆν, οἷον [20] νόσους περιωδυνίας χειμῶνας: ὥστε δῆλον ὅτι κἂν ἐξ ἀρχῆς αἱρετὸν ἦν, ε ἴ τις αἵρεσιν ἐδίδου, διά γε ταῦτα τ ὸ μ ὴ γενέσθαι. πρὸς δ ὲ τούτοις [τίς] ὁ βίος, ὃν ζῶσιν ἔτι παῖδες ὄντες; κα ὶ γὰρ ἐπ ὶ τοῦτον ἀνακάμψαι πάλιν οὐδεὶς ἂν ὑπομείνειεν ε ὖ φρονῶν. ἔτι δ ὲ πολλ ὰ τῶν τε μηδεμίαν ἐχόντων [μὲν] [25] ἡδονὴν ἢ λύπην, κα ὶ τῶν ἐχόντων μὲν ἡδονὴν μ ὴ καλὴν δέ, τοιαῦτ ἐστιν ὥστε τ ὸ μ ὴ εἶναι κρεῖττον εἶναι το ῦ ζῆν. ὅλως δ ε ἴ τις ἅπαντα συναγάγοι ὅσα πράττουσι μὲν κα ὶ πάσχουσιν ἅπαντες, ἑκόντες μέντοι μηθὲν αὐτῶν δι ὰ τ ὸ μηδ αὐτο ῦ χάριν, κα ὶ προσθείη χρόνου πλῆθος ἀπέραντόν τι, ο ὐ [30] μᾶλλον ἕνεκ ἄν τις τούτων ἕλοιτο ζῆν ἢ μ ὴ ζῆν. ἀλλ ὰ μὴν οὐδ ὲ δι ὰ τὴν τῆς τροφῆς μόνον ἡδονὴν ἢ τὴν τῶν ἀφροδισίων, ἀφαιρεθεισῶν τῶν ἄλλων ἡδονῶν, ἃς τ ὸ γινώσκειν ἢ βλέπειν ἢ τῶν ἄλλων τις αἰσθήσεων πορίζει τοῖς ἀνθρώποις, οὐδ ἂν εἷς προτιμήσειε τ ὸ ζῆν, μ ὴ παντελῶς ὢν [35] ἀνδράποδον. δῆλον γὰρ ὅτι τ ῷ ταύτην ποιουμέν ῳ τὴν αἵρεσιν οὐθὲν ἂν διενέγκειε γενέσθαι θηρίον ἢ ἄνθρωπον: ὁ γοῦν ἐν Αἰγύπτ ῳ βοῦς, 1216α ὃν ὡς Ἆπιν τιμῶσιν, ἐν πλείοσι τῶν τοιούτων ἐξουσιάζει πολλῶν μοναρχῶν. ὁμοίως δ ὲ οὐδ ὲ δι ὰ τὴν το ῦ καθεύδειν ἡδονήν: τί γὰρ διαφέρει καθεύδειν ἀνέγερτον ὕπνον ἀπ ὸ τῆς πρώτης ἡμέρας μέχρι τῆς τελευταίας ἐτῶν [5] ἀριθμὸν χιλίων ἢ ὁποσωνοῦν, ἢ ζῆν ὄντα φυτόν; τ ὰ γοῦν φυτ ὰ τοιαύτης τινὸς ἔοικε μετέχειν ζωῆς, ὥσπερ κα ὶ τ ὰ παιδία. κα ὶ γὰρ ταῦτα κατ ὰ τὴν πρώτην ἐν τ ῇ μητρ ὶ γένεσιν πεφυκότα μὲν διατελε ῖ, καθεύδοντα δ ὲ τὸν πάντα χρόνον. ὥστε φανερὸν ἐκ τῶν τοιούτων ὅτι διαφεύγει [10] σκοπουμένους, τί τ ὸ ε ὖ κα ὶ τί τ ὸ ἀγαθὸν τ ὸ ἐν τ ῷ ζῆν. τὸν μὲν οὖν Ἀναξαγόραν φασὶν ἀποκρίνασθαι πρός τινα διαποροῦντα τοιαῦτ ἄττα κα ὶ διερωτῶντα τίνος ἕνεκ ἄν τις ἕλοιτο γενέσθαι μᾶλλον ἢ μ ὴ γενέσθαι "το ῦ" φάναι "θεωρῆσαι τὸν οὐρανὸν κα ὶ τὴν περ ὶ τὸν ὅλον κόσμον τάξιν". [15] οὗτος μὲν οὖν ἐπιστήμης τινὸς ἕνεκεν τὴν αἵρεσιν ᾤετο τιμίαν εἶναι το ῦ ζῆν: ο ἱ δ ὲ Σαρδανάπαλλον μακαρίζοντες ἢ Σμινδυρίδην τὸν Συβαρίτην ἢ τῶν ἄλλων τινὰς τῶν ζώντων τὸν ἀπολαυστικὸν βίον, οὗτοι δ ὲ πάντες ἐν τ ῷ χαίρειν φαίνονται τάττειν τὴν εὐδαιμονίαν: ἕτεροι δέ τινες οὔτ ἂν [20] φρόνησιν οὐδεμίαν οὔτε τὰς σωματικὰς ἡδονὰς ἕλοιντο μᾶλλον ἢ τὰς πράξεις τὰς ἀπ ἀρετῆς. αἱροῦνται γοῦν ο ὐ μόνον ἔνιοι δόξης χάριν αὐτάς, ἀλλ ὰ κα ὶ μ ὴ μέλλοντες εὐδοκιμήσειν.

ἀλλ ο ἱ πολλο ὶ τῶν πολιτικῶν οὐκ ἀληθῶς τυγχάνουσι τῆς προσηγορίας: ο ὐ γάρ εἰσι πολιτικο ὶ κατ ὰ τὴν ἀλήθειαν: ὁ [25] μὲν γὰρ πολιτικὸς τῶν καλῶν ἐστι πράξεων προαιρετικὸς αὐτῶν χάριν, ο ἱ δ ὲ πολλο ὶ χρημάτων κα ὶ πλεονεξίας ἕνεκεν ἅπτονται το ῦ ζῆν οὕτως. ἐκ μὲν οὖν τῶν εἰρημένων φανερὸν ὅτι πάντες ἐπ ὶ τρεῖς βίους φέρουσι τὴν εὐδαιμονίαν, πολιτικὸν φιλόσοφον ἀπολαυστικόν: [30] τούτων δ ἡ μὲν περ ὶ τ ὰ σώματα κα ὶ τὰς ἀπολαύσεις ἡδονή, κα ὶ τίς κα ὶ ποία τις γίνεται κα ὶ δι ὰ τίνων, οὐκ ἄδηλον, ὥστ ο ὐ τίνες εἰσ ὶ δε ῖ ζητεῖν αὐτάς, ἀλλ ε ἰ συντείνουσί τι πρὸς εὐδαιμονίαν ἢ μή, κα ὶ πῶς συντείνουσι, κα ὶ πότερον ε ἰ δε ῖ προσάπτειν τ ῷ ζῆν [34] καλῶς ἡδονάς τινας, ταύτας δε ῖ προσάπτειν, ἢ τούτων μὲν ἄλλον [35] τιν ὰ τρόπον ἀνάγκη κοινωνεῖν, ἕτεραι δ εἰσὶν ἡδονα ὶ δι ἃς εὐλόγως οἴονται τὸν εὐδαίμονα ζῆν ἡδέως κα ὶ μ ὴ μόνον ἀλύπως. ἀλλ ὰ περ ὶ μὲν τούτων ὕστερον ἐπισκεπτέον: περ ὶ δ ἀρετῆς κα ὶ φρονήσεως πρῶτον θεωρήσωμεν, τήν τε φύσιν αὐτῶν ἑκατέρου τίς ἐστι, κα ὶ πότερον μόρια ταῦτα τῆς [40] ἀγαθῆς ζωῆς ἐστίν, ἢ αὐτ ὰ ἢ α ἱ πράξεις α ἱ ἀπ αὐτῶν, 1216β ἐπειδ ὴ προσάπτουσιν αὐτ ὰ κἂν ε ἰ μ ὴ πάντες εἰς τὴν εὐδαιμονίαν, ἀλλ οὖν ο ἱ λόγου ἄξιοι τῶν ἀνθρώπων πάντες. Σωκράτης μὲν οὖν ὁ πρεσβύτης ᾤετ εἶναι τέλος τ ὸ γινώσκειν τὴν ἀρετήν, κα ὶ ἐπεζήτει τί ἐστιν ἡ δικαιοσύνη κα ὶ τί ἡ [5] ἀνδρεία κα ὶ ἕκαστον τῶν μορίων αὐτῆς. ἐποίει γὰρ ταῦτ εὐλόγως. ἐπιστήμας γὰρ ᾤετ εἶναι πάσας τὰς ἀρετάς, ὥσθ ἅμα συμβαίνειν εἰδέναι τε τὴν δικαιοσύνην κα ὶ εἶναι δίκαιον. ἅμα μὲν γὰρ μεμαθήκαμεν τὴν γεωμετρίαν κα ὶ οἰκοδομίαν κα ὶ ἐσμὲν οἰκοδόμοι κα ὶ γεωμέτραι. διόπερ ἐζήτει [10] τί ἐστιν ἀρετή, ἀλλ ο ὐ πῶς γίνεται κα ὶ ἐκ τίνων. τοῦτο δ ὲ ἐπ ὶ μὲν τῶν ἐπιστημῶν συμβαίνει τῶν θεωρητικῶ ν (οὐθὲν γὰρ ἕτερόν ἐστι τῆς ἀστρολογίας οὐδ ὲ τῆς περ ὶ φύσεως ἐπιστήμης οὐδ ὲ γεωμετρίας πλὴν τ ὸ γνωρίσαι κα ὶ θεωρῆσαι τὴν φύσιν τῶν πραγμάτων τῶν ὑποκειμένων ταῖς [15] ἐπιστήμαις: ο ὐ μὴν ἀλλ ὰ κατ ὰ συμβεβηκὸς οὐθὲν κωλύει πρὸς πολλ ὰ τῶν ἀναγκαίων εἶναι χρησίμους αὐτὰς ἡμῖ ν): τῶν δ ὲ ποιητικῶν ἐπιστημῶν ἕτερον τ ὸ τέλος τῆς ἐπιστήμης κα ὶ γνώσεως, οἷον ὑγίεια μὲν ἰατρικῆς, εὐνομία δ ὲ ἤ τι τοιοῦθ ἕτερον τῆς πολιτικῆς. καλὸν μὲν οὖν κα ὶ τ ὸ γνωρίζειν [20] ἕκαστον τῶν καλῶν: ο ὐ μὴν ἀλλά γε περ ὶ ἀρετῆς ο ὐ τ ὸ εἰδέναι τιμιώτατον τί ἐστίν, ἀλλ ὰ τ ὸ γινώσκειν ἐκ τίνων ἐστίν. ο ὐ γὰρ εἰδέναι βουλόμεθα τί ἐστιν ἀνδρεία, ἀλλ εἶναι ἀνδρεῖοι, οὐδέ τί ἐστι δικαιοσύνη, ἀλλ εἶναι δίκαιοι, καθάπερ κα ὶ ὑγιαίνειν μᾶλλον ἢ γινώσκειν τί ἐστι τ ὸ ὑγιαίνειν κα ὶ ε ὖ [25] ἔχειν τὴν ἕξιν μᾶλλον ἢ γινώσκειν τί ἐστι τ ὸ ε ὖ ἔχειν. πειρατέον δ ὲ περ ὶ πάντων τούτων ζητεῖν τὴν πίστιν δι ὰ τῶν λόγων, μαρτυρίοις κα ὶ παραδείγμασι χρώμενον τοῖς φαινομένοις. κράτιστον μὲν γὰρ πάντας ἀνθρώπους φαίνεσθαι συνομολογοῦντας τοῖς ῥηθησομένοις, ε ἰ δ ὲ μή, τρόπον [30] γέ τινα πάντας, ὅπερ μεταβιβαζόμενοι ποιήσουσιν: ἔχει γὰρ ἕκαστος οἰκεῖόν τι πρὸς τὴν ἀλήθειαν, ἐξ ὧν ἀναγκαῖον δεικνύναι πως περ ὶ αὐτῶν: ἐκ γὰρ τῶν ἀληθῶς μὲν λεγομένων ο ὐ σαφῶς δέ, προϊοῦσιν ἔσται κα ὶ τ ὸ σαφῶς, μεταλαμβάνουσιν ἀε ὶ τ ὰ γνωριμώτερα τῶν εἰωθότων λέγεσθαι [35] συγκεχυμένως.

