ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΞΙ (6) ΣΕΛΙΔΕΣ

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2013-14 Μάθημα: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Ημερομηνία και ώρα εξέτασης: Σάββατο, 10 Μαίου 2014, 09.00 12.00 ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΕΞΙ (6) ΣΕΛΙΔΕΣ Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από τέσσερα (4) μέρη. Να απαντήσετε σε όλα τα ερωτήματα. ΜΕΡΟΣ Α : ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (μονάδες 20) Τεχνολογία, περιβάλλον και ηθική Με αφορμή την έναρξη των μεγαλυτέρων πειραμάτων του 21ου αιώνα, είναι αναγκαίο να επανεξετάσουμε τις σχέσεις της τεχνολογίας με το περιβάλλον και τις ηθικές αξίες του ανθρώπου. Η αντιμετώπιση αυτή απορρέει από το γεγονός ότι οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την τεχνολογία με τελείως διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με την γενικότερη παιδεία και την ειδικότερη εξειδίκευση τους και ανάλογα με την ψυχοσύνθεσή τους. Πολλοί άνθρωποι εκδηλώνονται τεχνοφοβικά κυρίως λόγω ελλιπούς παιδείας, άλλοι πάλι, ιδίως σε μεγαλύτερες ηλικίες παίρνουν μια στάση τεχνολογικής νωθρότητας. Μια άλλη κατηγορία στάσεων αφορά διανοούμενους με συγκροτημένες αντιλήψεις οι οποίοι θεωρούν ότι μέχρι και το τέλος του 20ου αιώνα αναπτύχθηκε η τεχνολογία σε σημαντικό βαθμό ώστε, αφενός να μην έχουν αξιοποιηθεί ακόμα όλες οι εφευρέσεις και τεχνικές δημιουργίες και αφετέρου να μην έχει κατανοηθεί, ποιες είναι οι βαθύτερες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία από αυτές τις τεχνολογικές εξελίξεις. Αναμφισβήτητα οι θετικές επιστήμες και η τεχνολογία είναι δυνατόν να κατηγορηθούν για κατάχρηση τεχνολογικών εφαρμογών. Σχεδόν κάθε νέα επινόηση περιέχει και το σπέρμα της κατάχρησης της, όπως συνέβη με την πυρηνική ενέργεια που αξιοποιήθηκε μεν για ειρηνικούς ιατρικούς και ενεργειακούς σκοπούς, αλλά πρωτίστως αναπτύχθηκε σε μεγάλη κλίμακα και χρησιμοποιήθηκε ως όπλο μαζικής καταστροφής. Με τα φυτοφάρμακα τα οποία απαλλάσσουν μεν από ασθένειες και βελτιώνουν την παραγωγή, αλλά ταυτόχρονα επιβαρύνουν συσωρευτικά το οικοσύστημα. Με τη χρήση κινητών τηλεφώνων και πιστωτικών καρτών που διευκολύνουν μεν πάρα πολύ τις επικοινωνίες και τις οικονομικές δοσοληψίες, αλλά παράλληλα δίνουν την ευχέρεια σε ανεξέλεγκτους μηχανισμούς να ελέγχουν κάθε πολίτη. Με τη δυνατότητα μεταμοσχεύσεων ζωτικών ανθρώπινων οργάνων που δημιουργεί προϋποθέσεις καλύτερης ποιότητας ζωής, αλλά ταυτόχρονα οδηγεί στον κανιβαλισμό σε βάρος φτωχών και ανήμπορων ανθρώπων. Πέρα όμως από τα ηθικά διλήμματα της τεχνολογίας, υπάρχει και η σχέση της με την φύση και τον άνθρωπο. Ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι κάτι το ξεχωριστό από τη φύση, άμεσα εξαρτώμενος όμως από την ακεραιότητα της τελευταίας και εδώ υπεισέρχεται ο ανθρώπινος παράγων ως διαιτητής για να εξομαλύνει τις σχέσεις των δύο αντιμαχόμενων πόλων (φύση και τεχνολογία). Από την άλλη η Οικολογία (που ασχολείται με τις σχέσεις ανθρώπου και φύσης), εισάγει τον όρο «εξωσωματική Τεχνολογία» μια Τεχνολογία που 1

είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ουσία της φυσικής υπόστασης του ανθρώπου: Ο άνθρωπος δε γίνεται να μετατρέψει την έννοια της τεχνολογίας σε περιβαλλοντικά θετική αλλά να διαιτητεύσει τον αγώνα μεταξύ τεχνολογίας και φύσης (φυσικών πόρων) ώστε να βρεθεί η χρυσή τομή που θα επιτρέψει ένα ευοίωνο μέλλον για τη φύση και τον πολιτισμό εν γένει. Φιλοσοφικές αντιπαραθέσεις έχουν προκύψει αλλά και διαφωνίες για το αν η τεχνολογία βελτιώνει την κατάσταση του ανθρώπου ή την χειροτερεύει. Πολλά κινήματα κατακρίνουν την διείσδυση της τεχνολογίας στον σύγχρονο κόσμο, ισχυριζόμενα ότι αποξενώνει του ανθρώπους και καταστρέφει τον πολιτισμό. Το ερώτημα που μπαίνει για την τριάδα: Τεχνολογία - Οικολογία - Περιβάλλον είναι: γιατί μερικοί φοβούνται πως η τεχνολογία απειλεί να καταβροχθίσει την ανθρωπότητα, κάνοντας τον πλανήτη ακατοίκητο. «Τι φταίει η Τεχνολογία»; Η Τεχνολογία δεν έχει ουδέτερη ηθική αξία σχετικά με την οικολογία. Οι δύο πλευρές, άλλοτε ισχυρά, άλλοτε πιο ήπια, είναι αντιμαχόμενες. Η Τεχνολογία απαιτεί και καταναλώνει φυσικούς πόρους για να επιτύχει τους σκοπούς της επιβαρύνοντας το φυσικό περιβάλλον με απόθεση ουσιών που δε χρειάζεται. Η επιβάρυνση του συνόλου της Οικόσφαιρας εξαρτάται θεμελιωδώς από την ποσότητα του πληθυσμού, από την ευζωία και από τις τεχνολογίες που καταναλώνουν φυσικούς πόρους προσπαθώντας να εξασφαλίσουν ευζωία στον πληθυσμό. Επομένως η τεχνολογία εξορισμού τίθεται στην υπηρεσία της ανθρώπινης ευημερίας. Εδώ όμως αποδεικνύεται ότι το ποσοστό της ανθρώπινης ευημερίας είναι αντιστρόφως ανάλογο με την ευημερία του Οικοσυστήματος. Ένα άλλο ερώτημα που τίθεται είναι, μήπως η Τεχνολογία βλάπτει τις ηθικές αξίες πολιτικής και κοινωνικής τάξης; Μήπως ζημιώνει τα ανθρώπινα δικαιώματα ή τις πολιτικές ελευθερίες και την κοινωνική δικαιοσύνη; Όχι βέβαια, γιατί, η βιομηχανική επανάσταση δια μέσου της μηχανής, έθεσε τέρμα στη δουλοπαροικία και βελτίωσε τη ζωή των εργαζομένων. Για πρώτη φορά, ο εργάτης μπόρεσε, τότε να έχει φωνή για το μέλλον του και την προσωπική του αξιοπρέπεια. Σήμερα χάρη στις τεράστιες δυνάμεις της τεχνολογίας η ζωή μας και το περιβάλλον αλλάζουν με τόση ταχύτητα που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πως θα είναι ο κόσμος την επόμενη δεκαετία. Στην πραγματικότητα, μοιάζουμε με μικρά αδύναμα πλάσματα παρασυρμένα απ αυτές τις δυνάμεις αφού οι δυνάμεις που δημιουργούνται από χιλιάδες επιστήμονες βρίσκονται στα χέρια πανίσχυρων εταιρειών ή κυβερνήσεων που τις χρησιμοποιούν για να επιβληθούν.