ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ΕΙΣΗΓΗΣΗ Μόνιµης Επιτροπής Ενέργειας του ΤΕΕ για την Προσυνεδριακή Εκδήλωση Ο ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Αλεξανδρούπολη 29 και 30 Μαΐου 2009 1. Εισαγωγή Το πετρέλαιο ήταν και θα συνεχίσει να είναι καθοριστικός παράγοντας της παγκόσµιας οικονοµίας. Ιστορικά αποτέλεσε και αποτελεί αιτία διεθνών συγκρούσεων. Πολλές πολεµικές κρίσεις, επεµβάσεις και συρράξεις είχαν αφετηρία τον έλεγχο των κοιτασµάτων, των οδών µεταφοράς και των αγωγών πετρελαίου. Επίσης, η οικονοµία, η ανάπτυξη και το βιοτικό επίπεδο κάθε χώρας εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από το πετρέλαιο. Η Ελλάδα βρίσκεται στις υψηλότερες θέσεις ενεργειακής εξάρτησης από το πετρέλαιο, αφού αποτελεί το 58% της πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας, έναντι 40% του µέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Ο ετήσιος τζίρος του Πετρελαϊκού Τοµέα ξεπερνά τα 20 δις (χωρίς φόρους) για το 2008. Χαρακτηριστικά σηµειώνεται ότι τον ίδιο χρόνο ο ετήσιος κύκλος εργασιών των ΕΛΠΕ και Motor Oil Hellas (ΜΟΗ) πλησιάζει το τριπλάσιο του ετήσιου κύκλου εργασιών της ΕΗ. Παρ όλη την τεράστια σηµασία που έχει ο πετρελαϊκός τοµέας για την οικονοµία της χώρας και τους πολίτες, τα θέµατά του ελάχιστα απασχολούν, εκτός της τιµής της αµόλυβδης βενζίνης και των µεταβολών της, τις Κυβερνήσεις, τα πολιτικά Κόµµατα, τους συνδικαλιστικούς, επιστηµονικούς και ακαδηµαϊκούς Φορείς. Τεράστιες επενδύσεις και σοβαρές αλλαγές περνούν σχεδόν απαρατήρητες. Σπάνια το πετρέλαιο αποτελεί αποκλειστικό ή κυρίαρχο θέµα συνεδρίου ή ηµερίδας για την ενέργεια. Έτσι η πρωτοβουλία του ΤΕΕ να διοργανώσει αυτό το διήµερο για τον Πετρελαϊκό Τοµέα στην πορεία προς το Συνέδριο για την Ενέργεια τον Οκτώβριο 2009, έχει ιδιαίτερη σηµασία και εκτιµάται θετικά από τον κόσµο του πετρελαίου. Η επιλογή της Αλεξανδρούπολης για την διεξαγωγή του διηµέρου συνδέεται σηµειολογικά µε τον Αγωγό Πετρελαίου Μπουργκάς Αλεξανδρούπολη, τις προοπτικές και τις επιπτώσεις του για την περιοχή και την ανάδειξή της σε διεθνές κοµβικό σηµείο µεταφοράς της ενέργειας. Η Μόνιµη Επιτροπή Ενέργειας (ΜΕΕ) του ΤΕΕ προσπάθησε να διαµορφώσει ένα πρόγραµµα του διηµέρου στο οποίο συµµετέχουν όσοι έχουν λόγο ή πρέπει να έχουν για τα θέµατα του 1
