Ενότητα 9: Οι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή Λύσεις ασκήσεων Αρχαίων Γ Γυμνασίου σχ. βιβλίο (σσ. 70-79)
Γυμνάσιο: 9.000 μαθήματα με βίντεο-διδασκαλία για όλο το σχολικό έτος μόνο με 150 ευρώ! Μελέτη όπου, όποτε και όσο εσύ θες! Διδάσκουμε μεθοδικά σε βίντεο τη θεωρία του σχολικού βιβλίου και λύνουμε όλες τις ασκήσεις Δημιουργούμε συνεχώς νέα βίντεο με διδασκαλία για τις εκπαιδευτικές σου απαιτήσεις Παίζουμε και μαθαίνουμε με on line test αξιολόγησης & SOS διαγωνίσματα προσομοίωσης για τις εξετάσεις Λύνουμε απορίες ζωντανά on line καθημερινά 3 μ.μ. - 8 μ.μ.
Λύσεις ασκήσεων Αρχαίων Ελληνικών Γ Γυμνασίου, σχ. βιβλίο (σσ. 70-79) Ενότητα 9: Οι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή Μετάφραση Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν, εἴθ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο, ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως Αν, ενώ πρόκειται εμείς είτε να δραπετεύσουμε από εδώ, είτε όπως αλλιώς πρέπει να ονομάσουμε μια τέτοια πράξη, αφού έρθουν οι νόμοι και οι το σύνολο της πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο και αφού σταθούν μπροστά μας μάς ρωτήσουν: Εἰπέ μοι, ὦ Σώκρατες, τὶ ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν; Πες μας, Σωκράτη, τι έχεις στο νου σου να κάνεις; Ἄλλο τι ἤ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς Κάτι άλλο ή με αυτήν την πράξη που επιχειρείς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι σκέφτεσαι και εμάς τους νόμους να καταστρέψεις καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος; και όλη την πόλη όσο εξαρτάται από εσένα; Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι, ἐν ᾗ ἄν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ τῶν ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται; Τί ἐροῦμεν, ὦ Κρίτων, πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα; Ή νομίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει ακόμη εκείνη η πολιτεία και να μην έχει καταλυθεί στην οποία οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν καμιά δύναμη αλλά και ακυρώνονται και καταστρέφονται από τους απλούς πολίτες; Τι θα πούμε, Κρίτωνα, σ αυτά και σ άλλα παρόμοια; 1
Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι, ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ, εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὅς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάτει κυρίας εἶναι. Γιατί πολλά θα μπορούσε κάποιος να πει, και μάλιστα ένας ρήτορας για να υπερασπιστεί αυτό το νόμο που κινδυνεύει να καταλυθεί ο οποίος ορίζει να έχουν ισχύ οι δικαστικές αποφάσεις. Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι «Ἠδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινεν;» Ταῦτα ἤ τι ἐροῦμεν; Ή θα πούμε προς αυτούς ότι «επειδή μας αδικούσε η πόλη και δεν έκρινε ορθά τη δίκη;» Αυτά θα πούμε ή κάτι άλλο; Πλάτων, Κρίτων 50a-c Πλάτων, 427 π.χ. 347 π.χ. 2
