ΠΜΣ 2012-13 Ευρωπαϊκή Κοινωνική Πολιτική Ευρωπαϊκές Πολιτικές Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Θεματική ενότητα 2 ου εξαμήνου / 3 τρίωρα σεμινάρια Διδάσκων: Δέσποινα Παπαδοπούλου, Επίκουρος Καθηγήτρια Κοινωνικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο Περίγραμμα Η θεματική ενότητα με τίτλο «Ευρωπαϊκές Πολιτικές Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ενσωμάτωσης» έχει στόχο τη γνωριμία και την εξοικείωση του μεταπτυχιακού φοιτητή της Κοινωνικής Πολιτικής με τα προβλήματα που προκύπτουν σήμερα από την άσκηση των ευρωπαϊκών μεταναστευτικών πολιτικών. Τα προβλήματα αυτά εντοπίζονται σε δύο επίπεδα: πρώτον, στο επίπεδο της επίσημης μεταναστευτικής πολιτικής που ασκεί και εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Ενωση και δεύτερον, στο επίπεδο των εθνικών ευρωπαϊκών μεταναστευτικών που έχουν μεγάλη παράδοση στο μεταναστευτικό ζήτημα (π.χ. Γαλλία, Βρετανία, Γερμανία). Στο πλαίσιο φυσικά αυτό δεν μπορούν να απουσιάζουν οι κριτικές αναφορές στις νεώτερες και λιγότερο ώριμες χώρες υποδοχής μεταναστών όπως είναι τα παραδείγματα του Ευρωπαϊκού Νότου. Επιπρόσθετα, το κρίσιμο ζήτημα των Μεταναστευτικών Πολιτικών, έτσι όπως σχεδιάζονται και ασκούνται στον ευρωπαϊκό χώρο, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την αντίληψη περί κοινωνικής ενσωμάτωσης των μεταναστών στην εκάστοτε κοινωνία, μέσω κοινωνικών κανόνων τις περισσότερες φορές άγραφων και άτυπων. Και ενώ η Ευρωπαϊκή Ενωση στα επίσημα κείμενά της προωθεί μία «ενσωμάτωση» για όλα ανεξαρτήτως τα «νόμιμα» ενεργά υποκείμενα, η κοινωνική πραγματικότητα, η ιδιαίτερη ιστορική παράδοση και κληρονομιά, ο τρόπος που δομήθηκε το εκάστοτε εθνικό κράτος και οι αξίες και τα στερεότυπα των εθνικών κοινωνιών, καθιστούν 1 1
κενό γράμμα τις αναπόφευκτα γενικές ευχολογικές κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Μεταναστευτικής Πολιτικής. Τα σεμινάρια θα αναδείξουν αυτές τις αντιφάσεις και μέσα από έρευνες πεδίου, σε έναν χώρο ιδιαίτερα πολιτικά και κοινωνικά ευαίσθητο, όπως είναι ο χώρος της μετανάστευσης, σε περιόδους βαθίας οικονομικής κρίσης και σοβαρής απώλειας θέσεων εργασίας. Αυτή η συγκεκριμένη συγκυρία εγειρεί φαινόμενα φυλετικού και κοινωνικού ρατσισμού. Πρόγραμμα Σεμιναρίων 1. Αποσαφήνιση εννοιών Το πρώτο σεμινάριο περιλαμβάνει την αποσαφήνιση, τη γενεολογία και τη σε βάθος ανάλυση των βασικών εννοιών στις οποίες αναφέρεται το μάθημα, καθώς επίσης και τη σχέση της μεταναστευτικής πολιτικής με την κοινωνική πολιτική. Οι έννοιες αυτές είναι κυρίως της μετανάστευσης με επίκεντρο στις πολιτικές της, της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, και της εθνικής μεταναστευτικής πολιτικής. Στο σημείο αυτό τονίζεται η διάκριση μεταξύ ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής από τις μεταναστευτικές πολιτικές των εθνικών κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής. Επίσης αποσαφηνίζεται η έννοια της κοινωνικής ενσωμάτωσης και η προέλευσή της και διακρίνεται από την έννοια των πολιτικών ένταξης (επαγγελματικής και κοινωνικής) όπως χρησιμοποιούνται σήμερα από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το πρώτο σεμινάριο ολοκληρώνεται με την εξοικείωση του φοιτητή με τη θεματική ενότητα της μεταναστευτικής πολιτικής ως εφαρμοσμένη κοινωνική πολιτική. 2. Μεταναστευτικές Πολιτικές και Καλές Πρακτικές 2 2
Το δεύτερο σεμινάριο επικεντρώνει στο περιεχόμενο της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, των κυριότερων εθνικών μοντέλων που επηρέασαν τις εθνικές μεταναστευτικές πολιτικές των κρατών-μελών της ευρωπαϊκής ένωσης και τέλος της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής σε επίπεδο μεταπολιτευτικών νόμων και διοικητικών εφαρμογών. Επίσης για να γίνουν κατανοητές οι πολιτικές αυτές σε επίπεδο κυρίως εφαρμογών, ένα μέρος του σεμιναρίου αφορά στις καλές πρακτικές που ακολουθούν κάποιες χώρες της Ευρώπης σε σχέση με την υποδοχή και φιλοξενεία των μεταναστών και στις κοινωνικές συνέπειες που παράγουν αυτές οι πρακτικές. 3. Εμπειρικά Παραδείγματα και Κοινωνικές Εφαρμογές Ενα ενδιαφέρον κομμάτι των ποικίλων και πολλές φορές αντιφατικών ευρωπαϊκών μεταναστευτικών πολιτικών, τόσο σε επίπεδο εσωτερικής πολιτικής, όσο και σε επίπεδο συγκριτικών πολιτικών μεταξύ των κρατών-μελών, είναι οι κοινωνικές συνέπειες που ενέχει η εφαρμογή αυτών των πολιτικών. Εμπειρικά παραδείγματα και έρευνες πεδίου αποδεικνύουν ότι το ίδιο μέτρο παράγει τελείως διαφορετικές κοινωνικές πραγματικότητες ανάλογα με το που εφαρμόζεται και την παράδοση των εθνικών κοινωνιών. Για το λόγο αυτό θα παρουσιάσουμε τρία παραδείγματα ερευνών πεδίου από την ευρωπαϊκή και ελληνική πραγματικότητα τα οποία αναδεικνύουν τις αντιφάσεις και την πολυπλοκότητα των μεταναστευτικών πολιτικών στην εφαρμογή τους, είτε είναι καλά οργανωμένες είτε όχι. 3 3