διαφέρουσι δ ο ἱ λόγοι περ ὶ ἑκάστην μέθοδον, ο ἵ τε φιλοσόφως λεγόμενοι κα ὶ μ ὴ φιλοσόφως. διόπερ κα ὶ τῶν πολιτικῶν ο ὐ χρ ὴ νομίζειν περίεργον εἶναι τὴν τοιαύτην θεωρίαν, δι ἧς ο ὐ μόνον τ ὸ τί φανερόν, ἀλλ ὰ κα ὶ τ ὸ δι ὰ τί. φιλόσοφον γὰρ τ ὸ τοιοῦτον περ ὶ ἑκάστην μέθοδον. [40] δεῖται μέντοι τοῦτο πολλῆς εὐλαβείας. 1217α εἰσ ὶ γάρ τινες ο ἳ δι ὰ τ ὸ δοκεῖν φιλοσόφου εἶναι τ ὸ μηθὲν εἰκ ῇ λέγειν ἀλλ ὰ μετ ὰ λόγου, πολλάκις λανθάνουσι λέγοντες ἀλλοτρίους λόγους τῆς πραγματείας κα ὶ κενούς. τοῦτο δ ὲ ποιοῦσιν ὁτ ὲ μὲν δι ἄγνοιαν, ὁτ ὲ δ ὲ δι ἀλαζονείαν, ὑφ ὧν ἁλίσκεσθαι [5] συμβαίνει κα ὶ τοὺς ἐμπείρους κα ὶ δυναμένους πράττειν ὑπ ὸ τούτων τῶν μήτ ἐχόντων μήτε δυναμένων διάνοιαν ἀρχιτεκτονικὴν ἢ πρακτικήν. πάσχουσι δ ὲ τοῦτο δι ἀπαιδευσίαν: ἀπαιδευσία γάρ ἐστι περ ὶ ἕκαστον πρᾶγμα τ ὸ μ ὴ δύνασθαι κρίνειν τούς τ οἰκείους λόγους το ῦ πράγματος κα ὶ τοὺς [10] ἀλλοτρίους. καλῶς δ ἔχει κα ὶ τ ὸ χωρὶς κρίνειν τὸν τῆς αἰτίας λόγον κα ὶ τ ὸ δεικνύμενον, διά τε τ ὸ ῥηθὲν ἀρτίως, ὅτι προσέχειν ο ὐ δε ῖ πάντα τοῖς δι ὰ τῶν λόγων, ἀλλ ὰ πολλάκις μᾶλλον τοῖς φαινομένοις (νῦν δ ὁπότ ἂν λύειν μ ὴ ἔχωσιν, ἀναγκάζονται πιστεύειν τοῖς εἰ ρημένοις), κα ὶ διότι πολλάκις [15] τ ὸ μὲν ὑπ ὸ το ῦ λόγου δεδεῖχθαι δοκοῦν ἀληθὲς μὲν ἐστίν, ο ὐ μέντοι δι ὰ ταύτην τὴν αἰτίαν δι ἥν φησιν ὁ λόγος. ἔστι γὰρ δι ὰ ψεύδους ἀληθὲς δεῖξαι: δῆλον δ ἐκ τῶν ἀναλυτικῶν. πεπροοιμιασμένων δ ὲ [κα ὶ] τούτων, λέγωμεν ἀρξάμενοι πρῶτον ἀπ ὸ τῶν πρώτων, ὥσπερ εἴρηται, ο ὐ σαφῶς [20] λεγομένων, ζητοῦντες ἐπ ὶ τ ὸ σαφῶς εὑρεῖν τί ἐστιν ἡ εὐδαιμονία. ὁμολογεῖται δ ὴ μέγιστον εἶναι κα ὶ ἄριστον τοῦτο τῶν ἀγαθῶν τῶν ἀνθρωπίνων. ἀνθρώπινον δ ὲ λέγομεν, ὅτι τάχ ἂν εἴη κα ὶ βελτίονός τινος ἄλλου τῶν ὄντων εὐδαιμονία, οἷον θεο ῦ. τῶν μὲν γὰρ ἄλλων ζῴων, ὅσα χείρω τὴν [25] φύσιν τῶν ἀνθρώπων ἐστίν, οὐθὲν κοινωνε ῖ ταύτης τῆς προσηγορίας: ο ὐ γάρ ἐστιν εὐδαίμων ἵππος οὐδ ὄρνις οὐδ ἰχθὺς οὐδ ἄλλο τῶν ὄντων οὐθέν, ὃ μ ὴ κατ ὰ τὴν ἐπωνυμίαν ἐν τ ῇ φύσει μετέχει θείου τινός, ἀλλ ὰ κατ ἄλλην τιν ὰ τῶν ἀγαθῶν μετοχὴν τ ὸ μὲν βέλτιον ζ ῇ τ ὸ δ ὲ χεῖρον αὐτῶν. [30] ἀλλ ὅτι τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον, ὕστερον ἐπισκεπτέον: νῦν δ ὲ λέγομεν ὅτι τῶν ἀγαθῶν τ ὰ μέν ἐστιν ἀνθρώπ ῳ πρακτ ὰ τ ὰ δ ο ὐ πρακτά. τοῦτο δ ὲ λέγομεν οὕτως, διότι ἔνια τῶν ὄντων οὐθὲν μετέχει κινήσεως, ὥστ οὐδ ὲ τῶν ἀγαθῶν: κα ὶ ταῦτ ἴσως ἄριστα τὴν φύσιν ἐστίν. ἔνια δ ὲ πρακτ ὰ μέν, ἀλλ ὰ [35] πρακτ ὰ κρείττοσιν ἡμῶν. ἐπειδ ὴ δ ὲ διχῶς λέγεται τ ὸ πρακτόν (κα ὶ γὰρ ὧν ἕνεκα πράττομεν κα ὶ ἃ τούτων ἕνεκα μετέχει πράξεως, οἷον κα ὶ τὴν ὑγίειαν κα ὶ τὸν πλοῦτον τίθεμεν τῶν πρακτῶν, κα ὶ τ ὰ τούτων πραττόμενα χάριν, τά θ ὑγιειν ὰ κα ὶ τ ὰ χρηματιστικά), δῆλον ὅτι κα ὶ τὴν [40] εὐδαιμονίαν τῶν ἀνθρώπ ῳ πρακτῶν ἄριστον θετέον.

1217β σκεπτέον τοίνυν τί τ ὸ ἄριστον, κα ὶ λέγεται ποσαχῶς. ἐν τρισ ὶ δ ὴ μάλιστα φαίνεται δόξαις εἶναι τοῦτο. φασ ὶ γὰρ ἄριστον μὲν εἶναι πάντων αὐτ ὸ τ ὸ ἀγαθόν, αὐτ ὸ δ εἶναι τ ὸ ἀγαθὸν ᾧ ὑπάρχει τό τε πρώτ ῳ εἶναι τῶν ἀγαθῶν κα ὶ [5] τ ὸ αἰτί ῳ τ ῇ παρουσί ᾳ τοῖς ἄλλοις το ῦ ἀγαθ ὰ εἶναι. ταῦτα δ ὑπάρχειν ἀμφότερα τ ῇ ἰδέ ᾳ το ῦ ἀγαθο ῦ. λέγω δ ὲ ἀμφότερα τό τε πρῶτον τῶν ἀγαθῶν κα ὶ τ ὸ τοῖς ἄλλοις αἴτιον ἀγαθοῖς τ ῇ παρουσί ᾳ το ῦ ἀγαθοῖς εἶναι. μάλιστά τε γὰρ τἀγαθὸν λέγεσθαι κατ ἐκείνης ἀληθῶ ς (κατ ὰ μετοχὴν [10] γὰρ κα ὶ ὁμοιότητα τἆλλα ἀγαθ ὰ ἐκείνης εἶ ναι), κα ὶ πρῶτον τῶν ἀγαθῶν: ἀναιρουμένου γὰρ το ῦ μετεχομένου ἀναιρεῖσθαι κα ὶ τ ὰ μετέχοντα τῆς ἰδέας, ἃ λέγεται τ ῷ μετέχειν ἐκείνης, τ ὸ δ ὲ πρῶτον τοῦτον ἔχειν τὸν τρόπον πρὸς τ ὸ ὕστερον. ὥστ εἶναι αὐτ ὸ τ ὸ ἀγαθὸν τὴν ἰδέαν το ῦ ἀγαθο ῦ: κα ὶ γὰρ [15] χωριστὴν εἶναι τῶν μετεχόντων, ὥσπερ κα ὶ τὰς ἄλλας ἰδέας. ἔστι μὲν οὖν τ ὸ διασκοπεῖν περ ὶ ταύτης τῆς δόξης ἑτέρας τε διατριβῆς κα ὶ τ ὰ πολλ ὰ λογικωτέρας ἐξ ἀ νάγκης (ο ἱ γὰρ ἅμα ἀναιρετικοί τε κα ὶ κοινο ὶ λόγοι κατ οὐδεμίαν εἰσὶν ἄλλην ἐ πιστήμην): ε ἰ δ ὲ δε ῖ συντόμως εἰπεῖν περ ὶ [20] αὐτῶν, λέγομεν ὅτι πρῶτον μὲν τ ὸ εἶναι ἰδέαν μ ὴ μόνον ἀγαθο ῦ ἀλλ ὰ κα ὶ ἄλλου ὁτουοῦν λέγεται λογικῶς κα ὶ κενῶς. ἐπέσκεπται δ ὲ πολλοῖς περ ὶ αὐτο ῦ τρόποις κα ὶ ἐν τοῖς ἐξωτερικοῖς λόγοις κα ὶ ἐν τοῖς κατ ὰ φιλοσοφίαν. ἔπειτ ε ἰ κα ὶ ὅτι μάλιστ εἰσὶν α ἱ ἰδέαι κα ὶ ἀγαθο ῦ ἰδέα, μή ποτ οὐδ ὲ [25] χρήσιμος πρὸς ζωὴν ἀγαθὴν οὐδ ὲ πρὸς τὰς πράξεις. πολλαχῶς γὰρ λέγεται κα ὶ ἰσαχῶς τ ῷ ὄντι τ ὸ ἀγαθόν. τό τε γὰρ ὄν, ὥσπερ ἐν ἄλλοις διῄρηται, σημαίνει τ ὸ μὲν τί ἐστί, τ ὸ δ ὲ ποιόν, τ ὸ δ ὲ ποσόν, τ ὸ δὲ πότε, κα ὶ πρὸς τούτοις τ ὸ μὲν ἐν τ ῷ κινεῖσθαι τ ὸ δ ὲ ἐν τ ῷ κινεῖν, κα ὶ τ ὸ [30] ἀγαθὸν ἐν ἑκάστῃ τῶν πτώσεών ἐστι τούτων, ἐν οὐσί ᾳ μὲν ὁ νοῦς κα ὶ ὁ θεός, ἐν δ ὲ τ ῷ ποι ῷ τ ὸ δίκαιον, ἐν δ ὲ τ ῷ ποσ ῷ τ ὸ μέτριον, ἐν δ ὲ τ ῷ πότε ὁ καιρός, τ ὸ δ ὲ διδάσκον κα ὶ τ ὸ διδασκόμενον περ ὶ κίνησιν. ὥσπερ οὖν οὐδ ὲ τ ὸ ὂν ἕν τί ἐστι περ ὶ τ ὰ εἰρημένα, οὕτως οὐδ ὲ τ ὸ ἀγαθόν, οὐδ ὲ ἐπιστήμη [35] ἐστ ὶ μία οὔτε το ῦ ὄντος οὔτε το ῦ ἀγαθο ῦ. ἀλλ οὐδ ὲ τ ὰ ὁμοιοσχημόνως λεγόμενα ἀγαθ ὰ μιᾶς ἐστι θεωρῆσαι, οἷον τὸν καιρὸν ἢ τ ὸ μέτριον, ἀλλ ἑτέρα ἕτερον καιρὸν θεωρε ῖ κα ὶ ἑτέρα ἕτερον μέτριον, οἷον περ ὶ τροφὴν μὲν τὸν καιρὸν κα ὶ τ ὸ μέτριον ἰατρικ ὴ κα ὶ γυμναστική, περ ὶ δ ὲ τὰς πολεμικὰς [40] πράξεις στρατηγία, κα ὶ οὕτως ἑτέρα περ ὶ ἑτέραν πρᾶξιν, ὥστε σχολ ῇ αὐτό γε τ ὸ ἀγαθὸν θεωρῆσαι μιᾶς. 1218α ἔτι ἐν ὅσοις ὑπάρχει τ ὸ πρότερον κα ὶ ὕστερον, οὐκ ἔστι κοινόν τι παρ ὰ ταῦτα, κα ὶ τοῦτο χωριστόν. εἴη γὰρ ἄν τι το ῦ πρώτου πρότερον: πρότερον γὰρ τ ὸ κοινὸν κα ὶ χωριστὸν δι ὰ τ ὸ [5] ἀναιρουμένου το ῦ κοινο ῦ ἀναιρεῖσθαι τ ὸ πρῶτον.