Ερώτηση κατανόησης 1 Ποια συνέπεια θα έχει, σύμφωνα με τα λεγόμενα των νόμων, η απόδραση του Σωκράτη από τη φυλακή; Ποια είναι, σύμφωνα με το κείμενο, η απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση και τη διασφάλιση της σταθερότητας της πολιτείας; Απάντηση Συνέπειες απόδρασης Σωκράτη από τη φυλακή Οι προσωποποιημένοι νόμοι θα παρουσιαστούν στον Σωκράτη και θα του πουν ότι η απόδρασή του από τη φυλακή θα είχε ως συνέπεια τα εξής: θα κατέλυε και θα ακύρωνε τους νόμους, άρα και την ίδια την πόλη (αφού η πόλη στηρίζεται στους νόμους) θα καταργούσε τις δικαστικές αποφάσεις θα κατέστρεφε την πολιτεία. Σύμφωνα με το Σωκράτη η διασφάλιση της σταθερότητας της πολιτείας και η επιβίωσή της μέσα στο χρόνο προϋποθέτει να είναι έγκυροι οι νόμοι και να τηρούνται από τους πολίτες. Οι πολίτες πρέπει να σέβονται τους νόμους και να συμμορφώνονται με τις δικαστικές αποφάσεις. Ερώτηση κατανόησης 2 Πώς εξηγείτε την άρνηση του Σωκράτη να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία που του δίνουν οι φίλοι του να αποδράσει; Πώς θα τον χαρακτηρίζατε ως πολίτη και ως δάσκαλο; 3
Απάντηση Χαρακτηρισμός Σωκράτη από την άρνησή του να αποδράσει Ο Σωκράτης είναι αξιοθαύμαστος για την απόφασή του να μην εκμεταλλευτεί την ευκαιρία που του προσφέρουν οι φίλοι του να αποδράσει. Οι νόμοι που του παρουσιάζονται τον αποτρέπουν από μια τέτοια πράξη. Η φωνή των νόμων είναι η φωνή της συνείδησης του Σωκράτη. Ενώ του δίνεται η δυνατότητα να αποδράσει και να είναι ελεύθερος, εκείνος προτιμά να μείνει πιστός στα όσα δίδασκε για την υπακοή των πολιτών στους νόμους. Πιστεύει ότι κάθε πολίτης πρέπει να είναι υπεύθυνο άτομο γιατί η συμπεριφορά του επηρεάζει και το σύνολο των πολιτών. Άρα, με την υπακοή στους νόμους συντελεί και στην ορθή λειτουργία μιας πολιτείας. Πειθαρχεί, όχι γιατί του το επιβάλλουν, αλλά γιατί αυτό θέλει. Με το να παρουσιάζεται ως υπεύθυνος πολίτης γίνεται παράδειγμα διδασκάλου. Οι λόγοι που αρνείται την πρόταση των μαθητών του είναι οι εξής: είναι συνειδητοποιημένος πολίτης δείχνει συνέπεια έργων και λόγων θέλει να γίνει παράδειγμα προς μίμηση για τους μαθητές του δε θέλει να κάνει αυτά που ο ίδιος κατηγορεί έχει πίστη σε αξίες και ιδανικά πειθαρχεί στους νόμους επειδή τους σέβεται Ο Σωκράτης με τη ζωή και το θάνατό του γίνεται πρότυπο ιδανικού πολίτη και δασκάλου Ερώτηση κατανόησης 3 Σε αρκετές περιπτώσεις ένας πολίτης ή μια κατηγορία πολιτών ενός σύγχρονου δημοκρατικού κράτους θεωρούν ότι θίγονται τα συμφέροντά τους από μια νομοθετική ρύθμιση. Ποια, κατά τη γνώμη σας, πρέπει να είναι η στάση τους; 4
