Πολιτικές βιώσιμης ενεργειακής μετάβασης Μία κριτική επισκόπηση στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας Δημήτριος Ασκούνης, Ιωάννης Ψαρράς, Χάρης Δούκας, Δημήτριος Αγγελόπουλος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Η/Υ Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης Παρασκευή 8 Νοεμβρίου, ΤΕΕ, Αθήνα Νίκης 4, 1ος Όροφος Αίθουσα Εκδηλώσεων
Περιεχόμενα I. Εισαγωγή II. Το πρόβλημα III. Υφιστάμενες Πολιτικές Προώθησης IV. Διείσδυση ΑΠΕ - Αγορές V. Προτάσεις VI. Συμπεράσματα 2
ΕΝΕΡΓΕΙΑ 2020 Ι. Εισαγωγή (1/2) Ευρωπαϊκές δεσμεύσεις για το 2020 «Πακέτο 20-20-20» 20% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κάτω από τα επίπεδα του 1990. 20% της κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ-27 να προέρχεται από ΑΠΕ. 20% μείωση στη χρήση πρωτογενούς ενέργειας μέσω της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Βασικοί άξονες ενεργειακής πολιτικής Ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού. Βιωσιμότητα. Αποδοτικότητα αγοράς. 3
Ι. Εισαγωγή (2/2) Χρηματοπιστωτική Κρίση Αύξηση των τιμών ενέργειας Επιπτώσεις: Στην Ανταγωνιστικότητα της Οικονομίας Στην Ποιότητα Ζωής Στο Περιβάλλον 4
Ερωτήματα προς Διερεύνηση ΙΙ. Το πρόβλημα (1/5) Ποια είναι τα διαθέσιμα εργαλεία προώθησης των ΑΠΕ Πώς συμβάλουν στην επίτευξη των ενεργειακών επιδιώξεων Ποιοι εμπλεκόμενοι θα ήταν διατεθειμένοι να επενδύσουν Ποια είναι η αλληλεπίδραση των προτάσεων προώθησης των ΑΠΕ με τα χαρακτηριστικά των εμπλεκομένων της ενεργειακής αγοράς http://www.diacore.eu/ Policy Dialogue on the Assessment and Convergence of RES Policy in EU Member States 5
Επιλογή ΙΙ. Το πρόβλημα (2/5) 6
Σύνθεση ΙΙ. Το πρόβλημα (3/5) Τύποι Προγραμμάτων Τεχνολογικές Δυνατότητες Εκτίμηση Επιπτώσεων Αγοράς Σύνθεση Διερεύνηση Χαρακτηριστικών Εμπλεκομένων Διερεύνηση Χαρακτηριστικών Αγοράς Εργαλείων Εκτίμηση Επιπτώσεων Εμπλεκομένων Προτάσεις Προώθησης 7
Παρούσα Κατάσταση ΙΙ. Το πρόβλημα (4/5) Αναγκαιότητα προώθησης των ΑΠΕ Τεχνολογική ωρίμανση και ικανοποιητική απόδοση των ΑΠΕ Η χρήση και η διείσδυσή τους δεν έχει φτάσει ακόμα στο αναμενόμενο επίπεδο Δυσκολία επίτευξης πραγματικών αλλαγών στο ενεργειακό μίγμα 8
Ζητούμενο ΙΙ. Το πρόβλημα (5/5) Ανάγκη για επανακαθορισμό της ενεργειακής πολιτικής για την προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας Διερεύνηση πολιτικών στήριξης των ενεργειακών επενδύσεων σε «πράσινες» τεχνολογίες Εντοπισμός στρεβλώσεων Προτάσεις βιώσιμης ενεργειακής μετάβασης 9
Σημαντικότεροι Μηχανισμοί IΙΙ. Υφιστάμενες Πολιτικές Προώθησης Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (ETS) Σταθερές Εγγυημένες Τιμές (Feed-In Tariff) Εγγυημένες Διαφορικές Τιμές (Feed-In Premium) Υποχρεωτικής Ποσόστωσης (Quota Systems)
Μηχανισμοί στην ΕΕ -27 IΙΙ. Υφιστάμενες Πολιτικές Προώθησης Πηγή: Ragwitz, M. et al. (2011). Review report on support schemes for renewable electricity and heating in Europe, Re-Shaping 11 Project, Intelligent Energy Europe Programme.