οἷον ε ἰ τ ὸ διπλάσιον πρῶτον τῶν πολλαπλασίων, οὐκ ἐνδέχεται τ ὸ πολλαπλάσιον τ ὸ κοιν ῇ κατηγορούμενον εἶναι χωριστόν: ἔσται γὰρ το ῦ διπλασίου πρότερον. ε ἰ συμβαίνει τ ὸ κοινὸν εἶναι τὴν ἰδέαν, οἷον ε ἰ χωριστὸν ποιήσειέ τις τ ὸ κοινόν. ε ἰ γάρ ἐστι [10] δικαιοσύνη ἀγαθόν, κα ὶ ἀνδρεία. ἔστι τοίνυν, φασίν, αὐτό τι ἀγαθόν. τ ὸ οὖν αὐτ ὸ πρόσκειται πρὸς τὸν λόγον τὸν κοινόν. τοῦτο δ ὲ τί ἂν εἴη πλὴν ὅτι ἀίδιον κα ὶ χωριστόν; ἀλλ οὐθὲν μᾶλλον λευκὸν τ ὸ πολλὰς ἡμέρας λευκὸν το ῦ μίαν ἡμέραν: ὥστ οὐδ ὲ [τ ὸ ἀγαθὸν μᾶλλον ἀγαθὸν τ ῷ ἀίδιον εἶναι: οὐδ ὲ] δ ὴ τ ὸ κοινὸν [15] ἀγαθὸν ταὐτ ὸ τ ῇ ἰδέ ᾳ: πᾶσι γὰρ ὑπάρχει [τ ὸ] κοινόν. ἀνάπαλιν δ ὲ κα ὶ δεικτέον ἢ ὡς νῦν δεικνύουσι τ ὸ ἀγαθὸν αὐτό. νῦν μὲν γὰρ ἐκ τῶν ἀνομολογουμένων ἔχειν τ ὸ ἀγαθόν, ἐξ ἐκείνων τ ὰ ὁμολογούμενα εἶναι ἀγαθ ὰ δεικνύουσιν, ἐξ ἀριθμῶν, ὅτι ἡ δικαιοσύνη κα ὶ ἡ ὑγίεια ἀγαθόν: τάξεις γὰρ κα ὶ ἀριθμοί, ὡς τοῖς ἀριθμοῖς [20] κα ὶ ταῖς μονάσιν ἀγαθὸν ὑπάρχον δι ὰ τ ὸ εἶναι τ ὸ ἓν αὐτ ὸ ἀγαθόν. δε ῖ δ ἐκ τῶν ὁμολογουμένων, οἷον ὑγιείας ἰσχύος σωφροσύνης, ὅτι κα ὶ ἐν τοῖς ἀκινήτοις μᾶλλον τ ὸ καλόν. πάντα γὰρ τάδε τάξις κα ὶ ἠρεμία: ε ἰ ἄρα, ἐκεῖνα μᾶλλον: ἐκείνοις γὰρ ὑπάρχει ταῦτα μᾶλλον. παράβολος δ ὲ [25] κα ὶ ἡ ἀπόδειξις ὅτι τ ὸ ἓν αὐτ ὸ τ ὸ ἀγαθόν, ὅτι ο ἱ ἀριθμο ὶ ἐφίενται: οὔτε γὰρ ὡς ἐφίενται λέγονται φανερῶς, ἀλλ ὰ λίαν ἁπλῶς τοῦτο φασί, κα ὶ ὄρεξιν εἶναι πῶς ἄν τις ὑπολάβοι ἐν οἷς ζω ὴ μ ὴ ὑπάρχει; δε ῖ δ ὲ περ ὶ τούτου πραγματευθῆται, κα ὶ μ ὴ ἀξιοῦν μηθὲν ἀλόγως, ἃ κα ὶ μετ ὰ λόγου [30] πιστεῦσαι ο ὐ ῥᾴδιον. τό τε φάναι πάντα τ ὰ ὄντα ἐφίεσθαι ἑνός τινος ἀγαθο ῦ οὐκ ἀληθές: ἕκαστον γὰρ ἰδίου ἀγαθο ῦ ὀρέγεται, ὀφθαλμὸς ὄψεως, σῶμα ὑγιείας, οὕτως ἄλλο ἄλλου. ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστιν αὐτό τι ἀγαθόν, ἔχει ἀπορίας τοιαύτας, κα ὶ ὅτι ο ὐ χρήσιμον τ ῇ πολιτικ ῇ, ἀλλ ἴδιόν τι [35] ἀγαθόν, ὥσπερ κα ὶ ταῖς ἄλλαις, οἷον γυμναστικ ῇ εὐεξία [ ἔτι κα ὶ τ ὸ ἐν τ ῷ λόγ ῳ γεγραμμένον: ἢ γὰρ οὐδεμι ᾷ χρήσιμον αὐτ ὸ τ ὸ το ῦ ἀγαθο ῦ εἶδος ἢ πάσαις ὁμοίως: ἔτι ο ὐ πρακτόν]: ὁμοίως δ οὐδ ὲ τ ὸ κοινὸν ἀγαθὸν οὔτε αὐτ ὸ ἀγαθόν ἐ στι 1218β (κα ὶ γὰρ ἂν μικρ ῷ ὑπάρξαι ἀγαθῷ) οὔτε πρακτόν. ο ὐ γὰρ ὅπως ὑπάρξει τ ὸ ὁτῳοῦν ὑπάρχον ἡ ἰατρικ ὴ πραγματεύεται, ἀλλ ὅπως ὑγίεια. ὁμοίως δ ὲ κα ὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν ἑκάστη. ἀλλ ὰ πολλαχῶς τ ὸ ἀγαθόν, κα ὶ ἔστι τι αὐτο ῦ καλόν, [5] κα ὶ τ ὸ μὲν πρακτὸν τ ὸ δ ο ὐ πρακτόν. πρακτὸν δ ὲ τ ὸ τοιοῦτον ἀγαθόν, τ ὸ ο ὗ ἕνεκα. οὐκ ἔστι δ ὲ τ ὸ ἐν τοῖς ἀκινήτοις. φανερὸν ὅτι οὔτε ἡ ἰδέα τἀγαθο ῦ τ ὸ ζητούμενον αὐτ ὸ τ ὸ ἀγαθὸν ἐστίν, οὔτε τ ὸ κοινόν (τ ὸ μὲν γὰρ ἀκίνητον κα ὶ ο ὐ πρακτόν, τ ὸ δ ὲ κινητὸν μὲν ἀλλ ο ὐ πρακτόν): τ ὸ δ ο ὗ [10] ἕνεκα ὡς τέλος ἄριστον κα ὶ αἴτιον τῶν ὑφ αὑτ ὸ κα ὶ πρῶτον πάντων.

ὥστε τοῦτ ἂν εἴη αὐτ ὸ τ ὸ ἀγαθὸν τ ὸ τέλος τῶν ἀνθρώπ ῳ πρακτῶν. τοῦτο δ ἐστ ὶ τ ὸ ὑπ ὸ τὴν κυρίαν πασῶν. αὕτη δ ἐστ ὶ πολιτικ ὴ κα ὶ οἰκονομικ ὴ κα ὶ φρόνησις. διαφέρουσι γὰρ αὗται α ἱ ἕξεις πρὸς τὰς [15] ἄλλας τ ῷ τοιαῦται εἶναι: πρὸς δ ἀλλήλας ε ἴ τι διαφέρουσιν, ὕστερον λεκτέον. ὅτι δ αἴτιον τ ὸ τέλος τοῖς ὑφ αὑτό, δηλο ῖ ἡ διδασκαλία. ὁρισάμενοι γὰρ τ ὸ τέλος τἆλλα δεικνύουσιν, ὅτι ἕκαστον αὐτῶν ἀγαθόν: αἴτιον γὰρ τ ὸ ο ὗ ἕνεκα. οἷον ἐπειδ ὴ τ ὸ ὑγιαίνειν τοδί, ἀνάγκη τόδε εἶναι [20] τ ὸ συμφέρον πρὸς αὐτήν: τ ὸ δ ὑγιεινὸν τῆς ὑγιείας αἴτιον ὡς κινῆσαν, κα ὶ τότε το ῦ εἶναι ἀλλ ο ὐ το ῦ ἀγαθὸν εἶναι τὴν ὑγίειαν. ἔτι οὐδ ὲ δείκνυσιν οὐθεὶς ὅτι ἀγαθὸν ἡ ὑγίεια, ἂν μ ὴ σοφιστὴς ᾖ κα ὶ μ ὴ ἰ ατρός (οὗτοι γὰρ τοῖς ἀ λλοτρίοις λόγοις σοφίζονται), ὥσπερ οὐδ ἄλλην ἀρχὴν οὐδεμίαν. [25] τ ὸ δ ὡς τέλος ἀγαθὸν ἀνθρώπ ῳ κα ὶ τ ὸ ἄριστον τῶν πρακτῶν, σκεπτέον ποσαχῶς τ ὸ ἄριστον πάντων, ἐπειδ ὴ τοῦτο ἄριστον, μετ ὰ ταῦτα ἄλλην λαβοῦσιν ἀρχήν. Βιβλίο 2ο 1218β [31] μετ ὰ δ ὲ ταῦτ ἄλλην λαβοῦσιν ἀρχὴν περ ὶ τῶν ἑπομένων λεκτέον. πάντα δ ὴ τ ὰ ἀγαθ ὰ ἢ ἐκτὸς ἢ [ ἐν] ψυχ ῇ, κα ὶ τούτων αἱρετώτερα τ ὰ ἐν τ ῇ ψυχ ῇ, καθάπερ διαιρούμεθα κα ὶ ἐν τοῖς ἐξωτερικοῖς λόγοις: φρόνησις γὰρ κα ὶ ἀρετ ὴ κα ὶ ἡδον ὴ ἐν [35] ψυχ ῇ, ὧν ἢ ἔνια ἢ πάντα τέλος εἶναι δοκε ῖ πᾶσιν. τῶν δ ὲ ἐν ψυχ ῇ τ ὰ μὲν ἕξεις ἢ δυνάμεις εἰσί, τ ὰ δ ἐνέργειαι κα ὶ κινήσεις. ταῦτα δ ὴ οὕτως ὑποκείσθω κα ὶ περ ὶ ἀρετῆς, ὅτι ἐστὶν ἡ βελτίστη διάθεσις ἢ ἕξις ἢ δύναμις ἑκάστων, ὅσων ἐστί τις χρῆσις ἢ ἔργον. 1219α δῆλον δ ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς. ἐπ ὶ πάντων γὰρ οὕτω τίθεμεν. οἷον ἱματίου ἀρετ ὴ ἐστίν: κα ὶ γὰρ ἔργον τι κα ὶ χρῆσις ἐστίν: κα ὶ ἡ βελτίστη ἕξις το ῦ ἱματίου ἀρετ ὴ ἐστίν. ὁμοίως δ ὲ κα ὶ πλοίου κα ὶ οἰκίας κα ὶ τῶν [5] ἄλλων. ὥστε κα ὶ ψυχῆς: ἔστι γάρ τι ἔργον αὐτῆς. κα ὶ τῆς βελτίονος δ ὴ ἕξεως ἔστω βέλτιον τ ὸ ἔργον: κα ὶ ὡς ἔχουσιν. α ἱ ἕξεις πρὸς ἀλλήλας, οὕτω κα ὶ τ ὰ ἔργα τ ὰ ἀπ ὸ τούτων πρὸς ἄλληλα ἐχέτω.

κα ὶ τέλος ἑκάστου τ ὸ ἔργον. φανερὸν τοίνυν ἐκ τούτων ὅτι βέλτιον τ ὸ ἔργον τῆς ἕξεως: [10] τ ὸ γὰρ τέλος ἄριστον ὡς τέλος: ὑπόκειται γὰρ τέλος τ ὸ βέλτιστον κα ὶ τ ὸ ἔσχατον, ο ὗ ἕνεκα τἆλλα πάντα. ὅτι μὲν τοίνυν τ ὸ ἔργον βέλτιον τῆς ἕξεως κα ὶ τῆς διαθέσεως, δῆλον: ἀλλ ὰ τ ὸ ἔργον λέγεται διχῶς. τῶν μὲν γάρ ἐστιν ἕτερόν τι τ ὸ ἔργον παρ ὰ τὴν χρῆσιν, οἷον οἰκοδομικῆς οἰκία [15] ἀλλ οὐκ οἰκοδόμησις κα ὶ ἰατρικῆς ὑγίεια ἀλλ οὐχ ὑγίανσις οὐδ ἰάτρευσις, τῶν δ ἡ χρῆσις ἔργον, οἷον ὄψεως ὅρασις κα ὶ μαθηματικῆς ἐπιστήμης θεωρία. ὥστ ἀνάγκη, ὧν ἔργον ἡ χρῆσις, τὴν χρῆσιν βέλτιον εἶναι τῆς ἕξεως. τούτων δ ὲ τοῦτον τὸν τρόπον διωρισμένων, λέγομεν ὅτι [ταὐτ ὸ] τ ὸ ἔργον [20] το ῦ πράγματος καὶ τῆς ἀρετῆς, ἀλλ οὐχ ὡσαύτως. οἷον σκυτοτομικῆς κα ὶ σκυτεύσεως ὑπόδημα: ε ἰ δή τίς ἐστιν ἀρετ ὴ σκυτικῆς κα ὶ σπουδαίου σκυτέως, τ ὸ ἔργον ἐστ ὶ σπουδαῖον ὑπόδημα. τὸν αὐτὸν δ ὲ τρόπον κα ὶ ἐπ ὶ τῶν ἄλλων. ἔτι ἔστω ψυχῆς ἔργον τ ὸ ζῆν ποιεῖν, το ῦ δ ὲ χρῆσις κα ὶ [25] ἐγρήγορσις: ὁ γὰρ ὕπνος ἀργία τις κα ὶ ἡσυχία. ὥστ ἐπε ὶ τ ὸ ἔργον ἀνάγκη ἓν κα ὶ ταὐτ ὸ εἶναι τῆς ψυχῆς κα ὶ τῆς ἀρετῆς, ἔργον ἂν εἴη τῆς ἀρετῆς ζω ὴ σπουδαία. τοῦτ ἄρα ἐστ ὶ τ ὸ τέλεον ἀγαθόν, ὅπερ ἦν ἡ εὐδαιμονία. δῆλον δ ὲ ἐκ τῶν ὑ ποκειμένων ( ἦν μὲν γὰρ ἡ εὐδαιμονία τ ὸ ἄριστον, τ ὰ δ ὲ [30] τέλη ἐν ψυχ ῇ κα ὶ τ ὰ ἄριστα τῶν ἀγαθῶν, αὐτ ὴ δ ὲ ἢ ἕξις ἢ ἐ νέργεια), ἐπε ὶ βέλτιον ἡ ἐνέργεια τῆς διαθέσεως κα ὶ τῆς βελτίστης ἕξεως ἡ βελτίστη ἐνέργεια, ἡ δ ἀρετ ὴ [33] βελτίστη ἕξις, τῆς ἀρετῆς ἐνέργειαν τῆς ψυχῆς ἄριστον εἶναι. ἦν δ ὲ κα ὶ ἡ εὐδαιμονία τ ὸ ἄριστον. ἔστιν ἄρα ἡ [35] εὐδαιμονία ψυχῆς ἀγαθῆς ἐνέργεια. ἐπε ὶ δ ὲ ἦν ἡ εὐδαιμονία τέλεόν τι, κα ὶ ἔστι ζω ὴ κα ὶ τελέα κα ὶ ἀτελής, κα ὶ ἀρετ ὴ ὡ σαύτως ( ἣ μὲν γὰρ ὅλη, ἣ δ ὲ μόριον), ἡ δ ὲ τῶν ἀτελῶν ἐνέργεια ἀτελής, εἴη ἂν ἡ εὐδαιμονία ζωῆς τελείας ἐνέργεια κατ ἀρετὴν τελείαν. [40] ὅτι δ ὲ τ ὸ γένος κα ὶ τὸν ὅρον αὐτῆς λέγομεν καλῶς, μαρτύρια τ ὰ δοκοῦντα πᾶσιν ἡμῖν. 1219β τό τε γὰρ ε ὖ πράττειν κα ὶ τ ὸ ε ὖ ζῆν τ ὸ αὐτ ὸ τ ῷ εὐδαιμονεῖν, ὧν ἕκαστον χρῆσίς ἐστι καὶ ἐνέργεια, κα ὶ ἡ ζω ὴ κα ὶ ἡ πρᾶ ξις (κα ὶ γὰρ ἡ πρακτικ ὴ χρηστικ ὴ ἐστίν: ὁ μὲν γὰρ χαλκεὺς ποιε ῖ χαλινόν, χρῆται δ ὁ ἱ ππικός) [5] κα ὶ τ ὸ μήτε μίαν ἡμέραν εἶναι εὐδαίμονα μήτε παῖδα μήθ ἡλικίαν πᾶ σαν (δι ὸ κα ὶ τ ὸ Σόλωνος ἔχει καλῶς, τ ὸ μ ὴ ζῶντ εὐδαιμονίζειν, ἀλλ ὅταν λάβ ῃ τέλος: οὐθὲν γὰρ ἀτελὲς εὔδαιμον: ο ὐ γὰρ ὅ λον): ἔτι δ ο ἱ ἔπαινοι τῆς ἀρετῆς δι ὰ τ ὰ ἔργα, κα ὶ τ ὰ ἐγκώμια τῶν ἔργων: κα ὶ στεφανοῦνται ο ἱ [10] νικῶντες, ἀλλ οὐχ ο ἱ δυνάμενοι