είναι ανήθικο να χρησιμοποιείται η τεχνολογία για κατακτητικούς σκοπούς και απαράδεκτο κατά την διάρκεια κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας να καταστρέφεται το περιβάλλον. Μπορούμε τελικά ν αποδεχτούμε, ότι σήμερα υπάρχουν δύο μεγάλα συστήματα, το ένα είναι «το οικοσύστημα» και το άλλο «η τεχνολογία». Στη κοινωνία του οικοσυστήματος ανήκουν, η γη, το νερό, η θάλασσα, οι άνθρωποι που είναι πηγές ζωής. Σ αυτό το οικοσύστημα η ανθρώπινη ζωή έχει μεγαλύτερη αξία από τα οικονομικά συμφέροντα, τις πολεμικές μηχανές και τ άλλα εργαλεία θανάτου. Στη κοινωνία της τεχνολογίας οι άνθρωποι γίνονται κάποιο είδος κομπιούτερ προγραμματισμένου να κάνει διάφορες δουλειές. Έτσι σε κάθε εργασία που κάνουν πρέπει να βάλλουν τα οικονομικά συμφέροντα πάνω απ την ανθρώπινη ζωή, και τα όπλα της καταστροφής, θεωρούνται πολύ πιο σπουδαία από τους ανθρώπους. Μανόλης Βουτυράκης, Περιβαλλοντολόγος. 2

Ερωτήσεις: Α1. Να γράψετε περίληψη του κειμένου (120 λέξεις περίπου). (μονάδες 8) Α2. (α) Μέσα από ποια παραδείγματα αποδεικνύεται από το συγγραφέα ότι κάθε νέα ανακάλυψη της επιστήμης ή της τεχολογίας, εμπεριέχει κίνδυνο κατάχρησής; (μονάδες 3) (β) «Στην πραγματικότητα, μοιάζουμε με μικρά αδύναμα πλάσματα παρασυρμένα απ αυτές τις δυνάμεις αφού οι δυνάμεις που δημιουργούνται από χιλιάδες επιστήμονες βρίσκονται στα χέρια πανίσχυρων εταιρειών ή κυβερνήσεων που τις χρησιμοποιούν για να επιβληθούν.». Να αναπτύξετε την πιο πάνω θέση του συγγραφέα και να τεκμηρίωσετε με δύο παραδείγματα από τη σύγχρονη ιστροία την εγκυρότητα της άποψης αυτής. (60-80 λέξεις). (μονάδες 3) Α3. (α) Να γράψετε τον τρόπο συλλογισμο που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στην πέμπτη παράγραφο (ένα άλλο ερώτημα που τίθεται...). Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με στοιχεία από το κείμενο. (μονάδες 3) (β) Να γράψετε, αναφέροντας τα σχετικά στοιχεία του κειμένου, τα δομικά μέρη της τέταρτης παραγράφου (Το ερώτημα που μπαίνει για την τριάδα...). (μονάδες 3) ΜΕΡΟΣ Β : ΓΛΩΣΣΑ (μονάδες 10) Β1. Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις των πιο κάτω φράσεων με μια συνώνυμή της, έτσι ώστε να μην αλλάξει το νόημα των φράσεων ούτε ο γραμματικός τύπος των λέξεων: φιλοσοφικές αντιπαραθέσεις έχουν προκύψει χρησιμοποιούν για να επιβληθούν τα οποία απαλλάσσουν μεν από ασθένειες (μονάδες 3Χ1) Β2. Να αναλύσετε τις πιο κάτω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη. Από το δεύτερο συνθετικό να κάνετε μια νέα σύνθετη λέξη. Βιομηχανία Κατακτητικούς Επιβάρυνση Σύγχρονο (μονάδες 8Χ0.5) Β3. Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις των πιο κάτω φράσεων με μια αντίθετη της. (μονάδες 3Χ1) να εξασφαλίσουν ευζωία στον πληθυσμό θα επιτρέψει ένα ευοίωνο μέλλον κατακρίνουν την διείσδυση της τεχνολογίας 3