Βασική Βιβλιογραφία 1 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ Μεταναστευτικές πολιτικές στην Ε.Ε. Σύμβαση της Γενεύης για το Καθεστώς πολιτικού πρόσφυγα, Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ Κώδικας Γαλλικής Ιθαγένειας Νόμος περί Γερμανικής Ιθαγένειας Ανακοίνωση Συνόδου Κορυφής της Σεβίλλης Ανακοίνωση Συνόδου Κορυφής του Τάμπερε Απόφαση Συμβουλίου Λάακεν Σύμβαση του Δουβλίνου Συνθήκη του Σέγκεν Συνθήκη του Άμστερνταμ Ευρωπαϊκές Συνθήκες Ευρωπαϊκή Νομοθεσία COM (2001) 303, 31/10/2000 COM (2000) 757, 22/11/2000 COM (2001) 55, 20/07/2001 COM (2001) 510, 12/09/2001 COM (2001) 447, 13/08/2001 COM (2001) 181, 25/09/2001 COM (2001) 387, 11/07/2001 1 Η Βιβλιογραφία που ακολουθεί ακολουθεί τη λογική της διάκρισης μεταξύ μεταναστευτικών πολιτικών και πολιτικών κοινωνικής ενσωμάτωσης στο μέτρο που αποτελούν δύο διαφορετικές αναλυτικές θεματικές ενότητες. Ομως ενώ επιστημονικά διαφοροποιούνται, στις έρευνες και στις αναλύσεις πολύ συχνά ταυτίζονται λόγω παράδοσης. Για το λόγο αυτό πολλά συγγράμματα ανήκουν και στις δύο θεματικές περιοχές. 4 4
COM (2001) 127, 13/03/2001 COM (2001) 386, 24/09/2001 COM (2001) 624, 02/07/2001 COM(2000) 567 COM (2002) 0071, 11/02/2002 12004V/PRO/22, Επίσημη Εφημερίδα αριθ. C310 της 16/12/2004 σ.0362-0363. 12002Ε069, Επίσημη Εφημερίδα αριθ. C325 της 24/12/2002 σ.0061-0061 Επίσημη Εφημερίδα αριθ. C340 της 10/11/1997 σ.0204. Οδηγία της ΕΕ 2004/83/ΕΚ του Συμβουλίου, της 29 ης Απριλίου 2004 Μεταναστευτικές πολιτικές στην Ελλάδα Νόμος 1991, 1975/91 Π.Δ. 1997, 358/97 και 359/97 Νόμος 2001, 2910/2001 (ΦΕΚ 91 Α ) Νόμος 2005, 3386/2005 Νόμος 3536/2007 Διμερείς συμβάσεις Ειδικές ρυθμίσεις όρων παραμονής (βορειοηπειρώτες-ελληνοπόντιοι) Κώδικας Ελληνικής Ιθαγένειας Επίσημες Εκθέσεις του Συνηγόρου του Πολίτη Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία Αμίτσης Γ. και Γ. Λαζαρίδη, 2001, «Οι πολιτικές ρύθμισης της μετανάστευσης στην Ελλάδα», στο Αμίτσης Γ. και Γ. Λαζαρίδη (επιμ.), Νομικές και κοινωνικοπολιτικές διαστάσεις της μετανάστευσης στην Ελλάδα, Παπαζήσης, Αθήνα.σελ. 23-68. 5 5
ΓΣΕΕ, 2005, "Παρατηρήσεις ΓΣΣΕ στο σχέδιο νόμου περί εισόδου, διαμονής και κοινωνικής ένταξης υπηκόων τρίτων χωρών στην Ελληνική Επικράτεια". Δημουλάς Κ., Παπαδοπούλου Δ., (επ. ευθ.), 2005, Μορφές Κοινωνικής Ένταξης και Ενσωμάτωσης των οικονομικών μεταναστών στην Περιφέρεια Αττικής, ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, Αθήνα. ΕΣΥΕ, Αποτελέσματα Απογραφών Πληθυσμού, 1991 και 2001 ΕΣΥΕ, Αποτελέσματα Έρευνας Εργατικού Δυναμικού, 1991-2006 Κασιμάτη Κ. (επιμ.), 2003. Πολιτικές Μετανάστευσης και Στρατηγικής Ένταξης. Η περίπτωση των Αλβανών και Πολωνών μεταναστών, Gutenberg, ΚΕΚΜΟΚΟΠ, Αθήνα Καψάλης Α., 2005, "O Νόμος 3386/2005: το "νέο" θεσμικό πλαίσιο για τη μετανάστευση", Ενημέρωση, ΙΝΕ ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, αρ. 123, σελ. 2-13. Καψάλης Απόστολος, 2004, Παρουσίαση των αποτελεσμάτων από την Διεξαγωγή συνεντεύξεων με μέλη της ομάδας στόχου των εργαζομένων μεταναστών στον κλάδο της οικοδομικής, Κοινοτική Πρωτοβουλία Equal: Forum για την Ισότητα και την Κοινωνική Συνοχή-Υποέργο 13, Ενέργεια ΙΙ: Διερεύνηση-Καταγραφή, επεξεργασία του προφίλ των προβλημάτων και των αναγκών των εργαζομένων μεταναστών, EKA. Καψάλης Απόστολος, 2004, Παρουσίαση των αποτελεσμάτων από την Διεξαγωγή συνεντεύξεων με μέλη της ομάδας στόχου των εργαζομένων μεταναστών στους κλάδους της οικοδομικής, των πρατηρίων βενζίνης και της ένδυσης, Κοινοτική Πρωτοβουλία Equal: Forum για την Ισότητα και την Κοινωνική Συνοχή-Υποέργο 13, Ενέργεια ΙΙ: Διερεύνηση-Καταγραφή, επεξεργασία του προφίλ των προβλημάτων και των αναγκών των εργαζομένων μεταναστών, EKA, ΟΕΚΙΔΕ, ΚΕΚ ΑΚΜΩΝ, ΚΕΚ ΕΡΓΟΝ. Λαμπριανίδης Λ. και Λυμπεράκη Α., 2001, Αλβανοί Μετανάστες στη Θεσσαλονίκη, Διαδρομές ευημερίας και παραδρομές δημόσιας εικόνας, Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής. 6 6