νικᾶν, μ ὴ νικῶντες δέ: κα ὶ τ ὸ κρίνειν ἐκ τῶν ἔργων ὁποῖός τις ἐστίν: ἔτι δι ὰ τί ἡ εὐδαιμονία οὐκ ἐπαινεῖται; ὅτι δι ὰ ταύτην τἆλλα, ἢ τ ῷ εἰς ταύτην ἀναφέρεσθαι ἢ τ ῷ μόρια εἶναι αὐτῆς. δι ὸ ἕτερον εὐδαιμονισμὸς κα ὶ ἔπαινος κα ὶ ἐγκώμιον. τ ὸ μὲν γὰρ [15] ἐγκώμιον λόγος το ῦ καθ ἕκαστον ἔργου: ὁ δ ἔπαινος τοιοῦτον εἶναι καθόλου: ὁ δ εὐδαιμονισμὸς τέλους. κα ὶ τ ὸ ἀπορούμενον δ ἐνίοτε δῆλον ἐκ τούτων, δι ὰ τί ποτ οὐθὲν βελτίους ο ἱ σπουδαῖοι τῶν φαύλων τὸν ἥμισυν το ῦ βίου: ὅμοιοι γὰρ καθεύδοντες πάντες. αἴτιον δ ὅτι ἀργία ψυχῆς ὁ ὕπνος, ἀλλ [20] οὐκ ἐνέργεια. δι ὸ κα ὶ ἄλλο ε ἴ τι μόριόν ἐστι ψυχῆς, οἷον τ ὸ θρεπτικόν, ἡ τούτου ἀρετ ὴ οὐκ ἔστι μόριον τῆς ὅλης ἀρετῆς, ὥσπερ οὐδ ἡ το ῦ σώματος: ἐν τ ῷ ὕπν ῳ γὰρ μᾶλλον ἐνεργε ῖ τ ὸ θρεπτικόν, τ ὸ δ αἰσθητικὸν κα ὶ ὀρεκτικὸν ἀτελ ῆ ἐν τ ῷ ὕπν ῳ. ὅσον δ ὲ το ῦ π ῃ κινεῖσθαι μετέχουσι, κα ὶ α ἱ [25] φαντασίαι βελτίους α ἱ τῶν σπουδαίων, ἐὰν μ ὴ δι ὰ νόσον ἢ πήρωσιν. μετ ὰ ταῦτα περ ὶ ψυχῆς θεωρητέον: ἡ γὰρ ἀρετ ὴ ψυχῆς, ο ὐ κατ ὰ συμβεβηκός. ἐπε ὶ δ ἀνθρωπίνην ἀρετὴν ζητοῦμεν, ὑποκείσθω δύο μέρη ψυχῆς τ ὰ λόγου μετέχοντα, ο ὐ τὸν αὐτὸν δ ὲ τρόπον μετέχειν λόγου ἄμφω, ἀλλ ὰ τ ὸ [30] μὲν τ ῷ ἐπιτάττειν, τ ὸ δ ὲ τ ῷ πείθεσθαι κα ὶ ἀκούειν πεφυκέναι: ε ἰ δέ τί ἐστιν ἑτέρως ἄλογον, ἀφείσθω τοῦτο τ ὸ μόριον. διαφέρει δ οὐδὲν οὔτ ε ἰ μεριστ ὴ ἡ ψυχ ὴ οὔτ ε ἰ ἀμερής, ἔχει μέντοι δυνάμεις διαφόρους κα ὶ τὰς εἰρημένας, ὥσπερ ἐν τ ῷ καμπύλ ῳ τ ὸ κοῖλον κα ὶ τ ὸ κυρτὸν ἀδιαχώριστον, [35] κα ὶ τ ὸ εὐθ ὺ κα ὶ τ ὸ λευκόν: καίτοι τ ὸ εὐθ ὺ ο ὐ λευκόν, ἀλλ ὰ κατ ὰ συμβεβηκὸς κα ὶ οὐκ οὐσία το ῦ αὐτο ῦ. ἀφῄρηται δ ὲ κα ὶ ε ἴ τι ἄλλο ἐστ ὶ μέρος ψυχῆς, οἷον τ ὸ φυτικόν. ἀνθρωπίνης γὰρ ψυχῆς τ ὰ εἰρημένα μόρια ἴδια: δι ὸ οὐδ α ἱ ἀρετα ὶ α ἱ το ῦ θρεπτικο ῦ κα ὶ αὐξητικο ῦ ἀνθρώπου: δε ῖ γὰρ, ε ἰ [40] ᾗ ἄνθρωπος, λογισμὸν ἐνεῖναι [κα ὶ] ἀρχὴν κα ὶ πρᾶξιν, 1220α ἄρχει δ ὁ λογισμὸς ο ὐ λογισμο ῦ ἀλλ ὀρέξεως κα ὶ παθημάτων, ἀνάγκη ἄρα ταῦτ ἔχειν τ ὰ μέρη. κα ὶ ὥσπερ ἡ εὐεξία σύγκειται ἐκ τῶν κατ ὰ μόριον ἀρετῶν, οὕτω κα ὶ ἡ τῆς ψυχῆς ἀρετ ὴ ᾗ τέλος. [5] ἀρετῆς δ εἴδη δύο, ἡ μὲν ἠθικ ὴ ἡ δ ὲ διανοητική. ἐπαινοῦμεν γὰρ ο ὐ μόνον τοὺς δικαίους ἀλλ ὰ κα ὶ τοὺς συνετοὺς κα ὶ τοὺς σοφούς: ἐπαινετὸν γὰρ ὑπέκειτο ἡ ἀρετ ὴ ἢ τ ὸ ἔργον, ταῦτα δ οὐκ ἐνεργε ῖ, ἀλλ εἰσὶν αὐτῶν ἐνέργειαι. ἐπε ὶ δ α ἱ διανοητικα ὶ μετ ὰ λόγου, α ἱ μὲν τοιαῦται το ῦ λόγον ἔχοντος, ὃ ἐπιτακτικόν ἐστι τῆς [10] ψυχῆς ᾗ λόγον ἔχει, α ἱ δ ἠθικα ὶ το ῦ ἀλόγου μέν, ἀκολουθητικο ῦ δ ὲ κατ ὰ φύσιν τ ῷ λόγον ἔχοντι: ο ὐ γὰρ λέγομεν ποῖός τις τ ὸ ἦθος, ὅτι σοφὸς ἢ δεινός, ἀλλ ὅτι πρᾶος ἢ θρασύς. μετ ὰ ταῦτα σκεπτέον πρῶτον περ ὶ ἀρετῆς ἠθικῆς, τί ἐστι, κα ὶ ποῖα μόρια αὐτῆ ς (εἰς τοῦτο γὰρ ἀνῆ κται), κα ὶ [15] γίνεται δι ὰ τίνων.

δε ῖ δ ὴ ζητεῖν ὥσπερ ἐν τοῖς ἄλλοις ἔχοντές τι ζητοῦσι πάντες, ὥστε ἀε ὶ δι ὰ τῶν ἀληθῶς μὲν λεγομένων ο ὐ σαφῶς δ ὲ πειρᾶσθαι λαβεῖν κα ὶ τ ὸ ἀληθῶς κα ὶ σαφῶς. νῦν γὰρ ὁμοίως ἔχομεν ὥσπερ ἂν ε ἰ κα ὶ ὑγίειαν, ὅτι ἡ ἀρίστη διάθεσις το ῦ σώματος, κα ὶ Κορίσκος ὁ [20] τῶν ἐν τ ῇ ἀγορ ᾷ μελάντατος: τί μὲν γὰρ ἑκάτερον τούτων οὐκ ἴσμεν, πρὸς μέντοι τ ὸ εἰδέναι τί ἑκάτερον αὐτῆς πρ ὸ ἔργου τ ὸ οὕτως ἔχειν. ὑποκείσθω δ ὴ πρῶτον ἡ βελτίστη διάθεσις ὑπ ὸ τῶν βελτίστων γίγνεσθαι, κα ὶ πράττεσθαι ἄριστα περ ὶ ἕκαστον ἀπ ὸ τῆς ἑκάστου ἀρετῆς, οἷον πόνοι τε ἄριστοι [25] κα ὶ τροφ ὴ ἀφ ὧν γίνεται εὐεξία, κα ὶ ἀπ ὸ τῆς εὐεξίας πονοῦσιν ἄριστα: ἔτι πᾶσαν διάθεσιν ὑπ ὸ τῶν αὐτῶν γίγνεσθαι κα ὶ φθείρεσθαι πὼς προσφερομένων, ὥσπερ ὑγίεια ὑπ ὸ τροφῆς κα ὶ πόνων κα ὶ ὥρας. ταῦτα δ ὲ δῆλα ἐκ τῆς ἐπαγωγῆς. κα ὶ ἡ ἀρετ ὴ ἄρα ἡ τοιαύτη διάθεσις ἐστίν, ἣ [30] γίνεταί τε ὑπ ὸ τῶν ἀρίστων περ ὶ ψυχὴν κινήσεων κα ὶ ἀφ ἧς πράττεται τ ὰ ἄριστα τῆς ψυχῆς ἔργα κα ὶ πάθη, κα ὶ ὑπ ὸ τῶν αὐτῶν πὼς μὲν γίνεται, πὼς δ ὲ φθείρεται, κα ὶ πρὸς ταὐτ ὰ ἡ χρῆσις αὐτῆς ὑφ ὧν κα ὶ αὔξεται κα ὶ φθείρεται, πρὸς ἃ βέλτιστα διατίθησιν. σημεῖον δ ὅτι περ ὶ ἡδέα κα ὶ [35] λυπηρ ὰ κα ὶ ἡ ἀρετ ὴ κα ὶ ἡ κακία: α ἱ γὰρ κολάσεις ἰατρεῖαι οὖσαι κα ὶ γινόμεναι δι ὰ τῶν ἐναντίων, καθάπερ ἐπ ὶ τῶν ἄλλων, δι ὰ τούτων εἰσίν. ὅτι μὲν τοίνυν ἡ ἠθικ ὴ ἀρετ ὴ περ ὶ ἡδέα κα ὶ λυπηρά ἐστι, δῆλον: ἐπε ὶ δ ἐστ ὶ τ ὸ ἦθος, ὥσπερ κα ὶ τ ὸ ὄνομα σημαίνει ὅτι ἀπ ὸ ἔθους ἔχει τὴν ἐπίδοσιν, 1220β ἐθίζεται δ ὲ τ ὸ ὑπ ἀγωγῆς μ ὴ ἐμφύτου τ ῷ πολλάκις κινεῖσθαι πώς, οὕτως ἤδη τ ὸ ἐνεργητικόν, ὃ ἐν τοῖς ἀψύχοις οὐχ ὁρῶμεν (οὐδ ὲ γὰρ ἂν μυριάκις ῥίψῃς ἄνω τὸν λίθον, οὐδέποτε ποιήσει τοῦτο μ ὴ [5] βίᾳ), δι ὸ ἔστω [τ ὸ] ἦθος τοῦτο ψυχῆς κατ ὰ ἐπιτακτικὸν λόγον [το ῦ ἀλόγου μέν,] δυναμένου δ ἀκολουθεῖν τ ῷ λόγ ῳ ποιότης. λεκτέον δ ὴ κατ ὰ τί τῆς ψυχῆς ποιότης τ ὰ ἤθη. ἔστι δ ὲ κατά τε τὰς δυνάμεις τῶν παθημάτων, καθ ἃς ὡς παθητικο ὶ λέγονται, κα ὶ κατ ὰ τὰς ἕξεις, καθ ἃς πρὸς τ ὰ πάθη ταῦτα λέγονται τ ῷ [10] πάσχειν πως ἢ ἀπαθεῖς εἶναι. μετ ὰ ταῦτα ἡ διαίρεσις ἐν τοῖς ἀπηλλαγμένοις τῶν παθημάτων κα ὶ τῶν δυνάμεων κα ὶ τῶν ἕξεων. λέγω δ ὲ πάθη μὲν τ ὰ τοιαῦτα, θυμὸν φόβον αἰδ ῶ ἐπιθυμίαν, ὅλως οἷς ἕπεται ὡς ἐπ ὶ τ ὸ πολ ὺ ἡ αἰσθητικ ὴ ἡδον ὴ ἢ λύπη καθ αὑτά. κα ὶ κατ ὰ μὲν ταῦτα οὐκ [15] ἔστι ποιότης, ἀλλ ὰ πάσχει, κατ ὰ δ ὲ τὰς δυνάμεις ποιότης. λέγω δ ὲ [τὰς] δυνάμεις καθ ἃς λέγονται κατ ὰ τ ὰ πάθη ο ἱ ἐνεργοῦντες, οἷον ὀργίλος ἀνάλγητος ἐρωτικὸς αἰσχυντηλὸς ἀναίσχυντος. ἕξεις δέ εἰσιν ὅσαι αἴτιαί εἰσι το ῦ ταῦτα ἢ κατ ὰ λόγον ὑπάρχειν ἢ ἐναντίως, οἷον ἀνδρεία σωφροσύνη [20] δειλία ἀκολασία. διωρισμένων δ ὲ τούτων, ληπτέον ὅτι ἐν ἅπαντι συνεχε ῖ κα ὶ διαιρετ ῷ ἐστιν ὑπεροχ ὴ κα ὶ ἔλλειψις κα ὶ μέσον, κα ὶ ταῦτα ἢ πρὸς ἄλληλα ἢ πρὸς ἡμᾶς, οἷον ἐν γυμναστικ ῇ, ἐν ἰατρικ ῇ, ἐν οἰκοδομικ ῇ, ἐν κυβερνητικ ῇ, κα ὶ ἐν [25] ὁποιᾳοῦν πράξει, κα ὶ ἐπιστημονικ ῇ κα ὶ ἀνεπιστημονικ ῇ, κα ὶ τεχνικ ῇ κα ὶ ἀτέχν ῳ.