Πετρελαϊκού Τοµέα. Η ΜΕΕ ευχαριστεί θερµά όλους τους συµµετέχοντες που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της. Επίσης, ιδιαίτερες ευχαριστίες πρέπει να δοθούν στους Τοπικούς Φορείς για τη φιλοξενία, τη συµµετοχή και τη βοήθεια που προσέφεραν στη διοργάνωση. 2. Παγκόσµια Αγορά Πετρελαίου Η παγκόσµια ζήτηση πετρελαίου το 2007 ανήλθε στα 85,8 εκατοµ. βαρέλια ηµερησίως αυξηµένη κατά 1,2% ή 1,04 εκατοµ. βαρέλια ηµερησίως σε σχέση µε το 2006. Οι Ευρωπαϊκές χώρες µέλη του ΟΟΣΑ σηµείωσαν µείωση κατά 1,8% ή 270.000 βαρέλια ηµερησίως, ενώ οι χώρες της Βόρειας Αµερικής σηµείωσαν αύξηση κατά 1,0 % ή 260.000 βαρέλια ηµερησίως. Η παγκόσµια παραγωγή πετρελαίου το 2007 ανήλθε στα 85,54 εκατοµµύρια βαρέλια ηµερησίως αυξηµένη κατά 0,15% ή κατά 0,13 εκατοµµύρια βαρέλια ηµερησίως σε σχέση µε το 2006. Ο ΟΠΕΚ µείωσε την παραγωγή του κατά 0,12% ή κατά 0,39 εκατοµµύρια βαρέλια την ηµέρα, οι χώρες µη µέλη του ΟΟΣΑ µείωσαν την παραγωγή τους κατά 3,5% ή κατά 1,0 εκατοµµύριο βαρέλια την ηµέρα, ενώ και οι χώρες µέλη του ΟΟΣΑ µείωσαν την παραγωγή τους κατά 0,7% ή κατά 0,14 εκατοµµύρια βαρέλια ηµερησίως. Το έτος 2008, ο ρυθµός ανάπτυξης της παγκόσµιας οικονοµίας παρουσίασε σηµαντική επιβράδυνση σε σχέση µε το 2007, µε αφορµή κυρίως την παγκόσµια χρηµατοπιστωτική κρίση. Η µέση τιµή του αργού πετρελαίου Brent (Platt s Dated) για το 2008 διαµορφώθηκε στα $ 96,99/Bbl έναντι $ 72,52/Bbl το 2007, παρουσιάζοντας αύξηση ίση µε 33,7%. Παρά τη µεγάλη αύξηση σε ετήσια βάση, η µέση τιµή Brent το 4 ο τρίµηνο του 2008 µειώθηκε στα $ 54,91/Bbl, λόγω της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης. Τα διεθνή περιθώρια διύλισης για τα σύνθετα διυλιστήρια µειώθηκαν κατά το 2008. Ειδικότερα, το ενδεικτικό περιθώριο ενός σύνθετου διυλιστηρίου στη Μεσόγειο διαµορφώθηκε κατά το 2008 σε $ 6,76/Bbl έναντι $ 7,07/Bbl το 2007. Τα περιθώρια των απλών διυλιστηρίων ακολούθησαν την ίδια τάση. Σε διεθνές επίπεδο, η ζήτηση πετρελαίου αναµένεται να παρουσιάσει το 2009 κάµψη, λόγω της διεθνούς οικονοµικής κρίσης, µε αποτέλεσµα η πλεονάζουσα παγκόσµια δυναµικότητα παραγωγής να διατηρήσει τις διεθνείς τιµές σε χαµηλά επίπεδα. Συγκεκριµένα, µείωση της παγκόσµιας ζήτησης πετρελαίου κατά 2,4 εκατ. βαρέλια την ηµέρα αναµένει για το 2009 η ιεθνής Υπηρεσία Ενέργειας (ΙΕΑ), υποστηρίζοντας ότι η οικονοµική επιβράδυνση ωθεί την κατανάλωση στα χαµηλότερα επίπεδα του 2004. Για την επόµενη δεκαετία τουλάχιστον, η παραγωγή πετρελαίου αναµένεται ότι θα εξακολουθήσει να υπερκαλύπτει τη ζήτηση. Η παγκόσµια δυναµικότητα διύλισης παρουσίασε µικρή αύξηση την τελευταία δεκαετία, αλλά παραµένει οριακή σε σχέση µε τη ζήτηση σε ορισµένες περιοχές (Βόρεια Αµερική, Ευρώπη), γεγονός που οδηγεί αρκετές φορές σε αυξητικές τάσεις στα προϊόντα πετρελαίου, στην αύξηση των περιθωρίων διύλισης και στη δυσλειτουργία και ανελαστικότητα των αγορών. Ο βαθµός απασχόλησης της παραγωγικής δυναµικότητας