Μπάγκαβος Χ., και Δ. Παπαδοπούλου (επιμ.), 2006, Μετανάστευση και ένταξη των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, Αθήνα, Gutenberg, 460 σελ. Μπάγκαβος Χρ., Παπαδοπούλου Δ., 2003, Μεταναστευτικές Τάσεις και Ευρωπαϊκή Μεταναστευτική Πολιτική, σειρά μελέτες 15, εκδόσεις ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, Αθήνα. ΟΚΕ, 2005, "Γνώμη της ΟΚΕ επί του σχεδίου νόμου περί εισόδου, διαμονής και κοινωνικής ένταξης υπηκόων τρίτων χωρών στην Ελληνική Επικράτεια", Γνώμη της ΟΚΕ, αρ. 133. Παπαδοπούλου Δ., (επ. ευθ.), 2005, Μελέτη των στρατηγικών απασχόλησης για άτομα ευπαθών κοινωνικά ομάδων άτομα κοινωνικά αποκλεισμένα, αμέα, γυναίκες, οικονομικοί μετανάστες, Αθήνα, ΙΝΕ/ΓΣΕΕ. Ρομπόλης Σ., Μπάγκαβος Χ., και Ι. Χατζηβασίλογλου, 2006, «Ο ρόλος της μετανάστευσης στις μεταβολές του εργατικού δυναμικού και στη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος στην Ελλάδα», στο Μπάγκαβος Χ. και Δ. Παπαδοπούλου (επιμ.), Μετανάστευση και ένταξη των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, Αθήνα: Gutenberg, σσ. 127-156. Σκουριά, Κ., 2004, "Η μετανάστευση υπό το πρίσμα της διεύρυνσης της Ε.Ε: Ελλάδα και Βαλκάνια", Mimeo, ΕΣΔΔ. Συνήγορος του Πολίτη, 2006, Παρατηρήσεις που αφορούν στην "Διαδικασία νομιμοποίησης διαμονής αλλοδαπών (άρθρο 91 ν. 3386/2005)", οι οποίες εστάλησαν στις 2/01/2006 προς τα Υπουργεία Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Δημόσιας Τάξης. Συνήγορος του Πολίτη, 2005α, Παρατηρήσεις Συνηγόρου του Πολίτη επί το επεξεργασία "Σχέδιο νόμου περί εισόδου, διαμονής και κοινωνικής ένταξης υπηκόων τρίτων χωρών στην Ελληνική Επικράτεια" 7 7
Συνήγορος του Πολίτη, 2005β, Παρατηρήσεις που αφορούν σε "Θέματα μεταβατικών διατάξεων ν. 3386/2005)", οι οποίες εστάλησαν στις 4/10/2005 προς τα Υπουργεία Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Δημόσιας Τάξης. Συνήγορος του Πολίτη, 2001α, "Προτάσεις Συνηγόρου του Πολίτη επί της τροποποίησης του Ν. 2910/2001". Συνήγορος του Πολίτη, 2001β, "Ειδική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη σχετικά με τα προβλήματα εφαρμογής του νόμου 2910/2001". Συνήγορος του Πολίτη, Ετήσιες Εκθέσεις, www.synigoros.gr Τσιτσελίκης Κ., Χριστοπούλος Δ., 1997, Το Μειονοτικό Φαινόμενο στην Ελλάδα, Μία συμβολή των κοινωνικών επιστημών, Αθήνα, Κριτική. Τσίπα Π., 2002, Μετανάστευση και Μεταναστευτική Πολιτική στην Ευρώπη και την Ευρωπαϊκή Ένωση, εργασία για την Εθνική Σχολή Δημόσια Διοίκησης, ΙΓ Εκπαιδευτική Σειρά, Τμήμα Γενικής Διοίκησης. Φακιολάς, Ρ., 2002, «Η νομιμοποίηση των παράνομων μεταναστών στην Ελλάδα», Επετηρίδα Εργασίας 2002, Πάντειο Πανεπιστήμιο, σελ.41-51. Φακιολάς Ρ., 1998, «Μετανάστευση», Επετηρίδα Εργασίας 1998, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Επιμέλεια Ξ. Πετρινιώτη - Γ.Φ. Κουκουλές, σελ 19-34. Β.2 Ξενόγλωσση βιβλιογραφία Armstrong J, 1983, Nations before Nationalism, Chapel Hill, University of North Carolina Press. 8 8
Bastenier A., Dassetto F., 1990, Immigrations et nouveaux pluralismes, Une confrontation de sociétés, Bruxelles, éditions universitaires, ouvertures sociologiques. Bauer T., Dietz B., Zimmermann K., Zwintz E., 2001, «German Migration: Development, Assimilation and Labor Market Effects», in K. Zimmermann (ed), European Migration, Oxford Economic Press. Bauer T., Lofstrom M., and Zimmermann K., 2000, «Immigration Policy, Assimilation of Immigrants and Natives Sentiments Towards Immigrants: Evidence from 12 OECD-Countries», Swedish Economic Policy Review, 7, 11-53. Bauer T., Zimmermann K., 2000, Immigration Policy in Integrated National Economies, IZA Discussion Paper 170, IZA, Bonn. Berger. S, 1972, «Bretons, Basques, Scots and Other European Nations», Journal of Interdisciplinary History, 3. Brucker H., Epstein G., McCormick B., Saint-Paul G., Venturini A., Zimmermann K., 2001, Managing Migration in the European Welfare State, Report, IMF. Butt-Philipp A.B. 1994, «European Union immigration policy: phantom, fantasy, or fact?», in M. Baldwin-Edwards, M.A. Schain and F. Cass, The politics of immigration in Western Europe, Illford, pp. 168-191. Champion T., Fielding T., 1992, Migration Processes and Patterns, Volume 1, London and New York, Belhaven Press. Charbit, Y. et C. Bertrand, 2001, Enfants, Familles, Migrations dans le bassin Méditerranéen, INED, (Cahier 110) PUF, Paris. Commissariat Général du Plan, 1988, Immigrations: Le devoir d Ιnsertion, Αnalyses et Αnnexes, Paris, La documentation Française. Council of Europe, Recent Demographic Developments in Europe, Ετήσιο, Στρασβούργο 9 9