ἡ μὲν γὰρ κίνησις συνεχές, ἡ δ ὲ πρᾶξις κίνησις. ἐν πᾶσι δ ὲ τ ὸ μέσον τ ὸ πρὸς ἡμᾶς βέλτιστον: τοῦτο γάρ ἐστιν ὡς ἡ ἐπιστήμη κελεύει κα ὶ ὁ λόγος. πανταχο ῦ δ ὲ τοῦτο κα ὶ ποιε ῖ τὴν βελτίστην ἕξιν. κα ὶ τοῦτο [30] δῆλον δι ὰ τῆς ἐπαγωγῆς κα ὶ το ῦ λόγου. τ ὰ γὰρ ἐναντία [31] φθείρει ἄλληλα: τ ὰ δ ἄκρα κα ὶ ἀλλήλοις κα ὶ τ ῷ μέσ ῳ ἐναντία. τ ὸ γὰρ μέσον ἑκάτερον πρὸς ἑκάτερον ἐστίν, οἷον τ ὸ ἴσον το ῦ μὲν ἐλάττονος μεῖζον, το ῦ μείζονος δ ὲ ἔλαττον. ὥστ ἀνάγκη τὴν ἠθικὴν ἀρετὴν περ ὶ μέσ ἄττα εἶναι κα ὶ [35] μεσότητα τινά. ληπτέον ἄρα ἡ ποία μεσότης ἀρετή, κα ὶ περ ὶ ποῖα μέσα. εἰλήφθω δ ὴ παραδείγματος χάριν, κα ὶ θεωρείσθω ἕκαστον ἐκ τῆς ὑπογραφῆς. ὀργιλότης ἀναλγησία πραότης θρασύτης δειλία ἀνδρεία 1221α ἀναισχυντία κατάπληξις αἰδώς ἀκολασία ἀναισθησία σωφροσύνη φθόνος ἀνώνυμον νέμεσις κέρδος ζημία δίκαιον [5] ἀσωτία ἀνελευθερία ἐλευθεριότης ἀλαζονεία εἰρωνεία ἀλήθεια κολακεία ἀπέχθεια φιλία ἀρέσκεια αὐθάδεια σεμνότης [τρυφερότης κακοπάθεια καρτερία.] [10] χαυνότης μικροψυχία μεγαλοψυχία δαπανηρία μικροπρέπεια μεγαλοπρέπεια [πανουργία εὐήθεια φρόνησις] τ ὰ μὲν πάθη ταῦτα κα ὶ τοιαῦτα συμβαίνει ταῖς ψυχαῖς, πάντα δ ὲ λέγεται τ ὰ μὲν τ ῷ ὑπερβάλλειν τ ὰ δ ὲ τ ῷ [15] ἐλλείπειν. ὀργίλος μὲν γάρ ἐστιν ὁ μᾶλλον ἢ δε ῖ ὀργιζόμενος κα ὶ θᾶττον κα ὶ πλείοσιν ἢ οἷς δε ῖ, ἀνάλγητος δ ὲ ὁ ἐλλείπων κα ὶ οἷς κα ὶ ὅτε κα ὶ ὥς: κα ὶ θρασὺς μὲν ὁ μήτε ἃ χρ ὴ φοβούμενος μήθ ὅτε μήθ ὥς, δειλὸς δ ὲ ὁ κα ὶ ἃ μ ὴ δε ῖ κα ὶ ὅτ ο ὐ δε ῖ κα ὶ ὡς ο ὐ δε ῖ: ὁμοίως δ ὲ κα ὶ [ ὁ] [20] ἀκόλαστος κα ὶ ὁ ἐπιθυμητικὸς κα ὶ ὁ ὑπερβάλλων πᾶσιν ὅσοις ἐνδέχεται, ἀναίσθητος δ ὲ ὁ ἐλλείπων κα ὶ μηδ ὅσον βέλτιον κα ὶ κατ ὰ τὴν φύσιν ἐπιθυμῶν, ἀλλ ἀπαθὴς ὥσπερ λίθος: κερδαλέος δ ὲ ὁ πανταχόθεν πλεονεκτικός, ζημιώδης δ ὲ ὁ μηδαμόθεν, ἀλλ ὀλιγαχόθεν: ἀλαζὼν δ ὲ ὁ πλείω [25] τῶν ὑπαρχόντων προσποιούμενος, εἴρων δ ὲ ὁ ἐλάττω: κα ὶ κόλαξ μὲν ὁ πλείω συνεπαινῶν ἢ καλῶς ἔχει, ἀπεχθητικὸς δ ὲ ὁ ἐλάττω: κα ὶ τ ὸ μὲν λίαν πρὸς ἡδονὴν ἀρέσκεια, τ ὸ δ ὀλίγα κα ὶ μόγις εὐθάδεια: [ ἔτι δ ὁ μὲν μηδεμίαν ὑπομένων λύπην, μηδ ε ἰ βέλτιον, τρυφερός, ὁ δ ὲ πᾶσαν [30] ὁμοίως ὡς μὲν ἁπλῶς εἰπεῖν ἀνώνυμος, μεταφορ ᾷ δ ὲ λέγεται σκληρὸς κα ὶ ταλαίπωρος κα ὶ κακοπαθητικός:] χαῦνος δ ὁ μειζόνων ἀξιῶν αὑτόν, μικρόψυχος δ ὁ ἐλαττόνων: ἔτι δ ἄσωτος ὁ πρὸς ἅπασαν δαπάνην ὑπερβάλλων, ἀνελεύθερος δ ὲ ὁ πρὸς ἅπασαν ἐλλείπων: ὁμοίως [35] δ ὲ κα ὶ ὁ μικροπρεπὴς κα ὶ ὁ σαλάκων, ὁ μὲν γὰρ ὑπερβάλλει τ ὸ πρέπον, ὁ δ ἐλλείπει το ῦ πρέποντος: [κα ὶ ὁ μὲν πανοῦργος πάντως κα ὶ πάντοθεν πλεονεκτικός, ὁ δ εὐήθης οὐδ ὅθεν

δε ῖ:] φθονερὸς δ ὲ τ ῷ λυπεῖσθαι ἐπ ὶ πλείοσιν εὐπραγίαις ἢ δε ῖ (κα ὶ γὰρ ο ἱ ἄξιοι ε ὖ πράττειν λυποῦσι τοὺς [40] φθονεροὺς ε ὖ πράττοντες), ὁ δ ἐναντίος ἀνωνυμώτερος, 1221β ἔστι δ ὁ ὑπερβάλλων [ ἐπ ὶ] τ ῷ μ ὴ λυπεῖσθαι μηδ ἐπ ὶ τοῖς ἀναξίοις ε ὖ πράττουσιν, ἀλλ εὐχερὴς ὥσπερ ο ἱ γαστρίμαργοι πρὸς τροφήν, ὃ δ ὲ δυσχερὴς κατ ὰ τὸν φθόνον ἐστίν. τ ὸ δ ὲ πρὸς ἕκαστον μ ὴ κατ ὰ συμβεβηκὸς οὕτως ἔχειν [5] περίεργον διορίζειν: οὐδεμία γὰρ ἐπιστήμη, οὔτε θεωρητικ ὴ οὔτε ποιητική, οὔτε λέγει οὔτε πράττει τοῦτο προσδιορίζουσα, ἀλλ ὰ τοῦτ ἐστι πρὸς τὰς συκοφαντίας τῶν τεχνῶν τὰς λογικάς. ἁπλῶς μὲν οὖν διωρίσθω τὸν τρόπον τοῦτον, ἀκριβέστερον δ, ὅταν περ ὶ τῶν ἕξεων λέγωμεν τῶν ἀντικειμένων. [10] αὐτῶν δ ὲ τούτων τῶν παθημάτων εἴδη κατονομάζεται τ ῷ διαφέρειν κατ ὰ τὴν ὑπερβολὴν ἢ χρόνου ἢ το ῦ μᾶλλον ἢ πρός τι τῶν ποιούντων τ ὰ πάθη. λέγω δ οἷον ὀξύθυμος μὲν τ ῷ θᾶττον πάσχειν ἢ δε ῖ, χαλεπὸς δ ὲ κα ὶ θυμώδης τ ῷ μᾶλλον, πικρὸς δ ὲ τ ῷ φυλακτικὸς εἶναι τῆς ὀργῆς, πλήκτης δ ὲ κα ὶ [15] λοιδορητικὸς ταῖς κολάσεσι ταῖς ἀπ ὸ τῆς ὀργῆς. ὀψοφάγοι δ ὲ κα ὶ γαστρίμαργοι κα ὶ οἰνόφλυγες τ ῷ πρὸς ὁποτέρας τροφῆς ἀπόλαυσιν ἔχειν τὴν δύναμιν παθητικὴν παρ ὰ τὸν λόγον. ο ὐ δε ῖ δ ὲ ἀγνοεῖν ὅτι ἔνια τῶν λεγομένων οὐκ ἔστιν ἐν τ ῷ πῶς λαμβάνειν, ἂν πῶς λαμβάνηται τ ῷ μᾶλλον πάσχειν. [20] οἷον μοιχὸς ο ὐ τ ῷ μᾶλλον ἢ δε ῖ πρὸς τὰς γαμετὰ ς πλησιάζειν (ο ὐ γὰρ ἐ στίν), ἀλλ ὰ μοχθηρία τις αὐτ ὴ δ ὴ ἐστίν. συνειλημμένον γὰρ τό τε πάθος λέγεται κα ὶ τ ὸ τοιόνδε εἶναι. ὁμοίως δ ὲ κα ὶ ἡ ὕβρις. δι ὸ κα ὶ ἀμφισβητοῦσι, συγγενέσθαι μὲν φάσκοντες, ἀλλ ο ὐ μοιχεῦσαι: ἀγνοοῦντες γὰρ [25] ἢ ἀναγκαζόμενοι κα ὶ πατάξαι μέν, ἀλλ οὐχ ὑβρίσαι: ὁμοίως δ ὲ κα ὶ ἐπ ὶ τ ὰ ἄλλα τ ὰ τοιαῦτα. εἰλημμένων δ ὲ τούτων, μετ ὰ ταῦτα λεκτέον ὅτι ἐπειδ ὴ δύο μέρη τῆς ψυχῆς, κα ὶ α ἱ ἀρετα ὶ κατ ὰ ταῦτα διῄρηνται, κα ὶ α ἱ μὲν το ῦ λόγον ἔχοντος διανοητικαί, ὧν ἔργον [30] ἀλήθεια, ἢ περ ὶ το ῦ πῶς ἔχει ἢ περ ὶ γενέσεως, α ἱ δ ὲ το ῦ ἀλόγου, ἔχοντος δ ὄ ρεξιν (ο ὐ γὰρ ὁτιοῦν μέρος ἔχει τῆς ψυχῆς ὄρεξιν, ε ἰ μεριστ ὴ ἐ στίν), ἀνάγκη δ ὴ φαῦλον τ ὸ ἦθος κα ὶ σπουδαῖον εἶναι τ ῷ διώκειν κα ὶ φεύγειν ἡδονάς τινας κα ὶ λύπας. δῆλον δ ὲ τοῦτο ἐκ τῶν διαιρέσεων τῶν περ ὶ τ ὰ [35] πάθη κα ὶ τὰς δυνάμεις κα ὶ τὰς ἕξεις. α ἱ μὲν γὰρ δυνάμεις κα ὶ α ἱ ἕξεις τῶν παθημάτων, τ ὰ δ ὲ πάθη λύπ ῃ κα ὶ ἡδον ῇ διώρισται: ὥστε διά τε ταῦτα κα ὶ δι ὰ τὰς ἔμπροσθεν θέσεις συμβαίνει πᾶσαν ἠθικὴν ἀρετὴν περ ὶ ἡδονὰς εἶναι κα ὶ λύπας. πᾶσα γὰρ ψυχ ὴ ὑφ οἵων πέφυκε γίνεσθαι [40] χείρων κα ὶ βελτίων, πρὸς ταῦτα κα ὶ περ ὶ ταῦτά ἐστιν ἡ ἡδονή. 1222α δι ἡδονὰς δ ὲ κα ὶ λύπας φαύλους εἶναι φαμέν, τ ῷ διώκειν κα ὶ φεύγειν ἢ ὡς μ ὴ δε ῖ ἢ ἃς μ ὴ δε ῖ.