των διυλιστηρίων των χωρών µελών του ΟΟΣΑ τον Νοέµβριο 2007 ανήλθε στο 85,9 µειωµένος κατά 0,34 µονάδες από τον αντίστοιχο µήνα του 2006. Η Κορέα εµφανίζει τον µεγαλύτερο βαθµό απασχόλησης 94,4 και ακολουθεί η Γερµανία µε 91,3. Επισηµαίνεται ότι οι τιµές πετρελαιοειδών παγκοσµίως ορίζονται από τρεις αγορές: α) την Αµερικανική που καθορίζει τις τιµές βενζινών στον κόσµο (η κατανάλωση στις αρχές του 2009 έχει µειωθεί στις ΗΠΑ, που έχει επηρεάσει και τις τιµές στην Ευρώπη) 2
β) την Ευρωπαϊκή που καθορίζει τις τιµές όσον αφορά τα µεσαία κλάσµατα γ) την αγορά της Σιγκαπούρης και της Άπω Ανατολής που καθορίζει την τιµή του µαζούτ. 3. Ο Πετρελαϊκός Τοµέας στην Ελλάδα 3.1. Βασικά στοιχεία αγοράς Η συµµετοχή του πετρελαίου στην πρωτογενή κατανάλωση ενέργειας είναι σήµερα 58% και εκτιµάται ότι το 2020 θα µειωθεί στο 53%. Στην κατεύθυνση αυτή συµβάλλουν η αύξηση της διείσδυσης του φυσικού αερίου, η σηµαντική ανάπτυξη των ΑΠΕ και η ελαχιστοποίηση χρήσης µαζούτ για ηλεκτροπαραγωγή στην ηπειρωτική χώρα, υπερκαλύπτοντας τις αυξητικές τάσεις λόγω των µεταφορών. Σύµφωνα µε την EURO STAT, το 2006 οι συνολικές εισαγωγές αργού και προϊόντων πετρελαίου ήταν 21,54 Mtoe, η παραγωγή αργού 0,1 Mtoe και η κατανάλωση (εσωτερική αγορά και διεθνείς πωλήσεις) 18,21 Mtoe. Οι πωλήσεις προϊόντων πετρελαίου το 2007 (ΕΛΠΕ) ήταν 12,95 εκ. τόνους στην εσωτερική αγορά και 4,65 εκ. τόνους στη διεθνή (αεροπορικά καύσιµα και ναυτιλία). Η εσωτερική αγορά µέχρι το 2006 είχε µικρές αυξητικές τάσεις (µ.ο 2,0%) αλλά τα δύο τελευταία χρόνια υπάρχει µείωση 1 2%. Στις πωλήσεις τις εσωτερικής αγοράς 3,65 εκατ. τόνοι είναι βενζίνες, 6,6 εκατ. τόνοι ντίζελ και 1,75 εκατ. τόνοι µαζούτ. Η κατανοµή της κατανάλωσης ανά τοµέα της οικονοµίας είναι 39% µεταφορές, 23% βιοµηχανία, 24% νοικοκυριά, 7% γεωργία και 7% υπηρεσίες. 3.2. Προµήθεια αργού και προϊόντων Λόγω της ασήµαντης ελληνικής παραγωγής αργού, η κάλυψη των αναγκών σε αργό πετρέλαιο γίνεται µε εισαγωγές από παραγωγούς χώρες, κύρια από Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Ιράν, Λιβύη και Κουβέιτ. Οι εισαγωγές προϊόντων πετρελαίου, κύρια πετρελαίου θέρµανσης, γίνεται από τις Εταιρίες ιύλισης, ενώ γίνονται και µερικές εισαγωγές από τις Εταιρίες Εµπορίας, κύρια τις Πολυεθνικές. 3.3. ιύλιση Στην Ελλάδα λειτουργούν τέσσερα ιυλιστήρια, εκ των οποίων τρία ανήκουν στα ΕΛΠΕ και ένα στην MOH µε συνολική ονοµαστική δυναµικότητα 23 εκατ. τόνους ετησίως. ΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Εταιρία ΕΛΠΕ ΕΛΠΕ ΕΛΠΕ ΜΟΗ Θέση Ασπρόπυργος Θεσ/νίκη Ελευσίνα Κόρινθος Έτος Κατασκευής 1958 1966 1972 1972 Ονοµ. υναµ. (Κt/έτος) 7300 3450 5000 7500 Χωρητικότητα εξ. (km 3 ) 2300 1000 3350 2800 Τύπος ιύλισης Σύνθετο Απλό/Βενζίνες Απλό/όχι Bενζίνες Σύνθετο είκτης Nelson 10,6 6,7 1,5 11,95 Στην Ελληνική αγορά τα ΕΛΠΕ κατέχουν το 74% ενώ η ΜΟΗ το 26% περίπου. Η ΜΟΗ έχει και ιδιαίτερα σηµαντικές εξαγωγές. 3