ΜΕΡΟΣ Γ : ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ (μονάδες 40) «Είναι αναγκαίο να επανεξετάσουμε τις σχέσεις της τεχνολογίας με το περιβάλλον και τις ηθικές αξίες του ανθρώπου». Σε άρθρο σας που θα δημοσιευτεί στον καθημερινό Τύπο αφού παρουσιάσετε την υφιστάμενη σχέση τεχνολογίας περιβάλλοντος, να αναφερθείτε σε τρόπους με τους οποίους η σχέση αυτή μπορεί να εξομαλυνθεί και το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει σε αυτή την προσπάθεια αλλαγής το επιστημονικό ηθος. ΜΕΡΟΣ Δ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ (μονάδες 30) Να μελετήσετε τα παρακάτω κείμενα και να απαντήσετε στις σχετικές ερωτήσεις: Δ1. Τάκης Σινόπουλος, Καιόμενος Κοιτάχτε! μπήκε στη φωτιά! είπε ένας απ το πλήθος. Γυρίσαμε τα μάτια γρήγορα. Ήταν στ αλήθεια αυτός που απόστρεψε το πρόσωπο, όταν του μιλήσαμε. Και τώρα καίγεται. Μα δε φωνάζει βοήθεια. Διστάζω. Λέω να πάω εκεί. Να τον αγγίξω με το χέρι μου. Είμαι από τη φύση μου φτιαγμένος να παραξενεύομαι. Ποιος είναι τούτος που αναλίσκεται περήφανος; Το σώμα του το ανθρώπινο δεν τον πονά; Η χώρα εδώ είναι σκοτεινή. Και δύσκολη. Φοβάμαι. Ξένη φωτιά μην την ανακατεύεις, μου είπαν. Όμως εκείνος καίγονταν μονάχος. Καταμόναχος. Κι όσο αφανίζονταν τόσο άστραφτε το πρόσωπο. Γινόταν ήλιος. Στην εποχή μας όπως και σε περασμένες εποχές άλλοι είναι μέσα στη φωτιά κι άλλοι χειροκροτούνε. Ο ποιητής μοιράζεται στα δυο. Ερωτήσεις: (α) Να εντοπίσετε τη διαχρονικότητα του ποιήματος μέσα από συγκεκριμένα σημεία. Με ποια χαρακτηριστικό στοιχείο τεχνικής το πετυχαίνει αυτό ο ποιητής; (μονάδες 4) (β) Γιατί ο ποιητής καταφεύγει στην αναπαράσταση ενός τόσο ακραίου περιστατικού όπως αυτό της αυτοπυρπόληση ενός ιδεολογόυ; (μονάδες 3) 4

Δ2. Γιάννης Ρίτσος, Αποχαιρετισμός Με τούτη την αγάπη, λέω, πως μια μέρα, οι ξύλινοι σταυροίθα μπουμπουκιάσουν τριαντάφυλλα- ναι, κι ο δικός μου o σταυρός,ο καμένος, ο πέτρινος με τούτη, λέω, την αγάπη μια μέρα θα λυγίσουμε κείνους που φέρνουν τ' άδικο και σπέρνουνε το μίσος.τούτη είναι η εντολή μου μ' όλο που αυτή την ώρα δεν το ξέρω το μίσοςσα να μην το' μαθα ποτές ή να το ξέχασα. Γεια σας Οδυσσέας Ελύτης Τό Ἄξιον Ἐστί - Άσμα Δ ΕΝΑ τό χελιδόνι * κι ἡ Ἄνοιξη ἀκριβή Γιά νά γυρίσει ὁ ἥλιος * θέλει δουλειά πολλή Θέλει νεκροί χιλιάδες * νά ναι στους Τροχούς Θέλει κι οἱ ζωντανοί * νά δίνουν τό αἷμα τους (α) Αφού παρουσιάσετε τα κοινά θεματικά στοιχεία των δύο πιο πάνω αποσπασμάτων, να εντοπίσετε τη βασική τους διαφορά ως προς το νόημα τους. (μονάδες 6) Δ3. Γιάννης Ρίτσος, Αποχαιρετισμός «Ο πατέρας θα με γνωρίσει στο νεκροτομείο απ τις χοντρές ελληνικές κοκάλες μου, όμοιες με τις δικές του, κι απ το σταυρό της πατρίδας πούχα φυλαχτάρι μες στις τρίχες του κόρφου μου. Μιλάω για μένα σα νάμαι ερωτευμένος με τα μένα, σα νάναι η Ρωμιοσύνη ερωτευμένη με τα μένα. Συχωράτε