Costa-Lascoux J., 1990, De l immigré au citoyen, Paris, La Documentation française. Dewitte Ph. (sous la direction de), 2000, Immigration et Intégration, l état des savoirs, Paris, éditions la découverte. Drougas Ε., 1998, «Albanians in the Greek informal Economy», Journal of Ethnic and Migration Studies, Vol. 24, No 2, σελ. 347-365. Dustmann C., and Preston I., 2000a, Racial and Economic Factors in Attitudes to Immigration, IZA Discussion Paper No 190, Bonn. Dustmann C., and Preston I., 2000b, Attitudes to Ethnic Minorities, Ethnic Context, and Location Decisions, Economic Journal, forthcoming. Emmer P.C., and Morner M., 1992, European Expansion and Migration, Essays on the Intercontinental Migration from Africa, Asia, and Europe, New York, Oxford, Berg Publishers. European Commission, 2000, Communication from the Commission to the Council and European Parliament on a Community Immigration Policy, COM 757/2000, Brussels. European Commission, 2002, The Social Situation in the European Union, DG Employment & Social Affairs and Eurostat, Luxembourg. European Commission, 2001, The Social Situation in the European Union, DG Employment & Social Affairs and Eurostat, Luxembourg. Εurostat, Demographic Statistics, Ετήσιο, Λουξεμβούργο. Εurostat, Migration Statistics, Ετήσιο, Λουξεμβούργο. Εurostat, Labour Force Survey Results, Ετήσιο, Λουξεμβούργο. 10 10
European Commission, 2000, Employment in Europe 2000, DG Employment & Social Affairs, Luxembourg. Fertig M., and Schmidt C. M., 2001, «First and Second Generation Migrants in Germany What do we know and what do people think» in Rotte R., (ed) Migration Policy and the Economy International Experience, mimeo. Glytsos Ν., 1995, «Problems and policies regarding the socio-economic integration of returnees and foreign workers in Greece», International Migration, Vol. XXXIII-2, σελ. 155-172. Indra D., 1994, Engendering Forced Migration, Theory and Practice, New York, Oxford, Berghahn Books. Hanson G., Keneth Sch., Slaughter M., Spilimbergo A., 2001, Immigration and the U.S. Economy: Labor-Marker Impacts, Illegal Entry and Policy Choises, Report, IMF. Henry J-R,2001, «De la mère -patrie aux marges de l Europe: Maghrébins en France: hier et demain», στο On ouvre les frontières? Chiche! Et après? 2001. Hettlage R., 1986, Recherches sur les migrations en Allemagne fédérale, REMI, nov., pp. 165-192. Hoffmann L., 1990, Die unvollendete Republik, zwischen Einwanderungsland und deutsche Nationalistaat, Cologne, Papyrossa Verlag. Karantinos D., 2001-2005, Trends in Immigration: Greece, Report, European Commission DG Employment & Social Affairs. Lazaridis G., 1996, «Immigration to Greece: a critical evaluation of Greek policy», New Community, Vol.22, No 2, σελ 335-348. 11 11
Lebon A., 1998, Immigration et présence étrangère en France 197/1998, La documentation Française, Ministère de l emploi et de la Solidarité. Lequin Y., (ed.), 1988, La Mosaïque France, Larousse. Marceau Μ., 1988, Etre français aujourd hui et demain, Rapport de la nationalité présenté au Premier ministre, Christian Bourgois, «10/18» 2 vol., Paris. Noiriel G., 1988, Le Creuset français, Paris, Le Seuil. OCDE, Tendances des migrations internationales, Rapport SOPEMI, annuel, Paris. OECD, 1991, Migration : the demographic aspects, Paris. Office des Migrations Internationales (OMI), 1998, Eléments du Droit de l Immigration, OMICLASSEUR, Paris. Papadopoulou D., 1994, Politiques d insertion professionnelle et intégration sociale. Les cas des immigrés et des enfants d immigrés, thèse du nouveau régime, EHESS, Paris. Paugam S., 1996, (sous la direction), L exclusion. L état des savoirs, éditions la découverte, Paris. Pteroudis E., Les politiques migratoires de l Etat-Nation, thèse de doctorat, Université de Lausanne, Faculté des Lettres - Institut de Géographie, Suisse. Richard J.-L., 2001, «Une approche de la discrimination sur le marché du travail: les jeunes adultes issus de l immigration étrangère en France», Revue Européenne des Migrations Internationales, Mars, 2001. Riphahn R.T., 1998, Immigrant Participation in the German Welfare Program, Finanzarchiv, 55, 163-185. 12 12
Robolis S., 2002, SOPEMI Rapport pour la Grèce, Paris OCDE. Sarris A., Zografakis S., 1999, «A computable general equilibrium assessment of the impact of illegal immigration on the Greek economy», Journal of Population Economics, vol. 12, n1, pp.155-182. Savarése E., 2000, Histoire coloniale et Immigration. Une invention de l étranger, Paris, Séguier. Sayad A., 1991, L immigration, ou paradoxes de l altérité, Préface Pierre Bourdieu, Bruxelles, éditions Universitaires De Boeck Université. Schain M.A. and F. Cass, The politics of immigration in Western Europe, Illford. Schnapper D., 1998, La relation à l autre, Au cœur de la pensée sociologique, éditions Gallimard, Paris. Schnapper D., 1992, L Europe des immigrés, essai sur les politiques d immigration, Paris, éditions François Bourin. Service Social dans le Monde, 1995, Les Politiques Sociales, Des exclusions à l intégration, Fondation Internationale pour l étude du changement dans les politiques sociales, I et II, 54eme année, Paris. Straubhaar T., K. F. Zimmermann, 1993, «Towards a European Migration Policy», Population Research and Policy Review, 12/93, 225-241. Strath B., 2003, Final Report: Recent Trends in immigrant strategies in Germany, Greece, Italy and the United Kingdom-A comparison. Iapasis: Does Implementation Matter? Informal Administration and Shifting Immigrant Strategies in Four Member States. Rome, 13-14 November 2003 Taguieff P.-A., 1991, Face au racisme : t.i : Les moyens d agir, t. II : Analyses, hypothèses, perspectives, éditions La Découverte. 13 13