3.4. Εµπορία Σύµφωνα µε τα στοιχεία του ΣΕΕΠΕ στην Ελληνική αγορά πετρελαιοειδών δραστηριοποιούνται στην χονδρική: 20 εταιρίες µε άδεια Α (εγκαταστάσεις αποθήκευσης ανά την Ελλάδα) 22 εταιρίες µε άδεια Β1/Β2 (ναυτιλιακά και αεροπορικά καύσιµα) 16 εταιρίες µε άδεια Γ (υγραερίου) 14 εταιρίες µε άδεια (ασφάλτου). Ορισµένες από τις εταιρίες που διαθέτουν άδεια Α διαθέτουν και τις άλλες άδειες. Από τις Εταιρίες Εµπορίας, δύο είναι θυγατρικές των Εταιριών ιύλισης (ΕΚΟ/ΕΛΠΕ, AVIN OIL/MOH), δύο ανήκουν σε πολυεθνικές (BP, SHELL) και οι υπόλοιπες είναι Ελληνικές ιδιωτικές εταιρίες. Οι Εταιρίες Εµπορίας διαθέτουν και λειτουργούν εγκαταστάσεις σε όλη την χώρα δυναµικότητας 1,5 εκατοµ. m 3 περίπου. Στη λιανική εµπορία λειτουργούν 8008 πρατήρια. Από αυτά η µεγάλη πλειοψηφία (πάνω από το 90%) λειτουργούν µε τα σήµατα των Εταιριών Εµπορίας, ενώ περίπου 670 είναι ανεξάρτητα πρατήρια. Πρέπει να επισηµανθεί ότι στην Ελλάδα, 1 πρατήριο αντιστοιχεί σε 1424 κατοίκους και 261 αυτοκίνητα, µεγέθη που είναι σηµαντικά χαµηλότερα σε σύγκριση µε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγµα: Γερµανία 5357 κάτοικοι/πρατήριο και 1986 αυτοκίνητα/πρατήριο Γαλλία 4234 κάτοικοι/πρατήριο και 1180 αυτοκίνητα/πρατήριο Ιταλία 2579 κάτοικοι/πρατήριο και 955 αυτοκίνητα/πρατήριο Μ.Ο. ΕΕ 3800 κάτοικοι/πρατήριο. Στην αγορά του πετρελαίου θέρµανσης δραστηριοποιούνται περίπου 2000 πωλητές. Για τη διακίνηση των καυσίµων, εκτός των σωληναγωγών που συνδέουν βασικά τα ιυλιστήρια µε τις Εγκαταστάσεις των Εταιριών Εµπορίας, χρησιµοποιούνται 1300 Βυτιοφόρα ηµόσιας Χρήσης, 500 Βυτιοφόρα Ιδιωτικής Χρήσης των Εταιριών Εµπορίας και 8600 µικρά βυτιοφόρα. Για τις θαλάσσιες µεταφορές χρησιµοποιείται ένας σηµαντικός αριθµός δεξαµενόπλοιων διαφόρων µεγεθών. Από τα στοιχεία που αναφέρθηκαν γίνεται φανερό ότι ο Τοµέας Πετρελαίου πέρα από τα τεράστια οικονοµικά µεγέθη που διαχειρίζεται, απασχολεί ένα µεγάλο αριθµό άµεσα εργαζοµένων που πλησιάζει τις 50.000, ενώ µεγάλος είναι και ο αριθµός των έµµεσα απασχολούµενων (εταιρίες κατασκευών και συντήρησης, παροχής υπηρεσιών, προµηθευτές, κ.λ.π.). 3.5. Θεσµικό πλαίσιο Η αγορά πετρελαιοειδών στην Ελλάδα είναι απελευθερωµένη από το 1992 (Ν. 2008/1992). Η οργάνωση και λειτουργία της αγοράς διέπεται από το Ν. 3054/2002 όπως αυτός τροποποιήθηκε από τους Ν. 3335/2005 και Ν. 3419/2005. Το θεσµικό πλαίσιο συµπληρώνεται από Π.. και Υ.Α. Υποστηρίζεται από παράγοντες της αγοράς η άποψη ότι το ισχύον θεσµικό πλαίσιο οδηγεί σε στρεβλώσεις και προβλήµατα, µε συνέπεια τη µειωµένη ανταγωνιστικότητα και την τελική επιβάρυνση του καταναλωτή. 4