Επίδραση του Μηχανισμού IΙΙ. Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (1/3) Η ίδια επίπτωση και στα κόστη καυσίμων Μονάδες αυξημένου οριακού κόστους και εκπομπών Λόγω των ΑΠΕ ωθούνται εκτός της αγοράς Εκπομπές Ρύπων Δικαιώματα Εκπομπών Ρύπων Τιμή Δικαιωμάτων Εκπομπών Ρύπων Πιο ελκυστικές οι επενδύσεις σε περισσότερο ρυπογόνες τεχνολογίες Δημιουργία στρέβλωσης στην αγορά Σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις Πηγή: Rathmann, M., (2007). Do support systems for RES-E reduce EU-ETS-driven electricity prices?, Energy Policy, Volume 35, Issue 1, Pages 342-349.
Τιμές Δικαιωμάτων IΙΙ. Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (2/3) Γραφική απεικόνιση της τιμής στη διάρκεια των ετών. Σημαντική μείωση της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων. Πηγή: European Energy Exchange (EEX) - EU ETS Emission Allowances.
Εξελίξεις IΙΙ. Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (3/3) Σημαντική μείωση της τιμής σε χαμηλά επίπεδα (2,46 /tn CO2 - Απρίλιος 2013) Αποβιομηχάνιση της Ευρώπης και αντικατάσταση παραγωγής άνθρακα με εισαγόμενο άνθρακα. Μείωση παραγωγής άνθρακα λόγω της χρήσης ΑΠΕ Αρχικές προσδοκίες για τιμή 20 /tn CO2 το 2013. Έγκριση του backloading από το Ευρωκοινοβούλιο (Ιούλιος 2013) Απόσυρση 900 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων από την αγορά και πρόκληση τεχνητής αύξησης των τιμών τους Προσπάθεια περιορισμού της υπερπροσφοράς δικαιωμάτων Πηγή: European Commission (2013). Available at: http://ec.europa.eu/clima/news/articles/news_2012111203_en.htm
Προσέγγιση IΙΙ. Σταθερές Εγγυημένες Τιμές (1/3) Παροχή σταθερής και εγγυημένης αποζημίωσης ανά μονάδα παραγόμενης ενέργειας μέσω μακροχρόνιων συμβολαίων πώλησης Μη αντανάκλαση των τιμών της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Αλλοίωση της ελεύθερης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας Δυσκολία προσαρμογής στις αλλαγές του κόστους τεχνολογίας Πηγή: ΥΠΕΚΑ (2012). Έκθεση για τον τομέα ηλεκτροπαραγωγής από Α.Π.Ε. στο πλαίσιο του σχεδιασμού αναμόρφωσης του μηχανισμού στήριξης, Απρίλιος 2012.
Ελληνική Εμπειρία IΙΙ. Σταθερές Εγγυημένες Τιμές (2/3) Εφαρμογή του μηχανισμού εγγυημένων τιμών Υψηλές εγγυημένες τιμές στα Φ/Β παρά τη μείωση του κόστους κατασκευής τους Έλλειμμα του ΛΑΓΗΕ στα 493,72 εκ. (Σεπτέμβριος 2013) Μειωμένη ρευστότητα στην ενεργειακή αγορά Απόφαση για αναλογικός επιμερισμός τους ελλείμματος του ΛΑΓΗΕ σε όλους τους παραγωγούς Πηγή: Λειτουργός της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΛΑΓΗΕ)
Θέματα προς Συζήτηση IΙΙ. Σταθερές Εγγυημένες Τιμές (3/3) Αναχρηματοδότηση του ΛΑΓΗΕ Αναθεώρηση των επιβαρύνσεων στους καταναλωτές Εξορθολογισμός των εγγυημένων τιμών για τις ΑΠΕ Εκπόνηση νέου θεσμικού πλαισίου για κάθε μορφή ΑΠΕ και τεχνολογία ηλεκτροπαραγωγής Αναθεώρηση των στόχων ΑΠΕ για το 2020 Ανάπτυξη συστήματος συλλογής και επεξεργασίας λειτουργικών στοιχείων με προηγμένες τεχνολογίες ΑΠΕ
ΑΠΕ - Τιμή IV. Διείσδυση ΑΠΕ Αγορές (1/7) Αύξηση της Διείσδυσης ΑΠΕ Αύξηση της προσφερόμενης ενέργειας Μείωση των χονδρεμπορικών τιμών ηλεκτρισμού Επιδείνωση του φαινομένου λόγω μείωσης της ζήτησης Πηγή: Weigt, H. (2009). Germany s wind energy: The potential for fossil capacity replacement and cost saving, Applied Energy, Volume 86, Issue 10, Pages 1857-1863.