Todorov T., 1989, Nous et les autres, La réflexion française sur la diversité humaine, Paris, éditions du Seuil. FIGARO, Immigration: L Europe se mobilise en ordre dispersé, 10/05/2002. FIGARO, L immigration, une priorité en Europe, 10/05/2002. Δικτυακοί Τόποι www.eka.org.gr www.europa.eu.int www.migrants.gr www.synigoros.gr 14 14
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΈΝΝΟΙΑ ΤΗΣ. Ξενόγλωσση βιβλιογραφία Baldwin P, 1990, The Politics of Social Solidatity, Cambridge University Press. Dewitte Ph.(ed), 1999, Immigration et intégration. L état des savoirs, Paris, La Découverte. Dubar C, 1991, La socialisation : Construction des identités sociales et professionnelles, Paris, Armand Colin, pp. 114-119 et 3eme édition 2000. Dubar C,, 2000, La crise des identités, L interprétation d une mutation, collection le lien social, Paris, PUF. Durkheim E., Le suicide. Etude de sociologie, Paris, PUF, «Quadridge», 1990 (1897). Henry J-R, 2001, «De la mère -patrie aux marges de l Europe: Maghrébins en France: hier et demain», στο On ouvre les frontières? Chiche! Et après? éditions. Harmattan, 2001. Kokkali If, 2008, Migrations albanaises en Grèce: statégies migratoires et modes d adaptation. Le cas de Thessaloniki, υπό τη διεύθυνση του F. Ascher, Institut français d urbanisme, Université Paris VIII, Paris. Lapeyronnie D., 2003, «Quelle intégration?», στο Bernard Loche et Christophe Martin (dir.), L Insécurité dans la ville. Changer de regard, Paris. Papadopoulou D, 1994, Les Politiques d insertion professionnelle et d intégration sociale des immigrés et des enfants d immigrés, Le cas des bénéficiaires du Revenu 15 15
Minimum d Insertion, διδακτορική διατριβή υπό τη διεύθυνση της Dominique Schnapper, Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Paris. Robolis S, 2008, L immigration en Grèce, ετήσια έκθεση για το SOPEMI, Paris. Schnapper D., 1991, La France de l intégration. Essaie sur l histoire de la nation, Paris, édition Gallimard. Schnapper D, 2002, La relation a l autre, Paris, édition Gallimard. Stjerno S, 2004, Solidarity in Europe, The History of an idea, Cambridge University Press Weber M., 1995, Economie et Société, tom.1 et 2, Paris, éd. Plon. William I. Thomas, Florian Znaniecki, 1922, The Polish Peasant in Europe and America, Chicago University Press, 1918-1920. Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία ΓΣΕΕ, 2005, "Παρατηρήσεις ΓΣΣΕ στο σχέδιο νόμου περί εισόδου, διαμονής και κοινωνικής ένταξης υπηκόων τρίτων χωρών στην Ελληνική Επικράτεια". Δημουλάς Κ. Παπαδοπούλου Δ., (επ. ευθ. και επιμ.), 2005, Μορφές ένταξης και ενσωμάτωσης των μεταναστών στην Περιφέρεια Αττικής, σειρά Μελέτες του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, Αθήνα. Δημουλάς Κ. και Κριατσιώτη Β., 2007, Υπόμνημα ΙΝΕ-ΓΣΕΕ αναφορικά με τη μετανάστευση και προτάσεις μεταναστευτικής πολιτικής, Αθήνα. Καψάλης Α., 2005, "O Νόμος 3386/2005: το "νέο" θεσμικό πλαίσιο για τη μετανάστευση", Ενημέρωση, ΙΝΕ ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, αρ. 123, σελ. 2-13. 16 16
Μπάγκαβος Χ. Παπαδοπούλου Δ., Συμεωνάκη Μ., (επιμ), 2008, Η παροχή υπηρεσιών σε μετανάστες στην ελληνική κοινωνία, σειρά Μελέτες του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ- ΑΔΕΔΥ, Αθήνα. Μπάγκαβος Χ. Παπαδοπούλου Δ., (επιμ), 2006, Μετανάστευση και ένταξη των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg. Μπάγκαβος Χρ., Παπαδοπούλου Δ., 2003, Μεταναστευτικές Τάσεις και Ευρωπαϊκή Μεταναστευτική Πολιτική, σειρά μελέτες 15, εκδόσεις ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, Αθήνα. Ντυρκάιμ Ε, 1974, Οι κοινωνικές αιτίες της αυτοκτονίας, Αθήνα, εκδόσεις Αναγνωστίδη. Παπαδοπούλου Δ., (επιμ και επ. ευθ), 2007, Η νομιμοποίηση ως παράγοντας κοινωνικής ένταξης των μεταναστών στην Ελλάδα, Αθήνα, ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, www.inegsee.gr. Παπαδοπούλου Δ, 2007, «H κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών: Από μία στερεοτυπική σε μία συμμετοχική πραγματικότητα», αφιέρωμα στη Μετανάστευση στο περιοδικό Γεωγραφίες. Schnapper D, 2008, Η Κοινωνική ενσωμάτωση. Μία σύγχρονη προσέγγιση, για την ελληνική μετάφραση πρόλογος επιμέλεια Δέσποινα Παπαδοπούλου, Αθήνα, εκδ. Κριτική. Schnapper D., 2000, Η Κοινωνία των Πολιτών. Δοκίμιο πάνω στην ιδέα του έθνους, για την ελληνική μετάφραση πρόλογος επιμέλεια Δέσποινα Παπαδοπούλου, Αθήνα, εκδ. Gutenberg. Συνήγορος του Πολίτη, 2006, Παρατηρήσεις που αφορούν στην "Διαδικασία νομιμοποίησης διαμονής αλλοδαπών (άρθρο 91 ν. 3386/2005)", οι οποίες εστάλησαν στις 2/01/2006 προς τα Υπουργεία Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Δημόσιας Τάξης. 17 17