3.6. ιαµόρφωση τιµών καυσίµων Οι τιµές των πετρελαιοειδών διαµορφώνονται από: την τιµή διυλιστηρίου (ex refinery) που προσδιορίζεται µε βάση τις διεθνείς τιµές των αντίστοιχων προϊόντων στην αγορά της Μεσογείου (PLATT S), οι οποίες επηρεάζονται από τις τιµές αργού, την σχέση ζήτησης/προσφοράς κάθε προϊόντος την συγκεκριµένη περίοδο καθώς και από την ισοτιµία ευρώ δολαρίου και το περιθώριο (premium) που τα ιυλιστήρια προσθέτουν ενώ συµπεριλαµβάνεται και το κόστος τήρησης αποθεµάτων τους φόρους, εισφορές και δασµούς το µικτό περιθώριο της Εταιρίας το µικτό περιθώριο του Πρατηρίου. Ενδεικτικά αναφέρεται σύµφωνα µε το ΥΠΑΝ την 30.4.2009 για την τιµή της βενζίνης (95 οκτανίων 10 ppm): Βασική τιµή ιυλιστηρίου 0,298 /LT Μ.Ο. τιµής εκ ιυλ.+φόροι/δασµοί 0,790 /LT Μ.Ο. Χονδρικής τιµής πώλησης 0,869 /LT Μ.Ο. Λιανικής τιµής πώλησης 0,932 /LT Από τα παραπάνω προκύπτει ότι για την συγκεκριµένη ηµέρα η τιµή αναλύεται ως τιµή εκ διυλιστηρίου 32%, Φόροι-δασµοί 53%, µικτό περιθώριο εταιρίας 8,5% και περιθώριο λιανικής 6,5%. Εποµένως, γίνεται κατανοητή η µικρή συµµετοχή της τιµής του αργού πετρελαίου στη διαµόρφωση της τελικής τιµής του καταναλωτή. 3.7. Ανταγωνιστικότητα Ελληνικής αγοράς πετρελαιοειδών Είναι το πιο σοβαρό και πολυσυζητηµένο θέµα. Το ερώτηµα που υπάρχει είναι που βρίσκονται οι τιµές των πετρελαιοειδών που διαµορφώνονται από τους φορείς της αγοράς ( ιυλιστήρια, Εταιρίες Εµπορίας, Μεταφορείς, Πρατηριούχοι) σε σύγκριση µε τις αντίστοιχες των άλλων χωρών της ΕΕ. Κριτήριο είναι η σύγκριση των τιµών «προ φόρων και δασµών» όπως αυτές δηµοσιεύονται κάθε εβδοµάδα από την Ευρωπαϊκή Ένωση / Γενική /νση Ενέργειας και ενδεικτικά αναφέρονται οι τιµές για την 27/4/2009: Βενζίνη 95 οκτ.: Ελλάδα 417,81 /1000 LT Κατάταξη 5 η υψηλότερη (27) Μ.Ο. Ε.Ε. (27) 378,80 /1000 LT Απόκλιση 10,3 % Μ.Ο. Ε.Ε. (16) 399,87 /1000 LT Απόκλιση 4,5 % Πετρέλαιο κίνησης: Ελλάδα 477,08 /1000 LT Κατάταξη 1 η υψηλότερη (27) Μ.Ο. Ε.Ε. (27) 411,99 /1000 LT Απόκλιση 15,8 % Μ.Ο. Ε.