Αρνητική Συσχέτιση IV. Διείσδυση ΑΠΕ Αγορές (2/7) Note: Daily wind electricity generation in MWh per day (blue line) and spot electricity price Phelix Day Base (red line) Πηγή: European Energy Exchange (EEX).
Βραχυπρόθεσμος Επιπτώσεις IV. Διείσδυση ΑΠΕ Αγορές (3/7) Οι παραγωγοί πωλούν σε αρνητική τιμή, πληρώνοντας για να δώσουν την ενέργειά τους Κατάσταση Αγοράς Ανελαστική Προσφορά Αρνητικές Τιμές (βραχυπρόθεσμα) Υψηλό ποσοστό ΑΠΕ στη συνολική ζήτηση Μειωμένη υπολειπόμενη ζήτηση Μονάδες Βασικού Φορτίου Ανάγκη για υψηλό συντελεστή χρησιμοποίησης Τεχνικά όρια απαγορεύουν την παραγωγή κάτω από ένα δεδομένο επίπεδο Αυξομειώσεις στη λειτουργία προκαλούν εξαιρετικά υψηλά πραγματικά κόστη και κόστη ευκαιρίας Πηγή: Nicolosi, M. (2010). Wind power integration and power system flexibility An empirical analysis of extreme events in Germany under the new negative price regime, Energy Policy, Volume 38, Pages 7257 7268.
Μακροπρόθεσμες Επιπτώσεις Αύξηση IV. Διείσδυση ΑΠΕ Αγορές (4/7) Αλλαγή Ενεργειακού Μείγματος Ένταξη ΑΠΕ στο δίκτυο Συντελεστές Χρησιμοποίησης για συμβατικούς παραγωγούς Μερίδιο Μονάδων Υψηλού Οριακού Κόστους Μείωση Μερίδιο Μονάδων Βάσης Χαμηλού Οριακού Κόστους Τύπος Μονάδας Παραγωγής Αρχικό Κόστος Επένδυσης Κόστος Επανεκκίνησης Οριακό Κόστος Ευελιξία Αντέχει χαμηλό συντ. χρησιμοποίησης? Φυσικό Αέριο, Λιθάνθρακας Πυρηνικές, Λιγνιτικές Μέτριο Χαμηλό Υψηλό Υψηλή Ναι Υψηλό Υψηλό Χαμηλό Χαμηλή Όχι Πηγή: Klessmann, C., Nabe, C., Burges, K. (2008). Pros and cons of exposing renewables to electricity market risks--a comparison of the market integration approaches in Germany, Spain, and the UK, Energy Policy, Volume 3, Issue 10, Pages 3646-3661.
Περίπτωση Ελλάδας IV. Διείσδυση ΑΠΕ Αγορές (5/7) Σημαντική Αύξηση της Παραγωγής από Μονάδες ΑΠΕ Μείωση της Παραγωγής από Συμβατικές Μονάδες Πηγή: ΑΔΜΗΕ (2013),. Μηνιαίο Δελτίο Ενέργειας, Σεπτέμβριος 2013.
Ευρύτερο Περιβάλλον IV. Διείσδυση ΑΠΕ Αγορές (6/7) Γερμανία Σχεδόν διπλασιασμός του ελλείμματος από τον Ιούνιο στον Ιούλιο 2013 Απόφαση για αύξηση του τέλους ΑΠΕ κατά 19,38% (από 5,227 σε 6,24 λεπτά ανά kwh) Ισπανία Αρχές 2013 - Αναδρομικός φόρος 7% σε όλους τους παραγωγούς (ΑΠΕ και συμβατικούς) Μόνιμη τροχιά ύφεσης (έλλειμμα λογαριασμού ΑΠΕ, αυξημένος επενδυτικός κίνδυνος) Ηνωμένο Βασίλειο Επιβολή αυστηρών κυρώσεων στις εταιρείες που προβαίνουν σε χειραγώγηση της αγοράς ενέργειας και επιβαρύνσεις στους πελάτες
Πρόσφατες Μελέτες / Ανακοινώσεις IV. Διείσδυση ΑΠΕ Αγορές (7/7) Μείωση 11% των επενδύσεων σε ΑΠΕ το 2012 παγκοσμίως Αναμένεται μεγαλύτερη μείωση το 2013 σύμφωνα με έκθεση της Deloitte Touche Tohmatsu Limited (DTTL). Σύμφωνα με μελέτη του ΟΟΣΑ, οι εγγυημένες τιμές αποτελούν έναν σημαντικά δαπανηρό μηχανισμό για την επίτευξη μείωσης των εκπομπών ρύπων. Να δοθεί τέλος στις επιδοτήσεις των ΑΠΕ ζητούν 10 μεγάλοι Ευρωπαϊκοί Ενεργειακοί Όμιλοι (EON, GDF Suez, Eni κτλ.) Σημαντική αύξηση του ενεργειακού κόστους Ανάγκη για ένα σύστημα που θα ανταμείβει τους παραγωγούς που θα διατηρούν την κατάλληλη εφεδρεία. Αδυναμία στήριξης πράσινων επενδύσεων λόγω της οικονομικής κρίσης Πηγή : OECD (2013) Deloitte Touche Tohmatsu Limites (2013). Alternative thinking 2013: Renewable energy under the microscope