Συνήγορος του Πολίτη, 2005α, Παρατηρήσεις Συνηγόρου του Πολίτη επί το επεξεργασία "Σχέδιο νόμου περί εισόδου, διαμονής και κοινωνικής ένταξης υπηκόων τρίτων χωρών στην Ελληνική Επικράτεια" Συνήγορος του Πολίτη, 2005β, Παρατηρήσεις που αφορούν σε "Θέματα μεταβατικών διατάξεων ν. 3386/2005)", οι οποίες εστάλησαν στις 4/10/2005 προς τα Υπουργεία Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Δημόσιας Τάξης. Συνήγορος του Πολίτη, 2001α, "Προτάσεις Συνηγόρου του Πολίτη επί της τροποποίησης του Ν. 2910/2001". Συνήγορος του Πολίτη, 2001β, "Ειδική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη σχετικά με τα προβλήματα εφαρμογής του νόμου 2910/2001". Ταίνις Φ., 1975, Κοινότητα και Κοινωνία, Αθήνα, εκ. Αναγνωστίδη. Δημοσιευμένα κείμενα της διδάσκουσας σε σχέση με τις μεταναστευτικές πολιτικές και την κοινωνική ενσωμάτωση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2012, Κοινωνιολογία του αποκλεισμού στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Η διάρρηξη του κοινωνικού δεσμού και η αδυναμία συμμετοχής στα κοινωνικά δικαιώματα, Αθήνα, εκδόσεις Τόπος. ΜΩΥΣΙΔΗΣ Α., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., ΠΕΤΡΑΚΗ Γ., (επιμ), 2012, Κοινωνιολογία και κοινωνικοί μετασχηματισμοί στην Ελλάδα, τιμητικός τόμος για τον καθ. Δημήτρη Τσαούση, Αθήνα, εκδ. Gutenberg. ΜΩΥΣΙΔΗΣ Α., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., (επιμ.), 2011, Η κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών στην Ελλάδα. Εργασία, Εκπαίδευση,Ταυτότητες, Αθήνα, εκδόσεις Κριτική. SCHNAPPER D., 2008, επιμ. και εισαγωγή ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δέσποινα, Η κοινωνική ενσωμάτωση, Μία σύγχρονη προσέγγιση, Αθήνα, εκδόσεις Κριτική. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., (επιστ. συνυπευθυνότητα Κώστας Δημουλάς), 2007, Αξιολόγηση της Μεταναστευτικής Πολιτικής στην Ελλάδα. Έργο για την αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής 18 18
για την απασχόληση, τελική έκθεση για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα αξιολόγησης της μεταναστευτικής πολιτικής, Αθήνα, ΙΝΕ-ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, ηλεκτρονική δημοσίευση www.inegsee.gr. ΔΗΜΟΥΛΑΣ Κ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., (επιμ. και επιστ. ευθ), 2007, Κοινωνική ένταξη των Οικονομικών Μεταναστών στην Περιφέρεια Αττικής, ΙΝΕ/ΑΔΕΔΥ-ΓΣΕΕ, Αθήνα, ηλεκτρονική δημοσίευση www.inegsee.gr, ερευνητικές εκθέσεις, μελέτες. ΜΠΑΓΚΑΒΟΣ Χ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., ΣΥΜΕΩΝΑΚΗ Μ., (επιμέλεια και επιστημονική ευθύνη Μπάγκαβος-Παπαδοπούλου), 2007, Η παροχή υπηρεσιών στους μετανάστες στην Ελλάδα, Πρόγραμμα Equal-Υπουργείο Εργασίας «ενδυνάμωση των μεταναστών και των προσφύγων στην αγορά εργασίας», έκδοση του ΙΝΕ/ΑΔΕΔΥ-ΓΣΕΕ, σειρά μελέτες, Αθήνα. ΜΠΑΓΚΑΒΟΣ Χ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., (επιμ), 2006, Μετανάστευση και Ένταξη των Μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, 2ος τόμος της Επιστημονικής Εταιρείας Κοινωνικής Πολιτικής, Αθήνα, εκδ. Gutenberg. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ. (επιμ. και επ. ευθύνη), 2006, Σχέδιο ολοκληρωμένης επιχειρησιακής στρατηγικής ανάπτυξης για την απασχόληση στην Αττική, Μελέτη των στρατηγικών απασχόλησης για Άτομα Ευπαθών Κοινωνικά ομάδων Άτομα Κοινωνικά αποκλεισμένα, ΑΜΕΑ, Γυναίκες, Οικονομικοί Μετανάστες -, Πρόγραμμα ΟΔΥΣΣΕΙΑ, European Union, European Social Fund, Article 6 Innovative Measures, έκδοση Περιφέρεια Πειραιά, τόμος 4, σελ. 1-110. ΜΠΑΓΚΑΒΟΣ Χ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2003, Μεταναστευτική Πολιτική, Αθήνα, Μελέτες, εκδ. ΙΝΕ-ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ. Μεταναστευτικές τάσεις και Ευρωπαϊκή ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2013, «Θεωρητικές προσεγγίσεις του κοινωνικού δεσμού και η σχέση του με τον κοινωνικό αποκλεισμό», στο ΜΩΥΣΙΔΗΣ Α., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., ΠΕΤΡΑΚΗ Γ., (επιμ), Κοινωνιολογία και κοινωνικοί μετασχηματισμοί στην Ελλάδα, τιμητικός τόμος για τον καθ. Δημήτρη Τσαούση, Αθήνα, εκδ. Gutenberg. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2011, «Η κοινωνική ενσωμάτωση. Θεωρητικές προσεγγίσεις και εμπειρικές διαπιστώσεις», στο ΜΩΥΣΙΔΗΣ Α., 19 19