Ε. 416,85 /1000 LT Απόκλιση 14,5 % Παρατηρείται ότι οι τιµές «προ φόρων και δασµών» στην Ελλάδα είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη, ειδικά στο πετρέλαιο κίνησης. Πολλές φορές διατυπώνεται ο αντίλογος ότι η κατάταξη µε βάση την τιµή καταναλωτή είναι πολύ καλύτερη. Αυτό πράγµατι συµβαίνει, αλλά οφείλεται κύρια στους ιδιαίτερα χαµηλούς φόρους οι οποίοι καθορίζονται από το Κράτος και εισπράττονται από αυτό. Σηµειώνεται ότι η Ελλάδα έχει υποχρέωση να προσαρµόσει την φορολογία καυσίµων στα κατώτερα επιτρεπόµενα από την ΕΕ και ήδη βρίσκεται στη διαδικασία προσαρµογής. Το θέµα των υψηλών τιµών «προ φόρων», οι αποκλίσεις από περιοχή σε περιοχή και οι µεταβολές των τιµών λιανικής, αποδίδονται κυρίως στον µειωµένο ανταγωνισµό, στις 5
στρεβλώσεις της αγοράς, σε εναρµονισµένες πρακτικές και σε κερδοσκοπία. Η Επιτροπή Ανταγωνισµού έχει ασχοληθεί έντονα µε το θέµα τα τελευταία χρόνια και µετά από διάλογο µε τους φορείς, έχει υποβάλλει σειρά προτάσεων, που ορισµένες εξ αυτών βρίσκονται στο δρόµο της υλοποίησης. Όµως, εκτός από τα παραπάνω, θα πρέπει να εξετασθεί αν υπάρχουν αντικειµενικοί λόγοι που οδηγούν σε υψηλές τιµές. Η λειτουργία δύο ιυλιστηρίων απλής τεχνολογίας (Θεσσαλονίκης και Ελευσίνας), η έλλειψη σοβαρών αποθηκευτικών εγκαταστάσεων και αγωγών διακίνησης καυσίµων ανά την επικράτεια, οδηγούν σε αυξηµένο κόστος στην παραγωγή και στην διακίνηση. Στα πλαίσια του Εθνικού Ενεργειακού Σχεδιασµού θα πρέπει να µελετηθούν και να σχεδιαστούν παρεµβάσεις και έργα που θα βελτιώσουν την παραγωγικότητα του Πετρελαϊκού Τοµέα και θα οδηγήσουν σε βελτίωση των τιµών για τον καταναλωτή. 3.8. Αποθέµατα ασφαλείας Το θέµα έχει απασχολήσει τις τελευταίες δεκαετίες και ήταν µόνιµο σηµείο τριβής µε την ΕΕ και αιτία παραποµπής και καταδίκης στο Ευρωπαϊκό ικαστήριο. Από το καθεστώς της τήρησης αποθεµάτων από τα ιυλιστήρια συνδεόµενων µε τις συµβάσεις προµήθειας, µε το Ν. 3054/2002 θεσπίστηκε η υποχρέωση τήρησης αποθεµάτων από τους εισαγωγείς και η δυνατότητα πρόσβασης τρίτων σε αποθήκες τήρησης αποθεµάτων. Το θέµα πέρα της διάστασης της Εθνικής Ασφάλειας συνδέεται µε την δυνατότητα εισαγωγής προϊόντων από το εξωτερικό, προάγοντας τον ανταγωνισµό. Ήδη έχει ξαναέλθει στην συζήτηση το θέµα του Εθνικού Φορέα Αποθεµάτων (ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ), ενώ στην ΕΕ προωθείται πρόταση οδηγίας «περί υποχρεώσεως διατηρήσεων ενός ελάχιστου επιπέδου αποθεµάτων» εισάγοντας τον όρο «ειδικά αποθέµατα» που τηρούνται στην χώρα από τον Φορέα Αποθεµάτων. 3.9. Νοθεία Λαθρεµπορία Αποτελούν παραδοσιακά τα καρκινώµατα του Τοµέα Πετρελαιοειδών. Εκτός από την απώλεια εσόδων για το κράτος, δηµιουργούν επιπρόσθετες επιβαρύνσεις για το περιβάλλον. Η άρση, όπου είναι δυνατόν, των οικονοµικών κινήτρων για λαθρεµπόριο, η ενίσχυση των ελεγκτικών και κατασταλτικών µηχανισµών (ΚΕ ΑΚ) και η αυτοπροστασία από τους φορείς της αγοράς, είναι εντελώς αναγκαία και απαραίτητα για την εξάλειψη αυτών των νοσηρών φαινοµένων. 