V. Προτάσεις (1/6) Αύξηση ευελιξίας της ζήτησης (Micro Grids) Ανάπτυξη υποδομών αποθήκευσης ενέργειας Περαιτέρω ανάπτυξη της ηλεκτρικής διασύνδεσης του Ευρωπαϊκού Ηλεκτρικού Δικτύου Γεωγραφική κατανομή των ΑΠΕ Αύξηση ευελιξίας της προσφοράς (αναπροσαρμογή του Ενεργειακού Χαρτοφυλακίου) Αύξηση των υποδομών μεταφοράς ενέργειας για την αποφυγή δυσχερειών 25
Διερεύνηση Νέων Τάσεων V. Προτάσεις (2/6) Ανάγκη για εφαρμογή άμεσων ρυθμιστικών μέτρων Διερεύνηση της δυνατότητας προώθησης σύγχρονων πολιτικών βιώσιμης ενεργειακής μετάβασης: Υποδομές Ενεργειακό Νόμισμα
Ενεργειακό Νόμισμα V. Προτάσεις (4/6) Φιλοσοφία Σύστημα συναλλαγών που χρησιμοποιεί μια μονάδα ενέργειας ώστε να μετρήσει την αξία των συναλλαγών κατά μέρος ή συνολικά. Αποσύνδεση του νομισματικού και χρεωστικού μηχανισμού σε σύγκριση με υφιστάμενους μηχανισμούς στήριξης. Βιβλιογραφία Ergo (Sgouridis and Kennedy, 2010) Tradable Energy Quotas TEQs (Flemming, 2005)
Προσεγγίσεις V. Προτάσεις (5/6) Project Financing Υποστήριξη κατασκευής ενός έργου ΑΠΕ μέσω έκδοσης πιστοποιητικών βάσει της μελλοντικά παραγόμενης ενέργειας Κυκλοφορία σαν νόμισμα μέχρι την εξαργύρωσή τους Credit Systems Έκδοση πιστώσεων (credits) που βασίζονται στην πραγματική παραγωγή ενέργειας Ακριβής αντιστοιχία με την παραγόμενη ενέργεια (συνεχής έκδοση) Πηγή: Sgouridis, S., Kennedy, S. (2010). Tangible and fungible energy: Hybrid energy market and currency system for total energy management. A Masdar City case study. Energy Policy Volume 38, Issue 4, Pages 1749-1758.
V. Προτάσεις (6/6) Αναπαριστούν μία μονάδα ενέργειας και εκδίδονται ώστε να είναι ίσα με την συνολική ποσότητα της πρωταρχικής Ergos ενέργειας που είναι διαθέσιμη. 1 Ergo = 1 Energy Unit (e.g. kwh) Κάθε χρήστης έχει έναν διπλό λογαριασμό που αποτελείται από Ergos και συμβατικό νόμισμα. Δυνατότητα έκδοσης και ανταλλαγής μελλοντικών Ergos MASDAR Institute of Science and Technology Πηγή: Sgouridis, S., Kennedy, S. (2010). Tangible and fungible energy: Hybrid energy market and currency system for total energy management. A Masdar City case study. Energy Policy Volume 38, Issue 4, Pages 1749-1758.
VI. Συμπεράσματα Αναγκαίος ο επαναπροσδιορισμός των στόχων για τη διείσδυση των ΑΠΕ. Ανάγκη για ριζικές αλλαγές στις εφαρμοζόμενες πολιτικές υποστήριξης αυτής. Αποσύνδεση της στήριξης των επενδύσεων σε ΑΠΕ από τα επιπρόσθετα βάρη στους καταναλωτές. Διερεύνηση εφαρμογή σύγχρονων προσεγγίσεων προς την κατεύθυνση μίας βιώσιμης ενεργειακής στρατηγικής.
Χάρης Δούκας email: h_doukas@epu.ntua.gr 32