δι ὸ κα ὶ διορίζονται πάντες προχείρως ἀπάθειαν κα ὶ ἠρεμίαν περ ὶ ἡδονὰς κα ὶ λύπας εἶναι τὰς ἀρετάς, τὰς δ ὲ κακίας ἐκ [5] τῶν ἐναντίων. ἐπε ὶ δ ὑπόκειται ἀρετ ὴ εἶναι ἡ τοιαύτη ἕξις ἀφ ἧς πρακτικο ὶ τῶν βελτίστων κα ὶ καθ ἣν ἄριστα διάκεινται περ ὶ τ ὸ βέλτιστον, βέλτιστον δ ὲ κα ὶ ἄριστον τ ὸ κατ ὰ τὸν ὀρθὸν λόγον, τοῦτο δ ἐστ ὶ τ ὸ μέσον ὑπερβολῆς κα ὶ [10] ἐλλείψεως τῆς πρὸς ἡμᾶς: ἀναγκαῖον ἂν εἴη τὴν ἠθικὴν ἀρετὴν καθ αὑτὸν ἕκαστον μεσότητα εἶναι κα ὶ περ ὶ μέσ ἄττα ἐν ἡδοναῖς κα ὶ λύπαις κα ὶ ἡδέσι κα ὶ λυπηροῖς. ἔσται δ ἡ μεσότης ὁτ ὲ μὲν ἐν ἡδοναῖ ς (κα ὶ γὰρ ὑπερβολ ὴ κα ὶ ἔ λλειψις), ὁτ ὲ δ ἐν λύπαις, ὁτ ὲ δ ἐν ἀμφοτέραις. ὁ γὰρ [15] ὑπερβάλλων τ ῷ χαίρειν τ ῷ ἡδε ῖ ὑπερβάλλει κα ὶ ὁ τ ῷ λυπεῖσθαι τ ῷ ἐναντί ῳ, κα ὶ ταῦτα ἢ ἁπλῶς ἢ πρός τινα ὅρον, οἷον ὅταν μ ὴ ὡς ο ἱ πολλοί: ὁ δ ἀγαθὸς ὡς δε ῖ. ἐπε ὶ δ ἐστί τις ἕξις ἀφ ἧς τοιοῦτος ἔσται ὁ ἔχων αὐτὴν ὥστε το ῦ αὐτο ῦ πράγματος ὃ μὲν ἀποδέχεσθαι τὴν ὑπερβολὴν ὃ δ ὲ [20] τὴν ἔλλειψιν, ἀνάγκη, ὡς ταῦτ ἀλλήλοις ἐναντία κα ὶ τῷ μέσ ῳ, οὕτω κα ὶ τὰς ἕξεις ἀλλήλαις ἐναντίας εἶναι κα ὶ τ ῇ ἀρετ ῇ. συμβαίνει μέντοι τὰς ἀντιθέσεις ἔνθα μὲν φανερωτέρας εἶναι πάσας, ἔνθα δ ὲ τὰς ἐπ ὶ τὴν ὑπερβολήν, ἐνιαχο ῦ δ ὲ τὰς ἐπ ὶ τὴν ἔλλειψιν. αἴτιον δ ὲ τῆς ἐναντιώσεως, ὅτι [25] οὐκ ἀε ὶ ἐπ ὶ ταὐτ ὰ τῆς ἀνισότητος ἢ ὁμοιότητος πρὸς τ ὸ μέσον, ἀλλ ὁτ ὲ μὲν θᾶττον ἂν μεταβαίη ἀπ ὸ τῆς ὑπερβολῆς ἐπ ὶ τὴν μέσην ἕξιν, ὁτ ὲ δ ἀπ ὸ τῆς ἐλλείψεως, ἧς [ ὃς] πλέον ἀπέχει, οὗτος δοκε ῖ ἐναντιώτερος εἶναι, οἷον κα ὶ περ ὶ τ ὸ σῶμα ἐν μὲν τοῖς πόνοις ὑγιεινότερον ἡ ὑπερβολ ὴ τῆς [30] ἐλλείψεως κα ὶ ἐγγύτερον το ῦ μέσου, ἐν δ ὲ τ ῇ τροφ ῇ ἡ ἔλλειψις ὑπερβολῆς. ὥστε κα ὶ α ἱ προαιρετικα ὶ ἕξεις α ἱ φιλογυμναστικα ὶ φιλοϋγιεῖς μᾶλλον ἔσονται καθ ἑκατέραν τὴν αἵρεσιν, ἔνθα μὲν α ἱ πολυπονώτεραι, ἔνθα δ α ἱ ὑποστατικώτεραι, κα ὶ ἐναντίος τ ῷ μετρί ῳ κα ὶ τ ῷ ὡς ὁ λόγος ἔνθα [35] μὲν ὁ ἄπονος κα ὶ οὐκ ἄμφω, ἔνθα δ ὲ [κα ὶ] ὁ ἀπολαυστικὸς [36] κα ὶ οὐχ ὁ πεινητικός. συμβαίνει δ ὲ τοῦτο, διότι ἡ φύσις εὐθὺς ο ὐ πρὸς ἅπαντα ὁμοίως ἀφέστηκε το ῦ μέσου, ἀλλ ἧττον μὲν φιλόπονοι ἐσμέν, μᾶλλον δ ἀπολαυστικοί. ὁμοίως δ ὲ ταῦτ ἔχει κα ὶ περ ὶ ψυχῆς. ἐναντίαν δ ὲ τίθεμεν τὴν [40] ἕξιν ἐφ ἥν τε ἁμαρτάνομεν μᾶλλον κα ὶ ἐφ ἣν ο ἱ πολλοί ( ἡ δ ἑτέρα ὥσπερ οὐκ οὖσα λανθάνει: δι ὰ γὰρ τ ὸ ὀλίγον ἀναίσθητος ἐ στίν), οἷον ὀργὴν πραότητι κα ὶ τὸν ὀργίλον τ ῷ πρά ῳ. 1222β καίτοι ἐστὶν ὑπερβολ ὴ κα ὶ ἐπ ὶ τ ὸ ἵλεων εἶναι κα ὶ τ ὸ καταλλακτικὸν εἶναι κα ὶ μ ὴ ὀργίζεσθαι ῥαπιζόμενον. ἀλλ ὀλίγοι ο ἱ τοιοῦτοι, ἐπ ἐκεῖνο δ ὲ πάντες ῥέπουσι μᾶλλον. δι ὸ κα ὶ ο ὐ κολακικὸν ὁ θυμός. [5] ἐπε ὶ δ εἴληπται ἡ διαλογ ὴ τῶν ἕξεων καθ ἕκαστα τ ὰ πάθη, κα ὶ α ἱ ὑπερβολα ὶ κα ὶ ἐλλείψεις, κα ὶ τῶν ἐναντίων ἕξεων, καθ ἃς ἔχουσι κατ ὰ τὸν ὀρθὸ ν λόγον (τίς δ ὁ ὀρθὸς λόγος, κα ὶ πρὸς τίνα δε ῖ ὅρον ἀποβλέποντας λέγειν τ ὸ μέσον, ὕστερον ἐ πισκεπτέον), φανερὸν ὅτι πᾶσαι α ἱ ἠθικα ὶ ἀρετα ὶ κα ὶ κακίαι [10] περ ὶ ἡδονῶν κα ὶ λυπῶν ὑπερβολὰς κα ὶ ἐλλείψεις εἰσί, κα ὶ ἡδονα ὶ κα ὶ λῦπαι ἀπ ὸ τῶν εἰρημένων ἕξεων κα ὶ παθημάτων γίνονται.

ἀλλ ὰ μὴν ἥ γε βελτίστη ἕξις ἡ περ ὶ ἕκαστα μέση ἐστίν. δῆλον τοίνυν ὅτι α ἱ ἀρετα ὶ ἢ πᾶσαι ἢ τούτων τινὲς ἔσονται τῶν μεσοτήτων. [15] λάβωμεν οὖν ἄλλην ἀρχὴν τῆς ἐπιούσης σκέψεως. εἰσ ὶ δ ὴ πᾶσαι μὲν α ἱ οὐσίαι κατ ὰ φύσιν τινὲς ἀρχαί, δι ὸ κα ὶ ἑκάστη πολλ ὰ δύναται τοιαῦτα γεννᾶν, οἷον ἄνθρωπος ἀνθρώπους κα ὶ ζῷον ὂν ὅλως ζῷα κα ὶ φυτὸν φυτά. πρὸς δ ὲ τούτοις ὅ γ ἄνθρωπος κα ὶ πράξεών τινών ἐστιν ἀρχ ὴ μόνον [20] τῶν ζῴων: τῶν γὰρ ἄλλων οὐθὲν εἴποιμεν ἂν πράττειν. τῶν δ ἀρχῶν ὅσαι τοιαῦται, ὅθεν πρῶτον α ἱ κινήσεις, κύριαι λέγονται, μάλιστα δ ὲ δικαίως ἀφ ὧν μ ὴ ἐνδέχεται ἄλλως, ἣν ἴσως ὁ θεὸς ἄρχει. ἐν δ ὲ ταῖς ἀκινήτοις ἀρχαῖς, οἷον ἐν ταῖς μαθηματικαῖς, οὐκ ἔστι τ ὸ κύριον, καίτοι λέγεταί γε [25] καθ ὁμοιότητα: κα ὶ γὰρ ἐνταῦθα κινουμένης τῆς ἀρχῆς πάντα μάλιστ ἂν τ ὰ δεικνύμενα μεταβάλλοι, αὐτ ὰ δ αὑτ ὰ ο ὐ μεταβάλλει ἀναιρουμένου θατέρου ὑπ ὸ θατέρου, ἂν μ ὴ τ ῷ τὴν ὑπόθεσιν ἀνελεῖν κα ὶ δι ἐκείνης δεῖξαι. ὁ δ ἄνθρωπος ἀρχ ὴ κινήσεως τινός: ἡ γὰρ πρᾶξις κίνησις. ἐπε ὶ δ [30] ὥσπερ ἐν τοῖς ἄλλοις ἡ ἀρχ ὴ αἰτία ἐστ ὶ τῶν δι αὐτὴν ὄντων ἢ γινομένων, δε ῖ νοῆσαι καθάπερ ἐπ ὶ τῶν ἀποδείξεων. ε ἰ γὰρ ἔχοντος το ῦ τριγώνου δύο ὀρθὰς ἀνάγκη τ ὸ τετράγωνον ἔχειν τέτταρας ὀρθάς, φανερὸν ὡς αἴτιον τούτου τ ὸ δύο ὀρθὰς ἔχειν τ ὸ τρίγωνον. ε ἰ δέ γε μεταβάλλει τ ὸ τρίγωνον, ἀνάγκη [35] κα ὶ τ ὸ τετράγωνον μεταβάλλειν, οἷον ε ἰ τρεῖς, ἕξ, ε ἰ δ ὲ τέτταρες, ὀκτώ. κἂν ε ἰ μ ὴ μεταβάλλοι, τοιοῦτον δ ἐστί, κακεῖνο τοιοῦτον ἀναγκαῖον εἶναι. δῆλον δ ὃ ἐπιχειροῦμεν ὅτι ἀναγκαῖον, ἐκ τῶν ἀναλυτικῶν: νῦν δ οὔτε μ ὴ λέγειν οὔτε λέγειν ἀκριβῶς οἷόν τε, πλὴν τοσοῦτον. ε ἰ γὰρ μηθὲν ἄλλο αἴτιον [40] το ῦ τ ὸ τρίγωνον οὕτως ἔχειν, ἀρχή τις ἂν εἴη τοῦτο κα ὶ αἴτιον τῶν ὕστερον. ὥστ εἴπερ ἐστὶν ἔνια τῶν ὄντων ἐνδεχόμενα ἐναντίως ἔχειν, ἀνάγκη κα ὶ τὰς ἀρχὰς αὐτῶν εἶναι τοιαύτας. 1223α ἐκ γὰρ τῶν ἐξ ἀνάγκης ἀναγκαῖον τ ὸ συμβαῖνον ἐστί, τ ὰ δέ γε ἐντεῦθεν ἐνδέχεται γενέσθαι τἀναντία, κα ὶ ὃ ἐφ αὑτοῖς ἐστι τοῖς ἀνθρώποις, πολλ ὰ τῶν τοιούτων, κα ὶ ἀρχα ὶ τῶν τοιούτων εἰσὶν αὐτοί. ὥστε ὅσων πράξεων ὁ ἄνθρωπός ἐστιν [5] ἀρχ ὴ κα ὶ κύριος, φανερὸν ὅτι ἐνδέχεται κα ὶ γίνεσθαι κα ὶ μή, κα ὶ ὅτι ἐφ αὑτ ῷ ταῦτ ἐστι γίνεσθαι κα ὶ μή, ὧν γε κύριός ἐστι το ῦ εἶναι κα ὶ το ῦ μ ὴ εἶναι. ὅσα δ ἐφ αὑτ ῷ ἐστι ποιεῖν ἢ μ ὴ ποιεῖν, αἴτιος τούτων αὐτὸς ἐστίν: κα ὶ ὅσων αἴτιος, ἐφ αὑτ ῷ.