3.10. Πετρέλαιο και περιβάλλον Οι δραστηριότητες του Τοµέα έχουν άµεση επίδραση στο περιβάλλον και την κλιµατική αλλαγή. Τόσο τα προϊόντα που παράγονται, διακινούνται και καταναλώνονται, όσο και οι εκποµπές των ιυλιστηρίων και των εγκαταστάσεων αποθήκευσης, αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για το περιβάλλον. Η αυστηρή και έγκαιρη προσαρµογή στις προδιαγραφές προϊόντων όπως αυτές καθορίζονται από την ΕΕ, οι άρτιες περιβαλλοντικές µελέτες, η αυστηρή τήρηση των περιβαλλοντικών όρων, ο ουσιαστικός και έµπρακτος σεβασµός στο περιβάλλον και η προστασία του από τους ίδιους τους φορείς, είναι απολύτως αναγκαία και απαραίτητη για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων από την χρήση των πετρελαιοειδών. 6
3.11. Έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων στην Ελλάδα Οι δραστηριότητες της έρευνας και εκµετάλλευσης υδρογονανθράκων µπορούν να πραγµατοποιηθούν στην Ελλάδα µόνο µε τη λήψη άδειας από το κράτος. Η περιορισµένη παραγωγή πετρελαίου προέρχεται µόνο από το γνωστό υπό εξάντληση κοίτασµα του Πρίνου στην θαλάσσια περιοχή της Καβάλας. Ο Νόµος 2289/95 περί «Όρων Αδειών για Έρευνα και Εκµετάλλευση Υδρογονανθράκων στην Ελλάδα», ρυθµίζει το θεσµικό πλαίσιο της άσκησης του δικαιώµατος αναζήτησης, έρευνας και εκµετάλλευσης υδρογονανθράκων στην Ελλάδα και είναι πλήρως εναρµονισµένο µε την Οδηγία 94/22/ΕΚ. Τα τελευταία χρόνια υπήρξε πλήρης αδρανοποίηση του ισχύοντος νοµοθετικού πλαισίου και των στόχων του, µε αποτέλεσµα την ουσιαστική αποχώρηση των επενδυτών που είχαν υπογράψει συµβάσεις στον πρώτο ιεθνή Γύρο Παραχωρήσεων. Το 2007 µε υπουργική απόφαση τα δικαιώµατα έρευνας και εκµετάλλευσης υδρογονανθράκων περιήλθαν στο Ελληνικό ηµόσιο. Η Ελλάδα παραµένει µια από τις πλέον ανεξερεύνητες χώρες της Μεσογείου µε εναποµένον δυναµικό. Υπάρχουν αισιόδοξες γεωλογικές εκτιµήσεις για την περιοχή του Βορείου Αιγαίου. Στο πλαίσιο αυτό είναι απαραίτητο να συνεχιστεί η συστηµατική έρευνα υδρογονανθράκων µε σκοπό την ανεύρεση και αξιοποίηση εκµεταλλεύσιµων κοιτασµάτων. Επίσης, απαιτείται η έρευνα σε ανεξερεύνητες περιοχές, όπως είναι η θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης, όπου απαιτείται η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας µας µε την Λιβύη και την Αίγυπτο. Κρίνεται ότι είναι αναγκαία η ολοκλήρωση της νοµοθετικής ρύθµισης για τον υπό σύσταση ηµόσιο Φορέα που θα διασφαλίσει τα δικαιώµατα του ηµοσίου, θα αναλάβει την όλη διαδικασία διεθνών γύρων παραχωρήσεων και τη σύναψη συµβολαίων για αναζήτηση και εκµετάλλευση υδρογονανθράκων σε διάφορα µέρη της Ελλάδας. 