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., (επιμ.), Η κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών στην Ελλάδα. Εργασία, Εκπαίδευση,Ταυτότητες, Αθήνα, εκδόσεις Κριτική. Papadopoulou D., 2012, «Re-inventing Social Solidarity accross Europe. The case of immigration in Greece», in Re-inventing Social Solidarity accross Europe, edited by Marion Ellison, London, Policy Press. Παπαδοπούλου Δ., Παπαιωάννου Κ., 2012, Μετανάστευση, μεταναστευτική πολιτική και κοινωνική συνοχή, Εκπαιδευτικός Τόμος για τη Βασική Συνδικαλιστική Εκπαίδευση του ΚΑΝΕΠ /ΓΣΕΕ, Αθήνα. Εκδόσεις ΚΑΝΕΠ /ΓΣΕΕ. Παπαδοπούλου Δ., 2012, «Ο ρόλος της νομιμοποίησης στην ένταξη των μεταναστών στην Ελλάδα» στο Μετανάστευση και μεταναστευτική πολιτική, Επιστημονική Εταιρεία Κοινωνικής Πολιτικής και Πανεπιστήμιο Αθηνών, εκδόσεις Σάκκουλα (υπό έκδοση). ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2011, «Μετανάστευση και κρίση στην ελληνική κοινωνία», Newsletter Επιστημονική Εταιρεία Κοινωνικής Πολιτικής, αφιέρωμα Οικονομική κρίση και κοινωνική πολιτική, Τευχος 10, Οκτώβριος 2011. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2009, «Ευρώπη, Ελλάδα, Μετανάστευση», Newsletter Επιστημονική Εταιρεία Κοινωνικής Πολιτικής, αφιέρωμα στην Ευρωπαική Κοινωνική Πολιτική, Τευχος 9, Σεπτέμβριος 2009. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2012, «Η κοινωνική κατασκευή των χαμηλού κύρους επαγγελμάτων στην Ελλάδα», στο συλλογικό τόμο με τίτλο Οι Κοινωνικές Ανισότητες στην Ελλάδα. Τα χαμήλου κύρους επαγγέλματα, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα. (υπό έκδοση). Papadopoulou D., 2009, «La Grèce, de société de passage a une nouvelle société d intégration des immigres», στο Migrations Société, n. 120, novembre - decembre 2008. (δημοσίευση με κριτές). ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2012, «H κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών: Η περίπτωση της περιφέρειας Αττικής», στο Συνέδριο με τίτλο «Μετανάστες και Ανθρώπινη Ασφάλεια στην Νοτιανατολική Ευρώπη», Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, εκδόσεις Παπαζήση. (δημοσίευση μετά από κρίση) ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2009, «Η νομιμοποίηση ως παράγοντας ένταξης των οικονομικών μεταναστών στην αγορά εργασίας», άρθρο στο περιοδικό Κοινωνική Συνοχή και Ανάπτυξη, αφιέρωμα στη Μετανάστευση, 2009. (δημοσίευση μετά από πρόσκληση). 20 20
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ. 2008, Η κοινωνική ενσωμάτωση. Μία κοινωνιολογική προσέγγιση», εισαγωγή για την ελληνική έκδοση στο SCHNAPPER D., 2008, Η κοινωνική ενσωμάτωση, Μία σύγχρονη προσέγγιση, Αθήνα, εκδόσεις Κριτική. Παπαδοπούλου Δ., 2007, «Πρότυπα και τάσεις των ευρωπαϊκών πολιτικών ένταξης των μεταναστών», επιλεγμένα κείμενα από το 8 ο Συνέδριο της Ελληνικής Γεωγραφικής Εταιρείας, ομάδα Εργασίας «Η Ανθρωπογεωγραφία της Μετανάστευσης και το ζήτημα της Ένταξης των Μεταναστών στις Κοινωνίες Υποδοχής», Υπεύθυνοι Κασίμης - Παπαδόπουλος, Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου, Τμήμα Γεωλογίας, 4-7 Οκτωβρίου 2007, Αθήνα., σελ. 391-403. (δημοσίευση με κριτές). ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2007, «H κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών: Από μία στερεοτυπική σε μία συμμετοχική πραγματικότητα», στο περιοδικό Γεωγραφίες 13, αφιέρωμα: Μετανάστευση και Αστικός Χώρος. Επίπεδα και Πρακτικές Ένταξης, Φθινόπωρο 2007, σ.66-85. (δημοσίευση με κριτές). ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2007, «Οι ευρωπαϊκές μεταναστευτικές πολιτικές», στο ΜΠΑΓΚΑΒΟΣ Χ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., ΣΥΜΕΩΝΑΚΗ Μ., (επιμέλεια και επιστημονική ευθύνη Μπάγκαβος-Παπαδοπούλου), Η παροχή υπηρεσιών στους μετανάστες στην Ελλάδα, Πρόγραμμα Equal-Υπουργείο Εργασίας «ενδυνάμωση των μεταναστών και των προσφύγων στην αγορά εργασίας», έκδοση του ΙΝΕ/ΑΔΕΔΥ-ΓΣΕΕ, σειρά μελέτες, Αθήνα. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., ΣΥΜΕΩΝΑΚΗ Μ., 2007, «Εισαγωγή», στο ΜΠΑΓΚΑΒΟΣ Χ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., ΣΥΜΕΩΝΑΚΗ Μ., (επιμέλεια και επιστημονική ευθύνη Μπάγκαβος-Παπαδοπούλου), Η παροχή υπηρεσιών στους μετανάστες στην Ελλάδα, Πρόγραμμα Equal-Υπουργείο Εργασίας «ενδυνάμωση των μεταναστών και των προσφύγων στην αγορά εργασίας», έκδοση του ΙΝΕ/ΑΔΕΔΥ-ΓΣΕΕ, σειρά μελέτες, Αθήνα. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2007, «Οι σχέσεις των μεταναστών με τον ευρύτερο δημόσιο τομέα», στο ΜΠΑΓΚΑΒΟΣ Χ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., ΣΥΜΕΩΝΑΚΗ Μ., (επιμέλεια και επιστημονική ευθύνη Μπάγκαβος-Παπαδοπούλου), Η παροχή υπηρεσιών στους μετανάστες στην Ελλάδα, Πρόγραμμα Equal-Υπουργείο 21 21