ἐπε ὶ δ ἥ τε ἀρετ ὴ κα ὶ ἡ κακία κα ὶ τ ὰ ἀπ [10] αὐτῶν ἔργα τ ὰ μὲν ἐπαινετ ὰ τ ὰ δ ὲ ψεκτά (ψέγεται γὰρ κα ὶ ἐπαινεῖται ο ὐ δι ὰ τ ὰ ἐξ ἀνάγκης ἢ τύχης ἢ φύσεως ὑπάρχοντα, ἀλλ ὅσων αὐτο ὶ αἴτιοι ἐσμέν: ὅσων γὰρ ἄλλος αἴτιος, ἐκεῖνος κα ὶ τὸν ψόγον κα ὶ τὸν ἔπαινον ἔ χει), δῆλον ὅτι κα ὶ ἡ ἀρετ ὴ κα ὶ ἡ κακία περ ὶ ταῦτ ἐστιν ὧν αὐτὸς [15] αἴτιος κα ὶ ἀρχ ὴ πράξεων. ληπτέον ἄρα ποίων αὐτὸς αἴτιος κα ὶ ἀρχ ὴ πράξεων. πάντες μὲν δ ὴ ὁμολογοῦμεν, ὅσα μὲν ἑκούσια κα ὶ κατ ὰ προαίρεσιν τὴν ἑκάστου, ἐκεῖνον αἴτιον εἶναι, ὅσα δ ἀκούσια, οὐκ αὐτὸν αἴτιον. πάντα δ ὅσα προελόμενος, κα ὶ ἑκὼν δῆλον ὅτι. δῆλον τοίνυν ὅτι κα ὶ ἡ ἀρετ ὴ κα ὶ ἡ [20] κακία τῶν ἑκουσίων ἂν εἴησαν. ληπτέον ἄρα τί τ ὸ ἑκούσιον κα ὶ τί τ ὸ ἀκούσιον, κα ὶ τί ἐστιν ἡ προαίρεσις, ἐπειδ ὴ ἡ ἀρετ ὴ κα ὶ ἡ κακία ὁρίζεται τούτοις. πρῶτον σκεπτέον τ ὸ ἑκούσιον κα ὶ τ ὸ ἀκούσιον. τριῶν δ ὴ τούτων ἕν τι δόξειεν [ ἂν] εἶναι, ἤτοι κατ ὄρεξιν ἢ κατ ὰ [25] προαίρεσιν ἢ κατ ὰ διάνοιαν, τ ὸ μὲν ἑκούσιον κατ ὰ τούτων τι, τ ὸ δ ἀκούσιον παρ ὰ τούτων τι. ἀλλ ὰ μὴν ἡ ὄρεξις εἰς τρία διαιρεῖται, εἰς βούλησιν κα ὶ θυμὸν κα ὶ ἐπιθυμίαν: ὥστε ταῦτα διαιρετέον, κα ὶ πρῶτον κατ ἐπιθυμίαν. δόξειε δ ἂν πᾶν τ ὸ κατ ἐπιθυμίαν ἑκούσιον εἶναι. τ ὸ γὰρ [30] ἀκούσιον πᾶν δοκε ῖ εἶναι βίαιον, τ ὸ δ ὲ βίαιον λυπηρόν, κα ὶ πᾶν ὃ ἀναγκαζόμενοι ποιοῦσιν ἢ πάσχουσιν, ὥσπερ κα ὶ Εὔηνος φησί πᾶν γὰρ ἀναγκαῖον πρᾶγμ ἀνιαρὸν ἔφυ. Evenus of Paros = Theog. 472 ὥστ ε ἴ τι λυπηρόν, βίαιον, κα ὶ ε ἰ βίαιον, λυπηρόν. τ ὸ δ ὲ παρ ὰ τὴν ἐπιθυμίαν πᾶ ν λυπηρόν ( ἡ γὰρ ἐπιθυμία το ῦ ἡ δέος), ὥστε [35] βίαιον κα ὶ ἀκούσιον. τ ὸ ἄρα κατ ἐπιθυμίαν ἑκούσιον: ἐναντία γὰρ ταῦτ ἀλλήλοις. ἔτι ἡ μοχθηρία ἀδικώτερον πᾶσα ποιε ῖ, ἡ δ ἀκρασία μοχθηρία δοκε ῖ εἶναι, ὁ δ ἀκρατὴς ὁ κατ ὰ τὴν ἐπιθυμίαν παρ ὰ τὸν λογισμὸν οἷος πράττειν, ἀκρατεύεται δ ὅταν ἐνεργ ῇ κατ αὐτήν, τ ὸ δ ἀδικεῖν ἑκούσιον, 1223β ὥσθ ὁ ἀκρατὴς ἀδικήσει τ ῷ πράττειν κατ ἐπιθυμίαν: ἑκὼν ἄρα πράξει, κα ὶ ἑκούσιον τ ὸ κατ ἐπιθυμίαν: κα ὶ γὰρ ἄτοπον ε ἰ δικαιότεροι ἔσονται ο ἱ ἀκρατεῖς γινόμενοι. ἐκ μὲν τοίνυν τούτων δόξειεν ἂν τ ὸ κατ ἐπιθυμίαν ἑκούσιον εἶναι, ἐκ δ ὲ [5] τῶνδε τοὐναντίον. ἅπαν γὰρ ὃ ἑκών τις πράττει, βουλόμενος πράττει, κα ὶ ὃ βούλεται, ἑκών. βούλεται δ οὐθεὶς ὃ οἴεται εἶναι κακόν. ἀλλ ὰ μὴν ὁ ἀκρατευόμενος οὐχ ἃ βούλεται ποιε ῖ: τ ὸ γὰρ παρ ὃ οἴεται βέλτιστον εἶναι πράττειν δι ἐπιθυμίαν ἀκρατεύεσθαι ἐστίν. ὥστε ἅμα συμβήσεται τὸν αὐτὸν [10] ἑκόντα κα ὶ ἄκοντα πράττειν: τοῦτο δ ἀδύνατον.

ἔτι δ ὁ ἐγκρατὴς δικαιοπραγήσει, κα ὶ μᾶλλον τῆς ἀκρασίας. ἡ γὰρ ἐγκράτεια ἀρετή, ἡ δ ἀρετ ὴ δικαιοτέρους ποιε ῖ. ἐγκρατεύεται δ ὅταν πράττ ῃ παρ ὰ τὴν ἐπιθυμίαν κατ ὰ τὸν λογισμόν. ὥστ ε ἰ τ ὸ μὲν δικαιοπραγεῖν ἑκούσιον, ὥσπερ κα ὶ τ ὸ [15] ἀδικεῖ ν ( ἄμφω γὰρ δοκε ῖ ταῦτα ἑκούσια εἶναι, κα ὶ ἀνάγκη, ε ἰ θάτερον ἑκούσιον, κα ὶ θάτερον), τ ὸ δ ὲ παρ ὰ τὴν ἐπιθυμίαν ἀκούσιον, ἅμα ἄρα ὁ αὐτὸς τ ὸ αὐτ ὸ πράξει ἑκὼν κα ὶ ἄκων. ὁ δ αὐτὸς λόγος κα ὶ περ ὶ θυμο ῦ. ἀκρασία γὰρ κα ὶ ἐγκράτεια κα ὶ θυμο ῦ δοκε ῖ εἶναι, ὥσπερ κα ὶ ἐπιθυμίας: κα ὶ [20] τ ὸ παρ ὰ τὸν θυμὸν λυπηρόν, κα ὶ βίαιον ἡ κάθεξις, ὥστ ε ἰ τ ὸ βίαιον ἀκούσιον, τ ὸ κατ ὰ τὸν θυμὸν ἑκούσιον ἂν εἴη πᾶν. ἔοικε δ ὲ κα ὶ Ἡράκλειτος λέγειν εἰς τὴν ἰσχὺν το ῦ θυμο ῦ βλέψας ὅτι λυπηρ ὰ ἡ κώλυσις αὐτο ῦ: "χαλεπὸν γάρ" φησι "θυμ ῷ μάχεσθαι: ψυχῆς γὰρ ὠνεῖται." ε ἰ δ ἀδύνατον τ ὸ [25] αὐτὸν ἑκόντα κα ὶ ἄκοντα πράττειν ἅμα τ ὸ κατ ὰ τ ὸ αὐτ ὸ το ῦ πράγματος, μᾶλλον ἑκούσιον τ ὸ κατ ὰ βούλησιν το ῦ κατ ἐπιθυμίαν κα ὶ θυμόν. τεκμήριον δέ: πολλ ὰ γὰρ πράττομεν ἑκόντες ἄνευ ὀργῆς κα ὶ ἐπιθυμίας. [29] λείπεται ἄρα, ε ἰ τ ὸ βουλόμενον κα ὶ ἑκούσιον ταὐτό, σκέψασθαι. [30] φαίνεται δ ὲ κα ὶ τοῦτο ἀδύνατον. ὑπόκειται γὰρ ἡμῖν κα ὶ δοκε ῖ ἡ μοχθηρία ἀδικωτέρους ποιεῖν, ἡ δ ἀκρασία μοχθηρία τις φαίνεται: συμβήσεται δ ὲ τοὐναντίον. βούλεται μὲν γὰρ οὐθεὶς ἃ οἴεται εἶναι κακά, πράττει δ ὅταν γίνηται ἀκρατής: ε ἰ οὖν τ ὸ μὲν ἀδικεῖν ἑκούσιον, τ ὸ δ ἑκούσιον τ ὸ κατ ὰ βούλησιν, ὅταν [35] ἀκρατὴς γένηται, οὐκέτι ἀδικήσει, ἀλλ ἔσται δικαιότερος ἢ πρὶν γενέσθαι ἀκρατής. τοῦτο δ ἀδύνατον. ὅτι μὲν τοίνυν οὐκ ἔστι τ ὸ ἑκούσιον τ ὸ κατ ὰ ὄρεξιν πράττειν, οὐδ ἀκούσιον τ ὸ παρ ὰ τὴν ὄρεξιν, φανερόν: ὅτι δ οὐδ ὲ κατ ὰ προαίρεσιν, πάλιν ἐκ τῶνδε δῆλον. τ ὸ μὲν γὰρ κατ ὰ βούλησιν ὡς οὐκ ἀκούσιον ἀπεδείχθη, 1224α ἀλλ ὰ μᾶλλον πᾶν ὃ βούλεται κα ὶ ἑ κούσιον ( ἀλλ ὅτι κα ὶ μ ὴ βουλόμενον ἐνδέχεται πράττειν ἑκόντα, τοῦτο δέδεικται μόνον): πολλ ὰ δ ὲ βουλόμενοι πράττομεν ἐξαίφνης, προαιρεῖται δ οὐδεὶς οὐδὲν ἐξαίφνης. [5] ε ἰ δ ὲ ἀνάγκη μὲν ἦν τριῶν τούτων ἕν τι εἶναι τ ὸ ἑκούσιον, ἢ κατ ὄρεξιν ἢ κατ ὰ προαίρεσιν ἢ κατ ὰ διάνοιαν, τούτων δ ὲ τ ὰ δύο μ ὴ ἐστί, λείπεται ἐν τ ῷ διανοούμενόν πως πράττειν εἶναι τ ὸ ἑκούσιον. ἔτι δ ὲ μικρὸν προαγαγόντες τὸν λόγον, ἐπιθῶμεν τέλος τ ῷ περ ὶ το ῦ ἑκουσίου κα ὶ ἀκουσίου διορισμ ῷ.