3.12. Βιοκαύσιµα Ο Ν. 3054/2002 που ψήφισε η Ελληνική Κυβέρνηση έθεσε τη βάση για την παραγωγή και τη χρήση βιοκαυσίµων. Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει το στόχο της Κοινοτικής Οδηγίας 2003/30 για την προώθηση της χρήσης βιοκαυσίµων και άλλων ΑΠΕ στον τοµέα των µεταφορών, δηλαδή το 5,75% των µεταφορικών απαιτήσεων σε καύσιµα να καλύπτεται από καύσιµα από ΑΠΕ το 2010. Σύµφωνα µε το Ν. 3423/2005 χορηγείται πλήρης φορολογική απαλλαγή για τη χρήση του βιοντίζελ, προκειµένου να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη του τοµέα. Η φορολογική απαλλαγή ισχύει µέχρι το ακόλουθο όριο ποσότητας βιοντίζελ το χρόνο: 51.000 m 3 για το 2005 91.000 m 3 για το 2006 114.000 m 3 για το 2007. Η πρώτη ύλη για το βιοντίζελ που παράγεται αυτή την περίοδο εισάγεται και η παραγωγή από τα εργοστάσια χρησιµοποιείται ως πρώτη ύλη στα Ελληνικά ιυλιστήρια, χωρίς να πραγµατοποιούνται απευθείας πωλήσεις. εν υπάρχουν µέχρι τώρα άλλα βιοκαύσιµα σε χρήση στην Ελλάδα. Σύµφωνα µε την Έκθεση Προόδου της ΕΕ για τα βιοκαύσιµα (SEC (2007)12, 10.01.2007) ενδεικτικοί στόχοι της Ελλάδας για τη συµµετοχή των βιοκαυσίµων την περίοδο 2006-2010 7
ανέρχονται στο 2,5 % για το 2006, 3 % για το 2007, 4% για το 2008, 5% για το 2009 και 5,75 % για το 2010. Σηµειώνεται ότι επίκειται η αναθεώρηση της Κοινοτικής Οδηγίας που θα ορίζει ως στόχο την συµµετοχή κατά 10% των βιοκαυσίµων στις µεταφορές της Ε.Ε. το 2020. 4. Ο Ρόλος του Μηχανικού στον Πετρελαϊκό Τοµέα Στο πετρέλαιο απασχολείται σηµαντικός αριθµός Μηχανικών, κύρια στον χώρο των ιυλιστηρίων. Μετά την δεκαετία του 1980 αποκτήθηκε σηµαντική εµπειρία και τεχνογνωσία στην σχεδίαση και υλοποίηση έργων στον πετρελαϊκό τοµέα. υστυχώς σήµερα παρατηρείται έντονα το φαινόµενο, ακόµα και σε απλά έργα, στην µελέτη και επίβλεψη να µη χρησιµοποιούνται Ελληνικές Εταιρίες και Έλληνες Μηχανικοί, παρά την αποδεδειγµένη γνώση και το ανταγωνιστικό κόστος. Το ΤΕΕ πιστεύει ότι οι φορείς του Πετρελαϊκού Τοµέα θα πρέπει να επιδείξουν ιδιαίτερη µέριµνα σ αυτό και να εµπιστευθούν τους Έλληνες Μηχανικούς. Η ΜΕΕ του ΤΕΕ µε την εισήγηση αυτή προσπάθησε να θέσει τα βασικά ζητήµατα του Πετρελαϊκού Τοµέα, ως αφετηρία συζήτησης και προβληµατισµού. Η ΜΕΕ θα ακούσει µε προσοχή και θα µελετήσει όλες τις εισηγήσεις και παρεµβάσεις αυτού του διηµέρου και στο Συνέδριο Ενέργειας του ΤΕΕ θα διαµορφωθούν θέσεις και προτάσεις για τον Πετρελαϊκό Τοµέα, που θα συµβάλουν στην ορθολογικότερη λειτουργία του και στην περαιτέρω ανάπτυξη, προς όφελος της Εθνικής Οικονοµίας και του Έλληνα Καταναλωτή. 8