Απάντηση Οι σύγχρονες δημοκρατικές πόλεις είναι πιο απρόσωπες για αυτό και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί οι αποφάσεις του κράτους να θίγουν τα συμφέροντα των πολιτών ή ορισμένων κοινωνικών ομάδων. Το άδικο περιεχόμενο ενός νόμου δυσκολεύει τις σχέσεις πολιτείας και πολίτη διότι τα συμφέροντά τους συγκρούονται. Για αυτό η πολιτεία αφενός οφείλει να ισορροπεί μεταξύ των αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων των πολιτών της και αφετέρου οι πολίτες οφείλουν να υποστηρίζουν τις θέσεις τις θέσεις τους λαμβάνοντας πρόνοια ώστε να μη θίγονται τα συμφέροντα όλων. Η στάση που πρέπει να έχουν οι πολίτες είναι: να καταδικάζουν κάθε μορφή βίας να διεκδικούν τα δικαιώματά τους με τρόπο νόμιμο και δημοκρατικό να συνεργάζονται με τους συμπολίτες τους να πράττουν με γνώμονα το συλλογικό καλό και την προάσπιση της ειρήνης να ελέγχουν αντικειμενικά και αμερόληπτα το περιεχόμενο μιας νομοθετικής ρύθμισης Η φυλακή του Σωκράτη, Θησείο, Αθήνα 5
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ Άσκηση 1 Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω πίνακα αναλύοντας τις σύνθετες λέξεις του κειμένου της Ενότητας στα συνθετικά μέρη τους: σύνθετη λέξη α συνθετικό β συνθετικό ἀπόλλυμι ἀπό ὄλλυμι διαφθείρω διά φθείρω ἐφίστημι ἐπί ἳστημι προστάττω πρός τάττω σύμπας σύν πᾶς Άσκηση 2 Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω πίνακα σχηματίζοντας σύνθετες λέξεις της α.ε. με τα συνθετικά που δίνονται: 6
α συνθετικό β συνθετικό σύνθετη λέξη παρά + νόμος (επίθ.) παράνομος ἐπί + κοινός (επίθ.) ἐπίκοινος (αυτός που συμμετέχει εξίσου που είναι κοινός μεταξύ πολλών) μήτηρ + πόλις (ουσ.) μητρόπολις κώμη + πόλις (ουσ.) κωμόπολις ἀ- + πόλις (επίθ.) ἄπολις (εξόριστος) ὑπό + δίκη (επίθ.) ὑπόδικος (ένοχος, κατηγορούμενος) ἀνά + κρίνω (ρήμα) ἀνακρίνω εὖ + νοῦς (επίθ.) εὔνους (φιλικός, ευμενής) μετά + ἔχω (επίθ.) μέτοχος Άσκηση 3 Χρησιμοποιώντας ως α συνθετικό τις προθέσεις ἀνά, ἀπό, ἐξ, ἐπί, μετά, περί, σὺν και ὑπὲρ και ως β συνθετικό το ρήμα ἔχω να σχηματίσετε σύνθετα ρήματα, ουσιαστικά και επίθετα της α.ε., όπου είναι δυνατόν: Πρόθεση Ρήμα Ουσιαστικό Επίθετο περί περιέχω περιοχή περιεκτικός ἀνά ἀνέχω/ἀνέχομαι ἀνοχή ἀνεκτικός 7
ἀπό ἀπέχω ἀποχή -- ἐξ ἐξέχω ἐξοχή ἔξοχος ἐπί ἐπέχω (κατευθύνω, εμποδίζω) ἐποχή (διακοπή) ἔποχος μετά μετέχω μετοχή (μέθεξη, κοινωνία) μέτοχος Σύν συνέχω συνοχή συνεκτικός ὑπὲρ ὑπερέχω ὑπεροχή ὑπέροχος Άσκηση 4 α. Χρησιμοποιώντας το ρ. γίγνομαι ως β συνθετικό και ως α συνθετικό κλιτή ή άκλιτη λέξη, να σχηματίσετε όσο περισσότερες σύνθετες λέξεις της α.ε. μπορείτε σύμφωνα με το παράδειγμα: εὖ + γίγνομαι > εὐγενής. β. Να κατατάξετε τις ομόρριζες του ρήματος γίγνομαι λέξεις γεννήτωρ, γέννα, γενναῖος, γονεύς, γένεσις, γένος, γόνιμος,γονικός, γνήσιος, γέννημα στον κατάλληλο πίνακα: α. ἀ + γένος < γίγνομαι > ἀγενής γῆ + γένος < γίγνομαι > γηγενής ἐν + γένος < γίγνομαι > ἐγγενής ἰθύς + γένος < γίγνομαι > ἰθαγενής ὁμοῦ + γένος < γίγνομαι > ὁμογενής σύν + γένος < γίγνομαι > συγγενής 8