δοκε ῖ γὰρ τ ὸ βί ᾳ κα ὶ [10] μ ὴ βί ᾳ τι ποιεῖν οἰκεῖα τοῖς εἰρημένοις εἶναι: τό τε γὰρ βίαιον ἀκούσιον, κα ὶ τ ὸ ἀκούσιον πᾶν βίαιον εἶναι φαμέν. ὥστε περ ὶ το ῦ βί ᾳ σκεπτέον πρῶτον, τί ἐστι κα ὶ πῶς ἔχει πρὸς τ ὸ ἑκούσιον κα ὶ ἀκούσιον. δοκε ῖ δ ὴ τ ὸ βίαιον κα ὶ τ ὸ ἀναγκαῖον ἀντικεῖσθαι, κα ὶ ἡ βία κα ὶ ἡ ἀνάγκη, τ ῷ ἑκουσί ῳ κα ὶ τ ῇ [15] πειθο ῖ ἐπ ὶ τῶν πραττομένων. καθόλου δ ὲ τ ὸ βίαιον κα ὶ τὴν ἀνάγκην κα ὶ ἐπ ὶ τῶν ἀψύχων λέγομεν: κα ὶ γὰρ τὸν λίθον ἄνω καὶ τ ὸ πῦρ κάτω βί ᾳ κα ὶ ἀναγκαζόμενα φέρεσθαι φαμέν. ταῦτα δ ὅταν κατ ὰ τὴν φύσει κα ὶ τὴν καθ αὑτ ὰ ὁρμὴν φέρηται, ο ὐ βί ᾳ, ο ὐ μὴν οὐδ ἑκούσια λέγεται, ἀλλ ἀνώνυμος [20] ἡ ἀντίθεσις. ὅταν δ ὲ παρ ὰ ταύτην, βί ᾳ φαμέν. ὁμοίως δ ὲ κα ὶ ἐπ ὶ ἐμψύχων κα ὶ ἐπ ὶ τῶν ζῴων ὁρῶμεν βί ᾳ πολλ ὰ κα ὶ πάσχοντα κα ὶ ποιοῦντα, ὅταν παρ ὰ τὴν ἐν αὐτ ῷ ὁρμὴν ἔξωθέν τι κιν ῇ. ἐν μὲν τοῖς ἀψύχοις ἁπλ ῆ ἡ ἀρχή, ἐν δ ὲ τοῖς ἐμψύχοις πλεονάζει: ο ὐ γὰρ ἀε ὶ ἡ ὄρεξις κα ὶ ὁ λόγος [25] συμφωνε ῖ. ὥστ ἐπ ὶ μὲν τῶν ἄλλων ζῴων ἁπλοῦν τ ὸ βίαιον, ὥσπερ ἐπ ὶ τῶν ἀ ψύχων (ο ὐ γὰρ ἔχει λόγον κα ὶ ὄρεξιν ἐναντίαν, ἀλλ ὰ τ ῇ ὀρέξει ζῇ): ἐν δ ἀνθρώπ ῳ ἔνεστιν ἄμφω, κα ὶ ἔν τινι ἡλικί ᾳ, ᾗ κα ὶ τ ὸ πράττειν ἀποδίδομεν. ο ὐ γάρ φαμεν τ ὸ παιδίον πράττειν, οὐδ ὲ τ ὸ θηρίον, ἀλλ ὰ τὸν ἤδη [30] δι ὰ λογισμὸν πράττοντα. δοκε ῖ δ ὴ τ ὸ βίαιον ἅπαν λυπηρὸν εἶναι, κα ὶ οὐθεὶς βί ᾳ μὲν ποιε ῖ, χαίρων δέ. δι ὸ περ ὶ τὸν ἐγκρατ ῆ κα ὶ τὸν ἀκρατ ῆ πλείστη ἀμφισβήτησις ἐστίν. ἐναντίας γὰρ ὁρμὰς ἔχων αὐτὸς ἕκαστος αὑτ ῷ πράττει, ὥσθ ὅ τ ἐγκρατὴς βί ᾳ, φασίν, ἀφέλκει αὑτὸν ἀπ ὸ τῶν ἡδέων [35] ἐπιθυμιῶ ν ( ἀλγε ῖ γὰρ ἀφέλκων πρὸς ἀντιτείνουσαν τὴν ὄ ρεξιν), ὅ τ ἀκρατὴς βί ᾳ παρ ὰ τὸν λογισμόν. ἧττον δ ὲ δοκε ῖ λυπεῖσθαι: ἡ γὰρ ἐπιθυμία το ῦ ἡδέος, ᾗ ἀκολουθε ῖ χαίρων, ὥστε ὁ ἀκρατὴς μᾶλλον ἑκὼν κα ὶ ο ὐ βί ᾳ, ὅτι ο ὐ λυπηρῶς. ἡ δ ὲ πειθ ὼ τ ῇ βί ᾳ κα ὶ ἀνάγκ ῃ ἀντιτίθεται. ὁ δ ἐγκρατὴς ἐφ ἃ πέπεισται ἄγει, κα ὶ πορεύεται ο ὐ βί ᾳ, ἀλλ ἑκών. 1224β ἡ δ ὲ ἐπιθυμία ο ὐ πείσασα ἄγει: ο ὐ γὰρ μετέχει λόγου. ὅτι μὲν οὖν δοκοῦσιν οὗτοι μόνοι βί ᾳ κα ὶ ἄκοντες ποιεῖν, κα ὶ δι ὰ τίν αἰτίαν, ὅτι καθ ὁμοιότητά τινα το ῦ βί ᾳ, καθ ἣν κα ὶ [5] ἐπ ὶ τῶν ἀψύχων λέγομεν, εἴρηται: ο ὐ μὴν ἀλλ ε ἴ τις προσθ ῇ τ ὸ ἐν τ ῷ διορισμ ῷ προσκείμενον, κἀκε ῖ λύεται τ ὸ λεχθέν. ὅταν μὲν γάρ τι τῶν ἔξωθεν παρ ὰ τὴν ἐν αὐτ ῷ ὁρμὴν κιν ῇ ἢ ἠρεμίζ ῃ, βί ᾳ φαμέν, ὅταν δ ὲ μή, ο ὐ βί ᾳ: ἐν δ ὲ τ ῷ ἀκρατε ῖ κα ὶ ἐγκρατε ῖ ἡ καθ αὑτὸν ὁρμ ὴ ἐνοῦσα ἄ γει [10] ( ἄμφω γὰρ ἔ χει): ὥστ ο ὐ βί ᾳ οὐδέτερος, ἀλλ ἑκὼν διά γε ταῦτα πράττοι ἄν, οὐδ ἀναγκαζόμενος.

τὴν γὰρ ἔξωθεν ἀρχήν, τὴν παρ ὰ τὴν ὁρμὴν ἢ ἐμποδίζουσαν ἢ κινοῦσαν, ἀνάγκην λέγομεν, ὥσπερ ε ἴ τις λαβὼν τὴν χεῖρα τύπτοι τιν ὰ ἀντιτείνοντος κα ὶ τ ῷ βούλεσθαι κα ὶ τ ῷ ἐπιθυμεῖν: ὅταν [15] δ ἔσωθεν ἡ ἀρχή, ο ὐ βί ᾳ. ἔτι κα ὶ ἡδον ὴ κα ὶ λύπη ἐν ἀμφοτέροις ἔνεστι. κα ὶ γὰρ ὁ ἐγκρατευόμενος λυπεῖται παρ ὰ τὴν ἐπιθυμίαν πράττων ἤδη, κα ὶ χαίρει τὴν ἀπ ἐλπίδος ἡδονήν, ὅτι ὕστερον ὠφεληθήσεται, ἢ κα ὶ ἤδη ὠφελεῖται ὑγιαίνων: κα ὶ ὁ ἀκρατὴς χαίρει μὲν τυγχάνων [20] ἀκρατευόμενος ο ὗ ἐπιθυμε ῖ, λυπεῖται δ ὲ τὴν ἀπ ἐλπίδος λύπην, οἴεται γὰρ κακὸν πράττειν. ὥστε τ ὸ μὲν βί ᾳ ἑκάτερον φάναι ποιεῖν ἔχει λόγον, κα ὶ δι ὰ τὴν ὄρεξιν κα ὶ δι ὰ τὸν λογισμὸν ἑκάτερον ἄκοντα ποτ ὲ πράττειν: κεχωρισμένα γὰρ ὄντα ἑκάτερα ἐκκρούεται ὑπ ἀλλήλων. ὅθεν κα ὶ ἐπ ὶ τὴν [25] ὅλην μεταφέρουσι ψυχήν, ὅτι τῶν ἐν ψυχ ῇ τι τοιοῦτον ὁρῶσιν. ἐπ ὶ μὲν οὖν τῶν μορίων ἐνδέχεται τοῦτο λέγειν: ἡ δ ὅλη ἑκοῦσα ψυχ ὴ κα ὶ το ῦ ἀκρατοῦς κα ὶ το ῦ ἐγκρατοῦς πράττει, βί ᾳ δ οὐδέτερος, ἀλλ ὰ τῶν ἐν ἐκείνοις τι, ἐπε ὶ κα ὶ φύσει ἀμφότερα ἔχομεν. κα ὶ γὰρ ὁ λόγος φύσει ὑπάρχει, ὅτι [30] ἐωμένης τῆς γενέσεως κα ὶ μ ὴ πηρωθείσης ἐνέσται, κα ὶ ἡ ἐπιθυμία, ὅτι εὐθὺς ἐκ γενετῆς ἀκολουθε ῖ κα ὶ ἔνεστιν. σχεδὸν δ ὲ τούτοις δυσ ὶ τ ὸ φύσει διορίζομεν, τ ῷ τε ὅσα εὐθὺς γιγνομένοις ἀκολουθε ῖ πᾶσι, κα ὶ ὅσα ἐωμένης τῆς γενέσεως εὐθυπορεῖν γίγνεται ἡμῖν, οἷον πολι ὰ κα ὶ γῆρας κα ὶ τἆλλα τ ὰ [35] τοιαῦτα. ὥστε μ ὴ κατ ὰ φύσιν ἑκάτερος πράττει, ἁπλῶς δ ὲ κατ ὰ φύσιν ἑκάτερος, ο ὐ τὴν αὐτήν. α ἱ μὲν οὖν περ ὶ τὸν ἀκρατ ῆ κα ὶ ἐγκρατ ῆ ἀπορίαι [αὗται] περ ὶ το ῦ βί ᾳ πράττειν ἢ ἀμφοτέρους ἢ τὸν ἕτερον, ὥστε ἢ μ ὴ ἑκόντας ἢ ἅμα βί ᾳ κα ὶ ἑκόντας, ε ἰ δ ὲ τ ὸ βί ᾳ ἀκούσιον, ἅμα ἑκόντας κα ὶ ἄκοντας πράττειν: σχεδὸν δ ὲ ἐκ τῶν εἰρημένων δῆλον ἡμῖν ὡς ἀπαντητέον. 1225α λέγονται δ ὲ κατ ἄλλον τρόπον βί ᾳ κα ὶ ἀναγκασθέντες πρᾶξαι, ο ὐ διαφωνοῦντος το ῦ λόγου κα ὶ τῆς ὀρέξεως, ὅταν πράττωσιν ὃ κα ὶ λυπηρὸν κα ὶ φαῦλον ὑπολαμβάνουσιν, [5] ἀλλ ἂν μ ὴ τοῦτο πράττωσι, πληγα ὶ ἢ δεσμο ὶ ἢ θάνατοι ὦσιν. ταῦτα γάρ φασιν ἀναγκασθέντες πρᾶξαι. ἢ ο ὔ, ἀλλ ὰ πάντες ἑκόντες ποιοῦσιν αὐτ ὸ τοῦτο; ἔξεστι γὰρ μ ὴ ποιεῖν, ἀλλ ἐκεῖνο ὑπομεῖναι τ ὸ πάθος. ἔτι ἴσως τούτων τ ὰ μὲν φαίη τις ἂν τ ὰ δ ο ὔ. ὅσα μὲν γὰρ ἐφ αὑτ ῷ τῶν [10] τοιούτων μ ὴ ὑπάρξαι ἢ ὑπάρξαι, ἀε ὶ ὅσα πράττει ἃ μ ὴ βούλεται, ἑκὼν πράττει, κα ὶ ο ὐ βί ᾳ: ὅσα δ ὲ μ ὴ ἐφ αὑτ ῷ τῶν τοιούτων, βί ᾳ πώς, ο ὐ μέντοι γ ἁπλῶς, ὅτι οὐκ αὐτ ὸ τοῦτο προαιρεῖται ὃ πράττει, ἀλλ ο ὗ ἕνεκα, ἐπε ὶ κα ὶ ἐν τούτοις ἐστί τις διαφορά. ε ἰ γὰρ ἵνα μ ὴ λάβ ῃ ψηλαφῶν [15] ἀποκτείνοι, γελοῖος ἂν εἴη, ε ἰ λέγοι ὅτι βί ᾳ κα ὶ ἀναγκαζόμενος, ἀλλ ὰ δε ῖ μεῖζον κακὸν κα ὶ λυπηρότερον εἶναι, ὃ πείσεται μ ὴ ποιήσας.