Παρασκευή και μικροσκοπική παρατήρηση νωπού παρασκευάσματος γυρεόκοκκων (γύρης) Γύρη (γυρεόκοκκοι) είναι τα αρσενικά αναπαραγωγικά κύτταρα των σπερματόφυτων. Στα φυτά που έχουν άνθη, οι γυρεόκοκκοι βρίσκονται στους ανθήρες των στημόνων και μεταφέρονται στη συνέχεια στον ύπερο, προκειμένου να γίνει η γονιμοποίηση του άνθους. Το πάχος των γυρεόκοκκων κυμαίνεται από 2,5 έως 250μm. Το χρώμα τους ποικίλλει, από το μαύρο της παπαρούνας (Papaver rhoeas L.), το ροζ κόκκινο του πολύκομπου (Micromeria juliana (L.) Benth. ex Rchb.), το ανοικτό κίτρινο της ντάλιας (Dahlia Cav.), μέχρι το λευκό του βαμβακιού (Gossypium hirsutum L.). Η γεύση της γύρης είναι κατά το πλείστον πικρή αλλά υπάρχουν και φυτά, πόες συνήθως, που δίνουν γλυκιά γύρη. Ανάλογα με τον τρόπο που επικονιάζονται τα φυτά χαρακτηρίζονται ως εντομόφιλα (εντομογαμή), ανεμόφιλα, υδρόφιλα και ζωόφιλα. Τα περισσότερα φυτά ανήκουν στις δύο πρώτες κατηγορίες. Τα εντομογαμή φυτά, π.χ. ο κρίνος (Lilium longiflorum), βασίζουν την γονιμοποίηση τους στα έντομα (μέλισσες είναι υπεύθυνες για το 80% των επικονιάσεων των ανθοφόρων φυτών, πεταλούδες κ.α). Η γύρη κατά την επικονίαση που γίνεται από τις μέλισσες αναμειγνύεται με τις εκκρίσεις τους και με το νέκταρ. Ο συνδυασμός αυτών των συστατικών είναι υπεύθυνος για τις ωφέλιμες ιδιότητες της γύρης που προσφέρει στον άνθρωπο. Η γύρη αποτελεί βασική πηγή τροφής για τις μέλισσες λόγω του πλούτου θρεπτικών ουσιών που περιέχει. Υπάρχουν όμως και άλλα ζώα που συμβάλλουν στη διασπορά των γυρεόκοκκων, περισσότερο ή λιγότερο τυχαία, όπως πουλιά (κολιμπρί), νυχτερίδες ακόμα και σαλιγκάρια. 1
Τα ανεμογαμή φυτά, π.χ. το πεύκο (Pinus halepensis), βασίζουν την γονιμοποίηση τους περισσότερο στην τύχη και για αυτό τον σκοπό παράγουν περισσότερη ποσότητα γύρης αλλά και μικρότερου μεγέθους κόκκους για να ταξιδεύουν χιλιόμετρα μακριά με τη βοήθεια του ανέμου. 2
Απαιτούμενα υλικά/ αντιδραστήρια: 1. Μικροσκόπιο, αντικειμενοφόρες πλάκες, καλυπτρίδες, σιφώνιο (πιπέτα) Pasteur 2. Άνθη σπερματόφυτων, ψαλίδι ή νυστέρι 3. Αιθανόλη 3. Κωνική φιάλη και πλαστικό πώμα ή ποτήρι ζέσεως 100 ml ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 1) Αποσπάστε τους ανθήρες του άνθους και τοποθετήστε τους μέσα στην κωνική φιάλη (ή το ποτήρι ζέσεως). Προσθέστε στην κωνική φιάλη (μέχρι να καλυφτούν οι ανθήρες) αιθανόλη και αφού την πωματίσετε ανακινήστε καλά έτσι ώστε να σχηματιστεί ένα αλκοολικό αιώρημα γυρεόκοκκων. Το συγκεκριμένο αιώρημα γυρεόκοκκων, μετά την εργαστηριακή άσκηση, μπορεί να αποθηκευτεί και να χρησιμοποιηθεί για αρκετούς μήνες μιας και η αιθανόλη συντηρεί τους γυρεόκοκκους επί μακρόν. Επιπλέον, η αποθήκευση θα μπορούσε να γίνει σε ψυγείο για ακόμη πιο μακροχρόνια συντήρηση και χρήση του αιωρήματος γυρεόκοκκων. 2) Ρίξτε, με το σταγονόμετρο, μία/ δύο σταγόνες του αλκοολικού αιωρήματος γυρεόκοκκων πάνω σε μια αντικειμενοφόρο πλάκα και στη συνέχεια καλύψτε με μία καλυπτρίδα προσέχοντας να μην δημιουργηθούν φυσαλίδες αέρα. 3) Με ένα κομμάτι διηθητικού χαρτιού (ή χαρτιού κουζίνας) προσροφήστε το τυχόν πλεόνασμα του αιωρήματος στα όρια της καλυπτρίδας. 4) Τοποθετήστε το παρασκεύασμα στην τράπεζα του μικροσκοπίου και παρατηρήστε ξεκινώντας από την μικρότερη μεγέθυνση. Επιλέξτε εκείνη την μεγέθυνση για την οποία έχετε την καλύτερη εικόνα των γυρεόκοκκων. 5) Να σχεδιάσετε στον παρακάτω κύκλο ό,τι παρατηρείτε στο μικροσκόπιο. 3
6) Να ταυτοποιήσετε το φυτό απ το οποίο προέρχονται οι παρατηρούμενοι γυρεόκοκκοι με τη βοήθεια των παρακάτω φωτογραφιών. 1ο Παρασκεύασμα Οι γυρεόκοκκοι, που βρίσκονται στους ανθήρες των σπερματόφυτων, διαφέρουν και στο μέγεθος και στο σχήμα ανάλογα με το φυτό απ το οποίο προέρχονται. Έτσι με το μικροσκόπιο μπορούμε να καταλάβουμε/ ταυτοποιήσουμε σε ποιο φυτό ανήκει ο υπό μικροσκόπηση γυρεόκοκκος όπως φαίνεται στις παρακάτω φωτογραφίες. Γυρεόκοκκοι πεύκου (Pinus halepensis) Γυρεόκοκκος ιβίσκου (Hibiscus rosa-sinensis) Γυρεόκοκκοι κρίνου (Lilium longiflorum) Γυρεόκοκκοι κρίνου με Lugol Γυρεόκοκκοι κρίνου (Lilium longiflorum) 4
7) Επαναλάβετε τα βήματα 1 έως και 6 χρησιμοποιώντας τους ανθήρες από διαφορετικά άνθη. 2ο Παρασκεύασμα Να σχεδιάσετε στον παρακάτω κύκλο ό,τι παρατηρείτε στο μικροσκόπιο. Να ταυτοποιήσετε το φυτό απ το οποίο προέρχονται οι παρατηρούμενοι γυρεόκοκκοι με τη βοήθεια των παραπάνω φωτογραφιών: 3ο Παρασκεύασμα Να σχεδιάσετε στον παρακάτω κύκλο ό,τι παρατηρείτε στο μικροσκόπιο. Να ταυτοποιήσετε το φυτό απ το οποίο προέρχονται οι παρατηρούμενοι γυρεόκοκκοι με τη βοήθεια των παραπάνω φωτογραφιών: ΠΗΓΕΣ: 1) «Φυτολογία Γενική Βοτανική των Σπερματόφυτων», Θεόδωρος Κουτσός, Εκδ. ΖΗΤΗ 2009 2) http://el.wikipedia.org/ 5