με.» Κώστας Μόντης, Έλληνες Ποιητές Ελάχιστοι μας διαβάζουν ελάχιστοι ξέρουν τη γλώσσα μας, μένουμε αδικαίωτοι κι αχειροκρότητοι σ αυτή τη μακρινή γωνιά, όμως αντισταθμίζει που γράφουμε Ελληνικά (α) Να συγκρίνετε τη στάση του ήρωα στο ποίημα «Αποχαιρετισμός» με αυτήν του ποιητή Κ. Μόντη στο ποίημα «Έλληνες ποιητές» όσον αφορά την ελληνική τους ιθαγένεια. (μονάδες 4) Δ4. Οδυσσέας Ελύτης Τό Ἄξιον Ἐστί - Άσμα Δ Σάλεψε σάν τό σπέρμα * σέ μήτρα σκοντεινή Τό φοβερό τῆς μνήμης * ἔντομο μές στή γῆ Κί ὅπως δαγκώνει ἀράχνη * δάγκωσε τό φῶς Ἔλαμψαν οἱ γιαλοί * κι ὅλο τό πέλαγος. Γιώργος Πιερίδης, Πορτοκαλόκηπος [ ] Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό ένας καινούριος άνεμος πήρε να φυσάει, που ξεσήκωσε τα φρένα των ανθρώπων. Σαν ένα μήνυμα διάχυτο και συγκλονιστικό, από τα βάθη των καιρών, να λέει πως έφτασεν η ώρα, και τους καλούς νησιώτες δεν τους 5

χωρούσαν πια τα πλαίσια της καθημερινότητας. Στα καφενεία, στην αγορά, στα σπίτια, στους τόπους της δουλειάς, στα σχολεία, ένα κύμα συναγερμού, προσδοκίας, διεκδίκησης ύψωσε τις ψυχές απάνω από τη λογική των συμβιβασμών και της ρουτίνας. Οι νέοι ζώστηκαν την πανοπλία του ενθουσιασμού τους κι αποζητούσαν ευκαιρίες αυτοθυσίας. Πήγαιναν, έρχονταν, συνάγονταν παράμερα και σιγοκουβέντιαζαν, κι άξαφνα πήδαγαν στα ποδήλατα και τραβούσαν για την πόλη. Μαζί τους κι ο Αρτέμης. [ ] (α) Ποια κοινά χαρακτηριστικά παρουσιάζουν τα ιστορικά γεγονότα όπως διαφαίνονται μέσα στα δύο αποσπάσματα και ποια είναι η «κινητήρια» δύναμη των γεγονότων; Δ5. Δημήτρης Χατζής, Το Διπλό Βιβλίο (μονάδες 6) Εμείς οι δύο; Ξένοι φτάσαμε εδώ, ξένοι μείναμε και τον καιρό που δουλεύαμε χέρι με χέρι. Και περισσότερο ξένοι δεν γίναμε τώρα, δεν ξεμακρύναμε περισσότερο, γιατί δεν έχει να ξεμακρύνουμε περισσότερο. Το ξέρω και γω, το ξέρει βέβαια και αυτός. Δε με μισεί. Δε με καταφρονεί. Δεν υπάρχω. (α) Με αφορμή το παραπάνω απόσπασμα να αναφερθείτε στην ποιότητα και μορφή των σχέσεων του βιβλίου με αναφορά σε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Ποιοι οι λόγοι που οδήγησαν τις ανθρώπινες σχέσεις σε αυτό το σημείο; (μονάδες 4) Και θα τους βρούμε, θα μας βρουν. Και θα τις κάνουμε τότε μαζί τους δικές μας τις μεγάλες αυτές πολιτείες των ξένων. Σε μια καινούργια ανθρώπινη κοινωνία, του δικού μας κόσμου, του σημερινού. Μες τις καινούργιες κοινότητες των ανθρώπων χωρίς τυράννους, χωρίς σωτήρες αλάθευτους. Με τη νόρμα τους, που τη θέλεις, χωρίς τους Μύλλερ. Με την τάξη τους που αγαπάς, χωρίς ξανθές της αστυνομίας. Με τους εγκέφαλους στα πάνω πατώματα, που να ναι ο ψηλός, να ναι από μας. Με την αφθονία τους που να ναι χρήσιμη και να ναι για όλους. Και θα την φκιάσουμε έτσι και μια πατρίδα για μας εκεί στην πατρίδα μας, την Ελλάδα. (β) Ποιος διατυπώνει τις απόψεις αυτές; Να τις σχολιάσετε. (μονάδες 4) 6