β. ενέργεια ή κατάσταση πρόσωπο που ενεργεί αποτέλεσμα ενέργειας ἡ γέννα ὁ γεννήτωρ τὸ γέννημα ἡ γένεσις ὁ γονεύς τὸ γένος επίθετα γενναῖος γόνιμος γονικός γνήσιος Σωκράτης, 470 π.χ. ή 469 π.χ. - 399 π.χ 9
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ - ΣΥΝΤΑΞΗ Άσκηση 1 Στο κείμενο της ενότητας να επισημάνετε τα μόρια ἂν και να αναγνωρίσετε το είδος τους. ἂν ἰσχύωσιν, γίγνωνται, διαφθείρωνται: αοριστολογικό, συνεκφέρεται με αναφορική αντωνυμία και υποτακτική ἂν ἔχοι: δυνητικό, συνοδεύει ευκτική (δυνητική ευκτική) Άσκηση 2 Στις παρακάτω περιόδους να επισημάνετε τα μόρια ἂν και να αναγνωρίσετε το είδος τους: Ἠρώτησε ποῦ ἂν ἴδοι Πρόξενον. (δυνητικό με ευκτική) Τὰς ἀρετὰς ἐπιτηδεύομεν (= καλλιεργούμε), ὅπως ἂν μετὰ πλείστων ἀγαθῶν τὸν βίον διάγωμεν. (αοριστολογικό με αναφορικό επίρρημα και υποτακτική) Οὓς ἂν ἕλοισθε (= εκλέξετε) ἄρχοντας, τούτοις πεισόμεθα (= θα υπακούσουμε). (δυνητικό με ευκτική) Κῦρος νομίζεται, εἰ μὴ ἀπέθανεν, ἄριστος ἂν γενέσθαι ἄρχων. (δυνητικό με απαρέμφατο) Ἂν πέμψητέ με, οἴομαι ἂν ἐλθεῖν καὶ τριήρεις ἔχων καὶ πλοῖα. (υποθετικό με υποτακτική, δυνητικό με απαρέμφατο) 10
Οὓς ἂν γνῶσι ἀδικοῦντας, τιμωροῦνται. (αοριστολογικό με αναφορικό επίρρημα και υποτακτική) Άσκηση 3 Στις παρακάτω περιόδους να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε το είδος και τη συντακτική θέση των δευτερευουσών ονοματικών προτάσεων: Φημὶ ὅτι καὶ πρὸ ἐμοῦ τοῦτο τὸ φρόνημα εἶχεν ἡ πόλις. Ξενοφῶν ἔδεισε (= φοβήθηκε) μὴ κακὰ γένοιτο τῇ πόλει. Πρωταγόρας ἐρωτᾷ εἰ οὐκ αἰσχύνομαι τὰ ἀγαθὰ κακὰ ἀποκαλῶν. Ὃν οἱ θεοὶ φιλοῦσιν ἀποθνῄσκει νέος. Φημὶ: Κύρια πρόταση ὅτι καὶ πρὸ ἐμοῦ τοῦτο τὸ φρόνημα εἶχεν ἡ πόλις: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση που λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα φημί της κύριας πρότασης. Ξενοφῶν ἔδεισε: κύρια πρόταση μὴ κακὰ γένοιτο τῇ πόλει: δευτερεύουσα ονοματική ενδοιαστική πρόταση που λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα ἔδεισε της κύριας πρότασης. Πρωταγόρας ἐρωτᾷ: κύρια πρόταση εἰ οὐκ αἰσχύνομαι τὰ ἀγαθὰ κακὰ ἀποκαλῶν: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση ολικής άγνοιας που λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα ἐρωτᾷ της κύριας πρότασης. Ὃν οἱ θεοὶ φιλοῦσιν: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση που λειτουργεί ως υποκείμενο στο ρήμα ἀποθνῄσκει της κύριας πρότασης. ἀποθνῄσκει νέος: κύρια πρόταση 11