Εργασίας «ενδυνάμωση των μεταναστών και των προσφύγων στην αγορά εργασίας», έκδοση του ΙΝΕ/ΑΔΕΔΥ-ΓΣΕΕ, σειρά μελέτες, Αθήνα. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2007, «Αναπαραστάσεις για τη μετανάστευση και τους μετανάστες», στο ΜΠΑΓΚΑΒΟΣ Χ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., ΣΥΜΕΩΝΑΚΗ Μ., (επιμέλεια και επιστημονική ευθύνη Μπάγκαβος-Παπαδοπούλου), Η παροχή υπηρεσιών στους μετανάστες στην Ελλάδα, Πρόγραμμα Equal-Υπουργείο Εργασίας «ενδυνάμωση των μεταναστών και των προσφύγων στην αγορά εργασίας», έκδοση του ΙΝΕ/ΑΔΕΔΥ-ΓΣΕΕ, σειρά μελέτες, Αθήνα. ΜΠΑΓΚΑΒΟΣ ΧΡ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., ΣΥΜΕΩΝΑΚΗ Μ., 2007, «Συμπεράσματα», στο ΜΠΑΓΚΑΒΟΣ Χ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., ΣΥΜΕΩΝΑΚΗ Μ., (επιμ.), Η παροχή υπηρεσιών στους μετανάστες στην Ελλάδα, Πρόγραμμα Equal-Υπουργείο Εργασίας «ενδυνάμωση των μεταναστών και των προσφύγων στην αγορά εργασίας», έκδοση του ΙΝΕ/ΑΔΕΔΥ-ΓΣΕΕ, σειρά μελέτες, Αθήνα. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2006, «Μορφές κοινωνικής ένταξης και κοινωνικής ενσωμάτωσης των μεταναστών. Το παράδειγμα της περιφέρειας Αττικής», στο ΜΠΑΓΚΑΒΟΣ Χ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., (επιμ.), Μετανάστευση και Ένταξη των Μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, 2ος τόμος της Επιστημονικής Εταιρείας Κοινωνικής Πολιτικής, Αθήνα, εκδ. Gutenberg. σ. 291-352. (δημοσίευση μετά από πρόσκληση). ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2006, «Ο μετασχηματισμός του Κοινωνικού δεσμού ως παράγοντας ένταξης και αποκλεισμού. Η επίδραση της οικογένειας και των άτυπων δικτύων κοινωνικής προστασίας», Εισηγήσεις Επιστημονικού Συνεδρίου του ΕΚΚΕ-ΣΕΚ «Κοινωνικές Εξελίξεις στη σύγχρονη Ελλάδα και Ευρώπη», ΕΚΚΕ, επιμέλεια Κονιόρδος, Μαράτου-Αλιπράντη, Παναγιωτοπούλου, εκδόσεις Σάκκουλα, σ. 365-396. ΔΗΜΟΥΛΑΣ Κ., ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2005, «Μορφές Κοινωνικής Ένταξης των Οικονομικών Μεταναστών στην Περιφέρεια Αττικής», στο περιοδικό Ενημέρωση, τ. 115, Μάρτιος 2005, σ. 8-21. 22 22
DIMOULAS, PAPADOPOULOU, 2005, Forms of Social Integration of Economic Immigrants in the Attica Region in ENIMEROSI 115, March 2005. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2004, «Η φύση του κοινωνικού αποκλεισμού στην ελληνική κοινωνία», στο συλλογικό τόμο «Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός», Περιοδική Έκδοση της Επιστημονικής Εταιρείας Κοινωνικής Πολιτικής, 1ος τόμος, εκδόσεις Εξάντας, σ. 367-399 (δημοσίευση μετά από πρόσκληση). ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ., 2000, Έννοια, Διαδικασίες και προσπάθειες προσέγγισης του Κοινωνικού Αποκλεισμού στην Ελλάδα, άρθρο δημοσιευμένο στα πρακτικά του διεθνούς συνεδρίου Κοινωνία 2/3. Διαστάσεις του σύγχρονου κοινωνικού προβλήματος, Πάντειο Πανεπιστήμιο, 10-12 Νοεμβρίου 1997, Αθήνα, σσ.943-956. PAPADOPOULOU D., 1992, Les étrangers et le RMI. Une population spécifique?, "MIGRATIONS ETUDES", 2ème trimestre 1992, pp. 1-8. PAPADOPOULOU D., 1991, L' état de la recherche sur les Migrations en Grèce, "REVUE EUROPEENNE DES MIGRATIONS INTERNATIONALES", Université de Poitiers, U.R.A. C.N.R.S. 1145, Volume 7, n 1, 1991, pp.171-180. Αδημοσίευτα κείμενα PAPADOPOULOU D. and BAGAVOS Ch., 2009, «Migration and Social Representation in Greek society», παρουσιάστηκε στη Γλασκόβη στο 8 ο Συνέδριο της European Sociological Association (ESA) με τίτλο «Regional Network on Southern European Societies», στην ομάδα εργασίας Migration in Southern Europe, 3-6 Σεπτεμβρίου 2007. PAPADOPOULOU D., 1992, La situation au regard de l'insertion professionnelle et de l'acces a l'emploi des jeunes d'origine étrangère, έκθεση για λογαριασμό του Yπουργείου Yγείας και Kοινωνικών Yπηρεσιών της Γαλλίας, Διεύθυνση πληθυσμού και μετανάστευσης, Direction de la Population et des Migrations (DPM), Σεπτέμβριος. 23 23
PAPADOPOULOU D., 1991, Les étrangers dans le Revenu Minimum d'insertion, (RMI), έκθεση για λογαριασμό του Yπουργείου Yγείας και Kοινωνικών Yπηρεσιών της Γαλλίας, Διεύθυνση πληθυσμού και μετανάστευσης, Direction de la Population et des Migrations (DPM) και του Oργανισμού Kοινωνικής Eργασίας, Fonds d'action Sociale (FAS), Σεπτέμβριος. 24 24