Άσκηση 4 Στις παρακάτω περιόδους να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε από συντακτική άποψη τις δευτερεύουσες ονοματικές ειδικές προτάσεις: Καὶ ἔλεγον οἱ Ἀθηναῖοι ταῦτα, ὅτι οὐκ ὀρθῶς αἱ σπονδαὶ γένοιντο. Λέγουσιν οἱ σοφισταὶ ὡς οὐδὲν δέονται χρημάτων. Σεύθης λέγει ὅτι οὐδενὶ ἂν ἀπιστήσαι Ἀθηναίων. Παρὰ πάντων ὁμολογεῖται ὡς τὰ βέλτιστα εἰπὼν ἄδικα πάσχει. Γιγνώσκεις ὅτι σὺ εἶ ὁ μωρός; Καὶ ἔλεγον οἱ Ἀθηναῖοι ταῦτα: κύρια πρόταση ὅτι οὐκ ὀρθῶς αἱ σπονδαὶ γένοιντο: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὅτι, γιατί δηλώνει αντικειμενική άποψη. Εκφέρεται με ευκτική του ευκτική πλαγίου λόγου γένοιντο, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (ἔλεγον). Λειτουργεί ως επεξήγηση στο ταῦτα της κύριας πρότασης. Λέγουσιν οἱ σοφισταὶ: κύρια πρόταση ὡς οὐδὲν δέονται χρημάτων: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὡς, γιατί δηλώνει υποκειμενική άποψη. Εκφέρεται με απλή οριστική δέονται, γιατί δηλώνει το πραγματικό. Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα λέγουσιν της κύριας πρότασης. Σεύθης λέγει: κύρια πρόταση ὅτι οὐδενὶ ἂν ἀπιστήσαι Ἀθηναίων: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὅτι, γιατί δηλώνει αντικειμενική άποψη. Εκφέρεται με δυνητική ευκτική ἂν ἀπιστήσαι, γιατί δηλώνει το δυνατό στο παρόν μέλλον. Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα λέγει της κύριας πρότασης. 12
Παρὰ πάντων ὁμολογεῖται: κύρια πρόταση ὡς τὰ βέλτιστα εἰπὼν ἄδικα πάσχει: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὡς, γιατί δηλώνει υποκειμενική άποψη. Εκφέρεται με απλή οριστική πάσχει, γιατί δηλώνει το πραγματικό. Λειτουργεί ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα ὁμολογεῖται της κύριας πρότασης. Γιγνώσκεις: κύρια πρόταση ὅτι σὺ εἶ ὁ μωρός: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὅτι, γιατί δηλώνει αντικειμενική άποψη. Εκφέρεται με απλή οριστική εἶ, γιατί δηλώνει το πραγματικό. Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα γιγνώσκεις της κύριας πρότασης. Άσκηση 5 Στις παρακάτω περιόδους να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε από συντακτική άποψη τις δευτερεύουσες ονοματικές ενδοιαστικές προτάσεις: Κλέαρχος οὐκ ἤθελεν ἀποσπάσαι ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ τὸ δεξιὸν κέρας (= το δεξιό τμήμα του πεζικού), φοβούμενος μὴ κυκλωθείη ἑκατέρωθεν (= και από τις δύο πλευρές). Οὐκοῦν νῦν καὶ τοῦτο κίνδυνος, μὴ λάβωσι προστάτας αὑτῶν τινας τούτων. Ὅρα (= πρόσεξε) μὴ περὶ τοῖς φιλτάτοις κινδυνεύῃς. Οὐ τοῦτο ἐφοβεῖτο, μή τινες πορεύσοιντο ἐπὶ τὴν ἐκείνου δύναμιν. Ἐγὼ οὐκ ἀπέπεμπον τούτους φοβούμενος μή τι γένοιτο διὰ τὴν σὴν ὀργήν. Κλέαρχος οὐκ ἤθελεν ἀποσπάσαι ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ τὸ δεξιὸν κέρας φοβούμενος: κύρια πρόταση 13
μὴ κυκλωθείη ἑκατέρωθεν: δευτερεύουσα ονοματική ενδοιαστική πρόταση. Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο μὴ, γιατί εκφράζει φόβο μήπως συμβεί κάτι το κακό και ανεπιθύμητο. Εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου κυκλωθείη, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. Λειτουργεί ως αντικείμενο στη μετοχή φοβούμενος της κύριας πρότασης. Οὐκοῦν νῦν καὶ τοῦτο κίνδυνος: κύρια πρόταση μὴ λάβωσι προστάτας αὑτῶν τινας τούτων: δευτερεύουσα ονοματική ενδοιαστική πρόταση. Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο μὴ, γιατί εκφράζει φόβο μήπως συμβεί κάτι το κακό και ανεπιθύμητο. Εκφέρεται με υποτακτική λάβωσι, γιατί δηλώνει φόβο προσδοκώμενο. Λειτουργεί ως επεξήγηση στο τοῦτο της κύριας πρότασης. Ὅρα: κύρια πρόταση μὴ περὶ τοῖς φιλτάτοις κινδυνεύῃς: δευτερεύουσα ονοματική ενδοιαστική πρόταση. Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο μὴ, γιατί εκφράζει φόβο μήπως συμβεί κάτι το κακό και ανεπιθύμητο. Εκφέρεται με την υποτακτική κινδυνεύῃς, γιατί δηλώνει φόβο προσδοκώμενο. Λειτουργεί ως αντικείμενο στο Ὅρα της κύριας πρότασης. Οὐ τοῦτο ἐφοβεῖτο: κύρια πρόταση μή τινες πορεύσοιντο ἐπὶ τὴν ἐκείνου δύναμιν: δευτερεύουσα ονοματική ενδοιαστική πρόταση. Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο μὴ, γιατί εκφράζει φόβο μήπως συμβεί κάτι το κακό και ανεπιθύμητο. Εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου πορεύσοιντο, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. Λειτουργεί ως επεξήγηση τοῦτο της κύριας πρότασης. Ἐγὼ οὐκ ἀπέπεμπον τούτους φοβούμενος: κύρια πρόταση μή τι γένοιτο διὰ τὴν σὴν ὀργήν: δευτερεύουσα ονοματική ενδοιαστική πρόταση. Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο μὴ, γιατί εκφράζει φόβο μήπως συμβεί κάτι το κακό και ανεπιθύμητο. Εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου γένοιτο, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. Λειτουργεί ως αντικείμενο στη μετοχή φοβούμενος της κύριας πρότασης. 14
Άσκηση 6 Στις παρακάτω περιόδους να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε από συντακτική άποψη τις δευτερεύουσες ονοματικές πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις: Ἐγὼ γὰρ οὐκ οἶδα εἰ τοῦτο ἀληθές ἐστιν ἢ μή. Οὐ δῆλόν ἐστι τῷ στρατηγῷ εἰ συμφέρει στρατηγεῖν. Ἠρώτα αὐτὸν πόσον χρυσίον ἔχοι. Ἡδέως (= ευχαρίστως) ἂν πυθοίμην (= θα μάθαινα) τίνα ἄν ποτε γνώμην περὶ ἐμοῦ εἴχετε. Καὶ βασιλεὺς καὶ αὐτός τε θηρᾷ (= κυνηγά) καὶ τῶν ἄλλων ἐπιμελεῖται, ὅπως ἂν θηρῶσιν. Ἐγὼ γὰρ οὐκ οἶδα: κύρια πρόταση εἰ τοῦτο ἀληθές ἐστιν ἢ μη: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση ολικής άγνοιας, διμελής. Εισάγεται με το ερωτηματικό μόριο εἰ. Εκφέρεται με απλή οριστική ἐστιν γιατί εκφράζει ερώτηση για το πραγματικό. Λειτουργεί ως αντκείμενο στο ρήμα οὐκ οἶδα της κύριας πρότασης. Οὐ δῆλόν ἐστι τῷ στρατηγῷ: κύρια πρόταση εἰ συμφέρει στρατηγεῖν: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση ολικής άγνοιας, μονομελής. Εισάγεται με το ερωτηματικό μόριο εἰ. Εκφέρεται με απλή οριστική συμφέρει γιατί εκφράζει ερώτηση για το πραγματικό. Λειτουργεί ως υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση οὐ δῆλόν ἐστι της κύριας πρότασης. Ἠρώτα αὐτὸν: κύρια πρόταση πόσον χρυσίον ἔχοι: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία πόσον. Εκφέρεται με ευκτική πλαγίου λόγου ἔχοι, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα της κύριας πρότασης. 15
Ἡδέως ἂν πυθοίμην: κύρια πρόταση τίνα ἄν ποτε γνώμην περὶ ἐμοῦ εἴχετε: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία τίνα. Εκφέρεται με δυνητική οριστική ἄν εἴχετε, γιατί εκφράζει ερώτηση για το δυνατό στο παρελθόν. Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα ἂν πυθοίμην της κύριας πρότασης. Καὶ βασιλεὺς καὶ αὐτός τε θηρᾷ: κύρια πρόταση καὶ τῶν ἄλλων ἐπιμελεῖται: κύρια πρόταση ὅπως ἂν θηρῶσιν: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας. Εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ὅπως. Εκφέρεται με το αοριστολογικό ἂν + απορηματική υποτακτική θηρῶσιν, γιατί δηλώνει απορία. Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα ἐπιμελεῖται της κύριας πρότασης. Άσκηση 7 Στις παρακάτω περιόδους να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε από συντακτική άποψη τις δευτερεύουσες ονοματικές αναφορικές προτάσεις: Ὃ μέλλεις ποιεῖν μὴ λέγε. Οὓς ἂν βούλῃ ποιήσασθαι φίλους, ἀγαθόν τι λέγε περὶ αὐτῶν. Ἦν τις ἐν τῇ στρατείᾳ Ξενοφῶν Ἀθηναῖος, ὃς οὔτε στρατηγὸς οὔτε λοχαγὸς οὔτε στρατιώτης ὢν συνηκολούθει. Ἀνὴρ δίκαιός ἐστιν οὐχ ὁ μὴ ἀδικῶν, ἀλλ ὅστις ἀδικεῖν δυνάμενος μὴ βούλεται. Ὅστις ἐθέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν. Ὃ μέλλεις ποιεῖν: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία Ὃ. Εκφέρεται με την απλή οριστική μέλλεις, γιατί δηλώνει το πραγματικό. Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα μὴ λέγε της κύριας πρότασης. 16
μὴ λέγε: κύρια πρόταση Οὓς ἂν βούλῃ ποιήσασθαι φίλους: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία Οὓς. Εκφέρεται με το αοριστολογικό ἂν + υποτακτική βούλῃ, γιατί δηλώνει το προσδοκώμενο. Χρησιμεύει ως προσδιορισμός στο αὐτῶν. ἀγαθόν τι λέγε περὶ αὐτῶν: κύρια πρόταση Ἦν τις ἐν τῇ στρατείᾳ Ξενοφῶν Ἀθηναῖος: κύρια πρόταση ὃς οὔτε στρατηγὸς οὔτε λοχαγὸς οὔτε στρατιώτης ὢν συνηκολούθει: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὃς. Εκφέρεται με την απλή οριστική συνηκολούθει, γιατί δηλώνει το πραγματικό. Χρησιμεύει ως προσδιορισμός στο Ξενοφῶν. Ἀνὴρ δίκαιός ἐστιν οὐχ ὁ μὴ ἀδικῶν: κύρια πρόταση ἀλλ (ἀνὴρ δίκαιός ἐστίν): κύρια πρόταση ὅστις ἀδικεῖν δυνάμενος μὴ βούλεται: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὅστις. Εκφέρεται με την απλή οριστική μὴ βούλεται, γιατί δηλώνει το πραγματικό. Λειτουργεί ως υποκείμενο στο ρήμα ἐστίν. Ὅστις ἐθέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ὅστις. Εκφέρεται με την απλή οριστική μὴ ἐθέλει, γιατί δηλώνει το πραγματικό. Λειτουργεί ως υποκείμενο στο ρήμα ἀπαρνησάσθω της κύριας πρότασης. ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν: κύρια πρόταση Επιμέλεια: Καραμούζη-Παπαδημητρίου Κατερίνα - Φιλόλογος 17